สรรพสิทธิ์คำฉันท์

๑๙ ขอถวายวันทนน้อมประนตบทกมล  
สรรเพชญาณยล วิมุติ์
อนึ่งนบธรรมคุณาทิโลกุตรพุทธ  
พาจกปิฎกอุต ตมางค์
สวงสงฆสราพกโพธิพงศอัษฎางค์  
ดำฤษณ์นิวรณ์จาง ขจัด
เสร็จข้าบาทอภิวาทน์ประนมบรมรัตน์  
ไตรเยศพิเศษสวัส ดิคุณ
ไหว้ไท้ตรีศุลภุชพิสุทธิศักดิอดุลย์  
เกลาสเขาขุน สถิต
อีกองค์อรรคสฤษดิรักษอาสน์อุรุคฤทธิ์  
เนาในกระเษียรนิทร์ บรรดาล
ทั้งธาดาตุราภิมุขสุขวิหาร  
โสฬศแหล่งสถาน ทิพา
นบเจ้าจอมโลกยจรรโลงมรุคณา  
นคินทรกูฎา ดำรง
บำบวงเบื้องบุรพทิศอันอธึกทรง  
คัมภีรคุณคง เคารพ
วันทาจารยอาจประสาทศิลปสบ  
ทิพยาดิเรกครบ แลครัน
ถวายหัดถ์ทัศวรางคุลีดิลกถวัลย์  
จอมจักรพรรดิ์ผ่าน อยุทธ
ยรรยงยศประภาพปราบริปุประทุษฐ  
ทั่วธเรศทำรุด บรอน
ขอเดชไตรรัตนานราธิปอมร  
บาบุรพเทพย์ธร ทำนุก
คุ้มคอบกอบกิจก้างมล้างอุปัทวทุกข์  
ภัยพยาธิเสพย์สุข เสบอย
จักเร่อมรังสฤษดิเรื่อง ณ​ เบื้องบุรพเฉลอย  
เชลงฉันทพากย์เผอย นิพนธ์
พู้นพุทธางกูรปางอดีตภพนุสนธิ์  
แสวงโพธิ์บำเพ็ญผล ภิเยา
เปนเอกอิศวรสรรพสิทธิอัครเอา  
รสราชลำเภา พิลาศ
เจรอญรู้รอบกอปวิชาคุณประกาศ  
ถอดเทชิวาตม์แหวก อุรา
เรืองฤทธิ์เรืองวรเวทวิเศษพิทยา  
ยิ่งยอดดลสุธา ดำเกอง
เสนอเนื่องจินตกระวีแลมีมนะบำเทอง  
ชื่นชมภิรมย์เรอง สำราญ
หวังเฉลอมแหล่งพสุธามหาอุศวปาน  
เถกองเกียรติภูบาล พิบูลย์ ฯ
๑๔ ปางจอมจรรโลงดิลกโล กุตราภิเษกสูรย์
เสวอยผลวิมลวิมุติมูล มฤตยโมกขโมฬี
เสด็จเนานุกรมรมยเชตุ พนพระกุฎีศรี
สร้องสงฆสังวรอินทรีย์ สุขพรหมจรรยา
ปรารภพิเศษศิลปคุณ อดุลยเดชเจษฎา
โพ้นภพบำเพ็ญพระพุทธกา รกโพธิญาณยง
ปางเปนบดีศวรกษัตริย์ พิสุทธิขัตติยาพงศ์
เสนอนามสรรพสิทธิทรง สุรเพทพรรลาย
อาจโผอนเอาดวงกมลมา นุษยชาติหญิงชาย
สู่สิ่งสถิตทิศทุกพาย ก็ประภาษพาที
บัณฑูรสังเขปคุณกะถา วรวากยดุษดี
ดาลแสนสราพกแลมี มนะหมายสดับแสดง
ชอมชมอัญเชิญชินสยม ภูวญาณแจกแจง
จำเนียรนิเทศทุรัศแหนง ยุบลเบื้องอุราไฉน
จึ่งไท้ธิรางคุดรนา ยกโลกยเลอศไกร
ดำเนอรดำนานอดีตใน ภพเพรงมาบรรหาร ฯ
๑๖ ดูราริยภิกษุบริพาร พู้นบรรพโบราณ
ทุเรศเหตุถึงปาง  
มานหนึ่งนครินทรพาง ไตรทศเวียงวาง
วิจิตรเจรอญไนยนา  
นามคือคิรีพัชรภารา ปรากฎปรากา-
รเกอดประกอบดำกล  
เนืองเนิ่นนางจรัลโดรณ รอบราชมณฑล
อธึกเงื้อมเงยทงัน  
คือขอบขุนเขาสัตภัณฑ์ วงเวียดเวียรวรร
สรหล้ายสรสล้างสีมา  
ป้อมต้ายรายเรียบปืนตรา บรรฎากระดา
ระดะธวัชโบยใบ  
ดุจต้อนดัสกรแกลนไกล กลอกเกล้าหนาวไภย
พรรฦกบแลแปรหนี  
หอยุทธเย้ยยุทธยายี เยียวราชอรี
จะรอญคือรอญตนตาง  
ไชยสินธุพิศาลซึ้งสุดทาง สีทันดรวาง
แลเวียดสุเมรุแมนเมือง  
เรียงรายสโรชรัตนรองเรือง ปานบุษปบรรเทือง
บำเทองกุสุมเสาวคนธ์  
เรียบรัฐยันดรเนืองนนต์ นาเนกนองชน
ชรเดียดชรดั้นดื่นเดิร  
สาวบ่าวบรรเจอดราคเจรอญ รสกามจรเทอญ
ธรรมเนียมทำนุกสุขรมย์  
พระพลานลลานเล่ห์แหล่งอม พุเทียบทุกกรม
กระเกรอกนิกรไกรเกรียง  
ลองรถคชไหยแข่งเคียง ลองศิลปเศิกเพียง
จะพกจะเพิกแผ่นภูว์  
อาจโผอนเอาชีพมฤตยู ปวงป่วยริปู
จะต่ออย่าต่อตายเตือน  
มณเฑียรเที้ยรทิพยลานเลือน ใจโลกใฝ่เฟือน
แลยลคือยลไพชยนต์  
ยอดหยัดยื่นฟ้าเฟ็ดกล จรดจันทรมณฑล
ถเถือกด้วยแก้วก่องกาญจน์  
นพศูลสัตรัตนโอฬาร เพ็ญพักตรพรหมาน
ขนุนขนอบนพคุณ  
บานบัทมกระหลับไพบุลย์ พรางแพร้วไพรฑุริย์
อรรแถ้งเถกองอาภา  
ช่อฟ้าเฉกฟ้าตรูตา เฉกฉ้กามา
มาแสร้งรจิตรงงผจง  
ครีบครุฑชำเนียรนิศกลง คือครีบครุฑทรง
สฤษดิรักษ์จักรกร  
กรงนาคตากต้งงอัมพร แผ่เกล้าเกลื่อนหงอน
ผงาดผงกผกผัน  
ทวยมาศนาดน้าวคือกุทัณฑ์ จรัสรัตนสุพรรณ
ภุชงครูปรจนา  
บัญชรสิงหาสน์ทวารา รจเรขประภา
ประพาฬพิฑูริย์บรรเทือง  
พัฬเหาเก้าแก้วมลังเมลือง พิดานดูเรือง
รดับด้วยดาราราย  
สบไสยนาอาสนพพราย ไพจิตรจำลาย
จำหลักลดาดวงมาลย์  
นุประดับมณีเนกปราการ ฉายโชติชัชวาลย์
วิสูตรวิสุทธโสภณ  
เศวตฉัตรรัตนก้งงเกอบบน บัญจฐรณ์ถ่องสกล
ทุกุลพัสตรไพรู  
เขนอยขนนรคนบุษปเรณู เลวงรสฉมชู
กระมลคือมณฑาขจร  
เนืองนันต์คณนาฏกนิกร โฉมเฉกอับสร
สุรางคบำเรอวัชรินทร์  
บริบาลบัวบาทบดินทร์ บำเทองประดิทิน
ในเบญจกามกรีฑา  
สมเด็จนฤเบศรบรา กรมเกียรติสมญา
อุศุภราชนรินทร์  
เสวอยภพผ่านแผ่นปถพินทร์ เฉลอมแหล่งธรณินทร์
อดุลยพระเดชเจษฎา  
ส่ำแสนเสวกมาตยา ดุจพฤนทพลา
กำลังกำเลาะลาญรงค์  
เทพีภิเษกสวัสดิ์คือองค์ โกสุมอนงค์
อนุชนาฎนงพาล  
อันเตบุเรราชบริวาร หกหมื่นมีประมาณ
ละองค์ลออพอตา  
เอกอรรคอดิศรสุดา สุพรรณโสภา
พระนามพระหน่อกษัตรีย์  
สมบูรณสมบัติอินทรีย์ สามโลกยฤๅมี
เสมอสมรรูปา  
ใดชายได้ชายทฤศนา จรรจวญกามา
กระเหม่นกระมลย่ำยาม  
ทรงไวยวธูลักษณเลอกาม โสฬศสาทราม
สวาทสวิงวิงแด  
ไป่เคยขานอรรถโอษฐ์แปร พักตรพ้องชายแล
เชลงเฉลยเลยมี  
ดำแคงคุณราชบุตรี ตระหลบแหล่งธรณี
เสนอเสนาะทุกเวียง  
ทั่วท้าวธยินยศสำเนียง เสน่ห์เพ่อมพูลเพียง
อดักอดลอาดูร  
หวังได้ยุพาภาคยพอูล ควบขัติยตระกูล
ตระการตระกองกรีฑา  
รมย์ร่วมรสราคตฤษณา สนิทแนบนิทรา
บรรทมบรรทับเทียมทรวง  
ลรรลุงกะมลาสรลวง รำฦกเหลือตวง
เทวษทวีทุกขไทย ฯ  
๑๑ เบื้องบุรพทิศาดร นครเกียรติเกร่อนไกร
สมญานราไลย อลิกราชธานี
มูลมั่งมไหศวรรย์ จัตุพรรคโยธี
ชุมชนประชาชี เอนกนับอนันต์เนือง
ปราการทวารวาง วิจิตรนางจรัลเลือง
เชองเทอนจรเทอญเปลือง ปรปักษปองเบียน
เรือนรบรดับโด รณระดะดูดาษเดียร
ป้อมต้ายรม้ายเนียร มิตรแมนมาเรียงราย
เทียวธวัชอันปัดปลิว แลลลิ่วเมื่อลมชาย
โบยใบคือไกวกวาย จักรกวัดบำบัดบร
ไชยสินธุเทียมกระแส กระษีรสินธุสาคร
โกมุทกมลขจร จรุงคนธอวลอาย
พระพลานตระการกล วิมลแว่นวิเชียรฉาย
พรั่งพฤนทพรรลาย พรรฦกศิลปเศิกแสดง
แล่นลองละบองคช ดุรงค์รถซรูแซรง
ชาญเชี่ยวชำนิแรง ชำนะรงคโรมรอญ
ราบรื่นจรอกจรัล สรพฤบพรรคคณานร
นารีนรากร ก็ชรเดียดชรดื่นเดิร
มณฑรีมณีนพ จรัสจรดจรูญเจรอญ
ตาโลกยแลเพลอน จิตรเจียรพิมานจันทร์
ยอดหว้ายวิหาดล กลเทอดรวิวรรณ
พรายแสงสุวรรณพรรณ พิพิธรัตนาภา
พิดานประกายราย จำลายเล่หดารา
กุแก้วกนกนา นัตวเนกอำไพรู
บรรยงกไสยากร วรเศวตฉัตรชู
เฉกพรหมฉัตรดู ดำเกองก้งงกำบังบน
บรรทมบรรจฐรณ์ไท ธิบดินทรถ่องถกล
ขนนเขนอยรำเหยคน ธสุคนธไขขจร
เพ็ญพระราโชทยาน พรรลอกลาญสรหล่มสรหลอน
ไกวกิ่งคือไกวกร ตระการผลตระกลผกา
โสภาคยสรพงงภาค มหลากเล่หเลขา
คือเทพยนนทา ทิพยเทวะสระสนาน
เนืองเนกโยธี พลพรียชมชาญ
เชี่ยวเชองชำนาญราญ อริราบรารอน
หมื่นเมืองโผอนโม ฬิประนังประนมกร
หมื่นมาตยทูลธร บทรัชราชินทร์
พระบาทบดีดี ลกภูวภูมินทร์
ปรากฎพระยศยิน วิชเยศเจษฎา
น้องท้าวพธูทรง ศุภลักษณลำเภาพงา
สมญาพระชายา อุบลอรรคเทพี
เปนปิ่นคณานาง สุรสุรางคนารี
แปดหมื่นประมาณมี วิมลพักตรคือเพ็ญจันทร์
อำเรออำรุงผดุง มกุฎกรุงจุฑาถวัลย์
เสวอยรมย์ภิรมย์บัญ จกกามบรรเจอดกาม ฯ
๑๔ กษณไท้พุทธางกูรสยม ภูวผู้พยายาม
แสวงโพธิบำเพ็ญพิพิธคาม ภิรพุทธจรรยา
เสด็จจากสุทัศนสุเท วนครินทร์นครคลา
สู่ครรคขัตติยนรา ธิปนเรนทรนารินทร์
ถั่นทศมาศบมินาน บริณัตโดยจินต์
ล่วงแหล่งอุทรอุทิศทิน มหุติมหัศจรรย์
ฟ้าฟื้นสรทื้นภพมหา มหิพางภมรผรร
ทั่วทศทิศาดรอนัน ตอเนกราษตรี
ด้วยเดชบดีศวรมุนิน ทรหน่อมุนีศรี
สืบสัมดึงศบารมี ปรมาภิเษกแสวง
สรรพางค์พิลาศพิไลยลักษณ์ อำไพพักตรบำเพ็ญแสดง
เฉกโฉมศศิสุทธคระแลง คระไลล่องผยองโพยม
จึ่งจอมชิเนนทรชนา ธิปทรงประสาทโสม
นัสในอนุดนัยโลม แลอำรุงอำเรอองค์
บัดหาคณาคณกระวี วรทชีทิชาพงศ์
เพื่อทักพระลักษณอลง กรณกายกุมารา
ปวงบาก็บงบวรสรรพ์ ศริรราชบุตรา
ทูลเธอธำรงรัชสุธา ดลชนกชนินทร
ท้าวลูกจักเลอศศิลปสิท ธิประเสริฐสถาพร
อาจโผอนอเรนทรสยอน ยศยินสยองแสยง
รอบรู้ในเวทวิทยมหัน ตมหิทธิเรองแรง
ร้อยราชฤรอฤทธิสำแดง สมเด็จใดบดูปาน
ทรงสดับก็มีมนบำเทอง บรรเทาทุกขแดดาล
ดุจได้สุรามฤตยสนาน เสน่หสบประสงค์สม
ถ่อมถนอมธิเบศรบรมเอา รสอันบรากรม
ตราบไวยวัฒนอุดม อดุลยลักษณวิลาวรรณ์
บัดไท้มเหศวรมหา มหิจอมจุฑาถวัลย์
ถวิลหวังพระหน่อนฤดีจรัล เจรอญเรียนวิชาชาญ
จงเชี่ยวชำนินิติปกรณ์ นุประการะสบสถาน
คืนครองบุรีรมยสำราญ สำเรองราชไอสูริย์
สวรรยาภิเษกพิสุทธสัน ตติพงศไพบูลย์
ยืนยศยรรยงยศประยูร ขัติยธรรมธำรง
จอมราชประสาทสุวรรณพัน นิกขปันประสงค์องค์
เอารสอันเร่อมศิลปทรง คุรุบำนาญบำเหน็จสนอง
เสร็จสั่งสมเด็จดรุณโป ดกโดยดำริหปอง
อ้าพ่อจงเที่ยวทุรัศคลอง สถลเถื่อนทุราทวา
ด้าวแดนอุดรดลสำนักนิ์ นครตักเสลา
พึงเพียงพิพิธวิทยา คุณเพททุกพรรณ
ในเชษฐชีพ่อพฤฒิจงเจน จงจบศาสตรส่ำสรรพ์
โกยกาญจนกอบกิจคำนรร คำนับคือบุราคลา
จักเวนถวัลยวรสวัส ดิเศวตฉัตรา
เปนจอมจุฑาภพสุธา ดลบันโดยบิดรถวิล ฯ
๑๖ องค์อิศวรพงศ์ทรงยิน รับสาสนนรินทร์
นเรนทราโชยงการ  
เอาไถ้ใส่สิ่งธนสาร เวียดอ้อมเอ็วดาล
แลดูถมัดหมั้นหมาย  
โผอนอรรคมกุฏิจำทาย เทอดทวีกรถวาย
ประนมประนตอัษฎางค์  
แทบบงกชเรณูบาทางค์ โทไท้ทูลพลาง
จะลาลิลาเลอไกล  
สองท้าวสดับพจนอันไพ เราะห์ราชดไนย
ดรูนิราอาดูร  
ดาลดับแดทุกขเอาธูร เถกองศิลปพิบูลย์
พิบัติมนัสประปราณ  
อวยอื้นมฤตยบรรหาร อ้าพ่อผู้ปาน
ฤไทยฤทอดเททรวง  
จำทเวษทวีทุกขรลวง จักแหนจักหวง
บได้บดีโดยหวัง  
ควรร้างบุรีรัตนแรมวงง โทนเที่ยวเถื่อนทงง
ทุเรศบิดามารดร  
เพื่อผดุงเผดอมศาสตรปกรณ์ จำใจจำจร
แลจำประจากจำเปน  
พึงพ่อแผกไข้ไภยเข็ญ ขุ่นข้อลำเค็ญ
อย่าพ้องอย่าแผ้วพานสกนธ์  
ศรีสวัสดิพิพัฒเพ็ญผล จตุราพรพล
ทุกพรรณจงเพ่อมพูลสนอง  
เสร็จสฤษดิเร่อมศิลปสมปอง ไป่ช้าคลาครอง
บุรีบรู้หนหลัง  
เยียวเผือสองผู้อยู่ยัง ดีไข้ใคร่หวัง
จะเอื้อจะเอาข่าวขาน  
ท้าวเฉลอยฉลองบมินาน ข้าข้าบทมาลย์
คำนวณคำนึงวันคลา  
ฤๅห่อนหึงห่างบาทา ด่วนโดยจินดา
นิวัตินิเวศนเขตรขัณฑ์  
ขอคุณเขือเจ้าจอมธรรม์ คุ้มขวงไภยันต์
อย่าเบื่ออย่าเบียนตนตู  
เฉกฉายกมลาสฉัตรชู ด้วยเดชมฤธู
กระลูนกระลีลาญปาน  
เสร็จกระทำประทักษิณสามวาร สามไหว้ภูบาล
ชนินทรชนกนนทลี  
ลาลงเลอยแหล่งมณฑรี ทรวงสามกษัตรีย์
คือฟางอันฟอดไฟฟอน  
ต่างเสวอยโศกาอาทร ต่างทุกข์ต่างถอน
อสาสประสาสเสาะศัลย์  
แสนสาวสุรางคราชกำนัล เหน็บใจจาบัลย์
รบมรบอมตรอมตาง  
หน่อเธอเที่ยวสถลรัฐยางค์ เออาตม์อางขนาง
คนึงนิเวศน์วงงสถาน  
จรเทอญโทไท้มหิบาล ฤๅจางจิตรลาญ
รลุงรฦกเหลือถวิล  
เสด็จโดยด่านธานินทร์ ข้ามเขตรนครินทร์
นิราสนราเรือนแรม  
จรลิ่วทิวท่งพงแขม พนสณฑ์ปนแปม
ลหารแลห้วยเหวไศล  
เฌอฉายรายร่มแผ่นไผท ทอดก้านกิ่งไกว
กวะกวักคือกวักทักถาม  
พระเปรมปรีดิ์กว้างสร่างความ เศร้าโศกเสื่อมทราม
กระสันต์กระเษมสำราญ ฯ  
๑๙ ภูเบนทรบงวนเวศวนาดรสถาน  
แถวเทอญพิศาลส่ำ ทุมา
เรืองรุ่นรุกขดรุณวิบุลยบุษปผลา  
ตระการแกมผกาแล ก็หลาก
สูงส่งศีขรชำเราะแลเซราะอุทกมาก  
ถ้ำทุ้งทวากเงื้อม ทงัน
แซร่ซร้องศัพทสุโนคสำนานเสนาะหหรร  
ษาโสตประสานสรรพ์ สำเนียง
มั่วหมู่มฤคนิกรประอรสุขประเอียง  
เคลียคู่คคลอเคียง ภิรมย์
เฉกเชอญชนาธิปชื้น ณ พื้นพนพนม  
เขษมราชฤไทยชม พนานต์ ฯ
๒๑ เสด็จดลบุรีรัตนโอฬาร ตักสิลศิลปชาญ
เชี่ยวทกส่ำสาร ภิเษกศาสตร์
สู่สิงสำนักนินิวาศ อธึกทวิชชาติ
เชษฐสามารถ สมรรถมนต์
กฤษตาญชุลีกรบำบวงสรณ ทิปธูปสุวคนธ์
เวรสกนธ์กล สักการสนอง
ขอเร่อมเรียนเพทยทงงผอง สฤษดิฤทธิประลอง
เลอศพรรฦาปอง บปวงปาน
ปาโมกขสดับสาสนสื่อสาร ดรุณวรกุมาร
มาแต่เทศสถาน เสถียรใด
พงศ์ขัตติยแพศย์พราหมณนามไหน กระมลภิรมยใน
ศาสตรประสงค์ไร รำพรรณพลัน
ท้าวขานข้อยโคตรคืออรร คมหิศรมหันต์
แห่งนครขัณ ฑสีมา
มีนามอลิกภพภารา สถลทุรัศคลา
ขวนณพิทยา เสดาะแด
บำราศสรรพางคห่างแห หฤทยดำริหแปร
ใดดำแหน่งแล ก็ลุสถาน
ถามถ้อยถ้อถ้อยแถลงปาน ชนชิวทรมาน
ไขคดีขาน สำเนียงเสนอ
แสดงเดชพิเศษศิลปฦๅเลอ ธรณิภพอำเภอ
แผ่นไผทเธอ บได้ทัน
พระยารียินไท้ทรรทึงพลัน ขัติยยุพสมรรถ์
มุ่งณมนตร์อัน อดุลยเดช
บัดบอกบรรยายคุณไตรเพท อิศวรวิษณุเวท
โดยธจงเจต ตนาถวิล
มาดหมายบวายวิริยราชินทร์ รติทิวปรดิทิน
เจนประจวบจิน ตนาปอง ฯ
๑๑ รงงเร่อมสฤษดิศิล ลปเสริฐประสาทสนอง
คุณบาบำนาญนอง นิกขนับสุพรรณพัน
ปาโมกข์ประมุทโม ทนก็อื้นก็อวยสรรพ์
สุขสวัสดิวัฒนวรร ณพลายุยืนยง
สืบเสวอยถวัลยรัช บวรฉัตรเฉลอมวงศ์
เถลองภพธำรง ทศธรรมโอฬาร
รับพรพฤฒาสา ธุประสาทสื่อสาร
ขอสมประสิทธิดาล ดุจโอษฐ์เอนดูตู
บัดไท้ธกรรพุม ชุมนุมนิ้วบงงคัลครู
ลาเลออำเภอผลู พนเขตรคืนคลา
ดลด้าวบุรีรมย์ อุดมศักดิสีมา
สู่มณฑิรารา ชคฤหาสนหอเหม
ปวงบาทชนกนน ทลีแลก็แปรเปรม
