คำนำ (พิมพ์ครั้งแรก)

ด้วยคุณหญิงโบราณราชธานินทร์จะทำการปลงศพสนองคุณบิดา มอบฉันทะให้มหาเสวกโท พระยาโบราณราชธานินทร์ อุปราชมณฑลอยุธยามาแจ้งความต่อหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร ขอให้ช่วยพิมพ์หนังสือซึ่งจะแจกเนื่องในการกุศลทักษิณานุปทาน เวลาฌาปนกิจสักเรื่อง ๑ พระยาโบราณราชธานินทร์เปนกรรมการอยู่ในหอพระสมุด ฯ มีความประสงค์จะใคร่พิมพ์หนังสืออนิรุทธคำฉันท์ กรรมการหอพระสมุด ฯ จึงจัดการพิมพ์ให้ตามประสงค์

หนังสืออนิรุทธคำฉันท์นี้แต่งในสมัยเมื่อกรุงศรีอยุธยาเปนราชธานี กล่าวกันมาว่า ศรีปราชญ์บุตรพระมหาราชครูเปนผู้แต่ง เรื่องที่เล่ากันนั้น ว่าพระมหาราชครูเปนกวีมีชื่อเสียงเปนคนสำคัญในรัชกาลสมเด็จพระนารายน์มหาราช แต่งหนังสือเรื่องสมุทโฆษขึ้นเปนคำฉันท์ ศรีปราชญ์เปนบุตรมีอุปนิสัยเปนอนุชาตในทางกวีอยู่ เห็นบิดาแต่งฉันท์ก็ลองแต่งบ้าง เมื่อบิดาเห็นกล่าวบริภาษว่า ยังหน้าศรีปราชญ์เผยอจะแต่งฉันท์กับเขาด้วย ศรีปราชญ์ขัดใจจึงพยายามแต่งฉันท์อนิรุทธเรื่องนี้จนสำเร็จ แต่ไม่แต่งคำนมัสการตามประเพณีแต่งบทกลอนเปนเรื่องราวซึ่งกวีอื่นๆ ประพฤติกันเปนแบบแผนมาแต่ก่อน เพราะไม่อยากจะกล่าวคำเคารพบิดา หนังสือฉันท์อนิรุทธเรื่องนี้จึงมิได้มีคำนมัสการข้างต้น เล่ากันมาดังนี้ แต่ฉันท์อนิรุทธเรื่องนี้ นับถือกันว่าเปนฉันท์ตำราเรื่อง ๑ สืบมาจนตราบเท่าทุกวันนี้

กรรมการหอพระสมุดฯ ขออนุโมทนากุศลบุญราศีทักษิณานุปทาน ซึ่งคุณหญิงโบราณราชธานินทร์ได้บำเพ็ญเปนปิตุปัฏฐานธรรมด้วยความกตัญญูกตเวที แลที่ได้พิมพ์หนังสือเรื่องนี้ให้แพร่หลาย.

สภานายก

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๗