ศุภมัสดุ
๏ สัททัลวิกีฬิต ฉันท์ ๚
| ๑๙ พร้อมเบญจางคประดิษฐ์สฤษดิดุษฎี | |
| กายจิตร์วจีไตร | ทวาร ฯ |
| ๏ กราบไหว้คุณพระสุคตอนาวรณญาณ | |
| ยอดศาสดาจารย์ | มุนี ฯ |
| ๏ อีกคุณสุนทรธรรมะคัมภิรวิธี | |
| พุทธ์พจน์ประชุมตรี | ปิฎก ฯ |
| ๏ ทั้งคุณสงฆะพิสุทธิศาสนะดิลก | |
| สัมพุทธสาวก | นิกร ฯ |
| ๏ นอบน้อมคุณพระคเณศวิเศษศิลปธร | |
| เวทางคบวร | กะวี ฯ |
| ๏ เปนเจ้าแห่งวิทยาวราภรณะศรี | |
| สุนทรสุวาที | วิธาน ฯ |
| ๏ สรวมชีพหัดถประณามประนตพระบทมาลย์ | |
| บพิตระสมภาร | พระองค์ ฯ |
| ๏ สมเด็จอรรคะมหาจุฑาธิปะพระมง | |
| กุฎเกล้าพิศิฎฐ์พงศ์ | กระษัตริย์ ฯ |
| ๏ บานบำเทองพระเถลิงถวัลยอธิปัติ์ | |
| ที่หกดิลกรัฏฐ์ | ประชา ฯ |
| ๏ ชุ่มชื่นมณฑละภูมิ์นิพัทธ์วัฒนะปรา | |
| กฎเพียงพระรามา | วตาร ฯ |
| ๏ ปางไวกูณฐประกอบประกาศกิติอุฬาร | |
| เลิศมากประมาณคือ | พระองค์ ฯ |
| ๏ สรวมศรีไตรรตนาธิคุณอดุละมง | |
| คลเหตุพิเศษทรง | ประสิทธิ์ ฯ |
| ๏ เสริมซึ่งโสตถิบวรพระพรจตุรพิธ | |
| ขอพึงสฤษดิ์นิจ | นิรันดร์ ฯ |
| ๏ จุ่งไท้เทียรฆพระชนมะดลลุสตพรรษ์ | |
| ภัทร์เพิ่มพระศุขวรร | ณพล ฯ |
| ๏ อันใดสรรพะกะลีและนีรผละมล | |
| ทินไกลยุคลบาท | ลออง ฯ |
| ๏ เพียรเพ็ญในมนะข้าพเจ้านิยมะจอง | |
| เจตน์คิดลิขิตปอง | ประพันธ์ ฯ |
| ๏ สามัคคีภิทะโทษนิทานะคติธรรม์ | |
| โดยพิศดารอัน | แสดง ฯ |
| ๏ เชิงบรรพ์ฉันทะลเบงชเลงพจนะแปลง | |
| บรรจงพจีแจง | ประโยชน์ ฯ |
| ๏ บูชาศาสนะพากย์สุภาสิตะวิโรจน์ | |
| เริงปรีดิปราโมทย์ | ประมวญ ฯ |
| ๏ ใดบทบาทผิวะคลาศและผิดนิติขบวน | |
| โกวิทกะวีควร | อภัย ๚ |
๏ วสันตดิลก ฉันท์ ๚
| ๑๔ โบราณะกาลบรมะขัต | ติยรัชชเกรียงไกร |
| ท้าวทรงพระนามะอภิไธ | ยะอชาตะศัตรู |
| ๏ ครอบครองมไหยศุริยเอก | อภิเศกประสิทธิ์ภูว์ |
| อาณาปวัตติบริบู | รณะบรรพประเพณี ฯ |
| ๏ แว่นแคว้นมคธนคระรา | ชคฤห์ราชบูรี |
| ทรงราชวัตร์วิธะทวี | ทศธรรมะจรรยา ฯ |
| ๏ แหล่งหล้ามหาอุดมะลาภ | คุณะภาพพระเมตตา |
| แผ่เพียงชนกกรุณะอา | ทระบุตร์ธิดาตน ฯ |
| ๏ โปร่งปรีดิปราศอริริปู | ภพะภูมิมณฑล |
| เปรมโสตถิ์ประสบวัฒนะผล | ศุขะด้วยพระเดชา ฯ |
| ๏ อำพนพระมณฑิรพระราช | ะนิวาศน์วโรฬาร์ |
| อัพภันตร์ก็ไพจิตระพา | หิรภาคก็พึงชม ฯ |
| ๏ เช่นหลั่งชลอดุสิตะเท | วสถานพิมานพรหม |
| มารังสฤษดิ์ศิริอุดม | ผิวะเทียบก็เทียมทัน ฯ |
| ๏ สามยอดยะเยี่ยมยละระยับ | วะวะวับสลับพรรณ์ |
| ช่อฟ้าตระการกละจะหยัน | จะเยาะยั่วทิฆัมพร ฯ |
| ๏ บราลีพิลาศศุภจรูญ | นพศูลประภัศร |
| หางหงส์ผจงพิจิตระงอน | ดุจะกวักนภาลัย ฯ |
| ๏ รอบด้านตระหง่านจตุรมุข | พิศะสุกอร่ามใส |
| กาญจน์แกมมณีกนกะไพ | ฑุริย์พร่างพะแพรวพราย ฯ |
| ๏ บานบัฏพระบัญชระสลัก | ฉลุลักษณ์เฉลาลาย |
| เพดาลก็ดารกะประกาย | ระกะดาดประดิษฐ์ดี ฯ |
| ๏ เพ่งภาพตลอดตละผนัง | ก็มะลังมะเลืองสี |
| ยิ่งดูก็เด่นประดุจะมี | ชิวะแม้นกมลครอง ฯ |
| ๏ ภาพเทพพนมวิจิตระยิ่ง | นรสิงหะลำยอง |
| ครุฑยุดภุชงค์วิยะผยอง | และเผยอขยับผัน ฯ |
| ๏ ลวดลายระบายระบุกระหนาบ | กระแหนะภาพกระหนกพัน |
| แผ่เกี่ยวผกาบุษปะวัล | ลิและวางระหว่างเนือง ฯ |
| ๏ ภายใต้เศวตร์ฉัตระรัต | นะจรัศจรูญเรือง |
| ตั้งราชอาศนะประเทือง | วรมัญจบรรจ์ฐรณ์ ฯ |
| ๏ ห้อยย้อยประทีปอุบะประทิน | รศกลิ่นชเอมอร |
| อาบอบตระหลบนิจะขจร | ดุจะทิพย์สุมาลัย ฯ |
| ๏ คัณนาอเนกคณะอนงค์ | ศิริทรงเจริญใจ |
| สรรพางคะพรรณพิศะประไพ | กละพิมพอับศร ฯ |
| ๏ เรียงรายจรูงรมยะบาท | บริจาริกากร |
| ปันเวรพิทักษ์อธิบวร | ทิวรัตติ์นิวัทธ์วาร ฯ |
| ๏ โดยรอบมหานคระเล่ | หะสิเนรุปราการ |
| มั่นคงอรินทระจะราญ | ก็ระย่อและท้อหนี ฯ |
| ๏ แถวถัมภะโดรณะสล้าง | ระยะนางจรัลมี |
| ชลคูประตูวรบุรี | ณระหว่างพระภารา ฯ |
| ๏ เรียงป้อมและปักธวัชะราย | ยละค่ายก็แน่นหนา |
| เสาธงสถิตยะธุชะมา | ลุตะโบกสบัดปลาย ฯ |
| ๏ หอรบอรินทรจะรอ | รณะท้อหทัยหมาย |
| มุ่งยุทธะย่อมชิวะมลาย | ก็ประลาศน์มิอาจทาน ฯ |
| ๏ พร้อมพรั่งพฤนท์พหละรณ | พยุห์พลทหารหาญ |
| อำมาตย์และราชบริวาร | วุฒิเสวกากร ฯ |
| ๏ เนืองแน่นขนัดอัศวะพา | หนะชาติกุญชร |
| ชาญศึกสมรรถะณสมร | ชยะเพิกริปูภินท์ ฯ |
| ๏ ความศุขก็แสนบรมศุข | และสนุกสนานยิน |
| ดีในผไทรัฐะบุริน | ทรรัตน์จรูญเรือง ฯ |
| ๏ กลางวันอนันตคณนา | นรคลาคระไลเนือง |
| กลางคืนมหุศวะประเทือง | ดุริย์ศัพทะดีดสี ฯ |
| ๏ บรรสานผสมสรนินาท | พิณะพาทย์และดนตรี |
| แซ่โสตร์สดับเสนาะฤดี | อุระเพลินเจริญใจ ฯ |
| ๏ เมืองท้าวและเทียบพิพยโลก | ภพะแหล่งสุราลัย |
| เมืองท้าวและสมบุรณไพ | บุละทุกประการมาน ๚ |
๏ ฉบงง ๚
| ๑๖ อันอรรคปุโรหิตอาจารย์ | พราหมณ์นามวัสสการ |
| ฉลาดเฉลียวเชี่ยวชิน ฯ | |
| ๏ กลเวทโกวิทจิตร์จินต์ | ประจักษ์แจ้งศิล |
| ปศาสตร์ก็จบสบสรรพ์ ฯ | |
| ๏ เปนมหาอำมาตย์ราชวัล | ลภใครไป่ทัน |
| ฤเทียมฤเทียบเปรียบปาน ฯ | |
| ๏ สมัยหนึ่งจึ่งจอมภูมิบาล | ท้าวจินตนาการ |
| จะแผ่อำนาจอาณา ฯ | |
| ๏ ให้ราบปราบปรามเพื่อปรา | กฎไผทไพศา |
| ละจวบจังหวัดวัชชี ฯ | |