ปรีดาภิรมย์เกษม สุขสองกษัตรีย์
ยอหัดถ์สำผัสองค์ อภิพงศราชี
อ้าเจ้าจรหล่ำลี ลยลุมโนไฉน
หน่อท้าวบัณฑูรทูล ธิบดินทรโทไท
โดยสมสมรรถใน อุรภินทเพทางค์
สดับแสดงยุบลโบ ดกดาลคนึงขนาง
แผกเพทยปวงปาง บุรพเบื้องบรรยายยิน
เยียใดพิไสยศาสตร์ แลจะอาจดำเกองศิลป์
จงสร่างขจางจิน ตนาแหนงตระหนักความ
รับสาสนบันโดย ดำริห์ไท้ดำรัสถาม
โอมอื้นอาคมคาม ภิรคุณอดุลยแสดง
ถอดเทหทัยทาย ภนายหนึ่งไปฝากแฝง
ในหลักพลานแปลง ประลองแล่นดุรงค์เรอง
สำเทียรสุนทรสาร บรรหารถ้อยแถลงเถลอง
เฉกชนผู้ชาญเชอง เชลงเลศฉลาดเฉลอย
ปรากฎประกาศกล ก็บยลบยินเคอย
ใจเจ้าจุฑาเสบอย บำเทองสุขเขษมสันต์
รุ่งฤกษ์ให้เอิกอิน ทรเภรินทร์คโครมครัน
ป่าวปวงประชาพรร คประชุมยังชานฉาน
ชอมช่วยอำนวยสวัสดิ์ วรวัฒนาการ
แด่พระผู้ชำนาญ ชำนิศาสตรประเสริฐศิลป์
ถวายนามกรสรร พสิทธิ์เดชอดุลย์ดิน
โดยสมสัมฤทธิจิน ตนานิติเนืองนันต์
มอบมิ่งมไหสูริย์ สมบูรณ์แสนสุไขศวรรย์
แสวงทศพิธธรรม์ ธำรงรักษ์ธเรศตรี ฯ
๑๖ ปางสามสุริยราชนรี ศวรศักดิ์อันมี
มหันตเดชเจษฏา  
หนึ่งนามพรหมทัตรกระษัตรา ธิปผ่านพารา
ณสีสมบัติสมบูรณ์  
หนึ่งเการพย์ขัตติยตระกูล เถกองเกียรติอดูลย์
ดำรงกุรูนครินทร์  
หนึ่งคือโกศลสวามินทร์ เถลองแหล่งมิถิล
วิเทหเทศเขตรแขวง  
สามขุนสดับคุณดำแคง ศุภลักษณแสดง
สมเด็จสุดาดวงมาลย์  
แห่งกรุงคิรีพัชรภูบาล บำเทองแดดาล
ฤดีกระสันขวัญปอง  
หวังเกลี่ยกลกามตระกอง กรีฑาสุขสอง
สำราญภิรมย์เรียงเขนอย  
ต่างเตรียบตังวายสารสังเวอย ขานข้อแขกเขอย
คำนับคำนัลหรรษา  
ส่งทูตทั้งสามนครา สุหร่ายราชกิจจา
จำนงพระนุชบุตรี  
โดยสุนทรลักษณวาที ถวายกาญจนมณี
อเนกบรรณาเนืองนอง  
จึ่งกรุงอุศภสื่อสนอง เสนอไมตรีครอง
บคลายบคลาดขาดประสงค์  
เชอญเขือขุนขัตติยดำรง ภพสามแสดงองค์
ตระอรพธูถึงสถาน  
ผิวนงโพธพจนมาน แด่ไท้ใดดาล
บันโดยมโนนำภา  
จักเวรวรรัตนธิดา ดังจงเจตนา
จำนองนิยมชมชัว  
แขกราชรับสาสนใส่หัว ต่างเมื้อเมืองตัว
แลต่างยุบลทูลไท  
สามท้าวสดับสารสมใน มาโนชก็ใส
สำเรองสัมฤทธิ์โดยถวิล  
ต่างตรวจเตรียมไหยหัสดินทร์ รถบทจรพฤนท์
สรรพราชพิริโจษจล  
ต่างกรีฑาทัพทวยพล ผ้ายแสนยาดล
อุศภอิศรสีมา  
ต่างตั้งโชมโรมราชา ขอบค่ายรายรดา
รดับด้วยธุชทิวทวน  
ส่งข่าวท่าวแถลงคำควร ข้าข้าอดิศวร
ทั้งสามมาสึงบทศรี  
ขอพระผดุงมรรคไมตรี ปองโปรดปรานี
ประหนึ่งดนัยในทรวง  
ทราบสารขานเสนอเธอปวง เชอญสูสู่คลวง
สมัคสโมสรสมาน  
จึ่งไตรภพเผ้าพสุธาร โดยดังโองการ
ก็ดลสมเด็จกษัตรีย์  
ต่างโอนอุตมางคโมฬี เสร็จแสดงสดุดี
แลซร้องบรรหารสารประสงค์  
เผือพ้องเสนอนุชหนึ่งองค์ นฤนาถจำนง
นุเคราะห์แต่ผู้ตูใคร  
บัณฑูรท่านถ่อทันใจ โดยจินดาใน
เสมอสมรเมตตา  
จงเยื้อนเยาวยศธิดา ละองค์ละวา
รเวรบรรโลมโนมพรรณ  
เยียวยอดยุพลักษณจำนรร จาแดแปรผรร
แด่ภูบดีใดไฉน  
จักอวยเปนอรรคอ่อนไท ดังเดิมขานไข
คดีด้วยทูตเขือเขย  
เสร็จสั่งสามราชแรมเสบย คฤหรัตนอันเคย
สำนักนิแขกขัตติยา  
ยามค่ำย่ำพลบเพลา อันเชอญพารา
ณสีกษัตริย์สู่สมร  
สถิตย์นอกสิริไสยากร กล่าวสารสุนทร
มโนภิรมย์รำพรรณ  
หวังองค์วรภาคยเพญจันทร์ แปรปรีดาบรร
ยายนุสนธิเสาวนี  
แต่ย่ำยามประถมราษตรี ตราบรุ่งรพี
บพ้องพณิตสำนาน  
ทรวงเหน็บเจ็บเจียรแดลาญ ฤๅสมสบมาน
กระหม่ากระมลหม่นหมอง  
อกร้าวผ่าวเสน่ห์แหนงตรอง ตริเปล่าเปลืองปอง
แลป่วยบเปนงารงาม  
เหนื่อยรักหนักแรงพยายาม ยาตรแสนยาตาม
วิตกก็คลาศขาดประสงค์  
เสด็จจากโลมลาเพนง นุชนึกอายองค์
อดักอดูรพูลทวี  
เฝ้าไท้ไขเหตุอันมี สมสูญเสียที
ที่เทาทุเรศแรมสถาน  
ถั่นถั่นถึงทุติยวาร เวรเจ้าจักรพาฬ
กุรุงกุรูสู่โฉม  
บมิลุปะลองเล่ห์บรรโลม หลายถ้าเหลือโทม
มนัสมโนแหนงฉงาย  
เวรสามโกศลดลสาย สวาทวัจนภิปราย
บเปรมบแปรประดิพรรธ์  
ฤๅยินยุพินพจนจำนรร จาใจเจียวศัลย์
บรู้กี่โศกสุมสมร  
ต่างคนขานทุกขภูธร ไป่จวบจิตรจร
จรลีจรลาคลาคลวง  
ทรงสดับอื้นอือฤๅหวง ตอบต่อบำบวง
บรรณาอนันต์ปันปูน  
สามไท้ไคลทัพกลับบูร บวมบ่มอาดูร
กำเดาฤๅดีแดดอง  
ดาลถวิลเหลือจินดาตรอง ตฤกเลศหลายคลอง
จักคืนตระโบมโฉมเฉลา ฯ  
  ๒๘ ฦๅเลื่องธาษตรี
ทั่วทุกธานี เยอรยศนงเยาว์
ไป่ผายพจนมาน บันดาลเน่งเนา
ชายเชยเงยเหงา ฉงายอายใจ
  จึ่งชาวพานิช
สำนึงสถิต สถานเวียงไชย
บรรทุกของค้า โคคลาเกวียนไกว
ลิ่วล่วงแหล่งไคล สีมาอาตม
  ปองเสาะแสวงสิน
ทุกเทศทุกถิ่น เขตรคามนิคม
ดลแดนนคร ถาวรสุขสม
ญาโดยนิยม อลิกมณฑล
  ต่างแขกต่างขาย
จำแนกจำหน่าย ทุกห้างทุกหน
ต่างส่อศุภลักษณ องค์อรรคนฤมล
ตระการตระกล ตรูใจตรูตา
  แสนสาวด้าวใด
ทั่วพื้นแผ่นไผท ฤๅทอดเทียมพงา
ดาลดายผายพจน์ ปรากฎวาจา
แด่ชายใดครา หนึ่งโหดห่อนหรรษ์
  ฦๅข่าวเล่าขาร
ถั่นถึงภูบาล พึงจิตรพึงกรรณ
บรรหารท่านหา แขกค้าเคียมคัล
ถามเขาเขาบรร ยายโฉมชายา ฯ
๑๔ อ้าวท้าวผู้ธรรมิกธำรง สุริยราชสีมา
เกริ่นเกียรดิกาหลสุธา ดลเดชดำเกองไกร
กรุงพู้นสมบูรณ์ภพสมบัติ ติพิพัฒโภไคย
ชื่อชี้คิรีพัชรอันไพ บุลยแสนศฤงคาร
ขุนคืออุศภสมมุติมี ยศยิ่งธราธาร
หน่อไทพธูทิพยพาล ละพิลาศลออตา
เสนอนามกรวรยุพิน ทรสุพรรณโสภา
ทรงเบญจลักษณวรา ศิริรูปอินทรีย์
พิศพักตรอันเพ็ญพักตรคือจัน ทรจำรูญจำรัสศรี
พิศเกศดำกลมณี นิลเลอศนิลาวรรณ
ดวงเนตรดังเนตรตรุณโป ดกยองยยับพรรณ
คิ้วโก่งคือวงบวรกุทัณ ฑอันโก่งเมื่อผลงแผลง
นาสาคือขอคชสุชาม บดีดูประดุจแสดง
กลีบกาญจนโกมลมาแปลง เปนกรรณแก้วก็ปูนปาน
ปรางเปรียบดังปารุสกพรร ณสุวรรณโอฬาร
สุกสีนิโครธผลบันดาล ดุจโอษฐ์อนงค์ยง
ทนต์เทียบรเบียบเพ็ชรไพ ฑุริยแท่งอรรแถ้งผจง
หงส์สอคือสอสมรทรง วรภาคยเพี้ยงเพลอน
งามงวงคเชนทรสุรา ธิปเที้ยรระเมียนเมอล
พาหาสุดารัตนเจรอญ นยเนตรนรากร
โกสุมภเกสรสุคนธ์ ยลคู่ปโยธร
กัทลีพรรลอกลักษณคืออร อุรุชาณุเฉอดเฉลา
ชงฆ์ยองยุบาทวิบูลยบง กลชงฆนงเยาว์
เอ็วกลมคือกามประกลเกลา แลลวาดลวายกาย
บาทาประเทียบกุกกุฎบาท อภิลาศเพราพราย
ยกย่างลย่างบทอันผาย คือพิหคหงส์จร
ฉวีวรรณวิมลกลคือจา รุจำรัสประภัศร
สรรพางคเพรอศพรรณบวร วิยเวศสุกรรมสรร
ไป่เคยประภาษพจนภิปราย แต่ใดชายบดลกรรณ
ตราบเยาวเท่าชนมทัน สัตตรัสประมาณมี
ทั่วท้าวทุกเทศมาบรรโลม ตระโบมราชบุตรี
ฤๅลุมะโนรมยปรี ดิประดักประดาษแด
ควรคู่แด่ภูธรจรรโลง ภพโลกครรไลแล
ลาเพยุพินทรจักแปร ประดิพัทธเปรมปรีดิ์
เสมอยศสองสุริยวงศ์ อภิพงศ์กษัตรีย์
เสมอมิ่งมไหสุริยมี ศักดิสองอุดมสม
เปรียบโฉมแลชาติขัติยประยูร สมบูรณ์ควรภิรมย์ชม
เปรียบไวยวัฒนนุกรม ก็พอรุ่นพอราวกัน
เปรียบเมืองอันมั่งชนประชา กรพฤนทเทียบทัน
เปรียบคามเขตรนิคมขัณ ฑสิมาพิศาลเสมอ
เชอญไท้ธร่วมรัตนมณ เฑียรท้าวพธูเธอ
บัณฑูรสุนทรอรจะเออ อรรถเอื้อบรรสานสาร ฯ
๑๑ ทรงยินยุบลพา นิชเบอกฤไทยบาน
เฉกโฉมวิมลมาลย์ ถนัดเนตรบแหนงใจ
สองพันสุพรรณปัน รางวัลแขกอันขานไข
ข่าวนุชเสนาะใน อุรเต้นกระเหม่นกาม
ตรัสซักตระหนักคำ ตระหน่ำถ้วนถึงคราสาม
เขาสื่อนุสนธิ์ตาม แต่เดิมถ้อยบถอยแถลง
ยังแพศย์ผู้ใจภักดิ์ สำนักนิ์สุขสำเรองแรง
หวังสู่พธูแสดง มัคคุเทศภารภา
บัดท้าวธทูลโดย อดูรด้วยลำเภาพงา
แด่ไท้ชไมยมา ดุบดีบิดรวอน
ขอลาชุลีบง กชบาทบำราสจร
ใจจ่อจำนงอร อรรคราชบุตรีมี
แห่งกรุงอุศภภู ธรธำรงธเรศตรี
เถลองแหล่งบุรีคี ริพัชภูมิมณฑล
พึงพระบันโดยอา วรณ์ข้าทำงนขวน
จงสมอารมณ์ยล ยุพลักษณลาวรรณ
สองท้าวบทานทัด ดำรัสโดยดำริห์อรรถ์
เอารสจักเริ่มจรัล ทุรเทศธานี
กลอยใจจำนงองค์ อนงค์นุชนารี
ลุลาภอันมี กระมลหมายอย่าคลายแคลง
ตระบัดให้เตรียมพล สกลพฤนทดื่นแดน
ดาษดาคณาแสน สุรภาพพรรลาย
ดำรีดุรงค์รถ บทพยูหแหล่หลาย
แกล้วกลั่นสกรรจ์กาย กำเลาะรงคโรมรอญ
สรพราศสรพฤบพา หนผลาพลากร
ท่าเจ้าจุฑาจร คือจะเทียบไผททม ฯ
๑๙ ปางนั้นหน่อนฤเบศร์นเรศรบรม  
บรมาภิเษกสยม ภุพงศ์
โสรจสรรพางคสำอางสำอาดอุทกสรง  
เสาวคนธธารทรง กำจร
สวมสอดสรรพพิภูษนาสุพรรณบวร  
ขัตติยาธราภรณ์ พิมล
เรื่องโรจนรัตนมกุฎเกยูรกุณฑล  
เกาบิลพิฑูริย์ถกล ตระการ
พาหาเหมขจิตรประวิตรวชิรธาร  
อัษฏางคุลิอุฬาร อนรรฆ์
เฉวียงกรกุมศรสดำธำรงรัตนขรรค์  
แสดงเดชผาดผัน ลิลาศ
เถลองเกอยกาญจนประดับประทับคชอันอาจ  
โผอนสิหราชฤทธิ์ ฤปาน
เสด็จทรงมงคลคชามหามหิทธิหาญ  
เสมอสมิทธิแมนสาร สุเรนทร์
เรียงเรียบเพียบพลพาหนพางภพจะเพล  
พกพื้นสรทื้นเมรุ บทาน
เสียงฆ้องแข่งศัพทเภรีพาทยบันดาล  
แตรสังขดังผสาน สำเทียร
เสียงเท้าสรสท้านพลสารแลแสนสินธพเกวียน  
สรเทื้อนท้องไผทเจียร จะโทรม
แซ่เสียงสรรพนฤโฆษคณานิกรโหม  
โห่ฮึกคคฤกโครม สำนาน
ไคลเคลื่อนเกลื่อนพยุหย้ายแลผ้ายพหลหาญ  
จากเวียงวิศาลสถาน สำนักนิ์
ยังแพศย์ผู้พรรณยุพาพิมลลักษณ  
นำหมู่พิริยพรัก ดำเนอร ฯ
๑๖ เสด็จโดยทิวแถวเถื่อนเทอน ทวยแสนพลเดอร
ชรเดียดชรดั้นแดนถลา  
ชมเฌอชื้อชัฏฉายา เผล็ดผลเผยอผกา
กำจรกุสุมเสาวคนธ์  
นานาพิหคาโจษจล จับแมกแปลกปน
บรู้กี่เผ่าหลายพรรค์  
คุมคู่ชูชื่นชมกัน ต่างแข่งขานขัน
สรซร้องสำเนียงเสียงใส  
แสนส่ำจตุบทเนืองใน ท่งกว้างทางไกล
ก็กลาษทั้งพื้นพงพนานต์  
เสือสีห์หมีหมูหมู่ฟาน กาสรแกมสาร
อุศุภเถื่อนถึกเถลอง  
กวางทรายหลายแล่นลองเชอง แรดร้ายหน่อเพลอง
แลเล็มลบัดหนามหนา  
เลงไสลไสวหว้ายเมฆา พุพุ่งธารา
คือหยาดพิรุณโรยริน  
เทอนถ้ำแลชำเราะเชลาะสินธุ์ ใสสุทธิมลทิน
ดังแท่งผลึกแลลาน  
เสร็จเสวยสุขแสนสำราญ ชมไพรพิศาล
พิเศษสนุกนิ์หรรษา  
ดลแดนคิรีพัชภารา เย่อนโยชน์มรรคา
คือเบ็ญจเพศพึงแสดง  
รงงสฤษดิ์สำนักนิ์ปลักแปลง ป่าเย่าเอาแรง
บำเทองทั้งรี้พลผอง  
ส่งสารขานเทศเขตรคลอง ชื่อแจ้งแสดงปอง
ประโยชน์พระหน่อนฤบดี  
ยังทูตจำทูลลักษณวาที ถวายรัตนมณี
อนัคฆภัณฑ์หลายพรรณ  
จึ่งกรุงอุศภหฤๅหรรษ์ ต่อตอบคำนรร
แด่ทูตผู้สื่อสายสาร  
เชอญขุนแขกขัตติยกุมาร สู่สิ่งสำราญ
ภิรมย์ในรมยบุรี  
บัดไท้มหาสวัสดิ์กษัตรีย์ โดยสาสนบดี
ดำเนอรประเวศเวียงสถาน  
เสด็จดลมณเฑียรพิมาน นบบาทมหิบาล
บรรยายยุบลตนคลา  
ขอเวรชีวาตม์แลอา ตมใต้บาทา
ธุลีบำบวงบทบงสุ์  
บัณฑูรฤๅสูญสิ่งประสงค์ อ้าพ่อผู้ทรง
ธเรศทุเรศเขตรขัณฑ์  
เชอญสูสู่สมรเสมอจันทร์ เผอยพจนรำพรรณ
ภิปรายประโลมโฉมกาม  
ยังองค์อรนุชนงราม ขานไขคำงาม
สนองเสน่ห์ด้วยดี  
จักอวยเปนอรรคเทพี เษกสองกษัตรีย์
เสวอยสวัสดิ์สวรรยา  
เสร็จสั่งสมเด็จภูวนา ยกยังมหา
มณเฑียรสถิตย์แขกขุน  
ยามสนธโยบาตวิบุลย์ ศุกรปักษ์จำรุญ
จำรัสนิสาทรังษี  
อันเชอญนฤเบศร์เสด็จลี ลาสู่มณฑรี
สำนักนิพาลพนิดา  
พระเอาอำมาตยหนึ่งคลา จิตรเสนสมญา
แลโดยเสด็จเปนสอง  
ถับถึงคฤหาสน์หอทอง ชวาลาเรืองรอง
รยับด้วยรัตนรัศมี  
เนืองเนกสุรางค์ราชนารี รังถนอมเทพี
ประนังดุริยบรรเลง  
พิณพาทย์ผสานศัพท์ครื้นเครง หนุ่มนางโถงเถง
จำนำบำเรอรำถวาย  
แสนสาวชาวชแม่เรียงราย ตั้งภาชนจำลาย
มกรสุพรรณพานสลา  
ครบเครื่องราชูประโภคา รับแขกขัตติยา
แลเชอญสถิตย์ในสถาน  
พาเหียรห้องเหมพิมาน เผอยครรภทวาร
พอเนตรถนัดนงพงา  
พระยลวิมลลักษณสุดา ดาลเดือดกามา
กระเหม่นกระมลเมามนท์  
มึนสมรร้อนเสน่ห์เหลือทน ฝืนพจนยุบล
แด่จิตรเสนเสนี ฯ  
๑๒ กษณไท้ธิบดิน ทรนรินทรบดี
ดลยามรัษตรี ปฐะมาภิไสมย
ธก็โอมอิธอา คมเวทอันไกร
อุรภินทพิไชย สุรศาสตรประสิทธิ์
สฤษดิแหวกอุรเส วกโดยวรวิษ
ษณุมนตรมหิท ธินุภาพมหันต์
ธก็เทมนดล ทิปทณฑในครร
ภก็อื้นวรอรร ถอุบายบัญหา
สวนิตยภนาย จิตรเสนผู้ปรา
กฎกูจักปุจฉา อนุสนธิอันมี
นฤนาถจงตรัส วรวัจนคดี
กลโดยสุขปรี ดิภิรมยฤไทย ฯ
  ๒๘
ดูรามนตรี ตำนานหนึ่งมี
สี่ชายพานิช สนิทร่วมใจ
จรนาวาไคล คลาศแคล้วแถวธาร
  สืบเสาะสินค้า
ทุกแขวงแห่งหา สิ่งของตระการ
จอดนอนสำนักนิ์ หยุดพักสำราญ
ในถิ่นสถาน ฝั่งน้ำดำบล
  สี่นายนิทรา
ราษตรีเวลา ไป่รู้สึกตน
มีแก่นจันทน์แดง ทั้งแท่งลอยชล
ฟองฟัดซัดดล กรรทบนาวี
  นายหนึ่งตื่นพลัน
เห็นแท้แน่จันทน์ แดงดูสุกสี
นำมาจำลาย เปนกายนารี
เฉอดฉินอินทรีย์ โสภณพึงตา
  ชายหนึ่งบรรเจอด
ภูสิตพิศเพรอศ พิภูษน์ภูษา
หนึ่งนายนำจิตร สถิตยรูปา
อากัปกิริยา ยืนนั่งดังเปน
  อิกชายชวนพร้อง
ไพเราะเสียงน้อง ใครยินใครเหน
พอเนตรพอกรรณ กระสันลำเค็ญ
ใคร่เฝ้าเช้าเย็น อยู่เชยชมขวัญ
  สี่ชายชิงนาง
ปฤกษาเปนกลาง จักให้โนมพรรณ์
แด่ใครเปนสิทธิ์ โดยกิจถ่องธรรม์
ไป่ได้เดียจฉัน ฉันใดเขือขาน
  ข้าพระยลเยี่ยง
จารีตฤๅเบี่ยง แบบเบื้องโบราณ
ชายช่างรจนา กายาเยาวมาลย์
ควรให้นงพาล เป็นคู่อยู่ครอง ฯ
๑๔ เทพินทรยินยุบลเส วกซึ่งเสนอสนอง
ไป่ชอบรบอบบุรพลอง ยุติธรรมบรรยาย
จึ่งเผอยพระโอษฐอรรถประภาษ พจนาดถสารสาย
ฤๅควรคดีดุจภนาย บริหารบเห็นงาม
ใดชนเฉลาเยาวอนง คเปนองคนงราม
เผยอยกชนกอนุชตาม คุณตั้งก็บังควร
ใดชายภิปรายกมลบรรโลม แลตระโบมพอูลอวร
เปนเชษฐชอบกิจคำณวน นุดำหรับฉบับบาง
ใดแสร้งแสดงกระมลดวง ดลทรวงสมรวาง
ชีวาเปนมาดรแดนาง นฤมิตรประมาณมี
ใดทรงสุภาภรณภู ษิตรูปนารี
ควรคู่พธูทิพยปรี ดิคือภรรดาสุดา ฯ
๒๑ ป่างนั้นอเนกนาฎกกัญญา สวนวจนยุพา
ต่างแส้ซร้องสา ธุสำเนียง
ดนตรีประโคมคฤ้ๅนสรเทื้อนเสียง สกลคฤหเพียง
พกโผอนเอียง ก็อัศจรรย์
ล่วงยามค่ำค้อยคคล้อยทัน ทุติยมหุติบรร
โดยดำนานอัน ปฐมแถลง ฯ
๑๕ บรมนฤบดีแสดง เดชคำแหง มหิทธิศาสตร์
สฤษดิกระมลดลบาท เบื้องบรรจฐรณ์อาสน์ บรรทมพงา
พจนยุบลบัญหา เหตุเสาวนา ดำนานตู
อดีตบุรพกาลกู จักบุจฉาสู เสนอสาร ฯ
  ๒๘
อ้าดูรภนาย ทำเนียบนิยาย
สี่ราชเอารส เรืองยศศฤงคาร
จรจากเวียงสถาน สู่ตักเสลา
  เสาะสึงสำนักนิ์
ครูผู้รู้มลัก เลอศเลื่องพิทยา
หนึ่งเรียนสรศาสตร์ หนึ่งอาจเรียนประดา
น้ำหนึ่งโหรา หนึ่งชุบชีวี
  ต่างเชี่ยวต่างชาญ
วิชาชำนาญ ชำนิศิลปี
โดยดังจำนง ทุกองค์กษัตรีย์
นบบาทลาลี ไลยเหล่าแหล่งตน
  เดอรดั้นมรรคา
พอพบภารา หนึ่งในกลางหน
ฟากฝั่งแถวธาร พิศาลซึ้งชล
พฤกษาตระกล ตระการเรียงราย
  ชวนกันเข้าสถิตย์
ร่มไทรใบชิด ชรอื้อชื้อฉาย
ต่างซร้องสนทนา ผาสุกภิปราย
สามไท้ททาย ถามผู้ยามยำ
  วันนี้จักได้
ลาภสิ่งใดไซ้ ดลสู่แดนสำ
นักนิ์เราสี่รา วานว่าอย่าอำ
เชอญเขือขานคำ ทำนายอย่าขนาง
  จึ่งราชเนมิตร์
คำณวนควรคิด โชคชอบตอบพลาง
หนึ่งนกหัสดินทร์ จักยินเฉี่ยวนาง
ร่อนรามากลาง แดนด้าวหาวหน
  สูผู้ถมัดถมัง
ยำยิงอย่าพลั้ง พิหคเหอรบน
จงเท้งพธู สูเราฤๅขวน
ลาภามาดล สดวกด้วยดี
  คาบนั้นบนาน
หนึ่งนุชนงพาล ผู้อรรคเทพี
แห่งจอมขัตติเยศ ธเรศนครี
ทรงกำพลศรี โลหิตฉานฉาย
  เถลองเกอยลำงาด
ชาลาปราสาท สำผัสพระกาย
พอหัสกุญชร บินร่อนกวักกวาย
สำคัญมั่นหมาย ว่ามิคมังสา
  โฉบเฉียวเฉี่ยวนุช
เหอรห้องมารุต แผ่นพื้นนภา
โผผ่านอรรณเวศ สุดเนตรทัศนา
ลลิ่วเมฆา ลล่องลมบน
  บัดราชผู้ชาญ
ธนูน้าวผลาญ สุโนคยินยล
ตื่นตกประหม่า แถกถาเวหน
เท้งนางหว่างชล จ่อมจมวาริน
  ถับไท้โบดก
ประดาอุทก ชำเนียรในศิลป์
โดดดำธารา ค้นคว้ายุพินทร์
ประสบสมจิน ดาได้เยาวมาลย์
  ขึ้นจากนที
ยุพราชมหิษี สูญสิ้นสุดปราณ
จึ่งหน่อนเรศร์ เรืองเวทชุบชาญ
อื้นอาคมขาน ชูชีพชายา
  คืนคงชีพิต
สี่ราชร่วมจิต จำนองเสนหา
ชิงองค์นงโพธ พิโรธวาทา
จงปรับปฤกษา ควรของใครไฉน
  ข้าขอยอยก
ผู้ยิงพิหค ทอดเท้งอ่อนไทย
สมเษกสวามิศร์ เชยชิดพิไสมย
เพื่อได้ทรามไวย ด้วยเดชศรแผลง ฯ
๑๑ สุดาสดับโดย อรรถอื้นอำมาตย์แสดง
ไป่ควรคำนึงแหนง ฤไทยท้าวธเสาวนี
ดูรามัจจาจอม จักรพรรดิ์กษัตรีย์
แถลงความแต่ตามมี มุขอ้างบทางธรรม์
ใดค้นในชลชู พธูทิพยลาวรรณ
ตนต้องตระกองอรร คอนงค์ดำรงเผดอม
ลำเค็ญคือวายวาง ชีพิตต่างจะตายเตอม
ภรรดายุพาเฉลอม คุณขอบประกอบควร
สามราชบร้างสม ภิรมย์ร่วมเสน่หนวล
ฤๅคู่ฤๅเคียงสงวน พงาโฉมตระโบมขวัญ ฯ
๑๙ บัดแสนสาวสุรสุรางคนางคณากำนัล  
เซรงแซร่เกษมสันต์ สำนาน
ชร้องศัพท์พาทย์ลเบงบรรเลงดุริยขาน  
สังคีตผสานเสียง ถคึง
ถั่นถั่นถ้วนทวิยามแลสามมหุติถึง  
โทเทียบทำเนียบพึง ภิปราย ฯ
๑๒ นฤนายกนาถ วรราชฤสาย
สฤษดิเวทธทาย มนเนานิปชา
สนององค์วรนุช ธก็บุจฉกถา
อนุสนธิ์สวนา ณภนายนฤไภย
บุรภพดำนาน จิรกาลอันไกล
กิจควรวินิจฉัย ศุภอรรถคดี ฯ
  ๒๘ ปางก่อนนิยาย
สี่หญิงสี่ชาย ชื่นชู้เปรมปรีดิ์
ละนายละนาง ต่างต่างพาที
ถามถิ่นนารี ดำแหน่งแห่งหา
  นางหนึ่งเสยเผ้า
หนึ่งต้องสองเต้า หนึ่งลูบปรางปรา
รภบอกอุบาย ภิปรายปฤษณา
หนึ่งเยาวชายา ยุดคิ้วขานกล
  สี่นายชายโหด
ปรีชาเฉาโฉด หานีย์นิศผล
ห่อนทราบสารา บัญหายุบล
ต่างคิดจิตรจน ไป่แจ้งแห่งสถาน
  ถ้อยถามแก่กัน
พอโจรหนึ่งอัน ต้องทุกข์ทรมาน
เสียบหลาวทั้งเปน ลำเค็ญเจียนลาญ
บัดยินคำขาน สี่ราวาที
  ชาวโทษท้วงถาม
ท่านถ้อแถลงความ ข้อใดคดี
สี่ชายผายเหตุ โดยเลศนารี
อดสูบัดสี ทราบสารวานเสนอ
  นักจำเจนปราชญ์
ชาญเชี่ยวเฉลียวฉลาด แจ้งอรรถอวยเออ
อย่าเศร้าโทรมทรวง ปวงสูสี่เกลอ
ออกอ้างอำเภอ ถิ่นชู้กูงาร
  ใดสาวเสยสก
เย่าอยู่ฝ่ายตก แต่ไทรไพศาล
อุศภเบญจางค์ ทิวทางประมาณ
นิโครธบันดาล โดยบูรพคฤหา
  ใดนุชถือถัน
แถลงลักษณสำคัญ บอกเบื้องมรรคา
อุศุภแปดแสดง ดำแหน่งศาลา
ปัจฉิมทิศา แห่งเย่าพึงยล
  ใดนางปรางต้อง
ถิ่นชู้ชี้ช่อง แนะนำนุสนธิ์
มีเตาช่างหม้อ ส่อด้าวดำบล
คาวุตสถล แถวทิศทักษิณ
  ใดลูบขนงเสนอ
สำนักนิ์อำเภอ เคหานาริน
มีสระเสวาล นองน่านสลิล
คาพยุตพึงยิน อุดรโดยทาง
  สี่นายเสาวนา
สร่างสิ้นสงกา เสาะสืบสถานนาง
ประสบดำบล ทุกหนห่อนขนาง
สาวสี่ถามพลาง ใครแจ้งจวบเรือน
  บ่าวสี่บอกสัตย์
นักโทษแถลงอรรถ ยลเย่าเยาวเยือน
สี่หญิงยินหน่าย สี่ชายบ่ายเบือน
เขือเขลาเฉาเชือน ปรีชาหานีย์
  ฤๅควรคู่เคล้า
อย่าสูอยู่เฝ้า กูไป่ไยดี
ขับคลาจากคลวง จึงปวงสัตรี
พากันจรลี ลุชายชำงือ
  ต่างโอบต่างอุ้ม
จากหลาวเข้ากลุ้ม ถนอมถ่อมถือ
ชอมช่วยอุปฐาก ไป่ปากอึดอือ
หลายคนหลายมือ บำเรอรักษา
  หนึ่งนางป้อนเข้า
ทุกยามเย็นเช้า อำรุงผดุงผดา
หนึ่งอุ่นชลอาบ ทุกคาบทุกครา
หนึ่งให้ชลา มล้างมุขมลทิน
  หนึ่งนำมูตรกรีส
ฤๅเกียจฤๅกีด คำคนติฉิน
ท่าวเคลื่อนท่าวคลาย บงงวายโรคิน
ทั้งสี่นาริน เร่อมรักภักดี
  อ้าดูรอำมาตย์
สี่สาวสายสวาท หวังร่วมราคี
ควรแด่นางใด ได้เปนสวามี
ไหนนุชเสนี ประเสรอฐกูถาม
  ข้าใคร่ใจชอบ
ใดเยาวประกอบ อุกฤษฐ์พยายาม
เทมูตรเทมิฬห์ ยินยิ่งเสนอความ
คุณกว่าสาวสาม สมคู่สู่สมาน ฯ
๑๖ ปางยอดยุพลักษณนงพาล สดับโดยพจมาน
มนตรีบตรงคงธรรม์  
จึงอื้นวรวัจนจำนรร จาอ้าดูรอรร
คมาตยาธิบดี  
คำเขือเจือโทษวาที ทุจริตวจี
บเที่ยงบถ่องคลองยุกติ์  
หญิงใดให้โภชนอันภุก ดาเพ่อมพลสุข
แลสืบชีพิตพัฒนา  
นางนั้นควรเปนบริจา ริกร่วมกรีฑา
ภิรมย์บุรุษดุจหมาย  
สามหญิงชิงชื่นเชยชาย เดียวดังภิปราย
บปรับเปนคู่สู่สม ฯ  
๑๔ บัดทวยทวาทศกำนัล คณพรรคทุกกรม
ส่ำแสนสุรางค์สุรสนม เสนาะถ้อยพธูยิน
แซร่ซร้องผสานศัพทก็สา ธุบรรเลงทั้งเพลงพิณ
พ้องพาทย์ประโคมขัติยนริน ทรราชบุตรี
ล่วงรัตยาตติยยาม ดลสามดำนานมี
จวนจวบพระฮามหิรัญศรี สุริยเรื่อนภาพราย ฯ
๑๕ กษณนริศรบรรยาย มนตระจำทาย ฤไทยเทา
อดุลยมหิทธินำเนา เขนอยขนิษฐเสา วนีประกาศ
อมัจจภิมุขอันปราชญ์ ยินยุบลอาตม์ บัณฑูรถาม ฯ
  ๒๘ อ้าสูผู้เพียร
เอกอรเมอลเมียน อับสรสาวกาม
สุขุมอินทรีย์ ฉวีคือชาม
พูนุทในสาม ภพหาอย่าทัน
  นวลนุ่มหัดถบาท
นวลเนื้อสำอาด อ่อนสิ้นสิ่งสรร
พางคาพยพ สบเนตรเนืองบรร
ดาชายหมายขวัญ ทั่วท้องธาษตรี
  นิ่มเนื้อนงพาล
จักเปรียบประมาณ นุ่มนุ่มสำลี
มุทุสัมผัส จัดยิ่งอย่างดี
ใดสิ่งเสนี อุกฤษฐกว่ากัน
  ข้าพระเห็นเหตุ
สำผัสพิเศษ คือสำลีพรรณ
ประเสรอฐสุขุม เนื้อนุ่มฤๅทัน
โดยข้อยสำคัญ อ่อนอื่นไป่ปาน ฯ
๑๙ ปางปิ่นปวงคณนาฏกากรแลดาล  
สดับมาตยคำขาน บควร
บัดผายพจนประภาษประสาทศัพทสำรวล  
สารสู่ก็สมสรวล ผู้ยิน
ฤๅชอบกอบกลพร้องบพ้องบุพรบิล  
ปรีชาพิจารณ์จินต์ ประจาก
อ่อนอ้างมางสมฤทูแลตูสผัสภาคย์  
อ่อนอื่นสักหมื่นมาก บทัน
อ่อนจิตรสวามีอันพูลกระลูนนุกูลภรร  
ยายิ่งยอดกว่าอัน ภิปราย
อ่อนใดในภพจะเปรียบประเทียบหทยชาย  
เอื้ออรเสมอหมาย ฤมี ฯ
๑๑ เบื้องนั้นอนันต์นาง สุรางค์ราชนารี
สดับโดยพระเสาวนี นุชนาฏเสนอสาร
อื้อเออกกระเกรอกกา หลสาธุสำนาน
มีเสียงจำเรียงขาน คณคีตดนตรี
จวบแจ้งขจ่างจา มิกราจำรัสศรี
จึ่งจอมนฤบดี วรอ่านอาคมคม
คืนจิตรสถิตย์กาย ภนายมาตโยดม
ดาลได้สติสม ประฤดีชุลีกร
ทูลเชอญดำเนอรนา ยกนาถบำราสจร
จากมิ่งวิมลสมร ตระอรโฉมประโลมลา
จึ่งอื้นพระสาสน์สุน ทรเสนอเสนหา
อ้าแม่ผู้โสภา พักตรเพียงอันเพ็ญจันทร์
ปรีชาจะหาอง คอนงคใดทัน
รู้รอบรบอบบรร พฉบับบงงคับควร
ราษตรีตระบัดหาย บทันวายสำเนียงนวล
ฤๅอิ่มอุราครวญ ครโหยไห้อาไลยลาญ
ขอลาลำเภาเยา วลักษณเลอศลำเพ็ญพาล
ตนไคลฤๅไทยสมาน สมรมอบไมตรีตรา
เสร็จสั่งพธูไท ธิบดินทรลีลา
แลลับทวารา รันทดถอนสรท้อนทรวง
เสด็จจากพิจิตรมณ เฑียรราชเรือนหลวง
ลาลดสลดดวง กระมลดิ้นถวิลขวัญ
พร้อมพรั่งประนงงเส วกโดยเสด็จจรัล
ดลด้าวพระโรงคัล ขัติเยศบรรยายทูล
แถลงสารบรรหารนง นุชหน่อนเรนทร์สูริย์
สดับแสดงยุบลพูล ภิรมย์ราชบิดาสุดา
คืนเข้าพิมานรัตน์ ดำรัสแจ้งกิจจาพงา
เอกอรรคชายา ยลชอบจะกอบการ
สวยมพรวิวา หมหามเหาฬาร
แต่สองยุพาพาล ภิเษกเสวยมไหศวรรย์
บัดไท้ประสาทสาสน์ ทวิชาติสามรรถ์
เถลองการพิธีมหรร ศพสวัสดิมงคล ฯ
๑๖ เษกสองสุริยราชนฤมล เหนือแก้วกาญจน
อันกองดำเกิงอาภา  
ในท้องโรงราชมหา มาฬกวรา
ดิเรกรดับสรรพสรรพ์  
ไพโรจน์จรัสรัตนสุพรรณ วิภูษนอนันต์
อเนกอนัคฆาภรณ์  
สวมทรงองค์อรรคอดิศร สมมุติอมร
เทพยบุตรบุตรี  
จึ่งเชษฐ์ทวิชาพยารี ถวายวรวาที
ศิเวศรวิสุทธิโองการ  
มรุธาภิษิตโสรจสนาน ไตรสังข์ถั่งธาร
นิโฆษดุริยกาหล  
ยังโทธิบดีแสดงกล ปาณีเคราะห์ดล
ดำหรับวิวาหถาวร  
พระญาติพราศพร้องผองพร มานสุขมารดร
บิดาเปนอาทิ์อวยไชย  
เสร็จการสวยมพรอุภัย ภูวนาถดนัย
ดำเนอรสำนักนิ์มณฑรี  
สถิตย์ร่วมวรรัตนมณี บรรยงก์รุจี
รจิตไสยนากร  
จึ่งอื้นอำมฤตยสุนทร แถลงพจนตระอร
อำนวยเสนหรำพรรณ ฯ  
๑๔ อ้าแม่ผู้เพ็ญพักตรคือบง กชแก้วกุสุมสวรรค์
ยินโฉมประโลมสมรนิรัน ดรเดือดฤดีดาล
ปางยลวิมลมุขภิโย คุณข่าวดำแคงขาน
ร้อยเท่าฤๅเทียมลักษณลาญ ลรรลุงหลงดำรงสกนธ์
รอยบุญบุเรภพบำเพ็ญ พิริร่วมกุศลขวน
นำตูมาสู่รัตนมณ เฑียรท้าวพธูถนอม
หวังเวรชีวาตมประยูร พอูลเอื้อมโนประนอม
ปรานีแด่พี่ผู้ทุกขทอม ทุรเทศเที่ยวทาง
โทนเท้งมไหสุริยพงศ์ แลอนงค์เอนกนาง
หนึ่งน้องฤๅสองสวาทวาง นุชแน่บแปรถวิล
อย่าแม่อย่าหมางกระมลมา นัสแหนงสงกากิน
ใจเรียมจงร่วมรมยยิน ยุบลน้อมเสนหสนอง
ขอคู่บรรทมบรรจฐรณ์นิทร์ ขนิษฐ์คู่เขนอยทอง
คู่พักตรคู่พจนสนอง สุขคู่เขษมสม
คู่ครรภขัตติยพธู ทิพยคู่ประคองชม
คู่ชื่นรรื่นในรสฉม สุวคนธคันธา
คู่ชีพคู่ชนมคง ดำรงชั่วชีวาคลา
ตราบสิ้นศศิสุริยดา รกรักอย่ารู้วาย
ม้วยเมรุมอดมหิมหรร ณพน่านกระแสสาย
ฟอดฟ้าศิขานลมลาย ภพโลกประไลยลาญ
แสนส่ำรำพรรณพจนภา ษิตพี่ภิปรายสาร
โดยสัตย์เสนอเสนหพาล ละพอูลอย่าสูญตาม
จงยืนอยู่ทันกัลปสง ไขยคงฤๅคลายความ
ซื่อซร้อมถนอมพนิดทราม สวาทมุ่งผดุงปอง
เชอญอรอำนวยมธุรสุน ทรเสาวนีสนอง
แด่เรียมผู้เกรียมกระมลจอง จิตรจอดจำนงองค์ ฯ
๑๑ สดับเบื้องบัณฑูรไท ธิบดีรพีพงศ์
เสมออมฤตยโสรจสรง สกนธ์แก้วกษัตรีย์
รักเร่อมกรรเหอมหรรษ์ ประดิพรรธพูลทวี
เสแสร้งแสดงคดี กลแยบบรรยายทูล
อ้าจอมจุฑารัช ศิริสวัสดิไอสูริย์
เสวอยภพอันเพ็ญพูล พิพิธแสนศฤงคาร
ฤๅควรประจากจร นครร้างนิราสสถาน
เท้งผองยุพาพาล พักตรพื้นอำไพรู
เสียหลายมาหมายเดียว ทุรเที่ยวในเถื่อนผลู
ฤๅชอบรบอบบู รฉบับสดับปาง
เชอญท้าวธคืนคง ธำรงสุขสวรรยางค์
ป่วยเปนลำเค็ญทาง ทุกขไท้บใช่กล
ต่างเย่าฤๅเนานิทร์ สนิทหนึ่งสำนึงตน
ภักษโภชน์ก็โหดผล มธุรโอชเอมอร
สบสรรพ์บันดาลแปร ทุกขแท้ที่อาทร
ฤๅเบิกบำเทองสมร สุขสานต์สำราญรมย์
เกรงราชอัธยา จินดาเสร็จเสด็จสม
ละไว้ฤไทยกรม กระอุอกวิตกตรอม
ยากหญิงแต่สิ่งสวาท อนาถทรวงรลวงผอม
พักตรผ่องก็หมองมอม พิมลรูปจะทรูบทรง
เบาใจก็ใช่เชอง ลเลองเล่ห์ลลาญหลง
ถนอมนวลสงวนอง คบอาจบอวยตาม
ใดเดียงคดีเดอย บมิเคยลำเค็ญขาม
ห่อนง่ายหทัยงาม คำนึงหนักอดักแด
พระคุณพระขานคำ เสนาะน้ำสำนานกระแส
หวาดขวัญประหวั่นแปร จิตรจงบตรงตรอง
เกรงอาตม์ประอืดโอย ลำโภยแผกกว่าภัยผอง
บันโดยบดีปอง ลอายไว้ฉันใดดี
เชอญพระพิจารณ์จึง รำพึงโปรดปรานีมี
ฤๅร้างจักห่างหนี บทเรณุรอดตน ฯ
๑๖ ยินพร้องสนองเสน่ห์นฤมล อ้าแม่มาฉงน
ฉงายบงามความขำ  
ใดแสร้งแสดงซ่อนงอนงำ เงื่อนมิดปิดอำ
บเอื้อนเอ็นดูตูตรอม  
แสนรักหนักทรวงถ่วงทอม ทุกขล้นเหลือออม
จะอดบอาจขาดใจ  
ฤๅกริ่งสิ่งเขษมสุขไพ บูลย์ยิ่งสิ่งไฉน
มาเทียบแลท่าวโทถึง  
ไป่ไข้ใดเยาว์อย่าคนึง ใช่ชอบทรรทึง
อุทัจรันทดทุกข์ทน  
ธรรมดานาเนกนรชน ทั่วโลกสกล
ฤๅแกลนฤๅเกลียดกรีฑา  
พระองค์แอบองค์พนิดา พักตร์เตรียบพักตรา
ตฤบรสภิรมย์ฤดี  
ทรวงแนบถนอมนุชนาภี กรแก่นกษัตรีย์
ตระกองตระกลมณฑาร  
น้องท้าวน้าวหัดถภูบาล เนตรค้อนคมปาน
อุสุแสลงแผลงผลง  
เสรียวสวาทบาดจิตรเจียนปลง พระโอบเอ็วอง
คอาตม์อคร้าวผ่าวกาม  
เสวอยสวัสดิสังวาสยำยาม สุขโสรจในสนาม
สรนุกนิสร้อยสระสวรรค์  
ภุมเรศร่อนเคล้าคลึงคัน ธรสเรณูจรัล
จรดทุกบ่อนแบะบัว  
โกสุมชุ่มชื่นชมชัว ซอกกลีบชรมัว
ภมรมาซราบศรีสลาย  
ฟางฟ้าหล้าโลกทุกพาย แพร้วแพร้วพรายพราย