| ๏ หวังพระหฤทัยใคร่กรี | ฑาทัพโยธี |
| กระทำประยุทธ์เอาไชย ฯ | |
| ๏ ครั้นทรงดำริห์ตริไป | กลับยั้งหยั่งใน |
| มนัศมิแน่แปรเกรง ฯ | |
| ๏ หากหักจักได้ไชยเชวง | ฤๅแพ้แลเลง |
| พะว้าพะวังลังเล ฯ | |
| ๏ ไป่อาจสามารถทุ่มเท | ทำศึกรวนเร |
| พระราชหทัยใช่เบา ฯ | |
| ๏ ด้วยเหตุพระองค์ทรงเสา | วนะศัพท์สำเนา |
| ระเบงระบือลือชา ฯ | |
| ๏ ว่ากษัตริย์วัชชีบรรดา | ครองรัชชสีมา |
| กเษตร์ประเทศทุกองค์ ฯ | |
| ๏ อปริหานิยะธรรมธำรง | ทั้งนั้นมั่นคง |
| มิโกรธมิกร้าวร้าวฉาน ฯ | |
| ๏ เพื่อธรรมดำเนินเจริญการณ์ | ใช่เหตุแห่งหานิ์ |
| เจ็ดข้อจะคัดจัดไข ฯ | |
| ๏ หนึ่ง. เมื่อมีราชกิจใด | ปฤกษากันไป |
| บวายบหน่ายชุมนุม ฯ | |
| ๏ สอง. ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม | พร้อมพรักพรรคคุม |
| ประกอบณกิจควรทำ ฯ | |
| ๏ สาม.นั้นถือมั่นในสัม | มะจารีตจำ |
| ประพฤติ์มิตัดดัดแปลง ฯ | |
| ๏ สี่. ใครเปนใหญชี้แจง | โอวาทศาสน์แสดง |
| ก็ย้อมและน้อมบูชา ฯ | |
| ๏ ห้า. นั้นอันบุตริ์ภิริยา | ผู้อื่นก็หา |
| ประทุษฐ์กระทำข่มเหง ฯ | |
| ๏ หก. ที่เจดีย์ชนเกรง | เคารพยำเยง |
| ก็เส้นก็บวงสรวงพลี ฯ | |
| ๏ เจ็ด. พระอรหันต์อันมี | โนรัฏฐ์วัชชี |
| ก็คุ้มก็ครองปัองกัน ฯ | |
| ๏ พร้อมสรรพสัปดพิธนิจนิรันดร์ | สามัคคีธรรม์ |
| ณหมู่กระษัตริย์ลิจฉวี ฯ | |
| ๏ อชาตศัตรูภูมี | ทรงทราบโดยคดี |
| ดั่งนั้นก็ครั่นคร้ามขาม ฯ | |
| ๏ ศึกใหญ่หากจะพยายาม | หาญหักเอาตาม |
| กำลังก็หนักนักหนา ฯ | |
| ๏ จำจักหักด้วยปัญญา | รอก่อนผ่อนหา |
| อุบายทำลายมูลความ ๚ |
๏ อุปชาติ ฉันท์ ๚
| ๑๑ บรมกระษัตริย์ปรา | รภะการะปราบปราม |
| กับวัสสการพราหม | ะณพฤฒิอาจารย์ ฯ |
| ๏ ปฤกษาอุบายดำ | ริหะทำไฉนการ |
| จะสมนิยมภาร | ธุระปราถนาเรา ฯ |
| ๏ สมัคคิ์สมานมิตร์ | คณะลิจฉวีเขา |
| มั่นคงจะคิดเอา | ชนะด้วยประการใด ฯ |
| ๏ ท่านวัสสการผู้ | ทิชะครูฉลาดใน |
| อุบายคนึงไป | ก็ประจักษ์กระจ่างจินตน์ ฯ |
| ๏ เสนอสนองทูล | กละมูลยุบลรบิล |
| แด่องคภูมิน | ทอชาตศัตรู ฯ |
| ๏ ตกลงและทรงนัด | แนะกะวัสสการครู |
| ตริเพื่อเผด็จมู | ละสมัคคไมตรี ฯ |
| ๏ สมัยเสด็จว่า | กิจะราชะการี |
| เสนาธิบดี | มุขะมวญอมาตย์ผอง ฯ |
| ๏ โดยศักดิฐานัน | ดระชั้นอนันต์นอง |
| ณท้องพระโรงทอง | ขณะเฝ้าพระบทมาลย์ ฯ |
| ๏ สดับปกาสิต | วระกิจวโรงการ |
| จึ่งราชะสมภาร | พจนาตถ์ประภาษไป ฯ |
| ๏ เราคิดจะใคร่ยก | พยุห์พลสกลไกร |
| ประชุมประชิดไชย | รณะรัฏฐวัชชี ฯ |
| ๏ ฉนี้แหละเสนา | ปติฐานะมนตรี |
| คือใครจะใคร่มี | พจะค้านประการไร ฯ |
| ๏ ฝ่ายพราหมณ์ก็กราบทูล | อดิศูริย์ณทันใด |
| นยาธิบายไข | วจนัตถทัดทาน ฯ |
| ๏ พระราชปรารม | ภนิยมมิควรการณ์ |
| ขอองคภูบาล | พิเคราะห์เหตุจงดี ฯ |
| ๏ อันซึ่งจะกรีฑา | พละทัพและไปตี |
| กระษัตริย์ณวัชชี | ชนบทสมหมาย ฯ |
| ๏ มิแผกมิผิดพา | กยะข้าพระองค์ทาย |
| ไป่ได้สดวกดาย | และจะแพ้เพราะไพรี ฯ |
| ๏ พวกลิจฉวีขัต | ติยรัชชวัชชี |
| ละองค์ละองค์มี | มิตระพันธะมั่นคง ฯ |
| ๏ และแสนจะสามารถ | พละอาจกระทำสง |
| ครามยุทธยรรยง | มิระย่อมิเยงใคร ฯ |
| ๏ เราน้อยจะย่อยยับ | ดละอัปราไชย |
| ฉนี้แหละแน่ใน | มนะข้าพยากรณ์ ฯ |
| ๏ และอีกประการเล่า | ผิวะเขาสิคิดคลอน |
| แคลนพาลระราญรอน | ทุจริตผจญเรา ฯ |
| ๏ เปนก่อนกระนั้นชอบ | ทุษะตอบก็ทำเนา |
| มิมีคดีเอา | ธุระเห็นบเปนธรรม ฯ |
| ๏ และโลกจะล่วงวา | ทะติว่าพระองค์จำ |
| นงเจตนาดำ | ริห์วิรุธประทุษฐ์เขา ฯ |
| ๏ กระนี้พระจุ่งปรา | รภะภาระแบ่งเบา |
| เพื่อกล่อมถนอมเกลา | มิตระภาพสงบงาม ๚ |
๏ อีทิสัง ฉันท์ ๚
| ๒๐ ภูบดินทร์สดับอุปายะตาม | |
| ณวาทะวัสสการะพราหมณ์ | และบังอาจ ฯ |
| ๏ เกินประมาณเพราะการละเมิดประมาท | |
| มิควรจะขัดบรมราช | ชโยงการ ฯ |
| ๏ ท้าวก็ทรงแสดงพระองคะปาน | |
| ประหนึ่งพระราชหทัยธดาล | พิโรธจึง ฯ |
| ๏ ผันพระกายกระทืบพระบาทและอึง | |
| พระศัพทะสีหนาทะพึง | สยองภัย ฯ |
| ๏ เอออุเหม่นะมึงชิช่างกระไร | |
| ทุทาษสถุลฉนี้ไฉน | ก็มาเปน ฯ |
| ๏ ศึกบถึงและมึงก็ยังมิเห็น | |
| จะน้อยจะมากจะยากจะเย็น | ประการใด ฯ |
| ๏ อวดฉลาดและคาดแถลงเพราะใจ | |
| ขยาดขยั้นมิทันอะไร | ก็หมิ่นกู ฯ |
| ๏ เล่หะกากะหวาดขมังธนู | |
| บห่อนจะเห็นธวัชริปู | ก็ท้อถอย ฯ |
| ๏ พ่ายเพราะไภยะตัวสิกลัวจะพลอย | |
| พินาศชิพิตร์ประดิษฐ์ประดอย | ประเด็นขัด ฯ |
| ๏ กูก็เอกอุดมบรมกษัตริย์ | |
| วิจาระถ้วนบควรจะทัด | จะทานคำ ฯ |
| ๏ นี่ก็เห็นเพราะเปนอมาตย์กระทำ | |
| พระราชการะมาฉนำ | สมัยนาน ฯ |
| ๏ ใช่กระนั้นละไซร้จะให้ประหาร | |
| ชิวาตม์และหัวจะเสียบประจาน | ณทันที ฯ |
| ๏ นัคราภิบาลสภาบดี | |
| และราชบุรุษฮะเฮ้ยจะรี | จะรอไย ฯ |
| ๏ ฉุดกระชากกะลีอปรีชะไป | |
| บพักจะต้องกะรุณอะไร | กะคนคด ฯ |
| ๏ ลงพระราชอาชะญา ณ บท | |
| พระอัยการพิพากษะกฎ | และโกนผม ฯ |
| ๏ ไล่มิให้สถิตย์ณคามนิคม | |
| นครมหาสิมานิยม | บุรีใด ฯ |
| ๏ มันสมรรคสวามิภักดิใน | |
| อมิตตะลิจฉวีก็ไป | บห้ามกัน ฯ |
| ๏ เสร็จประกาศพระราชธูระสรรพ์ | |