พิชุลดาฉวัดเฉวียน  
เมฆินครรชิตสำเทียร สรทื้นภพจบเจียร
จะลู่จะล่มแหล่งไผท  
พรรลอกกลอกก้านกิ่งไกว โย้ยอดทอดใบ
บันดาลกระย่อนหย่อนตึง  
คฤ้านครั่นอรรณพเออกอึง นฤโฆษถคึง
ถคึกด้วยคลื่นฟื้นฟอง  
พรรษาฉ่าสินธุ์น่านนอง หลั่งล้นชรลอง
กระเซนกระเษียรวารี  
ตกต้องกระบอกบุษปมาลี เลวงคนธ์สุรภี
ตระหลบตระเลาลานเขษม  
สองเสวอยรสรมย์อันเปรม ปราโมทย์ในเหม
มห้องพิมานแมนเสมอ  
ปรีดาสุขกามอำเภอ โล้เหล้นหลากเลอ
ลเบงลบองกรีฑา  
เทียรทิพย์สังวาสสุรา ลยโลกแลมา
บรรเทียบบำเทองเทียมทัน  
แนบนิทร์สนิทเสน่ห์ปดิพรรธ์ พูลเพ่อมหฤาหรรษ์
บร้างบโรยอภิรมย์  
เร่อมรักเร่อมรสสู่สม สวาทแทบบรรทม
บรรทับกันทรวงเสรียวสมร  
เขษมสวัสดิศิริไสยากร เกื้อกามตระอร
อธึกลาภเหลือตรา ฯ  
๑๔ เสร็จสองสังวาสสุขเสวอย รสราคหรรษา
สมานสมัคสโมสรสุภา พจนพร้องสนองนาง
อ้าแม่เสมอสมรเรียม บมิร้างคนึงขนาง
หวังเวรสกนธ์ชนมวาง วรนุชฤหน่ายนวล
อ้าพระผู้เกศมกุฎกา รุญข้าทรโหยหวล
แหน่งเน่อนจรเทอญจิตรรำจวญ ทุกขไท้ประจากจร
อ้าแม่ฤหมางมนัสอา ดุรด่วนทรรทึงถอน
ใจเจ็บแต่พี่ดงงฤจะรอน เสนหน้องอย่าหมองหมาย
อ้าท้าวธสึงเศียรธำรง สุขคงบแคลนคลาย
วันใดธไคลชีวิตวาย บมิยืนอยู่คุงวัน
อ้าอรอย่าร้อนฤไทยโทม นัสเศร้ากำศรวญศัลย์
ยามเดียวพิโยคเยาวคือพัน พัสร้างในปางไฉน
อ้าองค์ผู้ทรงพระคุณคาม ภิรเสมอสมุทไทย
ชีพน้องฉลองบทบไกล กลปาทุกากาญจน์ ฯ
๑๑ อ้าแก้วกุสุมศรี ศุภลักษณลำเภาพาล
ใจตูพธูสมาน สมรหมั้นหย่าหวั่นหวัง
อ้าท้าวเสด็จใด ขอโดยไท้ฤแรมวงง
เฉกฉายอันตราตรัง ประดิทินพระอินทรีย์
อ้าสร้อยสุดามาลย์ อย่าแดดาลอาดูรมี
ด้าวใดคระไลลี บเลอยละสละจร
อ้าจอมธราดล ทำงลราชฤอาวรณ์
ร้อยกัลป์นิรันดร ภักดีบาทบคลาศแคลน ฯ
๑๙ สองท้าวแถลงพจนพร้องสนองเสนหแสน  
สุดเสนาะทั้งแดนดิน บทัน
เทียมทิพยพาทยเพลงเลบงบทแลบรร  
เลงเฉลยเฉลอมกรรณ ตระการ
ใครยินยุพินทรภูวนาธิปบรรหาร  
ทราบสมรมฤตย์สนาน มาโสรจ
สองเสวอยสวัสดิพิพัฒนผาสุกประโมทย์  
กามาฤดีโอช อันเอม
คือองคอับสรสุชาแลวาศวะเขษม  
ไพชยนต์พิมลเหม พิมาน
เนืองเนกนาฏกคณาสุราอับสรปาน  
โสฬศพันพาล พธู
บำเรอรักษยุคลขัตติยอันตรู  
เตรียบจันทรสมสูริย์ สถิตย์
บัดส่งเสวกจำทูลในมูลธุรกิจ  
โดยดลกระมลจิตร จำนอง
แต่องคอรรคชเนติ์ชนกดิลกสอง  
ทราบสารอันสมปอง ประสาท
ไว้พวกพฤนทคณาพลาพลสรพราศ  
พรักพิริยอำรุงราช ทุกพรรค์
ดำเกองเกรียดิก็ก้องในท้องธรณิบรร  
ฦๅโลกตระหลบกรรณ กำจร
ต่างขานขัตติยยศยอคุณภูธร  
ทั่วทศทิศาดร ดำแคง ฯ
๑๖ ข่าวเฟื่องเลื่องฟุ้งคุ้งแขวง สามขุนฟุนแสดง
ดงงเพลองพันพลามลามฟาง  
ต่างตริริรณชิงนาง แหนงนึกอางขนาง
คนึงอดสูดูดาย  
เสียพักตรรักนุชสุดอาย เพื่อนผู้หมู่ชาย
คือชาติโหดโฉดเขลา  
ล้วนพลแหล่หลามสามเรา จักโอนอักเอา
อเรนทรฤๅรอดปลอดชนม์  
ต่างตรวจเตรียมสารแสะสกล รถบทจรพล
สรพฤบพิริยมหิมา  
เทียบทัพสรรพส่ำแสนยา กรสรรพศัษฎรา
คระวิคระแวงแกว่งไกว  
จึ่งเชษฐ์มนุชาธิปไต ภพผ้ายพลไกร
ยังกรุงอุศภสึงสถาน  
ปลูกค่ายรายรอบปราการ เการพย์นฤบาล
อยู่บูรพ์บรรทับทัพไชย  
ทักษิณโกศลภูวไนย รงงเร่อมรณไพ
รีรงคร้าโรมรอญ  
พรหมทัตสถิตย์ด้าวอุดร แสดงเดชดัสกร
ประโยชน์ยุพินทร์เพ็ญโฉม  
ต่างสื่อสารเคียดคำโทม นัสเศร้าทรวงโทรม
บสมภิรมย์จินดา  
จักชิงองค์อรรคชายา โดยยุทธพลกา
รเหตุอหังการกล  
ผิบให้ก็บให้คงตน มล้างภพมณฑล
ผู้ผัวผู้พ่อหลอไฉน  
ทราบสารท่านท้อหฤไทย เพื่อผองพลไภย
พรรฤกพรรลายหลายหลาม  
บัดหาเขยไท้ไขความ เศิกแสนสงคราม
ในครานี้เหลือเผือผจญ  
จงเจ้าเอาอาตม์ทำงล ช่วยชีพชูชนม์
ประชาให้ชื่นคืนเขษม  
รับราชเสาวนีปรีดิ์เปรม อื้นโอษฐ์อันเอม
โองการสนองบมินาน  
ไป่คร้ามความเข็ญเปนภาร ผู้ข้าขอผลาญ
พินาศรนับพรับตา  
จักจับสามขัตติยปัจจา มิตรมอบบาทา
ธุลีบเลยงายงาร  
เชอญไท้ใสสุทธเบอกบาน ร้อนเร่ารำคาญ
อย่าขุ่นอย่าข้นหม่นหมอง  
ยินเขยเสบอยสุขสมปอง ตรัสตริไตรตรอง
จักยอจักยุทธยายี  
บรรหารท่านสั่งมนตรี ตราตรวจโยธี
จำนำเชองทอนทั่วทงง  
ปราการพิศาลเวียดเวียงวงง ป้อมปืนประนงง
ทุกห้างทุกแห่งโดรณ  
สรรพสรรพาวุธโจษจล เทียวธวัชโบกบน
บรรเทืองทั้งทั่วทวนทอง  
ส่ำพลผาดแผลงปืนประลอง โซรมสาดเศิกผอง
รย้งงรย่อท้อถอน  
ทัพเทียบเตรียบแสนยากร ไหยรถบทจร
อันเจนผจญรณกู  
พลสารชำนาญรงค์บำรู โรมกเรนทรริปู
บราญบรอต่องา  
ทวยเทียบท้งงโทนครา พรั่งพฤนทพลา
พรรลายพรรฦกศึกแสยง ฯ  
๑๕ กุญชรพยุหเรองแรง ทวนจำทวยแถมง ถมัดมือ
กุญชรพยุหเลอศฦๅ โตมรทายถือ กระลึงกร
กุญชรพยุหสมรรถสมร เทอดธำรงศร ศิขานล
กุญชรพยุหชาญชน เชี่ยวชำนิรณ อริรนาศ
กุญชรพยุหดาดาษ สรรพอ่าอาตม์ ประกลการ
กุญชรพยุหคำแหงหาญ หมอแลควาญกุม อังกุษไกว
อัศวพยุหเกรอกไกร แล่นก็แว่นไว คือวายุพัด
อัศวพยุหขนาบขนัด หอกทั้งสองหัดถ์ คระวัดคระแวง
อัศวพยุหศรแสลง น้าวธนูแผลง ฉมวยหมาย
อัศวพยุหกุทัณฑ์ทาย ต่างประลองสาย อุสุศาสตร
อัศวพยุหโผนผงาด งามท้งงทวนมาศ อันไกวกวัด
อัศวพยุหเศิกสมรรถ อาภรณ์จำรัส มลังเมลือง
สกฎะพยุหอเนกเนือง แอกแปรกเรือง สง่างอน
สกฎะพยุหอลงกรณ์ ทิวธวัชสรหลอน สรหลัดชาย
สกฎะพยุหเหลือหลาย เทียมสินธพผาย ผยองพยศ
สกฎะพยุหรเบียบรถ จักรคือจักรกรด ก็ผัดผัน
สกฎะพยุหโจษจรร นายกุทัณฑ์ถือ เถลองกลาง
สกฎะพยุหเสนางค์ หางมยุรเพรอศ พแพร้วพราย
สกฎะพยุหเรียบราย สารถีกราย จรีคระวี ฯ
๑๑ พฤนทาคณาแสน สุรราชโยธี
เขี้ยวขันสมรรถ์มี พลภาพกำราบบร
สวมยุทธลงกา รปิลันทนาภรณ์
กระหลับกระหลอกกร คระแวงแวงลำแพงผัน
เขนขูธนูน้าว บ้างเงื้อง้าวแลฟอนฟัน
โล่ห์ด้างสรหล้างสรร พเสโลหโตมร
ศรเพลองดำเกองชุด บรรฎากธุชเปนทิวสรหลอน
เลือกหาญชำนาญรอญ อริรงคคงเคอย
คับค่งงประนงงคอย ดำเนอรไท้ดไนยเขอย
เกวียนทองบรรเทียบเกอย สรกอกรรภิรุมราย
บงงสูริย์บงงแซกขนัด มยุรฉัตรชุมสาย
จามรรำพายพาย กระลดก้งงกำบังโพยม
โพนพาทยดนตรี เภรีเร่งคเครงโครม
ฆ้องขานบรรสานโหม ศัพทโห่สำเนียงนนต์
ยามยุทธยาตรา เวลาจวนคำณวนดล
จึ่งจอมจรรโลงสกล มกุฎเกล้าสุธาธาร
โสรจสินธุธารา มุรธาภิเษกสนาน
เสร็จทรงอลงการ กษัตราธราภรณ์
พร้อมราชรณภู ษิตสู่ณรงค์รอญ
หัดถ์ซ้ายจำทายศร กรสดำธำรงขรรค์
ผาดผงงยังเกอยเถลอง รถราชยานยรร
ยงยลลกลกัน ทิพยรถไพชยนต์
คลี่คลาคณาเน กนิกายนิกรพล
สารแสะรันแทะปน สรทื้นเท้าสรเทือนไผท
เยื้องยุทธบรรฎากเดอร จตุรงคคลายไคล
คือคลื่นครรไลใน อรรณพคนองฟอง
จากเวียงทวารสถาน ทหารหาญคำแหงปอง
ศึกสู้บรู้สยอง ประลองศิลปศัษฎรา
ย้งงทัพบรรทับแสน สุรราชแสนยา
เตรียบต้องทำนองนา คพยูหยืนยัน ฯ
๑๖ สามท้าวทราบข่าวเศิกอัน เขยไท้ไคลสรร
พส่ำสุรงคพิรีย์  
หวังต่อรอรณราวี ต่างเทียบโยธี
ทุกทัพทุกไท้ทุกนคร  
รันแทะแสะสารบทจร อาวุธกุมกร
กระหลับกระหลอกหอกแวง  
โห่ร้องก้องหล้าลาญแสยง ยาตรผองพลแสดง
เปนเดียวมาโดยรัฐยา  
อาทิพรหมทัตกษัตรา เถลองรถรจนา
จำนำกิเลนเทียมทงัน  
เงื้อแสงศรศักดิยืนยัน จตุพิธอนันต์
อเนกนิกรเกรียงไกร  
เการพย์รงงถัดทัพไชย ทรงรถอุไร
ดุรงค์รดับดูเถกอง  
ไกวแกว่งลำแพงเพ็ชรเรืองเรอง รุ่งโรจนคือเพลอง
แลพลสรพร้อมห้อมแหน  
ถั่นทัพโกศลกล่นแดน ดินดื่นหมื่นแสน
พหูพหลเหอมหาญ  
เลอรถแรดร้ายเทียมทยาน เกาทัณฑ์กรธาร
อธึกเดชเจษฎา  
หยุดยืนจตุรงคคณา ยังยุทธมหา
มณฑลบรรทะพะพฤนท์  
พระพิศไตรราชอรินทร์ ฤๅแจ้งจวบจิน
ตนาตระหนักในนาม  
บรรหารท่านทักซักถาม จิตรเสนโดยความ
สงกากษัตริย์ดัสกร ฯ  
๑๔ ขุนใดอันทรงรถกิเลน แลกระหลอกกระลึงศร
แสนยาพลากรกำธร ศัพทซร้องสำเรองรณ
ขุนนั้นคือพรหมทัตภู ธรผู้ดำรงสกล
กาสิกรัษฐ์พิพัฑฒมณ ฑลม่งงมไหศวรรย์
ขุนใดสถิตย์ณรถสิน ธพราชยืนยัน
กวัดแกว่งลำแพงเพ็ชรอัน อดิเรกพหลหาญ
ขุนนั้นคือเการพยนเรน ทรไท้ธราธาร
เถลองกรุงกุรูรมยพิศาล ภิเษกเสวอยสวรรยา
ขุนใดอันเนาวรถรมาด สรพราศพฤนทดาษดา
กรเกาะกุทัณฑศัษฎรา วุธห้าวคำแหงแสดง
ขุนนั้นคือโกศลบดี ศวรเดชเรองแรง
ถวัลยรัชบุรินทร์มิถิลแขวง วิเทหเทศเขตรขันธ์
เสร็จท้าวธทราบพิพิธไพ ริอรินทรทุกพรรค์
เมือบเมธนีดลอนัน ตอเนกโยธี
ปองเปนปัจจามิตรผจญ พลพระนฤบดี
พ่างไพประจิตรอสุรี สุรราชโรมรอญ ฯ
๑๙ พลพระพะพลศึกอธึกในสมร  
โซรมศรกุทัณฑ์ปืน ประคม
ลูกจาปอาบพิศมเท้งรเร้งรณรดม  
ดาบคู่อันคมแขง เข้าฟอน
เสโลโล่ห์แลด้างสรหล้างสัดถสรหลอน  
เขนมาศถมัดกร ก็กวัด
ต่างโหมหักประหารรำบาญบรพิบัติ  
ฟันแทงครแวงครวัด ครวี
แสนส่ำสินธพพาหคชรถพิรีย์  
โรมรุกคคลุกคลี จำบัง
กึกก้องศัพทสราศิขานลประนงง  
เพียงภูมิพกพงง พรรลาย
ต่างตนตกพสุธาพลากรท้งงหลาย  
ฝ่ายแขกประมวญหมาย ก็มาก
คือโกยกาฐอันกองแลนองธรณิภาค  
กลาดกล่นสถลหลาก อนนต์ ฯ
๑๑ จึ่งจอมจุฑากา สิกราษฐมณฑล
ทอดทัศนาพล พินาศเนกก่ายกาย
ไฟฟุนกระกรุ่นเกรียม ฤไทยเทียมทำลายวาย
เร่งรถกิเลนทาย ศรแสงแสดงหาญ
ร้องทักสำทับทา รุณพจน์อำเภอพาล
ใดเขือมาขวนการ กลก่อกระลำภร
ฉกชิงพธูกู ลำเค็ญคู่อุรรอญ
ฤๅแกลนกำลังศร ศิรศอบหลอคง
บัดไท้บัณฑูรเฉลอย ดูรเหวอยอย่าหวังทรนง
ชีพสูจักสิงองค์ ดำรงรอดฤๅร้างมาน
ไป่ทันธนูน้าว ก็จะท่าวไผทกราน
ถ้อยท้าคค้าขาน บขานควรอย่าควรแถลง ฯ
๑๖ ฟังสารดาลด่าวแดแสดง ดุจหวะคมแวง
แลหวิ้นกระมลเมือมรณ์  
หัดถ์ซ้ายทายเทอดคันศร ทักษิณพระกร
อุสุแสลงแกว่งไกว  
เกาะสายหมายมุ่งภูวไนย หน่วงโน้มศิลป์ไชย
ครรชิตคือเมฆคำรณ ฯ  
๑๒ กษณนาถนฤเบศร์ สุรเดชพหล
ธก็โอมอิทธิมนต์ อุรภินทปัจจา
นิกนำมนะจร ดลงอนรถพา
หนองคอนา ถอนิจบันดาล
ยลท่าววรกาย แลมลายชนมลาญ
ก็รนาศในยาน ยุทธอาสนบวร
กลกัทลิอัน วชิราวุธรอญ
สกราชนิกร ก็อุโฆษสำนาน ฯ
๒๑ มวญหมู่หมื่นมาตยทวยหาญ บรพลบริพาร
เพ่งกระดกดาล ก็พิศวง
เพื่อท้าวท่าวทบสยบลง ศรสุรศักดิทรง
เท้งทำรุดองค์ บติงกาย
มนตรีพิริยพรรคต่างถวาย อภิวันทนจำทาย
ถ้วนทุกตนนาย แลตนพฤนท์ ฯ
๑๔ ป่างปิ่นกุรูรัษฐนรา ธิปราชภูมินทร์
เมอลเจ้าจุฑาภพนริน ทรพรหมทัตไท
ทอดลงทิวงคตพิรา ลยหลากมโนใน
มานะบนึกมรณภัย ก็พิโรธรุมรึง
รีบรถเร่งหัยยุคล พลเกรอกกระเออกอึง
โตมรถมัดหัดถกระลึง แลกระหลอกกระหลับใด
หมายมุ่งจะพุ่งบพิตรภู ธรผู้ดำเกองไกร
คือราพเรือฤทธิอันไกว กระบิลพัดถุจำทาย ฯ
๑๙ ถับไท้ไขวรเวทวิเศาศักดิ์พรรลาย  
ล้วงจิตรประจากกาย ริปู
โผอนชีพิตสถิตย์ณะเนมิรถภู  
บดีใดแลดาลดู บยล
ลาญทักท่าวก็ระดาวดำฤษมฤตยุชนม์  
รี้ราชอึงอล เอาไชย ฯ
  ๒๘ แสนส่ำเศิกพล
ผาดเห็นเจ้าตน ประลาศประไลย
ฤๅพ้องศาสตรา หนหาแห่งไฉน
ต่างตื่นตกใจ เผือดหน้าหว่าขวัญ
  ไป่ปองดัสกร
ริเริ่มรงค์รอญ ฤทธิ์ไท้ใครทัน
ท้งงมวญนามอบ นอบเกล้าบงงคัล
ขอข้าเขตรขัณฑ์ สิมาเมืองหลวง
  ทั่วไท้ไพร่ฟ้า
ทั่วนายทั่วหน้า แหล่งหล้าท้งงปวง
รุมชอมยอมสิ้น ทุกถิ่นทุกคลวง
ฤๅห่อนแหนหวง หากเบื้องบทมาลย์ ฯ
๑๑ บัดกรุงวิเทหไท ธิบดินทรภูบาล
บงสองสมเด็จลาญ นฤชีพบงงวาย
เกรี้ยวโกรธกระอุอา ดุรเดือดฤดับคลาย
คลารถรมาดผาย พลรุกสำบุกรอญ
โรมรบบรรทบพฤน ทนรินทรในสมร
เกาทัณฑก่งกร ประลองลั่นดำเลองสาย
ลูกจาปชรอาบพิศม์ ผู้ต้องติดตระบัดตาย
เนตรเพ่งแลเล็งหมาย มล้างท้าวธน้าวแผลง ฯ
๑๒ วรธรรมิศเรศร์ สุรเวทแสดง
พลภาพคำแหง คือจะเพอกพสุธา
ก็ทำลายอุรราช อรินาศชีวา
ลยเทหทยา ธุรรถสถิตย์
ธทำรุดบธำรง วรองคอมิตร์
นฤชนมนิทร์ ณรถางคบรรลังก์ ฯ
๑๖ เนืองนองผองพลทั่วทั้ง ซ้ายขวาหน้าหลัง
แลเหล่าพหลไพรินทร์  
ยลเจ้าตนตกกายิน ต่างตื่นใจจิน
ตนาตระหนกอกหวาม  
หวั่นฤทธิ์คิดครั่นสงคราม จักยุทธพยายาม
คือขวัญสกนธ์เกี่ยงตาย  
ต่างโอนอุตมางค์ต่างถวาย อภิวาทน์จำทาย
จำทูลธุลีบทมาลย์  
ขอพึ่งอดิศรสมภาร สมโพธิภินิหาร
มหันตศักดิ์กฤษฎา  
เฉกฉายกมลาสน์ฉัตรา เกอบก้งงเกศา
แลร่มรงับดับเข็ญ  
เย็นเกล้าเช้าค่ำลำเค็ญ ข้อทุกข์ขุกเปน
สิ่งใดอย่าดาลพานทรวง  
เพื่อพระเดชแดนแหนหวง คุ้มขูตูปวง
พิโยคภยันดรธาน ฯ  
๑๔ บัดไทธิเบศรบรา กรมเกรียดิไพศาล
เสด็จแสดงประภาพพลอันชาญ ไชยเวทเจษฎา
ทักถามท้งงสามขัติยอมิตร ผู้สถิตย์แด่วิญญา
ยังรถราชวรวา หนยุทธ์บรรยงก์ทรง
เพื่อจักบรรหารมหิทธิคุณ อดุลยเดชยิ่งยง
ในเนืองอนันตจัตุรง คอุภัยพลากร
อ้าสูผู้ภูธรธรา ภพมิ่งมเหศร
รังเร่อมอรินทรมารอญ รณเรศรำบาญ
แด่เผือเพราะเพื่อทฤษฐิมา นอหังมมังการ
ท่าวท่าวสกนธ์ชนมลาญ จิตรแปรประจากกาย
ยังพร้อมแลยอมยุทธปรา ชยฤๅดำริห์หมาย
รื้อร้าปัจจามิตรบวาย ตระบัดบอกอย่าพรอกพราง
อ้าไทอภัยพิรุธทา รุณโทษจืดจาง
ใจเจ็บอย่าจองฤทยทาง ทุจริตเวรู
เชอญช่วยอำนวยชีพิตคง ดำรงรอดดนุตู
ไว้ทูลธุลีบทพระภู ธรคุงอัคคีกัลป์
ทรงสดับก็ดาลกระมลมี มิตรมุ่งผดุงธรรม์
โอมอิทธิอาคมอนัน ตอเนกเดชา
ทายแดอดิศวรทั้งสาม สุริยราชกษัตรา
จากรถจรดศริรอา คมตื่นสติตน
ต่างฟื้นแลคืนจิตรวิสัญ ญิสยบอันทบทน
ต่างเทอดทศางคุลิยุคล บทเรณุบำบวง
ขอข้าอนาจักรจรรโลง ภพพึ่งทรสึงสรวง
โสพรรณหิรัญรจิตรดวง พิโดรแต่งตัววายถวาย
มอบเมืองแลเนืองคณประชา ชนชาติหญิงชาย
ทั่วเทศทั่วทิศทุกพาย อำเภอพื้นสุธาสถาน
ไป่ปองจำนองกลขบถ ทุรยศก่อการ
ซื่อซร้องสนองในบทมาลย์ ธอย่ามีมโนแหนง ฯ
๑๑ ยินสามทั้งสามไท้ ธรณีภักดิแสดง
ฤๅหมางกมลแคลง ยุบลพร้องก็ถ่องธรรม์
บัดท้าวธสั่งเส วกมาตยทุกพรรค์
คลีคลาคณานันต์ นิกรคืนนครสถาน
ยังสามกษัตริย์โดย ดำเนอรนาถภูบาล
เฝ้าท้าวแถลงการ อริราชปราไชย
ทูลถวายปัจจามิตร อันรอฤทธิ์ประไลยใน
เศิกสิ้นชีวาไลย กระหลับรอดดำรงชนม์
ด้วยเดชตระบะอา คมเวทวิเศษมนต์
โผอนผู้ริปูดล บทเรศนเรนทร
ฟังเขยคดีขาน กระมลสานตเอมอร
ถับไท้ปราไสสอน ท้งงสามขุนบขุ่นคำ
อ้าสูฤๅสูญทาง มิตรสร้างแสวงกรรม
เพื่อโมหมานำ ดนูนาศในสนาม
เพราะเกอดกระลีจิตร ทุจริตขวนความ
เสื่อมเสียสง่างาม ยศหย่อนกำจรไผท
ขอเขือจงเบื่อบาป บสมลาภอย่าจงใจ
มละโลภอาไลย ลำพงงพาลอย่าวานถวิล
ควรสู่สังวรกิจ ทศพิธราชินทร์
โดยรีตบุราณรบิล ขัติยยุกดิทำนุกธรรม์
ไป่ชอบเชลอยเปน ลำเคญพักตรทำลักพรรณ
ควรคงธำรงถวัลย์ ภิเษกแสนศฤงคาร
จงคลาคณานี กรพิรียทวยหาญ
คืนครองธราธาร ภพแผ่นอำเภอตน
สามท้าวธเปรมปรีดิ์ ชุลีเจ้าจุฑาสกนธ์
รับสาสนจำทูลบน มกุฎนบคำรบไตร
ขอช่วงวิบูลยบาท นฤปราชอุภัยไท
ท่าวกัลปบรรไลย บเลอยสัตยวาที
สามราชอภิวาทน์สอง สมเด็จไท้ธเรศตรี
ลาสู่บุรีมี อภิมัตมโนเขษม ฯ
๑๖ เสร็จปราบปรปักษ์ปรีดิ์เปรม คืนครองห้องเหม
พิมานพิมลมณเฑียร  
เสวอยสุขสังวาศจำเนียร กาลจวบขวบเจียร
จะเข้าพรรษาคราสอง  
ราษตรีหนึ่งนิทรตระกอง เยาวลักษณลำยอง
ในยามประจุสจวนไถง  
พลิกฟื้นตื่นองค์ภูวไนย ถวิลถึงโทไท
ชนินทรชนกนนทลี  
เนาหลังทั้งสองกษัตรีย์ ยังเสวอยสวัสดี
ฤๅดาลอาดูรพูลไฉน  
เช้าค่ำชำงือคือใคร ต่างเนตรต่างใจ
จำนำบำเรอเชอถนอม  
จักเปลี่ยวหฤไทยทุกข์ทอม มนัสเศร้าสุดตรอม
กระเหม่นกระมลหม่นหมาง  
ราจวญฤๅจืดจาง ไป่รู้กี่ปาง
จะปลอดจะเปลื้องเปลืองถวิล  
ถึงกูผู้ร้างนฤบดินทร์ ลิ่วแหล่งนครินทร์
มาแรมอยู่เออาตมา  
พรากพลัดประยูรขัตติยคณา สมพันธ์พงศา
แต่เดียวบดูใดมี  
ควรคืนอลิกภพธานี นบเบื้องบทศรี
สมเด็จบิดามารดร  
ตริพลางทางเทวษอาวรณ์ รันทดทุกข์ถอน
อสาสก็พาษปธารา  
ฟูมฟองนองพักตรพนิดา ดาลสร่างไสยา
แลยลวิกลอาการ  
น้องท้าวสนเทหนฤบาล รอยราชโรยราญ
เสนหหน่วงห่วงหลัง  
รำฦกเยาวลักษณเนาวงง แสวงกลชวนชงง
บชอบบชื่นอื่นแปร  
เคียดแค้นแสนขึ้งขุ่นแด เนตรค้อนคมแล
สรหล้ายสรหลัดบังองค์  
โศกาป่วยเศร้าเสียทรง เชอญสมนุชนง
อันนานนิราศขาดถนอม  
บรรหารท่านท้วงจินต์จอม ไยเยาวตริตรอม
มโนคำนึงหึงษ์หวล  
ฤๅวางวายสวาทในนวล อย่าน้องรำจวญ
จรเทอญจะเศร้าเสียศรี  
ไป่เอื้ออิกอื่นนารี หนึ่งถนอมเทพี
คือคู่ชีวาตม์คุงวาย  
อาดูรพูลทุกข์เทียมสลาย ทรวงเที้ยรทำลาย
กระมลวิจลเจียนลาญ  
ทรรทึงสองเจ้าจอมปราณ บำราศหึงกาล
จะลานิวัติเวียงไชย  
เยือนบาทบดีสูริย์สองไท เท้งโฉมฉันใด
จึ่งดาลกำเดาแดศัลย์  
หน้าห่วงหน่วงหนหลังพันธ์ ผูกจิตรจาบัลย์
จักเบี่ยงบันโดยใดมี  
โททุกข์ปลุกเทวษทวี เหตุแห่งโศกี
เปนสัตย์สนองนงพงา  
สดับสารสมเด็จภรรดา สระสว่างโกรธา
ก็ทูลอภัยคำเคือง  
ขอโดยนฤเบศรเสด็จเมือง สัสสุราชผู้เรือง
ดิเรกพระยศยินขจร  
บำบวงบทรัชภูธร พูลศรีสถาพร
แด่เผือสใภ้ในองค์  
หนึ่งได้ฉลองเบื้องบาทบงสุ์ อดิศรอันทรง
พระคุณคือฉายฉัตรไชย  
ฤๅร้างภูวเรศแรมไกล อยู่เย่าเยียใด
ประเดประดาษเดียวสกนธ์  
เฉกหม้ายไร้สวามีตน ป่วยเปนภัพผล
ประโยชน์สิ่งใดไป่มี  
คือคงคาขาดชลธี คือเขตรนครี
นิราสนเรนทร์รงงถวัลย์  
คือกองกรานต์โหดเหนควัน คืองอนรถอัน
พิโยคธวัชกวัดไกว  
จักปรากฎโลกแลไฉน ย่อมหยันไยไพ
เพราะสูญสำคัญบันดาล  
ฤๅเกร่อนเกรียดิซร้องสบสถาน ทั่วทิศอัประมาณ
แลเสื่อมซึ่งศัพทสรรเสรอญ  
เหี้ยมนั้นขอข้อยดำเนอร โดยราชเจรอญ
สวัสดิสวามิภักดี  
ท้าวฟังน้องท้าวทูลพี ไรร่วมจรลี
บละในบาทบริบาล  
สมดงงหฤไทยใสสานต์ อื้นเออโองการ
ตระกองพธูเทียมผทม  
ยวนยั่วปิยุทรชื่นชวยฉม เชอยแก้มแนมนม
บรรทับบำเทองกรีฑา  
เสวอยสุขในสร้อยไสยา ตราบแผ้วภาสกา
รเรืองอรุณรงงฉาน  
ชวนมิ่งวิมลลักษณนงพาล สรงเสาวคนธ์ธาร
มุทธาภิเษกสินธู  
เสร็จทรงกษัตราภรณ์ภู ษิตพรรณพบู
บรรเจอดบรรจงลงการ์  
ขึ้นเฝ้าท้าวท่าวทูลลา ลีแหล่งนครา
รำฦกชนกชนนี  
น้องไท้ไขขานนฤบดี ขอคู่กษัตรีย์
ไปสรวงสัสสุรสองไท  
สองท้าวยินสองสายใจ จักก้างกลใด
บดีบันโดยดังถวิล  
จงเจ้าเต้าตามสวามินทร์ นบบาทบดินทร์
ก็คล้องลบองโบราณ  
บัดสั่งมนตรีเตรียมยาน ยศพาหน์บริพาร
ทุกพรรค์พยุหโยธี  
๑๔ ปางองค์อุภัยภูวธรา ธิปไท้ธเรศตรี
ลาจอมจุฑาภพนรี ศวรสองนรินทร
ถวายหัดถ์ทศางคุลิกรรพุม ชุมนุมนิ้วชลีกร
บวงบทบงกชบวร อภิวันทเบญจางค์
จรคืนคฤหาสนอันไพ รุพิเศษสวรรยางค์
สวมทรงอลงกฎสำอาง วรภูษนพรายผจง
เสด็จร่วมมหาพิไชยอาสน์ รถราชยานยง
เพียงไพชยนต์พิมลมง คลพาหน์องค์อินทร์
สารแสะรันแทะรถประเทียบ อันเพ็ญเพียบทั้งผองพฤนท์
ล่วงแหล่งคิรีพัชบุรินทร์ ก็ประเวศวนาทวา
ชี้ชวนยุพินทรประพาส อภิลาศพฤกษา
กิ่งกวัดลบัดผลผกา กลกวัดอันเชอญชม
เกสรกำจรพนตะหลบ แลลอบลอวลฉม
หอมชื่นรรื่นจิตรภิรมย์ รสเร้ารำเพยพาย
ยอดโยนลันโทนยลกระหย่อน คือดังกรกระหยับกราย
เรียงรุ่นตรุณรุกขรราย รัฐยางคดาษเดียร ฯ
๑๑ พิศเพี้ยนพรรลอกหลาก ตระแบกกระบากกระเบากระเบียน
แคคางตระขบตระเคียน สคร้อครั่งกระตังบาย
เหียงหาดมตาดต้อง พลับพลวงพลองทั้งเขลงขลาย
โรงรังกระสังราย สนุ่นโสนตโกตกู
อ้อยช้างแลช้างน้าว ขวิดขวาดเขว้าพลับพลึงพลู
จิกแจงลำแพงลำพู กระลำภักสักสนไทร
ปริงปรางลางสาดสรล้าง ตรดตรวยตร่างกันเกราไกร
กอกก่อมฝ่อมไฟ ลำไยพยุงพยอมยม
มขามมข้าเพกากุ่ม กระท่อมกระทุ่มพุมเรียงรมย์
ขานางนางนูนนม วิฬาร์หว้าพวาหวาน
ม่วงโมกมูกมันหม่อน ทิ้งถ่อนสละเสลาลาน
แต้วตุมตาตุ่มตาล กำยานยางยมโดยดง
คนธาคนทีโท ท้งงไผ่โพแลซางบง
รวกรักมรุมรง คันทรงโศกสมอสมี
ขนานขนุนองุ่นง้าว เงาะงั่วนาวอิกนนทรี
มังคุดลมุดมี มธุรสทุเรียนราย
จวงจันทน์อบเชยชื่น ขอนดอกดื่นเปนเหล่าหลาย
กฤษณากำจรขจาย สุหร่ายเร้าจรุงพนานต์
มลิลากุหลาบแกม จำปีแปมพิกุลกาญจน์
นางแย้มยี่สุ่นบาน บุษปชาติชูผกา
สายหยุดพุดจีบกลีบ จำปาปีบกระดังงา
ประยงค์โยทกามา ลุลีดกในดงดอน
มลิวัลย์อัญชันช่อ ทุกก้านกอสรล่มสรลอน
ชงโคยี่โถขจร รสรื่นรรวยรมย์
ลำดวนประดู่ดาษ พุทธชาดสุกรมนม
สาวสวรรค์แลลั่นทม ประทิ่นกลิ่นสุคนธา
ซ่อนกลิ่นกระถินแซรม บุนนากแนมอโนชา
แก้วกรรณิกากา รเกษเกษสุรภี
พิศพรรณเพยียมาศ ตระการกลาดท้งงพงพี
สบสิ่งสุมาลี เลวงวายุชวยฉม
ชมเนืองสุโนคนา นัตวนองวนาพนม
คู่เคลียคคลอชม ทุกหมู่แมกชรเมียงมัน
กาเกาะกาหลงไหล หงอนไก่ไก่ขึ้นขานขัน
คับแคจับแคจรัล รงงนานร้งงในรงงรงง
เค้าโมงจับโมงมอง จิงโจ้จ้องจิงจ้อประนงง
กระสาก็สู่กระสัง กระทาท้าบนกากระทึง
หงส์เหอรมหาหงส์ ดอกบัวลงเล็มบัวบึง
ชมพูชมพูสึง สรแกแกสระกอประจำ
ช่างทองเฌอทองสถิตย์ นางนวลนิทร์นางนวลจำนำ
ยูงย่องยอดยูงรำ กระพือแพนอำไพโรม
ยางย่างกิ่งยางย้าย แอ่นลมหว้ายวว่อนโพยม
เท้งถ่อนเท้งทูตโถม แถกถาลงธำรงเรียง
คล้าคล้ายบนปลายคล้า ไม้หว้าหว้าสรพรั่งเพรียง
ฝูงแก้วเกาะแก้วเสียง จะไจ้จ้อจำนรรจ์กัน
ลางสาดเหล่าลางสรล้าย อัญชันร่ายอัญชันวัลย์
ตับคาคาบคาสัญ จรร่อนในคาพง
สตือสตือไต่ กอไผ่ไผ่ต่างโผลง
ตลิงปลิงฝูงปลิงปลง สำนักนิ์เหล่าลำเนานอน
กรรภัยกระพ้อเพียบ กระลิงเลียบแกแลสรลอน
ซร้องแมวเค้าแมวจร จับกิ่งก้านลานเหลือกดู
ดงกระทุ่มกระทุ่มดื่น ลำภูพื้นกระลุมภู
เทียนต้นตีนเทียนพรู พเพรียกพร้องสรซร้องสึง
กระแวนกระเวนปรือ กระวานอื้อสำเนียงอึง
ระวังไพรไขเสียงถคึง ทักถ้วยร้องรไวไพร
มงั่วหมู่งั่วเจ่า ไม้เปล้าเปล้าจับปลายไสว
อุโลกอีลุ้มไกว บนกิ่งกวัดสรลัดขน
กระจาบกระเจ้าจับ ทรซร้องศัพทอึงอล
ตระขาบคาบตระขบผล แล้วโผผินบินร่อนเรียง
เขาคุ่มกระตรุมกระไตร ตระไนนี่สนั่นเสียง
ภูรโดกโคกม้าเมียง มม่ายคู่อยู่แจจอ
แซรงแซรวแลสร้อยอิร้า ทั้งไก่ฟ้าพระยาลอ
ไส้สาลิกาสรกอ จจ้อศัพท์บรรสานสาร
กระหรอดกระเรียนร้อง ซรแซร่ซร้องในพงพนานต์
คู่เคียงสำเนียงขาน คณเภทหลายพรรค์
โทไท้ทฤศนา พิหคาเกษมสันต์
เสวอยรมย์ภิรมย์รัญ รุกขปรีดิหรรษา ฯ
๑๖ พลางพระชี้ชวนชายา ยลสัตว์คณา
อเนกมฤครายเรียง  
โคเพลาะเลาะกล้ำแกลเกลียง ตฤบตฤณคลอเคียง
คณานิกรแกมกระทิง  
กาษรกำเหลาะลองสิงห์ เสื้องสองเสนงชิง
เข้าขวิดเข้าเสี่ยวสู้กัน  
กวางทรายหลายเหล่าแจจรร หมีหมูหมู่ฉมัน
ชมดแลเหม้นเร้นตน  
เสือคร่งส่งศัพทคำรณ ร้องก้องพนสณฑ์
สำนานสนั่นพรรลาย  
กุญชรชักโขลงไคลคลาย คัดไค้ไหล้หลาย
แลเล็มเปนภักษ์พอแรง  
แสนส่ำจตุบทซรูแซรง สึงป่าเปนแปลง
ก็ต่างมาลงป่งปาม  
แรดร้ายร้ายร้าเรียวหนาม เลือดไหลหลั่งลาม
แลอาบท้งงโอษฐ์ฟูมฟาย  
เสือเหลืองเยื้องย่องมองทราย ครุบคร่าเอางาย
ตระบัดบทันทฤษดี  
มฤคินทร์คาบคั้นมฤคี เปนภักษ์คือกาลี
รรอดบร้างฤๅฉงน  
เยียงผาผาเผ่นโผนบน บรรพตพึงยล
คือย่างจะย่างคัคณานต์  
นาเนกในนอกเมืองสุวาณ สบส่ำศฤงคาล
แลขานซรซร้าวเห่าหอน  
ลิงโลดโดดเต้นไต่จร กิ่งแมกคือภมร
ลล้าวลลนตนไกว  
หริ่งรี่นี่ศัพทเรไร จักรจั่นจับใจ
จเจื้อยจแจ้วแว่วหวาน  
พระชวนนวลนุชนงพาล ชมไพรไพศาล
สำเรองภิรมย์ฤดี  
เสด็จดลดำบลโบกขรณี น่านนองชลธี
บรรเทองกุสุมเสาวคนธ์  
โกมุทสัตบุษปอุบล เลญจงจงกล
ลนีนิโลศบลบาน  
พระให้รงงรถพิมาน พักผองบริพาร
ยังฝ่งงให้สรพงงไพบูลย์ ฯ  
๑๙ บัดเสด็จจากรถราชอาสนอดูลย์  
เชอญชวนพอูลชม ณสระ
โสภณพิมลชลาแลดาบัทมระดะ  
ดาษเดียรด้วยเบญจะ กมล
นาเนกเนืองมัษยาคณานิกรอนนต์  
ผุดดำคคล่ำชล ฉฉ่อน
กรรกฎกัจฉประชุมกับกุมภิลคคลอน  
สลิดสลาดสเล่มสลอน สลิล
ตระพงตระเพียนตระพากอิกฉลามสัญจรสิน  
ธูท่องในวาริน ระดาษ
หมู่ช่อนชโดแลเทโพเทพาพรรคก็กลาด  
กรโสงสังควาดหว้าย ชลา
กุ้งก้งงมังกรกดตระโกกนิกรกา  
คระแหเหอรคระโห้หา กระทิง
ค้าวอ้าวอุกกระลุมพุกสีเสียดสุกรสิง  
คุเขือคาบเหยื่อชิง ในชล
เหล่าจราวจริวแลหางกิ่วทุกังกับทั้งยีสน  
แปบปนกระเบนกระบอก ดอกเลา
สร้อยสร้าฉวีอิกกระดี่สลับกระตรับกุเรา  
กริมกรายดูหลายเหล่า ก็หลาก
ซริวสูบเสือแลเนื้ออ่อนนวลจันทร์ทุกพรรณภาคย์  
คางเบือนเบือนคางบาก ยังหมอ
อำพันจันทรเม็ดมลี้นกุกกุรสรกอ  
หลดไหลในเลนหลอ แลครัน
แมลงภู่หมู่มัจฉสวายก็หว้ายอุทกผัน  
โผผงงเข้าฝ่งงจรัล รเรียง
วารีโคจรอเนกนานัตวประเอียง  
คุมคู่คคลอเคียง บคลาศ
เลมล่าหาภักษเพื่อประโยชน์แก่อาตม์  
โบกหูแลหางวาด วไว
รายรอบขอบณะสรพงงสรพรั่งพฤกษไสว  
สูงสรลอนไสลแล ทงัน
เชองชั้นบรรพตทเว้องทวากวิวิธพรร  
โณภาสพิเศษสรรพ์ อุฬาร
เปลวปล่องช่องชั้นชรเงื้อมชรง่อนศิขรลหาร  
คูหาแลท่าธาร ชลา
พุพุ่งสินธุซรเซร็นแลเย็นอุทกธา  
รินรินคือพรรษา สอาด
ชมเฌอชื้อชรอื้อชรอ่ำอัมพรพิลาศ  
เล่หทิพยพิโดรดาษ รดับ
เฉกฉัตรรัตนรเรียบรเบียบบรรพตสรัพ  
โสภิตพิจิตรจับ ฤไทย
เสมอแมนมาจเรขรงงสฤษดิใน  
พนสณฑสบสมัย แลมี
หวังถวายภูวธเรศธิเบศวรกษัตรีย์  
ประพาศโพนพนาลี ภิรมย์
๑๔ เบื้องนั้นมัจจภิมุขเส วกมาตโยดม
เทอดทศวรางคุลิบงงคม ยุคลขัตติเยนทร
ทูลเชอญสนานสนุกนิชล นฤมลเอมอร
ในสระสโรชรัตนบวร วนพฤกษไพรพง
พลางพร้อมลล้อมพลสรพรัก บริรักษกรรกง
เกียจกรรทุกพรรณพิบัติมง คลเภทภัยพาล
โทไท้ธนำคณอนง คอเนกศฤงคาร
ลงแหล่งชลาลัยสำราญ สุขสินธุโสรจสกนธ์
ส่ำแสนสุรางคบริจา ริกราชโจษจล
เก็บกาญจนโกมุทอุบล บุษปชาติชูถวาย
น้ำใสคือแสงสุทธพิฑุริย์ แลจำรุญจำรัสพราย
เย็นทราบสมรบวรกาย กลทิพยธารา
ลมพานตระการกุสุมคนธ์ วิมลบัทมแบะผกา
หอมหื่นรรื่นรมยสา ธรทั่วทั้งสระศรี
ฉมชวนชโลทกตระหลบ ลอวลอบพระอินทรีย์
คือนันทโบกขรณีมี สุรโลกยกลกัน
แสนสุขสาภิมตปรี ดิฤดีเขษมสันต์
จวนจวบรวีวรจรัล รถร่อนรรอนแสง ฯ
๑๑ มนตรีผู้มีสวา มิภักดีคดีแสดง
เชอญราชบำราศแขวง วนเวศวาปี
พระนำอนงคเนก กภิเษกมเหษี
เสด็จดลดำบลคี ริสรพงงพิศาลสถาน
เถลองแหล่งถลาสา ทรบำเทองฤไทยบาน
เหอรเหมพิมานยาน รถรัตน์บรรยงก์ทรง
รงงร้งงยังชื้อฉาย ชมพูพรายในไพรรหง
กิ่งค้อมทรน้อมลง ลบัดบัตรขจิตรขจี
สบสนธยายาม พระฮามสร่างศศิศรี
ถ่องท้องพนาลี พพร่างแพร้วนภาพราย
มนตรีก็เตรียบเรียบ ประเทียบรถแหล่หลาย
ล้อมราชอาสน์ราย รเรียงรอบเปนขอบคัน
พาเหียรให้แวดวง จตุรงคกงกรร