| เสด็จนิวัติศุขาภิมัณฑ์ | มหาคาร ๚ |
๏ อินทรวิเชียร ฉันท์ ๚
| ๑๑ ควรสุดจะสมเพช | จิตระเวทนาการ |
| ที่ท่านพฤฒาจารย์ | พะกระทบประสบทัณฑ์ ฯ |
| ๏ โดยเต็มกตัญญู | กตเวทิตาอัน |
| ใหญ่ยิ่งและยากครัน | ขรการณ์จะทานทน ฯ |
| ๏ ยินดีนิยมเพื่อ | สละเนื้อและเลือดตน |
| ยอมรับอดูรผล | จะพะพ้องพะพานกาย ฯ |
| ๏ ไป่เห็นกะเจ็บแสบ | ชิวะแทบจะทำลาย |
| มอบสัตย์สมรรถหมาย | มนะมั่นมิหวั่นไหว ฯ |
| ๏ หวังการ ณ แผ่นดิน | จะสดวกเพราะฉันใด |
| ให้กิจสฤทธิ์ไป | บมิเลี่ยงฤเบี่ยงเบือน ฯ |
| ๏ เหลือที่จะมีใคร | ทมะในหทัยเหมือน |
| กัดฟันบฟั่นเฟือน | สติอดสกดเอา ฯ |
| ๏ พวกราชมัลล์โดย | พละโบยมิใช่เบา |
| สุดหัตถะแห่งเขา | ขณะหวดสิพึงกลัว ฯ |
| ๏ ยลเนื้อก็เนื้อเต้น | พิศะเส้นก็สั่นรัว |
| ทั่วร่างและทั้งตัว | ก็ระริกระริวไป ฯ |
| ๏ แลหลังก็หลั่งโล | หิตะโอ้เลอะลามไหล |
| เพ่งผาดอนาถใจ | ตละล้วนระรอยหวาย ฯ |
| ๏ เนื่องนับอเนกแนว | ระยะแถวตลอดลาย |
| เฆี่ยนครบสยบกาย | ศิระพับพะกับคา ฯ |
| ๏ ทั้งหลายสหายมิต | ตะอมัจจะเสนา |
| ทัศน์เหตุทุเรศสา | หศะแสนสลดใจ ฯ |
| ๏ สุดที่จะกลั้นโท | มนะโศกะอาลัย |
| ถ้วนหน้ามิว่าใคร | ขณะเห็นบเว้นคน ฯ |
| ๏ แก้ไขและได้คืน | สติฟื้นประทังตน |
| จึ่งราชบุรุษกล | ปกกรณ์ก็โกนหัว ฯ |
| ๏ เสื่อมศีศะผมเผ้า | พิศะเปล่าประจานตัว |
| เปนเยี่ยงประหยัดกลัว | ผิมะลักจะหลาบจำ ฯ |
| ๏ เสร็จอาชะญาทัณฑ์ | กิจะพลันประกาศทำ |
| ปัพพาชนีย์กรรม | ดุจะราชโองการ ฯ |
| ๏ บรรดาประชาชน | ขณะยลทิชาจารย์ |
| สุดแสนจะสงสาร | สรแซ่ประสาสันทน์ ฯ |
| ๏ บางคนกมลอ่อน | อุระข้อนพิไรพรรณน์ |
| บางเหล่าวิสัยอัน | กุธะเกลียดก็เสียดสี ฯ |
| ๏ บางพวกก็เปนกลาง | ยละข้างพิจารณ์ดี |
| บางหมู่กะรุณมี | ณหทัยก็ให้ของ ฯ |
| ๏ พราหมณ์วัสสการเส | กละเล่หะทำนอง |
| ท่าทางละอย่างผอง | นระสิ้นบสงสัย ฯ |
| ๏ ออกจากนครรา | ชะคฤห์รีบจรัลไป |
| สู่เทศสถานไกล | บุระรัฏฐะวัชชี ๚ |
๏ วิชชุมมาลา ฉันท์ ๚
| ๘ แรมทางกลางเถี่อน | ห่างเพื่อนหาผู้ |
| หนึ่งใดนึกดู | เห็นใครไป่มี ฯ |
| หลายวันถั่นล่วง | เมืองหลวงธานี |
| นามเวสาลี | ดุ่มเดาเข้าไป ฯ |
| ๏ ผูกไมตรีจิตร์ | เชิงชิดชอบเชื่อง |
| กับหมู่ชาวเมือง | ฉันท์อัชฌาสัย ฯ |
| เล่าเรื่องเคืองขุ่น | ว้าวุ่นวายใจ |
| จำเปนมาใน | ด้าวต่างแดนตน ฯ |
| ๏ เขาแสนสังเวช | สังเกตอาการ |
| แห่งท่านอาจารย์ | ท่าทีทุกข์ทน ฯ |
| ภายนอกบอกแผล | แน่แท้ทุพพล |
| เห็นเหตุสมผล | ให้พักอาศรัย ฯ |
| ๏ ข่าวคราวกล่าวกัน | เปนอันแพร่หลาย |
| ลือล่ำกำจาย | จนแจ้งทั่วไป ฯ |
| มนตรีกราบทูล | เค้ามูลขานไข |
| แด่องค์ท้าวไท | แหล่งหล้าลิจฉวี ฯ |
| ๏ ทรงทราบข่าวสาสน์ | โดยราชดำรัส |
| สัญญาอาณัติ | ทุ่มฆาฏเภรี ฯ |
| ทุกไท้ราชา | อาณาวัชชี |
| มาชุมนุมมี | การตฤกปฤกษา ฯ |
| ๏ แน่นเนืองเนื่องนับ | ลำดับโดยหมู่ |
| ทันใดราชผู้ | เปนใหญ่ในสภา ฯ |
| เริ่มอารัมภ์พจน์ | ตามบทมีมา |
| ชี้แจงจักปรา | รพภ์กันฉันใด ฯ |
| ๏ พราหมณ์หนึ่งซึ่งเขา | เปนเปาโรหิตย์ |
| พวกปัจจามิตร์ | มาคธเขตร์ไผท ฯ |
| ต้องราชอาชญา | หนีมาอาศรัย |
| จำไล่ให้ไป | ฤๅรับเลี้ยงดู ฯ |
| ๏ พร้อมตกลงเปน | ความเห็นเดียวกัน |
| บ้านเมืองของมัน | นั้นเปนศัตรู ฯ |
| แห่งรัฏฐ์วัชชี | แม้มีแต้มคู |
| คิดมาตร์คาดมู | ลารัมภ์ทำกล ฯ |
| ๏ เพื่อส่อไส้ศึก | ลับลึกสนธิ์สาย |
| หากเห็นแยบคาย | ผิดอย่างแผกยล ฯ |
| ไล่มันทันที | แต่นี่ในฉงน |
| ยากหยั่งยังปน | ไปข้างสงสัย ฯ |
| ๏ รอไว้ให้หา | เข้ามาจักมี |
| ถ้อยท่าพาที | เท็จจริงฉันใด ฯ |
| สุดแท้แต่การณ์ | ตามฐานเปนไป |
| สมควรอย่างไร | บัญชาคราหลัง ๚ |
๏ อินทรวงศ์ ฉันท์ ฯ
| ๑๒ ราชาประชุมดำ | ริหะโดยประการะดัง |
| ดำรัสตระบัดยัง | วจนัตถ์ปวัตติพลัน ฯ |
| ๏ ให้ราชภัฏโป | ริสะไปขมีขมัน |
| หาพราหมณ์ทุพลอัน | บุระเนระเทศะมา ฯ |
| ๏ เขาพลันจรัลรีบ | จระรุดประดุจประกา |
| สิตนำทิชาจา | ริยะสู่พระราชฐาน ฯ |
| ๏ จึ่งลิจฉวีรา | ชะสภาบดีประธาน |
| มีราชโองการ | นยะปุจฉนีย์คดี ฯ |
| ๏ เยียใดไฉนดู | กะระครูธล่วงกะลี |
| ข้อใหญ่อะไรมี | ทุระเหตุจะเสียจะหายน์ ฯ |
| ๏ จึ่งดาลอดูรพ้อง | ขรข้องระคนระคาย |
| หลังไหล่สิรอยหวาย | คณนาอนันต์ประมาณ ฯ |
| ๏ ต้องทัณฑะบรรพา | ชนิย์มาก็ไกลสถาน |
| พรากพันธุวงศ์วาน | บุตระทาระมิตร์สหาย ฯ |
| ๏ มาอยู่นครเรา | จะเสาะเอารหัสอุบาย |
| ฤๅไรก็ยากหมาย | อนุมานะครันนะครู ฯ |
| ๏ อันราชอชาตสัต | คุณรัฏฐ์มคธริปู |
| แห่งเราจะเอาภู | มิกะกันและกันประสงค์ ฯ |
| ๏ หลากเหลือจะเชื่อจิตร์ | ผิวะคิดประหวั่นพะวง |
| เมตตาและเต็มปลง | จิตระจักประคับประคอง ฯ |
| ๏ หนักข้างระคางอยู่ | บมิรู้จะรับจะรอง |
| ภายหลังก็ตั้งตรอง | ตริฤเว้นระวังระแวง ฯ |
| ๏ ฝ่ายวัสสการครู | ก็มธูระทูลแถลง |
| ให้เชื่อและชี้แจง | อภิยาจนาภิปราย ๚ |
วสันตดิลก ฉันท์ ๚
| ๑๔ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ | บริสุทธิกำจาย |
| ปรากฎพระยศระบุระบาย | กิติเบิกระบือบุญ ฯ |
| ๏ เมตตาทยาลุศุภะกรรม | อุปถัมภะการุญ |