สารแสะรันแทนพรรค์ พิริย์ห้อมสรพร้อมแหน
ตาริ้วเปนทิวเถกอง พโพลงเพลิงดูดื่นแดน
ฆ้องเคาะและเกราะแสน ศัพทเพรียกทั้งไพรพง
คุ้มขวงแด่ปวงภัย อย่ารไวรเวียรองค์
สบสัตว์ในดอนดง ทุกเผ่าพาลจงดาลหนี
แขไขประภาผ่อง รเรืองรองในราษตรี
ดาราจำรัสศรี ตระศักคัคณาดล
เสด็จเนาพิจิตรรถ อลงกฏกาญจน
เทียมเทพยไพชยนต์ ทิพยรถสุเรนทร
ชี้ชวนยุพาพิศ ทิศท้องทิฆัมพร
ดาษดารกากร คือดังแก้วดำเกองงาย
ชวยชื่นเพยียคน ธสุคนธ์ขจรจาย
พานพายุรำพาย รถเร้าลำเนาไพร
โทท้าวธเทียมพธม ภิรมยราชเกวียนไกว
จวบจวนจำนวนใน รติเยศยามสาม
สองแนบนิทราตระกอง พระกายสองไสยางาม
เสมอลำลดากาม ประกิจเกี่ยวผสานสมาน ฯ
๑๖ ปางนั้นหนึ่งมีขุนมาร เสนอนามกรกาล
ลจักรยักษ์ขัตติยา  
ผ่านภพแผ่นภูวธรา ดลด้าวมหา
นครนคินทร์ถิ่นสถาน  
สถิตย์เบื้องบรรพตอุฬาร เลื่องชื่อคือกาล
ลกูฎบุรีอภิรมย์  
ในเนอนหิมพานต์พนม แค่ขอบสระสม
เญศอโนดาดแสดง  
เมืองมั่งพรั่งพลซรูแซรง เรี่ยวฤทธิคำแหง
พหลพหูสังขยา  
ทวยแทตย์พยุหโยธา ทุกส่ำเสนา
คือหมู่อมรมารมี  
นงโพธภิเษกสวัสดิเทพี นนทายักษินี
เปนเอกอนงคบริจาร์  
แสนสาวอสุรราชกัญญา เนืองเนกคณนา
อำเรออำรุงกรุงมาร  
เสวอยสวัสดิไอสูรย์ศฤงลาร คู่ทิพยสถาน
มาเทียบมาเท่าเทียมถึง  
คาบหนึ่งจึ่งไท้ธคำนึง ใคร่ไคลไปถึง
สำนักนิ์กุเวรุราชา  
สถิตย์เทพนครสมญา อาฬกมันทา
ทำนุกนิ์ทำเนียมเคียมคม  
บัดเห็จฟ้าฟ่องล่องลม เวหาศนุกรม
ก็ลุยุคันธรคิรี  
ดลด้าววิสาณาธานี นบเบื้องบทศรี
ไพศพสุรินทร์ปิ่นสรวง  
จากเฝ้าท้าวลาคลาคลวง กับแทตย์ทั้งปวง
ก็ห่างเรห็จหาวหน  
กาลจักรจินดาบัดดล หวังเยี่ยมเยือนยล
สุยามยักษ์อนุชา  
ผู้คู่คัพโภทรมารดา อยู่ยังจักรพา
ฬเขตรคิรีมีนคร  
ตริพลางทางข้ามเขจร พอเผือดภาสกร
ดำเกองศศิส่องศรี  
เกือบกาลปัจฉิมราษตรี ลุตรงพงพี
ที่ภูธเรศแรมสถาน  
เหลือบเล่งเพ่งพื้นพสุธาร เพียบผองบริพาร
พลานิกรจตุรงค์  
ยลสองยุพลักษณอันทรง ไสเยศบรรยงก์
พิมานพิมลเกวียนไกว  
สถิตท่ามกลางกลาดพลไกร สงกากินใจ
ก็จรจรดแผ่นภูมิ์  
เห็นนองนาเนกพยูห์ แน่นอนในผลู
บพลิกบฟื้นตื่นตน  
เล็งสองสุริยราชนฤมล แนบนิทร์สกนธ์
ประกิจชชิดอุตมางค์  
นาสาสบนุชนวลปราง ทรวงเบียดบัวนาง
บรรทะบรรทับนาภี  
กรแก้วตระกององค์นฤบดี กรเกศกษัตรีย์
ตระกองพระกายกานดา  
สองพ่างโสพรรณประฏิมา เมอลม่อยวิญญา
อยู่แลแลพิศพิศวง  
ฤๅตรีศูลหัดถ์เหอรลง เถลองรถแอบองค์
อุมาอับสรไสยา  
ฤๅจอมจักรภุชครุฑพา หนแนบนิทรา
บรรโลมพระลักษณลักษมี  
ฤๅเพ็ชราวุธปาณี ถนอมทิพยเทพี
สุชาบรรทมชมพนานต์  
ขุนยักษ์ลักเหลือบเล็งลาญ ใจจอดใจพาล
พธูบำเทองกามา  
ฤๅกริ่งสิ่งเวรุอนา คตหวังกรีฑา
ภิรมย์ฤดีโดยถวิล  
ไป่ปองผองพวกพลพฤนท์ เพื่อเพิ่มกายิน
เปนเหยื่อเปนแรงฤๅมี  
บัดโอมอ่านเวทวิธี บงงนิทรพิรีย์
แลราชนเรนทรภรรดา  
หลับไหลไป่ฟื้นตื่นตา ด้วยเดชพิทยา
สยบบสร่างสมประดี  
ทานพถ่อมถนอมเทพี บนรัตนมณี
กนกรถรจนา  
โอบอุ้มองค์อรรคพนิดา สมรแอบอุรา
บำราศบรู้สึกสกนธ์  
เหอรแห่งห้องเวหาดล ไปล่เปลื้องพระมน
ตรศักดิเดโชชาญ  
เสื่อมหายคลายเคลิ้มบมินาน ตระหนักองค์นงพาล
มาเนาอยู่ในมารมือ  
ไป่ยลขัตติเยศผู้ฦๅ ยศเลื่องภพคือ
มกุฎเกศสวามี  
หว่าเว้เออาตม์อินทรีย์ ทรวงสุมโศกี
กำศรวญสรสรกอสุชล  
ยักษ์เยื้อนเอื้อนสารเสนอกล ใดนุชนฤมล
มาหม่นมาไหม้ใจหมอง  
เชอญยอดยุพลักษณลำยอง เยือนมณเฑียรทอง
บันเทองด้วยทิพยศฤงคาร  
จักถนอมวรนุชนงคราญ เปนปิ่นบริพาร
อนงค์อเนกบริจาร์  
สถิตย์เบื้องบรรจฐรณ์โอฬา ริกร่วมไสยา
ภิรมย์บรรทมเทียมเขนย  
จงเจ้าเศร้าสร่างสุขเสบอย ขุ่นข้อฤๅเคย
บควรอย่าควรอาดูร  
เชอญชื่นอื้นพจนมาธูร อวยอาตมนุกูล
แด่เรียมผู้เกรียมกรมทรวง  
หวังสงวนนวลสมรเสมอดวง แดยิ่งสิ่งปวง
มาปูนมาเปรียบไป่ปาน  
ควรเฉลอมภพแผ่นพสุธาร ขวัญแขวงแหล่งการ
ลกูฎบุรินทรถิ่นไศล  
อย่าน้องนองน่านชลไนย มละโศกาไลย
แลลืมภรรดาอาวรณ์  
ยินยักษ์หนักเทวษอาทร รันทดท้อถอน
อสาสฤๅสร่างแสนศัลย์  
อกไหม้ใจเจียนจาบัลย์ อ้าบาปใดทัน
มาขุกลำเค็ญเข็ญความ  
จักถ้อเถียงไฉนไป่งาม ควรงดอดตาม
แด่แทตย์บรรโลมลาเพ  
ขอคุณสวาเมศรมเห ศักดิ์สูงเสมอเม
รุมาศมากั้งเกศสกนธ์  
อย่ายักษ์มลักกรีฑาดล ด้าวอำเภอพล
ลการกระกัติกามา  
แต่ต่ำกล้ำกลายกายา เร่งร้อนคือกา
ลอัคนีจี่ทรวง  
เชอญไท้ทวยเทพย์ทุกคลวง แหล่งไหล้ไพรหลวง
แลรังพำนักนิ์รักษา  
ตนตูผู้ภักดิ์ภรรดา ซื่อซร้อมสัตยา
บแปรประจากใจจาง  
แม้วะม้วยชีวาตมวายวาง ฤๅบากบาทางค์
ธิเบศรบำราศขาดถนอม  
ขอทูลบทรัชประนอม มาโนชใจจอม
จรรโลงดิลกโมลี  
ทุกชาติทุกชีพยังมี มละล่วงภพตรี
แลตราบศิเวศเวียงเสวอย  
ไป่ปองสองคู่สู่เชอย ชายชื่นอื่นเสบอย
บสบสักคาบคราถวิล  
พลางพาษปะธาราริน ฤๅจืดใจจิน
ตนาตระหนักนฤบดี  
ด้วยเดชสัตย์สิ่งสวามี ดาลแดอสุรี
กระอุคือกรานต์ผลาญเผา  
ฤๅอาจกำโบลปิยุทร์นงเยาว์ ฤๅอาจอุกเอา
กระมลยุคลมามือ  
มึนเกล้าเมาพักตรหนักคือ คู่ชนชำงือ
สระทกสระท่าวหนาวกาย  
รัดร่อนทิฆัมพรพาสาย สมรล่วงแหล่งพาย
ลลิ่วลลับเมฆา ฯ  
๑๔ ปางปิ่นสุรางค์คณกำนัล วรสุพรรณโสภา
เนาในอำนาจผรุษทา รุณแทตย์จัณฑาลทำ
เท้งเททุเรรสสังวาศ ก็ฉกาจฉกรรจ์กรรม
พรากพลัดขจัดเสนหจำ จิตรร้างนเรนทร
แสนโศกสาหัสกำสรด แลรันทดรันทวยถอน
ใจเจียรจักเนียรชนมรอน อุระร่ำรำพรรณพลาง
อ้าจอมจรรโลงภพธรา ดลใดพิบากปาง
ถั่นถั่นมาทันทุกขในทาง พนพฤกษ์บสึกตน
พาลภัยพิบัติอุบัทวเปน แลลำเค็ญณกลางหน
บำราศนเรศวรยุคล บทเรศทุราทวา
เอ็นดูแดภูธรไสยาสน์ รถอาสน์อลงกา
ฟื้นองค์บบงวรยุพา พักตรเพื่อนผธมถนอม
ทุกข์ท้าวธแทบชนมพิรา ลยทอดฤไทยทอม
มนัสเกรียมกระอุอุระรบอม บมิร้างจะสร่างศัลย์
ฤๅทราบนุสนธิ์กลอันยักษ์ แลมาลักมาลองบรร
โลมเลียมบเจียมภยอนันต์ นิรเยศยายี
จักโพนประพาสพนแสวง ณดำแหน่งพนาลี
ทุกเหล่าลำเนารุกขคิรี คุหาสน์ห้องลหารหา
ไป่ยลจักดลอดุรนอง นยนามพุธารา
ร้อยโศกพิโยคเยาวสุดา ก็บดับกำเดาดาล
จักคลาพลาพลนิวัติ คิริพัชภาราสถาน
ทูลโทธำรงภพจักราญ อุรร้าวผผ่าวถวิล
ถึงตูผู้สู่ทุกขบำราศ วิบูลยบาทราชินทร์
เศร้าซรบสยบพระวรอิน ทรียสองกษัตรีย์
ฤๅคลายบังวายวิตกอา ทรไท้เทวษทวี
ใดตนทำงลนฤบดี ศวรเปลื้องจักเปลื้องครวญ
เพื่อพูลพิโยคทุกขรันทด แลกำสรดกำศรวญหวน
โหยหาธิดาดุรรำจวญ จิตรร้อนฤๅห่อนวาย
วานแสนสุราสุรนิกร อมรเทพยแหล่งหลาย
คัคณาพลาหกแลพาย พนพฤกษศีขรี
ชอมชุมสดับศัพทกระแส อนุสนธิโศกี
นำเสนอนราธิปบดี สุริยศักดิสามไท
จงทราบที่ทานพอันทำ กรรมก่อกระลีไภย
พาน้องผยองนภครรไล อุดรโดยทิศาดล
เชอญพระผู้เชษฐมนุชิน ทรปิ่นประชาชน
เชี่ยวเชองดำเกองศิลปกล ประกาศเกรียดิเกร่อนไกร
ตามเต้าลำเนาพนพิศาล หิมพานต์พนาไศล
ลุถิ่นอรินทรจัญไร รณร้าบราราญ
รอญแทตย์ทำรุดชนมมลาย แลจำทายกระมลมาร
เมื่ออาตม์พินาศนฤพาน ฤทธิไท้ธเรศตรี
คืนพาผู้ข้ายุคลบง กชบาทบดีลี
ลาแหล่งคิรีพัชบุรี รมเยศประเวศวงง
จงวางวิตกดิลกจอม ภพแผ่นไผททงง
สองเศร้าบรรเทาทุกขประนงง นฤโศกเขษมสมร
ขอสมสำฤทธิ์ฤทยปรา รภข้าอันอาวรณ์
คืนสู่สำนักนิสักนคร สุขเคยเสวยสวรรค์
โศกสารบรรหารเยาวยุพิน ทรยินเสนาะกรรณ
กามาสุรารักษอนัน ตอเนกมวญแมน
ซร้องโสตสดับศัพทรำพรรณ ก็กระสันกำสรดแสน
ปรานีพระนุชประดุจแทน ทุกขท้าวบรรเทาทรวง
ทวยเทพยทั่วทิพยพิมาน ณสถานสถิตย์ปวง
แปรเปรมเกษมสุขรลวง จิตรจี่อัคคีศัลย์ ฯ
๑๙ สงสารศรีสุภลักษณเลอศวิลัยพรรณ  
ผ่องพักตรเจียรจันทร์ จำรัส
บัดเศร้าเสียศิริพิลาศประดาษดุรพิบัติ  
ปางสึงอสุรหัดถ์ บันดาล
เฉกราหูแลมาสู่ประสบประสัยหการ  
อาภาอันไพศาล ไขษย
ยักษ์ผยองโพยนแลกระโบนถนอมพนิดไคล  
คลาลุยังแหล่งไศล บุรินทร์
เชอญรางชางควรางคดิเรกรัตนยุพินทร์  
เนาในมณีนิล พิมาน
โอษฐอื้นออกอรรถปดิพัทธเพื่อภิรมยสมาน  
ฤๅสมฤดีดาล อดัก
ร้อนเร่าเร้าศริราทุกขาทรทำลัก  
เหงื่อโซรมชโลมพักตร พิกล
บัดน่งงลุกบมิสุขมิสบกระมลดล  
แดดาลกำเดาทน เทวษ
คลั่งคลุ้มกลุ้มรุมอุระรอุฤลุดงงจิตรเจต  
ตนาในพระนเรศ รำคาญ
รักนุชนุชชรักแลหักสวาทลาญ  
หมายสมรฤๅมอบสมาน ไมตรี
เจ็บใจใจฤๅบเจียมมาเลียมเสนหตี  
ตนตายก็ดูดี กว่าเปน
หวังถนอมหนึ่งนยนาสุดาดังฤๅบเห็น  
ขึ้งขุ่นลำเค็ญเคือง ฤควร
อย่าแม่ทุกขทรม่าวรด่าวดุรรำจวญ  
เบาศัลย์บรรสานศรวญ แดเรียม
อย่าน้องหมองพักตรสลดรันทดหฤทยเกรียม  
ขอคู่ผธมเทียม พธู
เชอญชื่นอื้นอมฤตยรสพจนตู  
ตรับโสตฤๅโหตหู บยิน
ไยเยาวเคียดแลกระเหลียดฤเหลือบพระพักตรผิน  
ไยมุขมุทินโทษ ทรรทึง
จงสมรสมานมิตรมอบอย่ามานมนัสรึง  
รุมเทวษถวิลถึง ภรรดา
ฤๅร้างนางจักนิวัตินิวาสวรสวา  
มินทร์มุ่งชิวาวาย ฤมี
วานแม่แปรปดิพัทธร่วมรมยฤดี  
แดเผือเพื่อปรานี ประนอม
เห็นอกอาตมสวาทแสวงนุชถนอม  
ควรเยาวยินยอม ประโยชน์
ล้วนสิ่งสรรพคุณาดิเรกนฤโทษ  
น้องท้าวจงปราโมทย์ กระมล
ฟงงยักษ์ปลอบก็บปลื้มบลืมทุกขทำงล  
ร้อนเร่าอุรารน ฤโรย
ไป่ถ้อถ้อยก็มม่อยมเมอนมุขทรโหย  
สองหัดถ์ตระบัดโบย พระทรวง
โศกาอาทรแทบทำลายชนมตวง  
เต็มแต่อดูรดวง ฤไทย
เหลือเพียรทานพอันรำพรรณพจนพิไร  
สุดแรงแลสุดใจ จะคราก
เหนื่อยเหน็บเจ็บจิตรรันทดก็บทจรจาก  
สุดยากพยายาม บรรโลม
สุดสารซ้ำจักพพร่ำเสนอเสนหโทม  
มนัสนึกฤหน่ายโฉม ยุพา ฯ
๑๑ เบื้องบั้นบดีดี ลกราชภรรดา
สนิทนิทรไสยา บมิสร่างมิสึกองค์
ตราบเรื่ออรุณเรือง บรรเทืองโลกนิศกลง
ไก่ขันกระชั้นดง ดุเหว่าแว่วสำนานหวาน
หวาดฟื้นผธมไท ธิบดินทรภูบาล
กรเกี่ยวตระกองพาล พธูคู่ภิเษกสม
ไป่พ้องพระน้องท้าว ก็รท่าวฤไทยกรม
เสร็จสร่างนิทรารมณ์ ธร่ำไห้พิไรหา
อ้าแม่ผู้เพ็ญพัก ตรศักดิ์สวัสดิโสภา
เจียรจันทรดารา รจิตรแจ่มจำรัสโพยม
ไยเยาว์ลำเภาภาคย์ มาพลัดพรากให้ทรวงโทรม
ฤๅทราบสมรโทม มนัสแหนงดำแหน่งไหน
ห่อนแถลงที่แห่งเหตุ ยุพเรศอันฟูนไฟ
ขุ่นข้องคดีใด ฤด่วนเด็จมโนหนี
ไตรตรองบพ้องพาน รำคาญเข็ญลำเค็ญมี
ไฉนนุชนารี นิราสร้างบรางควร
ฤๅใครมาลอบโลม แลตระโบมพงาสงวน
ลักถ่อมถนอมนวล อันแนบนิทรปลิดไป
จักรู้พธูท้าว สถิตด้าวสถานใด
หนหาสุดาไฉน ฉนี้พี่ก็สุดแสวง
ใครหนอจักนำสาร วิมลมาลย์มาแจ้งแจง
จงทราบนุสนธิ์แสดง ดำบลน้องสำนักนิ์เนา
ยากยิ่งสักสิ่งแสน ฤๅกลัวแกลนที่ทางเทา
เถื่อนทุเรศทุกเขตรเขา คูหาสน์ห้วยลหารหา
ไป่พบขนิษฐ์นาง บมิร้างจักคืนคลา
ท่าวถึงชีวาลา ทำลักหล้มในทมสถล
เสร็จโศกธส่งงแสน สุรราชผองพล
ค้นคว้าพนารญ สถานถ้ำลำเนาไศล
เซราะซรอกทุกตรอกเตรอน พนมเนอนตำแหน่งไพร
ฤๅพ้องพธูไท ธด่าวดิ้นถวิลขวัญ
เร่งรถยาตรา พิริยพาหโจษจรร
จรจบจังหวัดอรัญ คิรีรอบท้งงขอบแขวง
ไป่ยลวิมลลักษณ ก็อดักอดูรแสดง
เฉกเชือดด้วยคมแวง วหวิ้นหวะอุระราญ
ยอหัดถเท้งทรวง รลวงทุกขประปราณ
ลาลดกำสรดสาร กำศรวญร่ำรำพรรณหา ฯ
๑๖ อ้าองค์อรนุชนงพงา บุญเบื้องบุรพา
อันใดมาดาลสมสมร  
บาปพู้นเพรงภพใดรอญ รักร้างห่างจร
ประจากอุราแรมไกล  
บัดสุขบัดเศร้าทรวงไฉน ถั่นทุกข์ขุกภัย
พิบากพิบัติบีฑา  
ควรคืนคิรีพัชภารา ฤๅควรลีลา
ไป่ลุอลิกแหล่งสถาน  
ไตรตรองสองข้อชวนการ ปองป่วยเปนงาร
บงามบงำคำหยัน  
หนึ่งนุชสุดเสมอชีวัน ฤๅอาจเกียจกรร
กระลีกระลำภรภัย  
เสียสูญศุภลักษณ์วิไลย เลงพักตร์ภูวไนย
ท้งงสี่สมเด็จใดดี  
ดูหน้าคณาเนกพิรีย์ ทั่วเทศธานี
อุภัยพิภพเยียไฉน  
ควรเต้าตามองค์อรไทย เยียวยากเยียใด
บครั่นบคร้ามความเข็ญ  
แม้วม้วยด้วยทุกข์ลำเค็ญ เถกองเกียรติกว่าเปน
ฤๅหย่อนพระยศยินขจร  
ไป่พานพธูทิพย์เทียมสมร สองสักะนคร
จักคืนจักคลายอย่าหวัง  
ฤๅเร่อมรำพึงถึงวงง หน้านึกตฤกหลัง
นิวัตินิวาสขาดถวิล  
บัดส่งมุขมาตยบดินทร์ เทียบทวยพลพฤนท์
สพรักพิริยมหิมา  
เตรียมตั้งโชมโรมราชา ชุมทัพพลับพลา
แลร้งงยงงฝ่งงสระสนาน  
จักผ้ายผองพวกบริวาร สืบเสาะแสวงพาล
พธูในเถื่อนทุรคม  
ยากยิ่งสิ่งทุกข์รันทม ทั่วสูฤๅสม
มโนนุสรสบหมาย  
แต่ตูผู้เลอศฦๅชาย ชอบเต้าติดสาย
สมรเสมอชนมาน  
โดยฉับฤๅนับหึงกาล ห่อนรู้กี่วาร
จักกลับบกลับกลไฉน  
จงเขือคอยท่าอย่าไคล คืนสู่เวียงไชย
ท้งงสองสมเด็จนฤบดี  
ยินสารอดิศวรสวามี จึ่งมุขมนตรี
ก็ขานพระสาสน์สอสนอง  
ไป่คล้องคลองบุรพลบอง รีตราชฤๅปอง
ดงงนี้แลมีแต่ปาง  
เสด็จเดียวเปลี่ยวแสนเสนางค์ ในแถวเถื่อนทาง
บควรอย่าควรบัณฑูร  
มวญหมู่ผู้ข้าบทมูล ไป่ละอดิสูริย์
อันเอพระองค์ดงเดอร  
ควรคู่ยุคลบาทดำเนอร ทั่วท้งงไทเถมอล
ทำนุกธิเบศบริบาล  
ยินอรรถบัดอื้นโองการ อย่าผองเป็นภาร
แลพร้อมทำงลหนหา  
แต่ตูสู้เสาะพนิดา เดียวโดยจินตนา
บนานจักพบสบประสงค์  
เสร็จสารท่านอ่าวรองค์ วิภูษนบรรจง
บรรเจิดพิจิตร์อาภรณ์  
ทรงขรรคาวุธขวากร หัดถ์ซร้ายทายศร