| สรรเสิญเจริญพระคุณะสุน | ทระภาพพิบูลย์งาม ฯ |
| ๏ เปรียบปานมหรรณพะนที | รมะที่ประทังความ |
| ร้อนกายกระหายอุทกะยาม | นระผู้ประสบเห็น ฯ |
| ๏ เอิบอิ่มกระหยิ่มหทยะคราว | กระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น |
| ยังอุณหะมุญจนะและเปน | ศุขะปีติดีใจ ฯ |
| ๏ อันข้าพระองค์กษณะนี้ | บมิมีจะร้อนใด |
| ยิ่งกว่าและหามนุษไหน | ฤเสมือนเสมอตน ฯ |
| ๏ ใคร่เปลื้องประเทืองประนุทะทุกข์ | ภยะมุขจะมาดล |
| ไร้ญาติ์และขาตมิตระสกล | นฤผู้จะดูดาย ฯ |
| ๏ โดยเดียวอดักอดุระแด | และก็แก่ชรากาย |
| ที่ซึ่งจะพึงสรณะหมาย | อนุศรบห่อนเห็น ฯ |
| ๏ ทราบข่าวขจรพระกิติบา | ระมิว่าพระองค์เปน |
| เอกอรรคกระษัตริย์สุขุมะเพ็ญ | กรุณามหาศาล ฯ |
| ๏ หวังเพื่อพะพิงบพิตระพึ่ง | อภิโพธิสมภาร |
| มอบกายถวายชิพิตตระปราณ | นิจะกาละปรารมภ์ ฯ |
| ๏ คิดไว้บได้ประดุจะเจตน์ | เฉภาะเหตุบเห็นสม |
| ขืนทำก็เท่ากะจะนิยม | คติผิดพิจารณ์ดู ฯ |
| ๏ ขึ้นชื่อกระฉ่อนบุรุษะกัก | ขละอักกตัญญู |
| คิดคดขบถประทุษะภู | วะประเทศผไทตน ฯ |
| ๏ จำเปนเพราะเหลือจะทุมนัศ | บมิน่าจะรับผล |
| แห่งราชภัยพิบัติดล | ดุจะนี้พินิจดู ฯ |
| ๏ เหตุเดิมก็โดยบรมะรา | ชอชาตะศัตรู |
| ปฤกษากะข้ายุคละมู | ลิกะมุขมนตรี ฯ |
| ๏ จักยาตร์พยู่ห์พหละยุท | ธะประทุษฐะย่ำยี |
| เขตร์แดนพระองค์นิยมะนี | ระประโยชน์พยายาม ฯ |
| ๏ ข้าบาทบจงจิตระอสัตย์ | พิเคราะห์ชัดถนัดความ |
| จริงอ้างกระจ่างพจนะตาม | อธิบายรบิลแจง ฯ |
| ๏ วัชชีนครบวระสรร | พะจะขันจะเข้มแขง |
| รี้พลสกลพิริยแรง | รณะการะกล้าหาญ ฯ |
| ๏ มาคธผไทรัฐะนิกร | พละอ่อนบชำนาญ |
| ทั้งสิ้นจะสู้สมระราญ | ริปุนั้นไฉนไหว ฯ |
| ๏ ดั่งอินทโคปกะผวา | มุหะฝ่า ณ กองไฟ |
| หิ่งห้อยสิแข่งสุริยะไหน | จะมิน่าชิวาลาญ ฯ |
| ๏ เห็นการณ์ก็ควรยุบละขัด | พจนัตถะทัดทาน |
| บัดดลบดินทร์หทยะดาล | ลุพิโรธะสำแดง ฯ |
| ๏ ลงราชทัณฑะพิธะทา | รุณะการะร้ายแรง |
| ไป่ควรเฉลยนยะแถลง | เพราะพระองค์ก็ทรงเห็น ฯ |
| ๏ กราบทูลประมูลบทะประมวญ | ตละล้วนตลอดเปน |
| ความจริงบแต่งกละประเด็น | นิระสาระพาที ฯ |
| ๏ ที่ดับระงับอดุระผ่อน | ก็บห่อนจะเห็นมี |
| นอกจากพระองค์อดุละสี | ตลเมตตะคุณมัย ฯ |
| ๏ มุ่งมาก็หมายกมละมี | สรณียะเปนไป |
| ครองชีวะสืบศุขะพิสัย | อนุสนธิอาสัญ ฯ |
| ๏ มั่นปองสนองวระคุณา | ธิมหากะรุณครัน |
| ในราชกิจนิจะนิรัน | ดระตราบสลายกาล ฯ |
| ๏ สุดแต่จะทรงพระกรุณา | ทนุข้าพระบทมาลย์ |
| ผู้ถึงอภัพพ์ทุพละซาน | เสาะอุสาหะมาถึง ๚ |
วังสัฏฐ ฉันท์ ๚
| ๑๒ ประชุมกระษัตริย์รา | ชะสภาสดับคนึง |
| คเนณทุกข์รึง | อุระอัตถ์ประวัติ์ประวิง ฯ |
| ๏ ประกอบระกำพา | หิระกายะน่าจะจริง |
| มิใช่จะแอบอิง | กละอำกระทำอุบาย ฯ |
| ๏ และทุกพระองค์ใน | คณะไป่ฉงนฉงาย |
| ก็เชื่อ ณ แยบคาย | คะรุวัสสการะพราหมณ์ ฯ |
| ๏ ตระบัดธรับสั่ง | ผิวะดั่งวจีนิยาม |
| ละล้วนก็ควรความ | และมิร้ายมิแรงอะไร ฯ |
| ๏ อชาตะศัตรู | จุฬะภูว์มคธผไท |
| มิควรจะมีใจ | กุธะเกรี้ยวกระนี้สิหนอ ฯ |
| ๏ และเหตุก็เท่านั้น | ผิจะผันจะผ่อนก็พอ |
| ระงับพิโรธรอ | พิเคราะห์เห็นบเปนกระไร ฯ |
| ๏ เถอะเราก็เอนดู | ทิชะครูและเศร้าหทัย |
| เพราะที่ธมีใจ | สุจริตวินิจวิจารณ์ ฯ |
| ๏ พะพ้องพระอาชญา | บมิน่าจะเปนจะปาน |
| มิหนำนิเทสการ | ทวิวิธลุทัณฑะทวน ฯ |
| ๏ จะรับและเลี้ยงท่าน | อุปการ ณ ฐานะควร |
| ก็จงละเว้นมวล | มละโทษประพฤติ์สุธรรม์ ฯ |
| ๏ ประดุจขนบข้า | ธุระราชะกิจจสรรพ์ |
| ทิชงคะน้อมอัญ | ชลิเช่นจะชื่นจะชู ฯ |
| ๏ และมีพระปุจฉา | นยะว่าก็ครา ณ ครู |
| ฉลองพระคุณภู | ธระรับพระราชธูร ฯ |
| ๏ สถิตย์ ณ ฐานัน | ดระชั้นอะไรจะปูน |
| ประกอบและเกื้อกูล | ดุจะดั่งบุราณะมา ฯ |
| ๏ ทวิชแถลงไท | กิจะในสมัยณะกา |
| ละอยู่นครรา | ชคฤห์ศักดิข้าธุลี ฯ |
| ๏ สเถียรอมาตย์ฐา | นะพิจารณาคดี |
| พิฉินทะธารี | ดุละกิจพิพากษะการ ฯ |
| ๏ กระษัตริย์กเษตร์ลิจ | ฉวิหล้าพระราชะทาน |
| สถาปนาฐาน | ยศะเทอดธุโรปถัมภ์ ฯ |
| ๏ และเห็นเพราะเปนครู | วุฒิรู้วิชาและชำ |
| นิศิลปศาสตร์คัม | ภิระเพทพิเศษพิศาล ฯ |
| ๏ ประสิทธิดำแหน่ง | คะรุแห่งพระราชกุมาร |
| นิพัทธะเอาภาร | อนุสิฏฐะวิทยา ๚ |
มาลินี ฉันท์ ๚
| ๑๕ กษณะทวิชะรับฐา | นันดร์และที่วา |
| ทกาจารย์ ฯ | |
| ๏ นิระอลสะประกอบการ | พีริโยฬาร |
| และเต็มใจ ฯ | |
| ๏ จะพินิจยะคดีใด | เที่ยง ณ บทใน |
| พระธรรมนูญ ฯ | |
| ๏ ละมนะอคติสีสูญ | ยุกติบาฐบูรณ์ |
| ณคลองธรรม์ ฯ | |
| ๏ ลุสมยะจะแนะนำพรรค์ | ราชกุมารสรรพ์ |
| ธพร่ำสอน ฯ | |
| ๏ หฤทยปริอาทร | ชี้วิชากร |
| ก็โดยดี ฯ | |
| ๏ เพราะตริจะทนุถนอมปรี | ตามิไห้มี |
| ระแวงใด ฯ | |
| ๏ ผิวะจะวิรุธะแคลงใน | ราชหทัยไท |
| ธลิจฉวี ฯ | |
| ๏ เพราะปกรณะวิธีมี | เล่หะลับนี |
| ระสงสัย ฯ | |
| ๏ คณะขัติยะและใครใคร | ต่างก็ไว้ใจ |
| ทิชาจารย์ ๚ |
ภุชงคปยาตร ฉันท์ ๚
| ๑๒ ทิชงค์ชาติ์ฉลาดยล | คเนกลคนึงการ |
| กษัตริย์ลิจฉวีวาร | ระวังเหือดระแวงหาย ฯ |
| ๏ เหมาะแก่การจะเสกสัน | ปวัตติ์วัญจะโนบาย |
| มล้างเหตุพิเฉทสาย | สมัคคิ์สนธิ์สโมสร ฯ |
| ๏ ณวันหนึ่งลุถึงกา | ละศึกษาพิชากร |
| กุมารลิจฉวีวร | เสด็จพร้อมประชุมกัน ฯ |
| ๏ ตระบัดวัสสการมา | สถานราชะเรียนพลัน |
| ธแกล้งเชิญกุมารฉันท์ | สนิทหนึ่งพระองค์ไป ฯ |
| ๏ ลุห้องหับระโหฐาน | ก็ถามการณะทันใด |
| มิลี้ลับอะไรใน | กถาที่ธปุจฉา ฯ |
| ๏ จะถูกผิดกระไรอยู่ | มนุษผู้กระทำนา |
| และคู่โคก็จูงมา | ประเทียบไถมิใช่หรือ ฯ |
| ๏ กุมารลิจฉวีขัติย์ | ก็รับอัตถะอออือ |
| กะสิกชนกระทำคือ | ประดุจคำพระอาจาย์ ฯ |
| ๏ ก็เท่านั้นธเชิญให้ | นิวัติในมิช้านาน |
| ประสิทธิ์ศิลป์ประสาสน์สาร | ตลอดเลิกลุเวลา ฯ |
| ๏ อุรสลิจฉวีสรร | พะชวนกันเสด็จมา |
| และต่างซักกุมารรา | ชะองค์นั้นจะเอาความ ฯ |
| ๏ พระอาจารย์สิเรียกไป | ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม |
| อะไรเธอเสนอตาม | วจีสัตย์กะพวกเรา ฯ |
| ๏ กุมารนั้นสนองสา | ระวากย์วาทะตามเลา |
| เฉลยกับพระครูเปา | รุหิตย์โดยคดีมา ฯ |
| ๏ กุมารอื่นก็สงสัย | มิเชื่อในพระวาจา |
| สหายราชธพรรณ์นา | และต่างองค์ก็พาที ฯ |
| ๏ ไฉนเลยพระครูเรา | จะพูดเปล่าประโยชน์มี |
| เลอะเหลวนักละล้วนนี | ระผลเห็นบเปนไป ฯ |
| ๏ เถอะถึงถ้าจะจริงแม้ | ธกล่าวแท้ก็ทำไม |
| สิชวนเข้า ณ ข้างใน | จะถามนอกบยากเย็น ฯ |
| ๏ ชรอยว่าทิชาจารย์ | ธคิดอ่านกะท่านเปน |
| รหัสเหตุประเภทเห็น | ละแน่ชัดถนัดความ ฯ |
| ๏ และท่านมามุสาวาท | บกล้าอาจจะบอกตาม |
| พจีจริงพยายาม | ไถลแสร้งแถลงสาร ฯ |
| ๏ กุมารราชมิตร์ผอง | ก็สอดคล้องและแคลงดาล |
| พิโรธกาจวิวาทการ | อุบัติขึ้นเพราะขัดเคือง ฯ |
| ๏ พิพิธพันธะไมตรี | ประดามีนิรันดร์เนือง |
| กะองค์นั้นก็พลันเปลือง | มลายปลาศท์พินาศปลง ๚ |
๏ มาณวก ฉันท์ ๚
| ๘ ล่วงณประมาณ | กาลอนุกรม |
| หนึ่งลุนิยม | ท่านทวิชงค์ |
| เมื่ออนุสิฏฐ์ | วิทยะยง |
| เชิญวระองค์ | เอกะกุมาร ฯ |
| ๏ เธอจระตาม | พราหมะณะไป |
| โดยเฉภาะใน | ห้องรหุฐาน |
| จึ่งพฤฒิถาม | ความพิศดาร |
| ขอธประทาน | โทษะและไข ฯ |
| ๏ อย่าติคะรู | หลู่พจะเลย |
| ท่านสิเสวย | ภัตต์กะอะไร |
| ในทินะนี้ | ดีฤไฉน |
| พอหฤทัย | ยิ่งละกระมัง ฯ |
| ๏ ราชธก็เล่า | เค้าณประโยค |
| ตามบริโภค | แล้วขณะหลัง |
| วาทะประเทือง | เรื่องก็ประทัง |
| อาคมะยัง | สิกขะสภา ฯ |
| ๏ เสร็จอนุสาสน์ | ราชอุรส |
| ลิจฉวิหมด | ต่างธก็มา |
| ถามนยะอัน | ท่านวุฒิอา |
| จาริยะปรา | รพภะอะไร ฯ |
| ๏ เธอก็แถลง | แจ้งกิจะมวล |
| ความตละล้วน | จริงณหทัย |
| ต่างก็มิเชื่อ | เมื่อตริไฉน |
| จึ่งผละใน | เหตุบมิสม ฯ |
| ๏ ขุ่นมนะเคือง | เรื่องนฤสาร |
| เช่นกะกุมาร | ก่อนก็ระดม |
| เลิกสละแยก | แตกคณะกลม |
| เกลียวบนิยม | คบดุจะเดิม ๚ |
๏ อุเปนทรวิเขียร ฉันท์ ๚
| ๑๑ ทิชงค์เจาะจงเจตน์ | กละห์เหตุยุยงเสริม |
| กระหน่ำและซ้ำเติม | นฤพัทธะก่อการ ฯ |
| ๏ ละครั้งระหว่างครา | ทินะวาระนานนาน |
| เหมาะท่าทิชาจารย์ | ธก็เชิญเสด็จไป ฯ |
| ๏ บห่อนจะมีสา | ระฤหาประโยชน์ใด |
| กระนั้นเสมอไน | ยะธแสร้งเสาะสนถาม ฯ |
| ๏ และบ้างก็พูดว่า | น่ะแน่ะข้าสดับตาม |
| ยุบลระบิลความ | พจะแจ้งกระจายมา ฯ |
| ๏ ลเมิดติเตียนท่าน | ก็เพราะท่านสิแสนสา |
| ระพัดทลิทท์ภา | วะและสุดจะขัดสน ฯ |
| ๏ จะแน่มิแน่เหลือ | มนะเชื่อเพราะยากยล |
| ณที่บมีคน | ธก็ควรขยายความ ฯ |
| ๏ และบ้างก็กล่าวว่า | น่ะแน่ะข้าจะขอถาม |
| เพราะทราบคดีตาม | วจะลือระบือมา ฯ |
| ๏ ติฉินเยาะเย้ยท่าน | ก็เพราะท่านสิแสนสา |
| ระพรรณพิกลกา | ยะพิลึกประหลาดเปน ฯ |
| ๏ จะจริงมิจริงเหลือ | มนะเชื่อเพราะไป่เห็น |
| ผิข้อบลำเค็ญ | จิตระควรขยายความ ฯ |
| ๏ กุมาระองค์เสา | วนะเค้าคดีตาม |
| กระทู้พระครูถาม | ธก็แสนจะสงสัย ฯ |
| ๏ ก็คำบกอบการณ์ | คะรุท่านจะถามไย |
| ธซักเสาะสืบใคร | ระบุแจ้งกะอาจารย์ ฯ |
| ๏ ทวิชก็บอกว่า | พระกุมาระโน้นขาน |
| ยุบลกะข้ากาล | เฉภาะอยู่กะกันสอง ฯ |
| ๏ กุมารพระองค์นั้น | ธมิทันจะตฤกตรอง |
| ก็เชื่อณคำของ | วุฒิครูและวู่วาม ฯ |
| ๏ พิโรธกุมารอง | คะเจาะจงพยายาม |
| ยุครูเพราะเอาความ | บมิดีประเดตน ฯ |
| ๏ ก็พ้อและต่อว่า | ทิฐิมานะเกิดจน |
| ลุโทษะสืบสน | ธิวิวาทเสมอมา ฯ |
| ๏ และฝ่ายกุมารหมู่ | ทิชะครูบเรียกหา |
| ก็แหนงประดารา | ชะกุมารทิชงค์เชิญ ฯ |
| ๏ พระราชบุตร์ลิจ | ฉวิมิตตจิตร์เมิน |
| กะกันและกันเหิน | คณะห่างก็ต่างถือ ฯ |
| ๏ ทนงชนกตน | วุฒิล้นประเสริฐลือ |
| ก็หาญกระเหิมฮือ | มนะฮึกบนึกขาม ๚ |
๏ สัทรา ฉันท์ ๚
| ๒๑ ลำดับนั้นวัสสการพราหมณ์ | ธก็ยุศิษยะตาม |
| เล่ห์อุบายงาม | ฉงนงำ ฯ |
| ๏ ปวงโอรสลิจฉวีดำ | ริหะวิรุธะและสำ |
| คัญประดุจคำ | ธเสกสัน ฯ |
| ๏ ไป่เหลือเลยสักพระองค์อัน | มิละปิยะสหฉันท์ |
| ขาดสมรรคพันธ์ | ก็อาดูร ฯ |
| ๏ ต่างองค์นำความมิงามทูล | พระชนกะอดิศูริย์ |
| แห่ง ธ โดยมูล | ปวัตติ์ความ ฯ |
| ๏ แตกร้าวกร้าวร้ายก็ป้ายปาม | ลุวระบิดระลาม |
| ทีละน้อยตาม | ณเหตุผล ฯ |
| ๏ ที่เชื่อฟังพจน์อุรสตน | นฤวิเคราะหะเสาะสน |
| สืบจะหมองมล | เพราะฉันใด ฯ |