สมรรถเสมอรามา  
เสด็จจากชุมนุมเนกพลา โทนทุเรศมรรคา
แต่เดียวผู้ใดไป่ยล  
ข้ามแคว้นแดนด้าวพนสณฑ์ ศีขรินทรอรญ
ดิเรกด้วยรุกข์สูงไสว  
พระครวญถึงอรรคอรไทย พลางพิศพฤกษ์ไพร
รำพรรณพิลาปอาบศัลย์ ฯ  
๑๔ แลหลากพิโดรดรุณเรียง รัฐยาวนารัญ
กิ่งกวัดกระหย่อนคือกรอัน อรเกี้ยวตระกององค์
เฌอปรางเช่นปรางกนิษฐนวล รำจวญใจอาไลยหลง
ขานางคือคู่อุรุอนงค์ นุชนาฎดำเนอรคลา
ชงโคพรรลอกลักษณยล เยาวยุคลชงฆา
สลาลิงประเลหกลสลา สมรเจียนบรรจงถวาย
ไม้เกษเหมือนเกศอรอันเกล้า รสเร้าลอบอาย
ช้องนางหนึ่งช้องพนิดสยาย สุวคนธหอมหวล
โสกสมด้วยโศกฤทัยเรียม อันกรมเกรียมกำสรวญครวญ
สลัดไดฉันใดพระนุชนวล มาสลัดเสนหหนี
รักน้องก็พ้องกับรุกขรัก ตระหนักนามทุมามี
ตูมเฌอเสมอดงงหัดถตี อุรตูมแลฟูมศัลย์
อบเชยเช่นองค์เยาวอันอบ ตระลบฟุ้งจรุงคันธ์
เดื่อปล้องดงงปล้องบวรกัณ ฐกนิษฐ์ยังติดตา
ซ่อนกลิ่นคือกลิ่นสมรซ่อน ขจรทราบในนาสา
ตาดแมกเหมือนตาดสุรสุดา รัตนซ้อนสไบทรง
สละสล้างคืออย่างนุชสละ แลไปล่ปละพี่เอองค์
เล็บนางคือหนึ่งนขอนง คอันกรีดเมื่อกรายกร
สวาทนางก็พางพฤกษสวาท บมิขาดคำนึงสมร
รกำใจที่จากพนิดจร คือระกำระกะหนาม
นมสวรรค์ดงงถันทิพยบง กชบรรจงบรรเจอดกาม
พรรลอกอันออกอัคนินาม คือเพลองราครรุมแด
สายหยุดแลหยุดสุคนธวาย เวลาสายก็ปรวนแปร
เสนหนุชฤๅหยุดเสนหแห บมิห่างมิหายถวิล
สุกกรมจักรกรมสุขบสม ทุกขกรมเปนอาจิณ
นางแย้มหนึ่งแย้มเยาวยุพิน ทรแย้มเมื่อยามศรวล
กระทุ่มเทียมพี่เท้งกรกระทุ่ม อุระรุ่มรำจวญครวญ
ต้องเต้าประเล้าพระอรอวล ประเลหต้องพิโดรดง
พิศพรรณ์เพยียรุกขดิเรก อเนกในพนารหง
ช่อชูพบูบุษปทรง เสาวรพยเรณูขจร
เผด็จผลตระกลรัสตระการ ก็อุฬารสระล่มสลอน
ยอดโยนลันโทนกลคือกร อันไกวกวักแลทักถาม
เสด็จโทนทุราคมอรญ แต่เดียวตนบไต่ตาม
ข้ามเขาลำเนาพนรนาม ศัพทสุโนคอาเกียรณ์ ฯ
๑๑ เล็งเหล่าพิหคชาติ ก็รดาษดูดื่นเดียร
บินร่อนวว่อนเวียน ววู่จู่จับพฤกษา
จากพรากเพียงพรากน้อง ฤๅพานพ้องยุพาพงา
ไก่แก้วหนึ่งแก้วตา บำราศรักอดักทรวง
นางนวลนึกนวลปราง บร้างสบสมรดวง
นานช้าจักคลาคลวง คือรงงนานบรรหารนาม
แขกเต้าเต้าแขกนุช ก็แสนสุดจักเสาะตาม
พิราบพิลาปความ ทุกขคู่กับตูไฉน
แสรกสารสำนานเร้า เร่งแสรกเศร้าฤไทยใน
นกออกนึกออกไพร พนพฤกษเดียวเดอร
ดอกบัวดงงบัวทอง ประคองหัดถ์สำผัสเพลอน
ชมพูพิหคเมอล คือชมพูพัสตราสุดา
นางแอ่นนึกแอ่นแอบ อุรแนบในกรีฑา
สร้องทองทิชาปรา กฎสร้อยพธูเทียม
เท้งทูตทูตเท้งข่าว องค์อ่อนท้าวให้กรมเกรียม
ขวานคว้านอุราเรียม คือแขวกขวานก็ปานกัน
ขมิ้นเขม้นหมาย เหลืองเล่ห์กายสุดาจันทร์
กวักกรตระอรขวัญ กรกวักปักษีมี
รวังไพรฤๅไป่รวัง อริยังมายายี
ลักดวงชิวีลี ลยร้างรวังไฉน
กระแวนกระเวนโพยม สืบเสาะโฉมหนใดไคล
โคกม้าคือม้าไว วว่องล่องเวหาหา
สาลิกาอย่าเพ้อพลอด บรรยายยอดยุพาพงา
จงรู้ผู้ใดพา พระนุชพรากไปจากทรวง
สัตวากูวานพร้อง ขานข่าวน้องอย่าเลียมลวง
จริงแจ้งดำแหน่งคลวง อมิตรไหนจะไต่ตาม
โนรีอย่าพรางพรอก เอาบุญบอกยุบลถาม
ถิ่นทิศพนิดทราม สวาทเต้าลำเนาแสวง
พญาลอล่อลอล่อง ลุแห่งห้องพระเพื่อนแพง
เชิญนำสำนักนิ์แสดง สุดาด้วยเอ็นดูตู
ไก่ฟ้าเฟ็ดฟ้าฟ่อง วานสูฟ้องศัตรูกู
ตนใครเป็นไพรู รงงริร้ายฤๅอายกรรม
เค้าโมงควรโมงหมาย โมงใดสายสมรบำ
ราศรักใครชักนำ กนิษฐ์ร้างทุราทวา
เค้ากู่ช่วยกู่ก้อง สำเนียงร้องทุกหนหา
เรียกเร้าลำเภาพา ลพธูมาสู่สม
แลลางเล่ห์ลางหลาก เยาวพรากที่เทียมผทม
ไปดัดนิทรารมณ์ ฤๅด่วนเด็จเสน่ห์หนี
พระพิศพิหคพลาง คำนึงนางรำพรรณพี
ไรร่ำกำสรดทวี ทุกข์เทวษบวายถวิล
ใครหนอมาลอบลัก อรอรรคนารินทร์
ห่อนแจ้งประจักษ์จิน ตนาแหนงตำแหน่งตาม
ฤๅพระพฤศภอาส นประพาสพนาราม
พาแก้วผกากาม รเห็จแห่งหิรัญคิรี
ฤๅไท้สฤษดิรักษ์ ธำรงจักรปาณี
นำน้องครไลยลี ยังหนห้วงเขษียรสินธุ์
ฤๅพฤกษเทพา คงคาเขตรศีขรินทร์
โอบอุ้มเอาเทพินทร์ ผยองห้องพิมานสถาน
ฤๅพิทยาธร กินรนาครากษสธาร
ทานพมาพบพาน แลฉกโฉมไปโลมนวล
ฤๅหนึ่งสุบรรณบิน บนเมฆินกูคิดควร
ลักองค์พอูลอวร คือกากีคดีปาง
ฤๅแมนในกามา ท้งงหกฟ้าคนึงขนาง
ลอบถ่อมถนอมนาง ประลาตเลออำเภอพโยม
ฤๅเพชราพุธ มานำนุชไปแนบโฉม
ร้างเรียมลำเลียมโลม คระไลยล่วงยังสรวงสึง
ฤๅหงส์พิหคอาสน์ กมลาสนภอพึง
ฌานชมภิรมย์รึง รสราคบร้างควร
คิดผู้ริปูปอง จำนองกรรมให้รำจวญ
คือใครกูใคร่ครวญ บมิแจ้งประจักษ์ตน
จักเต้าจักตามติด ก็สุดกิจกังวลขวน
แถวเถื่อนทิศาดล สถลด้าวแห่งใดไคล
เชอญแสนสุรารักษ์ พิทักษ์ถิ่นสถานไพร
แนะนำวนาไลย ลำเนานางอย่าห่างหา
จงพ้องพธูไท ดำแหน่งในมรรคาคลา
โดยดงงจินดาปรา รภสมอารมณ์ประสงค์
โศกสารบรรหารพร้อง วังเวงท้องวิถีดง
ทวยเทพยดาลทรง สดับเศร้ากำเดาทรวง
ลาลดสลดพักตร์ ก็อดักอดูรดวง
แดลาญรลุงรลวง ประเลหหล้มประไลยชนม์
เยือกเย็นสยบเยียบ สงัดเงียบท้งงไพรสณฑ์
พฤกษาบติงตน กลเฌอในฉากฉัน
ลมแล้งบแกว่งไกว ทุกเหล่าไหล้ลดาวัลย์
สบสัตวโจษจรร ศัพทเซียบสำนานขาน
ทั่วทวยทิชากร บราร่อนในคัคณานต์
แสนส่ำมฤคพาฬ ฤๅเล็มล่าภักษาแสวง
เนืองนกพิหคชาติ จตุบาทซรูแซรง
ทรวงร้าวรด้าวแสดง อดูรด้วยนฤบดี ฯ
๑๙ ท้าวเสวอยทุกขพิลาปแลอาบสุชลตี  
อกอาทรทวี เทวษ
โหยไห้หาพนิดาบดลกมลเจต  
ตนาในพระนเรศร์ ฤลุ
โอ้อกอาตมประสบแลพบภยริปุ  
ก่อกรรมกระอุทุกข์ รันทด
ลอบลักอรรคพธูยังตูจิตรกำสรด  
ทรวงเศร้าสลดหล้ม ฤไทย
เหลือล้นพ้นที่จะพร่ำแลร่ำพจนพิไร  
คือใครเอ็นดูบ้าง บมี
แสนโศกพิโยคยุพเรศผู้ร่วมรมยปรี  
ดาดงงชิวีวาย วินาศ
ร้างรักร้างเยาวราชร้างสังรสวาส  
ร้างสุขศิริไสยาสน์ บรรยงก์
นอนไพรนอนพฤกษฉายรคายศริรองค์  
นอนดินในแดนดง ประดาษ
พูลพฤกษมูลผลพูลบมานมธุรชาติ  
โอชาก็เฝื่อนฝาด พิกล
สูญศักดิสูญยศสูญสุรานิกรพล  
เดียวไต่แต่เดียวตน อดัก
ไร้รถไร้หัยไร้กาเรนทรสรพรัก  
สรพราศพฤนทบริรักษ์ ฤมี
ไร้เกวียนกาญจนยานสินธพแลสี  
พิกากเรณุหัสดี ดำรง
ลำโบยบาทบำราศฉลองบทอันทรง  
เฉกชาติหินพงศ์ บปาน
ยามไร้ไคลพนสัณฑบัณฐกกันดาร  
แสนทุกข์ในเถื่อนสถาน ทุรา
หวังแสวงน้องบมิพ้องมิพบพักตร์ยุพา  
แสวงหาก็สุดหา ฤเห็น ฯ
๑๖ ท้าวเสวอยเทวษล้ำลำเค็ญ เคืองข้องความเข็ญ
บรู้กี่โศกแสนศัลย์  
พลางโพนพนาเวศอรัญ หลายค่ำคืนวัน
แลโดยอุดรแดนสถล  
เพื่อพระไพรพฤกษ์ดาลดล แด่ไท้ทำงล
จักสมสำฤทธิจินดา  
ลุแหล่งอาศรมสิทธา ธฤกคุณมหา
นุภาพเชี่ยวชาญพรต  
ทรงนามนรเชษฐดาบส เลื่องชื่อฦายศ
ยรรยงคือองค์ศุลี  
พูลเพ่อมเนกขัมบารมี บัญจกพิธี
อภิญภิยโยโอฬาร  
อัษฎาสมาบัติเบญจฌาน เชี่ยวพิทยาญาณ
ประเสริฐในศิลป์สบสกล  
บงเบื้องบรรณศาลมณฑล โสภาคย์พิมล
คือแมนสฤษดิรงงสรรค์  
ลานล่งเล็งหลากอัศจรรย์ เจียรแว่นสุวรรณ
สอ้านสอาดกวาดเตียน  
เรียงรุ่นตรุณรุกข์อาเกียรณ์ เล่ห์ล้ำลำเทียน
สรล้างสรล้ายหลายพรรณ์  
ฉายชื้อชรอื้ออับสุริยัน ร่มรื่นอรัญ
รรวยรำเพยพายพาน  
เสมอมิสกวันโนทยาน ถิ่นเทพสำราญ
ภิรมย์ในไตรตรึงศา  
แลแหล่งศิวาศรมศาลา เทียบเทวสภา
พิจิตรจำรัสอร่ามเรือง  
ช่อฟ้าชวนฟ้าชำเลือง โลมโลกย์บเปลือง
ฤไทยบำเทองทฤษดี  
หางหงษ์เล่ห์หงษ์เหอรลี ลาล่องเมฆี
คคว้างในกลางหาวหน  
บันเขบ็จบราลีเถลองบน ครีบครุฑดำกล
ดำเกองด้วยแก้วแกมกาญจน์  
มุขลดรบดบัญชรทวาร เสาโสมประพาฬ
พิฑุริย์รดับสรับสรรพ์  
สบสิ่งโสภิตพิศพรร โณภาสเพียงจันทร์
พิมานมาเลื่อนลงไผท  
พระเพ่งเน่งนึกตฤกไตร รอยนักพรตไพร
จักสึงสำนึงในสถาน  
ควรเข้าเคารพย์บทมาลย์ ถามเหตุนงพาล
จักแจ้งดำบลหนหา  
ตริพลางทางไท้ไคลคลา ดลด้าวสิทธา
ธิวาสวิหารท่านสถิตย์  
เห็นพระผู้รุ่งเรื่องฤทธิ เดโชชาญชิต
แด่เนืองวิวรณ์เบ็ญจา  
ทรงสงบเสงี่ยมงามอิริยา บถเบื่อกามา
กระมลภิรมย์ชมฌาน  
เยื้องยอบนอบนบสโมธาน ทศางคุลิสักการ
คือทีปธูปสุวคนธ์  
โผอนอรรคอุตมางคสกนธ์ บวงบาทาดล
ก็ขานบัณฑูรทักถาม  
อ้าพระเอาป่งเปนคาม หลายขวบพยายาม
พิโยคพยาธิเยียไฉน  
สิ่งทุกข์ขุกข้องหมองใจ เคืองข้อก่อภัย
บแผ้วบพานพาธา  
เสาะแสวงแห่งมูลผลา ผลพฤกษ์โภชา
ภอชีพอำรุงฤๅแคลน  
เหลือบยุงบุ้งทากต่อแตน เรือดไรในแดน
พนานต์ลำเนาเบาเบียฬ  
นานาทิฆาโคตรอาเกียรณ์ กลางไพรไป่เวียน
วิบัติบีฑาการ  
สบสัตว์จัตุบทเผ่าพาล ฤๅจองจัณฑาล
รันทำประทุษฐ์โทษา  
เสวยสวัสดิวิหารภาวนา สุขพรหมจรรยา
คือเยี่ยงพระยัติโยคี  
ทรงเสลขเล่ห์องค์อารีย์ รงงป่าเปนชี
กี่ชั่วพรรษาฉ่าสาย  
ยินสารท่านถ้ออภิปราย อ้าดูรภนาย
ผู้หนุ่มพนัสสัญจร  
เขือถามความข้ออาทร ทุกพรรค์อันดร
รธานฤๅพานเผอนภัย  
แต่ตูสู่พรตสึงไพร นับนานกาลไกล
กำหนดทิพาราตรี  
เหลือหลายหมายมากปางปี ไป่รู้ราคี
รำคาญฤๅข้องเคืองสกนธ์  
เขือคลาว้าเว้เอตน ใดโดยเหตุผล
ประสงค์แสวงแห่งหา  
พงศ์เผ่าเหล่าแหล่งนครา ใดสูสมญา
อย่าอำจงอื้อสัตย์แสดง  
สดับสารท่านซั้นสารแถลง ข้าพระจักแจง
คดีแต่จริงสิ่งเสนอ  
ตนตูผู้หน่อไทเธอ เถลองภพอำเภอ
อลิกพิศาลสิมา  
ทรงนามสรรพสิทธิกษัตรา เขยขุนขัตติยา
อุศภสมเด็จนฤบดี  
ผ่านแผ่นคิรีพัชธานี ผ่ายผองพิรีย์
ดิเรกพยุห์สังขยา  
นำองค์นงโพธพนิดา หวังไหว้บาทา
ธิราชชนกชนนี  
แรมร้งงฝ่งงสินธุวาปี ป่งพู้นอันมี
มัคคันตเรศรัถยา  
ข้อยคูดนูแนบนิทรา รมย์ร่วมรถพา
หนห่อนจักสึกสมประดี  
ฟื้นกายฝ่ายปัจฉิมราษตรี หายบเห็นเทพี
ผู้เพื่อนผทมสมสอง  
เสาะหาสุดหาเหลือปอง ไป่แจ้งแห่งคลอง
ครรไลยลำเภาเยาวมาลย์  
ขอพระพึงเพ่งเล็งญาณ ยลนุชนงพาล
พธูสถิตย์ทิศใด  
ดาบสยินพจนภูวไนย เน่งนึกตฤกไตร
ก็ส่องจักษุเสมอแมน  
เห็นยอดยุพเยาว์เนาแดน มือมารดาลแสน
สลดรันทดทรวงศัลย์  
พักตรไหม้ใจจี่จาบัลย์ เพื่อแทตย์อาธรรม์
จัณฑาลประทุษฐ์ลาเภ  
หวังร่วมภิรมยรสกาเม มิจฉมุ่งจักเส
วนะอาคระครันครา  
ไป่ลุโลภจิตรจินดา ด้วยเดชสัตย์สวา
มิภักดิยุพินทร์ภิญโญ  
บัดดาบสบอกอรรถโอ รสราชมโน
นุสรจะสละสงกา  
หนึ่งยักษ์ลักโฉมชายา เหอรห้องเมฆา
ครรไลยยังแหล่งศีขรินทร์  
เมืองมารกาฬกูฎธานินทร์ ทิศเหนือนัคินทร์
อำเภอพระหาหิมวันต์  
สมญากาลจักรใจฉกรรจ์ เถกองเดชอนันต์
อเนกอสูรแสนยา  
งารสูกูเอื้อเอาภา รร่วมเจตนา
จำนงจักเสร็จสมหมาย  
ฟังพระนักพรตภิปราย ทุกข์ท้าวบงงวาย
ก็วอนสิทธาปราณี  
ขอพึ่งบาทเจ้าจอมชี ชูช่วยชีวี
ผู้ข้าอดักแดดาล  
ยินพร้องสนองพร่ำคำหวาน อย่ายุพกุมาร
กระมลลำเค็ญขุ่นขวน  
จักอวยอิทธิเดโชพล เพ่อมศักดาดล
ชเยศแด่ยักษ์พาธา  
สฤษดิราชดุรงค์ฤทธิวรวา หนะศรศัสตรา
นุภาพพิบัติรำบาญ  
เหอรแห่งอนิลเขตรคัคณานต์ มล้างเหล่ามวญมาร
รนับรนาดขาดเศียร  
เชอญโฉมสมรพรากจากเจียร จรคืนมณเฑียร
ธำรงภิเษกสวรรยา  
เสวอยไอสุริยสองนครา รมเยศมหา
พิภพสุขสมบูรณ์ ฯ  
๑๒ กษณนาถนักสิท ธิสฤษดิ์วรกูณฑ์
อัคนิโหติจำรูญ ก็จำรัสยัชชุการย์
วรโชติประภา วรอาภอุฬาร
ธก็โอมอิทธิสาร ศิวเวทวิธี
กลเกอดวรกัณ ฐกเศวตอินทรีย์
วิยมุญชเกสรี ศิรกากก็ปรา
กฏกุกกุฏบาท อภิลาศอุฬา
ริกรัตนอัสสา ภรณทิพยก็ทรง
วรแสงศรสิท ธิมหิทธิยรรยง
เจียรจาปธำรง กรกฤษณจักรี
ก็สฤษดิในกอง คณกาษฐอัคคี
นรเชษฐมุนี ธอำนวยนฤบดินทร์
ยุพราชจงทรง อภิมงคลสิน
ธพเหอรแห่งอนิล บถเทอดธนุกร
ธจงโรมอริราช มรณาศในสมร
สิทธิอวยวรพร พิษณุเวทภิปราย ฯ
๑๔ หน่อไท้ธิเบศรนเรน ทรทรงสดับสาย
สาราพระดาบสบรรยาย วรวากยวาที
โอนอรรคมกุฎอุตมาง ควรางคโมลี
เฉลอมบาทวิบุลย์คุณมุนี ก็ประนตประนมกร
รับแสงศราฤทธิประกาศ ดุรงค์ราชอันอาจจร
ฉลองล่องในท้องทิศอัมพร คือดังพายุหาวหน
เรียนเวทวิเศษวิสิทธิสา ธุมหามหิทธิ์มนต์
ฉมวยมล้างประภาพพิพิธพล บรปักษลาญปาน
สนองพจนภาษิตสิทธา ธิกเชี่ยวตระบะฌาน
ขอข้าสำฤทธิประสิทธิสาร ธประสาทประสงค์สม
เสร็จไท้บำบวงบทรพิน ทุมุนินทโรดม
เบญจางค์ทศางคุลีประนม กรนบเคารพไตร
พลางทำประทักษิณนักสิทธิ์ ผู้เรืองฤทธิ์ดำเกองไกร
กรานกราบจนตราบทัศนวิไสย ก็ทรงแสะรเห็จหาว
เหอรห้องวิหาดลโพยม ดุจโน้มเอาเดือนดาว
โดยอุตราภิมุขสราว สินธพพาหนผาดผยอง
เฉวียงหัดถ์กระวัดวรธนู ศรน้าวดำเลองประลอง
ขวาขรรค์กระสันกรจำนอง จำนงหมั้นจะบั่นมาร
คว้างคว้างในหว่างนภพลา หกห่อนจักหึงกาล
ถั่นถึงพระหาพระหิมพานต์ ภพแทตยธานี
ยลยอดพิมานพิมลไพ ฑุริยรัตนรัศมี
อภาสผสานศศิรพี พรรณแพร้วอัมพรพร
มณฑลมณเฑียรทิพยนิล ลมณีจำรัสฉาย
ชัชวาลย์ประพาฬพิเชียรพราย บัทมราชจำรูญเรือง
ปราการประกิตวิจิตรกาญ จนพิศศาลสิมาเมือง
โดรณดำกลกนกเนือง นพรัตน์ประภัศร
ป้อมไต้สรล้ายกลคือเขตร ศิขเรศสรลมสรลอน
เย่ายุทธ์ทำรุทธ์พิริยบร ปักษป่วยจักปองผจญ
เตรียมตรีทิวังควรสุลา ลยดาวดึงศกล
แสนเขษมสุขารมยอนน ตอเนกคณนา
พระพูลพิโรธฤทัยโดย ทุษฐแทตยพาธา
ลอบลักพระอรรคอรสา หัสเหตุประไสยหหาญ