| ๏ แลทั้งท่านวัสสการใน | ขณะยละจะเหมาะไฉน |
| เสริมเสมอไป | สดวกดาย ฯ |
| ๏ หลายอย่างต่างกลธขวนขวาย | ระบิละยุปริยาย |
| วัญจโนบาย | บเว้นครา ฯ |
| ๏ ครั้นล่วงสามปีประมาณมา | คณขัติยะประดา |
| ลิจฉวีรา | ชะทั้งหลาย ฯ |
| ๏ สามัคคีธัมมะทำลาย | มิตระภิทนะกระจาย |
| สรรพะเสื่อมหายน์ | ก็เปนไป ฯ |
| ๏ ต่างองค์ทรงแคลงระแวงใน | พระหฤทยะนิสัย |
| ผู้พิโรธใจ | ระวังกัน ๚ |
๏ สาลินี ฉันท์
| ๑๑ พราหมณ์ครูรู้สังเกต | ประจักษ์เหตุตระหนักครัน |
| ราชาวัชชีสรร | พะจักสู่พินาศสม ฯ |
| ๏ ยินดีบัดนี้กิจ | จะสัมฤทธิ์มนารมณ์ |
| ทำมาด้วยปรากรม | และอุตสาหะแห่งตน ฯ |
| ๏ ให้ลองตีกลองนัด | ประชุมขัตติย์มณฑล |
| เชิญซึ่งส่ำสากล | กษัตริย์สู่สภาคาร ฯ |
| ๏ วัชชีภูมีผอง | สดับกลองกระหึมขาน |
| ทุกไท้ไป่เอาภาร | ณกิจเพื่อเสด็จไป ฯ |
| ๏ ต่างทรงรับสั่งว่า | จะเรียกหาประชุมไย |
| เราใช่เปนใหญู่ใจ | ก็ขลาดกลัวบกล้าหาญ ฯ |
| ๏ ท่านใดที่เปนใหญ่ | และกล้าใครบเปรียบปาน |
| พอใจใคร่ในการ | ประชุมชอบก็เชิญเขา ฯ |
| ๏ ปฤกษาหาฤๅกัน | ไฉนนั้นก็ทำเนา |
| จักเรียกชุมนุมเรา | บแลเห็นประโยชน์เลย ฯ |
| ๏ รับสั่งผลักไสส่ง | และทุกองค์ธเพิกเฉย |
| ไป่ได้ไปดั่งเคย | สมรรคเข้าสมาคม ๚ |
๏ อุปัฏฐิตา ฉันท์
| ๑๑ เห็นเชิงพิเคราะห์ช่อง | ชนะคล่องประสบสม |
| พราหมณ์เวทะอุดม | ธก็ลอบแถลงการณ์ ฯ |
| ๏ ให้วัลลภะชน | คมะดลประเทศฐาน |
| กราบทูลนฤบาล | อภิเผ้ามคธไกร ฯ |
| ๏ แจ้งลักษณะสา | สนะว่ากระษัตริย์ใน |
| วัชชีบุระไก | วละหล้าตลอดกัน ฯ |
| ๏ บัดนี้สิก็แตก | คณะแผกและแยกพรรค์ |
| ไป่เปนสหะฉัน | ทะเสมือนเสมอมา ฯ |
| ๏ โอกาศเหมาะสมัย | ขณะไหนประดุจครา |
| นี้แล้วก็ยากหา | จะลุได้สดวกดี ฯ |
| ๏ ขอเชิญวระบาท | พยุห์ยาตร์เสด็จกรี |
| ฑาทัพพละพี | ริยะยุทธะโดยไว ๚ |
สุรางคณางค์
| ๒๘ บพิตร์อชา | ตะสัตตุรา |
| ชะรัฏฐะไกร | สดับณสาสน์ |
| พระราชหทัย | ธปรีดิใด |
| บเปรียบบปาน ฯ | |
| ๏ พระเผยประภาษ | กะมุขอมาตย์ |
| บดีประธาน | ตระเตรียมสกล |
| พหลทหาร | สมรรถะชาญ |
| ประดังประดา ฯ | |
| ๏ สพรึบสพรั่ง | ณหน้าและหลัง |
| ณซ้ายและขวา | ละหมู่ละหมวด |
| ก็ตรวจก็ตรา | ประมวญกะมา |
| ก็มากประมาณ ฯ | |
| ๏ นิกายเสบียง | ก็พอก็เพียง |
| พโลปการ | และสัตถะภัณ |
| ฑะสรรพะภาร | จะยุทธะราญ |
| กะเรียกระดม ฯ | |
| ๏ ประชุมพยูห์ | กระเกริกกระกรู |
| กระหยิ่มนิยม | ละล้วนสง่า |
| มนาภิรมย์ | บขามระทม |
| มิท้อริปู ฯ | |
| ๏ สมานสมัคคิ์ | ระเริงและรัก |
| จะรบศตรู | ฉลองพระคุณ |
| พระจุฬภูว์ | พิไชยะชู |
| พระเกียรดิ์ไผท ฯ | |
| ๏ จะดีจะงาม | เพราะเข้าสนาม |
| ประยุทธะไกร | เหมาะนามทหาร |
| ละคร้านไฉน | และสมกะใจ |
| บุรุษสมัญญ์ ฯ | |
| ๏ ก็โห่และฮึก | ประหัฏฐ์คะคึก |
| ประกวดประชัน | ณท้องพระลาน |
| ประมาณอนันต์ | อเนกะสรร |
| พะเตรียมคระไล ๚ |
๏ โตฏก ฉันท์ ๚
| ๑๒ ประลุฤกษะมหุดิ์ | ทินะอุตตมะไกร |
| รณรงคะวิไช | ยะดิถีศุภะยาม ฯ |
| ๏ ทิชะพฤฒิปุโร | หิตโกวิทะพราหมณ์ |
| ก็ประกอบกิจะตาม | นิติไสยะพิธี ฯ |
| ๏ ทนุเพื่ออภิมง | คละสงเคราะห์ทวี |
| ศิริวัฑฒนะกรี | ฑะเผด็จดัษกร ฯ |
| ๏ บุรพัณหะสมัย | ลุอุทัยระวิวร |
| นฤนารถอดิศร | ธเสด็จสระสนาน ฯ |
| ๏ วรองค์อภิมัณฑ์ | ศุภะสรรพะประการ |
| ดุจะขัตติย์บุราณ | รณะยุทธะนิยม ฯ |
| ๏ พระเสด็จรัฐะยา | บทะคลาอนุกรม |
| ฐิตะเกยชยะชม | พละพฤนทะนิกร ๚ |
๏ ฉบงง ๚
| ๑๖ เนมิตต์เชษฐวิทยุตดร | รอพอบวร |
| มหุดิ์อุดมดีดล ฯ | |
| ๏ ให้ฆาฏฆ้องไชยมงคล | คำรบสามหน |
| เฉลิมพระฤกษ์เบิกธง ฯ | |
| ๏ ทุ่มอินทรเภรีเร่งคง | คาบลาล้วนลง |
| มะโหระทึกคฤกโครม ฯ | |
| ๏ ดุริยางค์ดนตรีนี่ประโคม | สังข์แตรแซ่โหม |
| กระหึมสนั่นบรรสาน ฯ | |
| ๏ ราชามาคธภูมิบาล | เถลิงหลังคชาธาร |
| ประเสริฐสง่างามทรง ฯ | |
| ๏ ควรขัตติยยานยรรยง | เพียงพาหนาศน์องค์ |
| สหัสสนัยน์ใดปาน ฯ | |
| ๏ ครบเต็มเครื่องตั้งหลังสาร | กูบแพรแลลาน |
| ละล้วนบรรเจิดเฉิดฉัน ฯ | |
| ๏ โอภาษอาภรณ์อรรคภัณฑ์ | คชลักษณ์ปิลันทน์ |
| ก็เลิศก็ล้ำลำยอง ฯ | |
| ๏ แพร้ว ๆ พราย ๆ ข่ายกรอง | ก่องสกาวดาวทอง |
| และพู่สุพรรณสรรถกล ฯ | |
| ๏ สองพลุกสุกวะลัยเลอยล | ลาดพัตถ์รัตคน |
| และปกขนองซองหาง ฯ | |
| ๏ งวงเสยเงยเศียรส่ายพลาง | เทอดทันต์ท่าทาง |
| สง่าบล้ากำลัง ฯ | |
| ๏ ขุนคอคชคุมกุมอัง | กุษกรายท้ายยัง |
| ขุนควาญประจำดำรี ฯ | |
| ๏ เครื่องสูงครบสรรพ์อันมี | ตามบุรพประเพณี |
| พยุหบาตรยาตรา ฯ | |
| ๏ จาตุรังคิกะแสนเสนา | เนื่องสุดสายตา |
| ตลอดตลึงแลลาน ฯ | |
| ๏ ขุนคชขึ้นคชชินชาญ | คุมพลคชสาร |
| ละตัวกำแหงแขงขัน ฯ | |
| ๏ เคยเศิกเข้าศึกฮึกครัน | เสียงเพรียกเรียกมัน |
| คำรนประดุจเดือดดาล ฯ | |
| ๏ อร่ามเรืองด้วยเครื่องอลังการ | นายขอหมอควาญ |
| ก็ขี่กะรีดำเนิน ฯ | |
| ๏ พลหัยพิศเห็นเช่นเหิน | หาวเหาะเหยาะเดิน |
| เดาะเตือนก็เต้นตีนซรอย ฯ | |
| ๏ ต่างตัวดีดโลดโดดลอย | เลิงเล่นเผ่นคอย |
| จะควบประกวดอวดพล ฯ | |
| ๏ สีกายฝ้ายแซมแกมขน | ดำบ้างด่างปน |
| กระเลียวและเหลืองแดงพรรณ ฯ | |
| ๏ โสภาอัศวาภรณ์สรรพ์ | ตาบหน้าพร่าวรร |
| ณะเด่นดำกลกาญจน์มณี ฯ | |
| ๏ ยาบย้อยห้อยพู่ดูดี | ขลุมสวมกรวมศี |
| ศะคาดกนกแนมเกลา ฯ | |
| ๏ สายถือสายง่องถ่องเพรา | คล้องสอดสายเหา |
| งามทั้งพะนังโกลนอาน ฯ | |
| ๏ ขุนอัศว์อาตม์โอ่โอฬาร | รำทวนเทอดปาน |
| ประหนึ่งจะโถมโจมแทง ฯ | |
| ๏ ต่างขับแสะขี่เข้มแขง | ควงแส้สำแดง |
| ดุรงค์วิธีโรมรณ ฯ | |
| ๏ ดาษดาคลาคล่ำส่ำพล | บทจรอนนต์ |
| อเนกคแนนคัณนา ฯ | |
| ๏ ปลุกเศกเลขยันต์ว่านยา | อาคมคาถา |
| ประสิทธิขลังทั้งกาย ฯ | |
| ๏ เสื้อผ้าสารพัดจัดหลาย | หมู่หมวดมากมาย |
| ก็มีละอย่างต่างกัน ฯ | |
| ๏ แรงหัดถ์กวัดแกว่งซึ่งสรรพ์ | ศัสตราวุธอัน |
| วะวาบวะวาวขาวคม ฯ | |
| ๏ พลรถแหล่ล้วนควรชม | แอกงอนอ่อนสม |
| สง่าประกอบดุมกง ฯ | |
| ๏ เล็งสูงลิ่วสวยชวยธง | ชายโบกชวนบง |
| สบัดระริ้วปลิวปลาย ฯ | |
| ๏ ปืนไฟใส่ล้อเลื่อนราย | หามลากมากหลาย |
| และลูกกระสุนดินดำ ฯ | |
| ๏ พร้อมสรรพกองทัพโดยลำ | ดับล้วนควรยำ |
| ระย่อสยองเยงยล ฯ | |
| ๏ เคลื่อนคลายพลนิกายสกล | เต็มสองฟากสถล |
| อุโฆษผสานศัพท์ฟัง ฯ | |
| ๏ เสียงสารแสะร้องก้องดัง | เสียงโกลนเตือนพะนัง |
| และเสียงพยู่ห์โยธี ฯ | |
| ๏ เสียงแซ่สังคีตดีดสี | พาทย์กลองฆ้องตี |
| สิกัมปนาทหวาดไหว ฯ | |
| ๏ ผงคลีมืดคลุ้มกลุ้มไป | ปานพื้นแผ่นไผท |
| ทำลายถล่มจมเอียง ฯ | |
| ๏ ออกจากราชคฤห์เขตร์เวียง | มุ่งแคว้นแดนเชียง |
| วัชชีประชิดชิงไชย ๚ |
๏ กมล ฉันท์ ๚
| ๑๒ อนุมัคคะกรีฑา | พละคลาคะคล่ำไป |
| ณระหว่างวนาลัย | ละเลาะทุ่งและนาเนิน ฯ |
| ๏ อนุจรสิขรเขา | บถะเต้าวิถีเถิน |
| ระยะทางสิไกลเกิน | ก็คะค้อยคระไลคลา ฯ |
| ๏ ผิวะกาละมัชฌัน | ติกะอันระวีสา |
| หัศะร้อนและอ่อนกา | ยะสกนธ์พหลหาญ ฯ |
| ๏ ก็มิรีบมิรัดเอื้อ | ทนุเพื่อสบายบาน |
| พละปรีดิสำราญ | ศุขะพอก็ต่อไป ฯ |
| สุริยงคะสายัณห์ | ผิจะดั้นจะเดินใน |
| พนะยากก็อาศรัย | นิทระแรมระวังกัน ฯ |
| ๏ บุรพัณหะเพลา | ลุก็คลาก็ขับสัญ |
| จระต่อวนารัญ | ญปถานุกรมไป ฯ |
| ๏ เพราะประสงค์จะปลุกกล้า | อุปการะเอาใจ |
| บ ระอิดระอาใด | ขณะเมี่อมิจำเปน ฯ |
| ๏ กิจะสรรพะทั้งหลาย | มนะนายตระหนักเห็น |
| อุระใพร่จะลำเค็ญ | และจะควรวินุทไฉน ฯ |
| ๏ ก็จะมีกะใจภัก | ดิสมรรคและชิงไชย |
| อริหมู่ริปูใน | รณะภูมิเต็มพล ฯ |
| ๏ จระโดยวนันดร | และระรอนระแรมจน |
| ลุกระทั่งนทีดล | ดิระดิตถะขอบคัน ฯ |
| ๏ ธุระจำจะต้องข้าม | ชละยาตร์พยู่ห์ขันธ์ |
| พละไกรคระไลบรร | สุวิสาลิธานี ๚ |
๏ วิชชุมมาลา ฉันท์ ๚
| ๘ ข่าวเศิกเอิกอึง | ทราบถึงบัดดล |
| ในหมู่ผู้คน | ชาวเวสาลี |
| แทบทุกถิ่นหมด | ชนบทบูรี |
| อกสั่นขวัญหนี | หวาดกลัวทั่วไป ฯ |
| ๏ ตื่นตาหน้าเผือด | หมดเลือดสั่นกาย |
| หลบลี้หนีตาย | วุ่นหวั่นพรั่นใจ |
| ซุกครอกซอกครัว | ซ่อนตัวแตกไภย |
| เข้าดงพงไพร | ทิ้งย่านบ้านตน ฯ |
| ๏ เหลือจักห้ามปราม | ชาวคามล่าลาศน์ |
| พันหัวหน้าราษฎร์ | ขุนด่านดำบล |
| หาฤๅแก่กัน | คิดผันผ่อนปรน |
| จักไม่ให้พล | มาคธข้ามมา ฯ |
| ๏ จึ่งให้ตีกลอง | ป่าวร้องทันที |
| แจ้งข่าวไพรี | รุกเบียฬบีฑา |
| เพื่อหมู่ภูมี | วัชชีอาณา |
| ชุมนุมบัญชา | ป้องกันฉันใด ฯ |
| ๏ ราชาลิจฉวี | ไป่มีสักองค์ |
| ที่ทรงจำนง | เพื่อจักเสด็จไป |
| ต่างองค์ดำรัส | เรียกนัดทำไม |
| ใครเปนใหญ่ใคร | กล้าหาญเห็นดี ฯ |
| ๏ เชิญเทอญท่านต้อง | ขัดข้องข้อไหน |
| ปฤกษาปราไส | ตามเรื่องตามที |
| แต่ส่วนเราใช่ | เปนใหญ่แลมี |
| ใจอย่างผู้ภี | รุกห่อนอาจหาญ ฯ |
| ๏ ต่างทรงสำแดง | ความแขงอำนาจ |
| สามัคคีขาด | แก่งแย่งโดยมาน |
| ภูมิศร์ลิจฉวี | วัชชีรัฎฐบาล |
| ไป่ชุมนุมสมาน | แม้แต่สักองค์ ๚ |
๏ อินทรวิเขียร ฉันท์ ๚
| ๑๑ ปิ่นเขตร์มคธขัต | ติยะรัชชธำรง |
| ยั้งทัพประทับตรง | นคเรศวิสาลี ฯ |
| ๏ ภูธรธสังเกต | พิเคราะห์เหตุณธานี |
| แห่งราชะวัชชี | ขณะเศิกประชิดแดน ฯ ฯ |
| ๏ ดูดั่งบรู้ศึก | และมินึกจะเกรงแกลน |
| ฤๅคิดจะตอบแทน | รณะเพื่อระงับไภย ฯ |
| ๏ นิ่งเงียบสงบงำ | บมิทำประการใด |
| ปรากฎประหนึ่งใน | บุระว่างและร้างคน ฯ |
| ๏ แน่โดยมิพักสง | สยะคงกระทบกล |
| ท่านวัสสการจน | ลุกระนี้ประจักษ์ตา ฯ |
| ๏ ภินท์พัทธะสามัค | คิยะพรรคพระราชา |
| ชาวลิจฉวีวา | ระจะพ้องอนัตถ์ไภย ฯ |
| ๏ ลูกข่างประดาทา | รกะกาละขว้างไป |
| หมุนเล่นสนุกไฉน | ดุจะกันฉนั้นหนอ ฯ |
| ๏ ครูวัสสการเเส่ | กละแหย่ยุดีพอ |
| ปั่นป่วนบเหลือหลอ | จะมิร้าวมิรานกัน ฯ |
| ๏ ครั้นทรงพระปรารพภ์ | กิจะจบธจึ่งบัญ |
| ชานายนิกายสรร | พะทแกล้วทหารหาญ ฯ |
| ๏ เร่งทำอุลุมป์เว | ฬุคเนกะเกณฑ์การ |
| เพื่อข้ามนทีธาร | จระเข้านครบร ฯ |
| ๏ เขารับพระบัณฑูร | อดิศูริย์บดีศร |
| ภาโรปกรณ์ตอน | ทิวะรุ่งสฤทธิ์พลัน ฯ |
| ๏ จอมนารถพระยาตรา | พยุหาธิทัพขันธ์ |
| โดยแพและพ่วงปัน | พละข้ามณคงคา ฯ |
| ๏ จนหมดพหลเนื่อง | ยละเนืองขนัดคลา |
| ขึ้นฝั่งลุเวสา | ลิบุเรศสดวกดาย ๚ |
๏ จิตรปทา ฉันท์ ๚
| ๘ นาคะระธา | นิวิสาลี |
| เห็นริปุมี | พละมากมาย |
| ข้ามติระชล | ก็ลุพ้นหมาย |
| มุ่งจะทลาย | พระนครตน ฯ |
| ๏ ต่างก็ตระหนก | มนะอกเต้น |
| ตื่นบมิเว้น | ตละผู้คน |
| ทั่วบุระคา | มะจลาจล |
| เสียงอลวน | อลเวงไป ฯ |
| ๏ สรรพะสกล | มุขะมนตรี |
| ตรอมจิตระภี | รุกะเภทไภย |
| บางคณะอา | ทระปราไส |
| ยังมิกระไร | ขณะนี้หนอ ฯ |
| ๏ ควรบริบาล | พระทวารมั่น |
| ต้านประทะกัน | อริก่อนพอ |
| ขัตติยะรา | ชะสภารอ |
| ดำริหะขอ | วระโองการ ฯ |
| ๏ ทรงตริไฉน | ก็จะได้ทำ |
| ตามนยะดำ | รัสะภูบาล |
| เสวกะผอง | ก็เคาะกลองขาน |
| อาณติปาน | ดุจะกลองพัง ฯ |
| ๏ ศัพทะอุโฆษ | ลุพระโสตร์ท้าว |
| ลิจฉวิด้าว | ขณะทรงฟัง |
| ต่างธก็เฉย | และละเลยดัง |
| ไท้นฤกัง | วละอย่างไร ฯ |
| ๏ ต่างบมิคลา | ณสภาคาร |
| แม้พระทวาร | บุระทั่วไป |
| รอบทิศะด้าน | และทวารไหน |
| ห่อนนระใด | ธุระปิดมี ๚ |
๏ สัททัลวิกีฬิต ฉันท์ ๚
| ๑๙ จอมทัพมาคธะราษฐ์ธยาตร์พยุหะกรี | |
| ฑาสู่วิสาลี | นคร ฯ |
| ๏ โดยทางอันพระทวาระเปิดนระนิกร | |
| ไป่รอจะต่อรอน | อะไร ฯ |
| ๏ เบื้องนั้นท่านคะรุวัสสการทิชะก็ไป | |
| นำทัพชเนนทร์ไท | มคธ ฯ |
| ๏ เข้าปราบลิจฉวิขัติย์ณรัฏฐะชนบท | |
| สู่เงื้อมพระหัดถ์หมด | และโดย ฯ |
| ๏ ไป่พักต้องจะกะเกณฑ์นิกายพหละโรย | |
| แรงเปลืองระดมโปรย | ประยุทธ์ ฯ |
| ๏ ราบคาบเสร็จธเสด็จลุราชะคฤหะอุต | |
| ดมเขตร์บุเรศดุจ | ะเดิม ฯ |
| ๏ ตามเรื่องต้นยุติแต่จะต่อพจนะเติม | |
| ภาษิตระจิตร์เสริม | ประสงค์ ฯ |
| ๏ ปรุงโสตร์เปนคติสุนทราภรณะจง | |
| จับข้อประโยชน์ตรง | ตริดู ๚ |
๏ อินทรวิเชียร ฉันท์ ๚
| ๑๑ อันภูบดีรา | ชะอชาตะศัตรู |
| ได้ลิจฉวีภู | วะประเทศสดวกดี ฯ |
| ๏ แลสรรพะบรรดา | วระราชะวัชชี |
| ถึงซึ่งพิบัตบี | ฑะอนัตถ์พินาศหนา ฯ |
| ๏ เหี้ยมนั้นเพราะผันแผก | คณะแตกและต่างมา |
| ถือทิฏฐิมานสา | หศะโทษพิโรธจอง ฯ |
| ๏ แยกพรรคสมรรคภิน | ทนะสิ้น บ ปรองดอง |
| ขาดญาณพิจารณ์ตรอง | ตริมะลักประจักษ์เจือ ฯ |
| ๏ เชื่ออรรถยุบลเอา | รสะเล่าก็ง่ายเหลือ |
| มากโมหะฟั่นเฝือ | บมิฟอกคดีมูล ฯ |
| ๏ จึ่งดาลประการหา | ยนะภาวะอาดูร |
| เสียแดนผไทสูญ | กิติศัพทะเสื่อมนาม ฯ |
| ๏ ควรชมนิยมจัด | คะรุวัสสการพราหมณ์ |
| เปนเอกอุบายงาม | กละงำกระทำมา ฯ |
| ๏ พุทธาทิบัณฑิต | ยละคิดพินิจปรา |
| รพภ์สรรเสริญสา | ธุสมัคคภาพผล ฯ |
| ๏ ว่าอาจจะอวยผา | ศุกะภาวะมาดล |
| ดีสู่ณหมู่ตน | บนิราศนิรันดร ฯ |
| ๏ หมู่ใดผิสามัค | คิยะพรรคสโมสร |
| ไปปราศนิราศรอน | คุณะไร้ไฉนดล ฯ |
| ๏ พร้อมเพรียงประเสริฐครัน | เพราะฉนั้นแหละบุคคล |
| ผู้หวังเจริญตน | กิจะเกี่ยวกะหมู่เขา ฯ |
| ๏ พึงหมายสมัคคิ์เปน | มุขะเปนประธานเอา |
| ธูรทั่วและตัวเรา | บมิเห็น ณ ฝ่ายเดียว ฯ |
| ๏ ควรยกประโยชน์ยื่น | นระอื่นก็แลเหลียว |
| ดูบ้างและกลมเกลียว | มิตระภาพผดุงครอง ฯ |
| ๏ ยั้งทิฏฐิมานหย่อน | ทมะผ่อนผจงจอง |
| อารีมิมีหมอง | มนะเมื่อจะทำใด ฯ |
| ๏ ลาภผลสกลบรร | ลุก็ปันก็แบ่งไป |
| ตามน้อยและมากใจ | ยุติเที่ยงนิยมธรรม์ ฯ |
| ๏ พึงมาระยาตร์ยึด | สุประพฤติ์สงวนพรรค์ |
| รื้อฤษยาอัน | อุปเฉทะไมตรี ฯ |
| ๏ ดั่งนั้นณหมู่ใด | ผิบไร้สมัคคิ์มี |
| พร้อมเพรียงนิวัทธ์นี | ระวิวาทระแวงกัน ฯ |
| ๏ หวังเทอญมิต้องสง | สยะคงประสบพลัน |
| ซึ่งศุขกเษมสันต์ | หิตะกอบทวีการ ฯ |
| ๏ ใครเล่าจะสามารถ | จิตระอาจจะรานหาญ |
| หักล้างบแหลกลาญ | ก็เพราะพร้อมเพราะเพรียงกัน ฯ |
| ๏ ป่วยกล่าวอะไรฝูง | นระสูงประเสริฐครัน |
| ฤๅสรรพะสัตว์อัน | เฉภาะมีชิวีครอง ฯ |
| ๏ แม้มากผิกิ่งไม้ | ผิวะใครจะใคร่ลอง |
| มัดกำกระนั้นปอง | พละหักก็เต็มทน ฯ |
| ๏ เหล่าไหนผิไมตรี | นฤมีณหมู่ตน |
| การใดจะขวายขวน | บมิพร้อมมิเพรียงกัน ฯ |
| ๏ อย่าปราถนาหวัง | ศุขะทั้งเจริญอัน |
| จักมาอุบัติบรร | ลุไฉนบได้มี ฯ |
| ๏ ปวงทุกข์พิบัติสรร | พะภยันตรายกลี |
| แม้ไป่นิยมปี | ติประสงค์ก็คงสม ฯ |
| ๏ ควรชนประชุมเปน | คณะเปนสมาคม |
| สามัคคิปรารม | ภะนิพัทธคำนึง ฯ |
| ๏ ไป่มีก็ให้มี | ผิวะมีก็จงพึง |
| ให้ยิ่งภิโยจึง | จะประสบศุขาลัย ๚ |
๏ ฉบงง ๚
| ๑๖ พร่ำพรรณน์ฉันทพากย์โดยใจ | เพียรจบตามนัย |
| นิทานบุราณเปนมูล ฯ | |
| ๏ นามสฤษดิ์นายชิต ชวางกูร | เชลงเฉลาเอาธูร |
| สลัดอาลัสย์อันมี ฯ | |
| ๏ ไว้ปากไว้วากย์วาที | ไว้วงศ์กระวี |
| ไว้เกียรดิ์และไว้นามกร ฯ | |
| ๏ ไว้เฉลิมเสริมศรีพระนคร | คือพิทยาภรณ์ |
| พิเศษประดับดูงาม ฯ | |
| ๏ ค่อยคิดติดต่อโดยความ | มิคลายพยายาม |
| กระวีผิเพ่งเล็งเห็น ฯ | |
| ๏ ฉันทภาคยากล้ำลำเค็ญ | ถ้อยคำจำเป็น |
| เพราะศัพท์บังคับหนักเบา ฯ | |
| ๏ พึงอภัยข้าผู้วัยเยาว์ | วิทย์หย่อนอ่อนเชาวน์ |
| มิใช่จะคิดแข่งขัน ฯ | |
| ๏ อาศรัยใจชอบเชิงประพันธ์ | กิจอื่นว่างครัน |
| ก็เครื่องจะเปลืองเวลา ฯ | |
| ๏ จำเนียรแต่เพียรอุตสา | หะพจน์พรรณนา |
| สฤทธิ์ด้วยจิตร์จงพลัน ฯ | |
| ๏ ฝากไว้ในน่าแห่งบรรณ | เพื่อเชื้อเชิญสรรพ์ |
| สุภาพมหาชนชม ฯ | |
| ๏ สถิตย์เสถียรเทียรฆ์กาละนิยม | ถ้อยเสริญเทอญสม |
| ประสาทะพรพาจา ฯ | |
| ๏ ขอจุ่งอิฏฐผลนานา | ลุดั่งปราถนา |
| ณผู้พิจารณ์อ่านฟัง ๚ะ๛ |