ไป่แผกคดีอดุรพ้อง แลมาจองจัณฑาลพาล
ควรเข่นพิฆาฎชนมมาร มรณันดรายกาย
เสร็จตริตระบัดขัติยนรา ธิปราชฦๅสาย
รีบรัดกัณฐัศวจำทาย กรเทอดธนูขรรค์
เห็จแห่งทิฆัมพรพระลาน พลมารคั่งคัล
เฟื้อมเฝ้าผู้เผ่าพิภพอรร คอิศวรอสูรแสน
ซั้นสารบรรหารพจนประกาศ นฤนาททั้งดินแดน
เหวอยแทตย์อันทารุณบแกลน กรรมก่อกระลีไภย
ฉกองค์อนงค์นุชพธู สมรคู่ชีวาไลย
ปองโทษประโยชน์เพื่อยศใด แลมาดาลจัณฑาลทำ
เร่งยอมนุญาตเยาวฉบัด จงอย่าขัดอย่าแขงคำ
ชีพเขือจักเหลือศิริรประจำ บประจากสกนธ์กาย
แม้วมึงยังมานะทฤษฐิ จิตรริณรงค์หมาย
ฉับฉับบพรับจักษุจะวาย ชีววอดฤๅปลอดเปน ฯ
๑๑ ยินพจน์ผรุสทา รุณเรื่องรำคาญเข็ญ
แทตย์ท้าวธลำเค็ญ กระมลไหม้คือไฟฟอน
เงยพักตร์ชำลักเล็ง อัมพรเพ่งอเรนทร
ยลราชดัสกร นรรูปเอี่ยมองค์
ครองขัตติยาเพศ สุรเดชยิ่งยง
ขรรค์ชูธนูทรง ดุรงค์พาหนแผ่นผยอง
เกรี้ยวกราดตระหวาดเสียง สำเนียงหนึ่งเมฆาคนอง
อย่าเขืออย่าขู่ปอง ปัจนึกคคึกขาน
ไป่เกรงประภาพพล ทำงลเงื่อนรำบาญงาร
ดสูบหลาบลาญ แลวอนหวังชีวาวาย
รักนางบร้างรัก ชีพิตจักมาโหงหาย
หวังเมียฤๅเสียดาย ชนมายุเยียไฉน
ตระบัดให้ทุ่มเท้ง เภรีเร่งสรเทือนไผท
เทียบแสนสกลไกร นิกรเกรอกกุลาหล
สรบสรรพศัสตรา วุธเถือกทิศากล
สรพราศพิรียพล จตุรพรรคหนั่นหนา ฯ
๑๖ เตรียบเรียบเทียบแสนเสนา อสุรอาสา
ชำนิชำนาญราญรงค์  
เงื้อง้าวน้าวศรแผลงผลง กุทัณฑ์ทวนธง
คทาแลตาวโตมร  
โล่ห์ดั้งเขนมาศถนัดกร โผนเผ่นอัมพร
แลต่างสำแดงเดชา  
ต่างตนต่างแปรรูปา เปนกากภาษา
อเนกภาพพรรลาย  
ต่างขี่สารแสะหลากหลาย โลโตโคควาย
กระทอกระทิงสิงคสีห์  
หมีหมูมฤคจามรี โรหิตทิปี
พยัคฆขัคศฤงคาล  
ส่วนองค์อดิศวรขุนมาร เถลองไกรสรยาน
ผยองยังห้องหาวหน  
ทรงศรศักดิเดโชพล ผ้ายผองพลผจญ
ประจนพระจอมจักรพาฬ  
พระแผลงแสงศรรอญราญ ทวยแทตย์แหลกลาญ
ประไลยประลาตขาดขวัญ  
หัวหวิ้นสินบาทย่อยยรร หั่นกายหายกัณ
ฐกรกระจัดพลัดตน  
ตกเกลื่อนกลางเวหาดล ด้วยฤทธานล
ธนูนเรนทร์รงงผลาญ  
ขุนยักษ์ลยักษ์บริพาร ตากเต็มพสุธาร
บรู้กี่โกฏิก่ายกาย  
คั่งแค้นแสนเคียดเคืองรคาย สองหัดถ์ททาย
มหามหิทธิศรแสลง  
โน้มน้าวท้าวแทตย์สำแดง เดโชผลงแผลง
เปนเพลองพโพลงเวหาส  
พระแผลงศรศักดิ์อำนาจ เปนพรรษาหยาด
แลหลั่งถถั่งเทธาร  
ดับเพลองเรองโรจคัคณานต์ ด้วยฤทธิ์นฤบาล
พิเศษศิลปประลอง  
กาลจักรแผลงเปนปืนนอง เนืองเนกในคลอง
มารุตสุดสังขยา  
พระแผลงเปนพายุพัดพา เพอกผองศัสตรา
รส่ายรส่ำสูญศร  
ยักษ์ยิงเป็นนาคนิกร กลากลาดอัมพร
อเนกอนันต์หนั่นหนา  
ยักษ์ยิงเปนราชหริพา หนฉกนาคา
ขจัดบำบัดบังวาย  
ยักษ์แผลงเปนแหล่งไศลหลาย เหลือหลากเรียงราย
จักทับจักทุ่มเอาองค์  
พระแผลงแย้งยุทธ์ศรทรง เปนเทพย์ทัณฑ์ลง
ทำลายทำลักภูผา  
ยักษ์สาดศรเปนไอยรา เสื้องเสยสองงา
แลแหงนประแปร้นปรบกรรณ  
พระสาดศรศักดิ์สามรรถ์ เปนสีหโจมประจัน
กเรนทร์รเนนพสุธาร  
ยักษ์ยิงปืนเปนอันธการ จตุรงค์บันดาล
บดูตระหนักไนยนา  
พระยิงปืนเปนจันทรา โอภาสอาภา
พิโรจน์จำรัสรัศมี  
ตกต้องตัดกายินทรีย์ สินศออสุรี
ศิโรตม์รด้าวดินแดน  
เกิดกลายกายอื่นหมื่นแสน กลากลาดบมิแกลน
ก็เกลื่อนเข้ากลุ้มรุมรบ  
พระแผลงศรสิทธิท่าวทบ มวญมารกาลสยบ
สยอนด้วยศรสังหาร  
ห่อนมอดม้วยมุดสุดปราณ คืนขันธ์บันดาล
ดิเรกรูปอสุรินทร์  
ร้อยครั้งตั้งต่อนฤบดินทร์ ดื่นดากายิน
บสิ้นบสูญวิญญาณ  
บัดไท้ไขอาคมขาน ถอดเทจิตรมาร
มาเนาในเนอนศีขรี  
กายโกฎิโหดร่างฤๅมี เออาตม์อินทรีย์
สยบยังท้องพสุธา  
คือค่นขุนเขาหิมวา เวรัมภวาตา
มาพัดมาเพอกพกพงง  
ท้าวทักท้าวแทตย์โดยหวัง เหวอยยักษายัง
จักต่อบต่อตูไฉน  
จงแจ้งแห่งเหตุจริงใจ เขือคิดกลใด
อย่าอำจงออกคำขาน  
อ้าพระผู้เดโชชาญ เชอญไท้ธทาน
ชีพิตผู้ข้อยถ่อยทำ  
มละโลภโลมภกามกระลำ พรพาลครุกรรม
กระลีลำโบยเบียฬตน  
ไป่รู้สูรภาพพระพล เพ็ญเพียบภูวดล
อดูลย์ดำเกองกฤษฎา  
จงเจ้ากูเกื้อกรุณา ออมอวยโทษา
ประสาทชีวาตม์คืนคง  
ขอคืนอรรคราชอนงค์ ในเบื้องบาทบงสุ
บดีบันโดยจินดา  
ฤๅได้ร่วมรสกรีฑา ท่าวถึงผัสสา
ภิรมย์ฤๅพ้องคลองใด  
องค์อรรคอิศราธิปไตย ธเรศฤทธิ์เกรียงไกร
อย่ากริ่งสักสิ่งสงกา  
ขอรองบทเรณุราชา ทั่วทั้งสิมา
มณฑลสกลกรงมาร  
ตราบสิ้นดินฟ้าแหลกลาญ ศศิสุริยบันดาล
ดำริศวิโรจรังษี  
สารสัตย์วรวัจน์วาที ธิบดินทรบดี
จงดับวิมัติหม่นหมอง  
ยินยักษ์ยอมอย่ายุทธปอง เปนมิตรโดยคลอง
คดีกระวีเวรุวาย  
จึ่งอื้นวิษณุเวทภิปราย เทถอดททาย
หทัยธำรงคงสกนธ์  
แทตย์ไท้ได้สมประดีดล ถวายหัดถ์ยุคล
บังคัลอัญเชอญเมือเมือง  
เสด็จจรนครทิพย์บรรเทือง แก้วกาญจนเมลือง
มลักมลากแสงฉาย  
เถลองมณเฑียรรัตน์พรรณราย รจเรขพพราย
พิฑูริย์จำรูญชัชวาล  
สถิตเหนือมณีอาสนอุฬาร ในครรภวิมาน
พิมลภิมุขมณฑรี  
ท่ามกลางสุรางค์ราชอสุรี คือเพชรปาณี
อันเนาในเมืองสาวสวรรค์  
ขุนยักษ์เชอญลักษณลาวรรณ มาถวายองค์อรร
คราชผู้เรืองฤทธิพล  
พระเอื้อนโอวาทยุบล เบ็ญจางคมงคล
คือนิจศีลสังวร  
อย่าเขือเกื้อกิจกระลำภร ครุโทษธิกรณ์
กระลีอันมีแต่ปาง  
ปาณาติบาตบาปบกบาง อทินทานทาง
มรรษามิจฉากามกล  
สุราเมรัยมัชมัวมนท์ อย่าก่อกิจขวน
ประสงค์จักเสพย์สำเรอง  
อย่าเกื้ออกุศลลรรเลอง กรรมบถบำเทอง
อธรรมโทษโหดคุณ  
มละโลภทุจริตทารุณ บาปสร่างแสวงบุญ
บำบัดอบายวายเวร  
เจรอญสัตย์อัษฎางค์วิริเยน ทรียศีลจงเจน
จำนองในจิตรนิจกาล  
กอบกิจกุศลสมภาร พูลเพ่อมภินิหาร
เหตุประเวศเวียงสวรรค์  
ทานพซบเศียรอภิวันทน์ รับสาสน์บังคัล
ยุคลบาทบดินทร์  
ขอช่วงเชองเชษฐนริน ทรราชสวามิน
ทเรศผู้ฤทธิ์มหิมา  
บันโดยนฤเบศรบรรชา ชอบใช้กิจจา
นุกิจฤๅเกียจกลใด  
เชอญเสวอยภิเษกสวัสดิราไชย เฉลอมเผ่าแผ่นไผท
ธำรงธเรศศีขรี  
เปนมิ่งมหิศวรสวามี ทานพธานี
สมบูรณ์สมบัติวัฒนา  
พระตอบขอบเขือเหลือตรา ใช่จงจินดา
ดังนี้อย่านึกแหนงความ  
หวังได้ยุพเรศนงราม คืนแขวงแหล่งคาม
มเขตรประเทศถิ่นตน  
ฤๅลุโลภจิตรนิศผล เพื่อพาลทำงล
อธรรมลาภบาปเบียฬ  
ลาสูสู่สักมณเฑียร คฤหรัตน์จำเนียร
นิราสมาเนาในพนา  
ขอพักสักหลับจักลา ลีแหล่งนครา
จงเออจงเอื้ออนุกูล  
ขุนมารขานขัตติยบัณฑูร เชอญองค์อดิสูริย์
แลมิ่งวิมลมหิษี  
สู่ห้องหอมาศมณฑรี เถลองทิพย์มณี
บรรยงก์อลงการกาญจน์  
ล่วงรัตยาสมัยบมินาน พระแนบนงพาล
บรรทมบรรทับเทียมเขนอย  
เสวอยสุขสร่างโศกาเสบอย ถนอมนุชชวนเชอย
บัญชายุบลหนปาง ฯ  
๑๔ อ้าแม่เมื่อนอนกนกรถ อลงกฎในกลาง
ไพรสณฑ์สนิทนิทรบราง สติตั้งลำพังตน
ไป่รู้พธูทุรบำราศ รถอาสน์อรรแถ้งถกล
ฟื้นองค์บบงวรพิมล มุขพระยุพาพงา
แสนโศกวิโยคเยาวพิลาป บมิทราบกิครวญครา
แสวงน้องทุกห้องพนพนา ดรเขตรคิรีสถาน
ฤๅพ้องยุพินทรพนิด ทิศทั่วอำเภอพนานต์
ท่าวถึงสำนึงนักสิทธิญาณ ยลแจ้งดำแหน่งโฉม
ชีช่วยอำนวยศรประสาท หัยราชรเห็จโพยม
ผยองย่องยังห้องมรุตโรม อริร้ายปราไชย
คืนองค์อนงค์นุชมาแอบ อุรแนบบรรทมใน
แทตย์แท่นอันแสนสมบุรณไพ รุประพาฬประภัศร
เพราะเพื่อบุพเพภพสังวาส บนิราสนิรันดร
ดาลสมภิรมย์จิตรฤรอญ เสน่ห์ร่วมมโนสมาน ฯ
๑๑ สดับพจน์ประนตบง กชบาทภูบาล
ทูลแถลงแสดงกาล กระลียักษ์มาลักโลม
หลับไหลฤๅไป่รู้ ริปูมารมาหาญโหม
ลอบถ่อมถนอมตระโบม บมิสึกสกนธ์กาย
เหอรห้องเวหาศหาว ดลด้าวอำเภอพาย
ตื่นตาก็หาหาย มหิสูริย์อาดูรศัลย์
แสนเทวษทุเรศบาท ยุคลราชผู้ภรร
ดาด่าวรท่าวรัน อุรร่ำกำสรวญครวญ
โหยหาบดีดี ลกมิ่งมเหศวร
โศกากระอุอวล จิตรพ่างจะวางวาย
ยักเยื้อนยุบลปลอบ บมิชอบคำนึงหมาย
หม่นหมางฤๅรางคลาย ดำริห์รักภักดีไท
ด้วยเดชะสัตยา ธิการาดำเกองไกร
มารมุ่งผดุงไภย ก็บสบบสมประสงค์
คืนสนองลอองบาท นฤปราชผู้ทรง
คุณคู่พระบิตุรงค์ อันร่มเกล้าบรรเทาเข็ญ
เฉกฉัตรกมเลศ มาก้งงเกศให้อยู่เย็น
ทั่วทุกขลำเค็ญ กระมลเศร้าก็เบาทรวง ฯ
๑๙ โทไท้ไขวรพจน์รันทดฤทัยดวง  
แดศัลย์ลรรลุงลรวง ลอุ
สร่างโศกพิโยคทุกขอันทบแลสบสมรลุ  
มล้างอเรนทรริปุ ประลัย
พ่ายฤทธิเดชประภาพปราบอมิตรกษัย  
เสื่อมฤทธิปราชัย ในรณ
สองเสวอยสวัสดิพิพัฒพูลสุขกมล  
กามาฤดีดล บำเทอง
กรีฑารมยราคมหลากรสสำเรอง  
ลาภลุลรรเลองลาญ ฤดี
ดุจโสรจสินธุสุรามฤตย์รสแลมี  
มาโนชเปรมปรีดิ์ ภิรมย์ ฯ
๑๖ รุ่งรางสว่างสุขเทียมผทม สองขัตติโยดม
ดำแคงพระยศยินขจร  
อำลากาฬกูฎภูธร จากแทตย์นคร
อันสึงสำนึงนิทรา  
พระโอบอรอรรคพนิดา สถิตย์ทิพอาชา
ที่เชษฐชฏิลอวยองค์  
เหอรห้องทิศัมพรมาลง แหล่งสร้อยสระสรง
สมเญศอโนดาตสถาน  
พระชวนนวลนุชนงพาล โสรจสายชลธาร
อันใสพิสุทธิ์มุลทิน  
พลางพระชี้ชมศีขรินทร์ เรียงรอบสระสิน
ธุสูงสรหล้างเวหาศ  
โน่นเนอนนคินทร์คันธมาทน์ เรียบรัตโนภาส
พแพร้วด้วยแก้วลายหลาย  
นั่นจอมจิตรกูฎพพราย สัตรัตน์พรรณราย
รดับสลับหลากสี  
โน่นไกรลาสแหล่งศีขรี เหรัญรูจี
จรัสคือจันทรประภา  
นั่นกาฬกุฎกรุงอสุรา รจเรขนีลา
มณีพิลาศมลังเมลือง  
โน่นนามสุทัศน์บรรเทือง เถกองกาญจนเรือง
รยับสุริยรัศมี  
ห้ายอดหิมวันตคีรี เวียนเวียดวาปี
แลเงื้อมชระง้ำงำสูรย์  
เหี้ยมนั้นกระแสสินธุ์สมบูรณ์ เย็นหยาดมาธูร
คือทิพยธารรส  
พลางชวนโฉมยอดเยาวยศ เก็บบุษปบงกช
แลสวงสำอางองค์อร  
โอบอุ้มวิมลมิ่งเสมอสมร ขึ้นเขจรจร
ก็ชี้ทั้งฉสระสถาน  
โน่นชื่อฉัททันต์ถิ่นธาร นี้นามกุณาล
แลกัณฑมูลเหมืองมี  
โน่นสีห์ปะปาตะวาปี นั่นมัณฑากินี
อีกรถกาลฉานชล  
บัดชี้นทีทิศตำบล ห้าแพร่งแห่งหน
บรรหารพิเศษสมญา  
แนวนั้นบัญญัติยมนา นี้นามคงคา
แลโน่นคือสายสรภู  
โพ้นชื่อมหิห้วงสินธู อจีรวดีดู
พิศาลท้ฤงสุดหวัง  
พลางชมพนมพนัสทิวทงง สบสัตวประนงง
อเนกมฤคปักษี  
ล่วงสนธโยบาตราษตรี ขษัยแสงรพี
และสร่างนิสากรประภา ฯ  
๑๔ พิศห้องวิหาดลรดาษ อภิลาศดารา
เรียบรายพพรายนภพลา หกแผ้วอันเพ็ญแข
ชวนโฉมยุพาพิมลพักตร์ วรลักษณเล็งแล
สัปดาพิศานักษัตรแปร เสถียรที่ราศีคลา
โน่นอัสสุนีคือทีฆชาติ อันลีลาศในคัคณา
ที่ถัดบัญญัติภรณีปรา กฎไก่สัณฐานปาน
หมู่สามสมมุติ์กุกกุฎโบ ดกกฤติกาขาน
ที่สี่คือโรหินีบันดาล ดุจรม่งงรม้ายหมาย
หนห้าแห่งดารกรเมียล มฤคเศียรฤๅคลาศคลาย
ช่วงฉัษฐ์ชื่ออัทรประกาย ประกาศเพี้ยงเภตราสวรรค์
โพ้นบุณพัษุสัตตมยล กลไชยนาวาพรรณ์
ปุยฟ่ายก็คล้ายบุษยอัน นักษัตรอัษฎาสถาน
หมู่นพเคารบคืออัศเลข ยลเฉกอาชาชาญ
มาฆะระยะทศบันดาล อันดับนับโดยราศี
เอกรัสนักษัตรสมมุติคือ บุพผลคุณีมี
ทวาทศกำหนดนภวิถี ทิศพู้นอุดรผล
ดาราหัษฐานุกรมไตร รัสฤกษดำกล
จิตราก็ปรากฎดำบล เสถียรที่สิบสี่หมาย
เบญจารศาสวัสดิรัศ มีจรัสอัมพรพราย
ไพศาขโสฬศพรรณราย พิโรจรุ่งเวหาหน
สับดาทศาคืออนุราธ ก็โอภาสพภาดล
อัษฐรัศนักษัตรสมบุรณยล บัญญัติเชษฐดารา
เอกุณพฤศไพรจิตรมูล ลตระศักดิคัคณา
บุพสาธวิลาศลักษณพิศา สุทธแผ้วณแผ่นโพยม
เอกเพศสมเญศอุดรสาฬห์ ชัชวาลยคือโคม
สาพันก็พ่างวิเชียรโฉม อุภาพิศสถิตสถาน
ธนิสาฐประกาศไตรเพศ แลพิเศษโอฬาร
สัตตพิศอันเพญพรรณตระการ จตุราพฤศาแสดง
เบญจเพศบุพพาภัทธอันไพ บุลยพายุเขตรแขวง
อุดรภัทธประภัศรคระแลง ลำดับฉัพพิศามี
สับดาพฤศาทิสุทธฤก ษคือเรวดีลี
ลาเลื่อนคเคลื่อนอนิลวิถี ทิศเถือกทั้งเวหาศ
เรียงรายประกายประกลกลาง นภางค์พื้นโพยมมาศ
เสมอสัดตรัตนรดาษ รดับด้าวทิฆัมพร
สุกแสงขจ่างขจิตรดา รกรอบนิสากร
โพรงพรายพลาหกอันดร ธานถ่องทิศาดล ฯ
๑๑ พระพายุพาผยอง ยังแห่งห้องเวหาศหน
แจ่มจันทรมณฑล บรรเทืองฟ้าอาภาพราย
เรืองเรื่ออรุณราง นภางค์ผ่องสุพรรณฉาย
ชวลิตฉลุลาย พิลาศภาสกรแสง
ลุแหล่งโชมโรมร้งง สรพรั่งพฤนทรซรูแซรง
รัดเร่งดุรงค์แรง ฤทธิล่องยังท้องไผท
ภอยามอุสาโยค ดิลกโลกยฦๅไกร
บรรหารธขานไข คดีเสร็จที่เสาะประสงค์
แดมุขมาตยา พิริยพาหจตุรงค์
ต่างน้อมประนตบง กชบาทบำเทองสมร
แถลงถามถึงความพราก เยียใดยากในดงดอน
พานพบประสบอร พธูท้าวณด้าวใด
พระแจ้งคดีโดย บำโบยข้อลำเค็ญไพร
ท่าวดลดำบลไท นักสิทธิ์เชี่ยวตระบะฌาน
ช่วยชี้บุรียักษ์ ผู้หาญหักอหังการ
ฉกโฉมตระโบมพาล อรรคเรศทุเรศคลา
รงงรักษ์ดุรงค์ฤทธิ์ ศรสิทธิเดชา
ด้วยเดชะโหดา คมศาสตรกรุ่นกรานต์
อวยทิพธนูไชย หัยราชยานทยาน
ผยองย่องยังคัคณานต์ ครรไลลุริปุบุรี
รอญแทตย์ทำรุดชน มในรณราวี
อวยชีพอินทรีย์ อสุเรนทร์ดำรงคง
ขุนยักษ์ยำเยงฤทธิ์ บเร่อมคิดจะรอรงค์
อำนวยอนงค์ยง ยุพลักษณ์ภักดีดี
ลาเจ้าจุฑาเรศ นครเขตรคีขรี
เหอรไหยคระไลลี โพยมย่อมผยองทยาน
เสาะเสร็จสำเร็จประสงค์ ประสบองค์ยุพาพาล
กึ่งมาศประมาณกาล ก็นิวัติยังวังไพร ฯ
๑๙ เสร็จสารขานทุกขทุเรศในเขตรพนไศล  
เหล่าเหล่านิกรไกร กระบัด
คลายคลี่รี้พลเดอรณเทอนสถลพนัส  
ดลแดนอลิกรัษฐ์ บุรา
นำนงนุชพอูลวิบูลย์ลักษณนา  
รีราชสุดาคลา พระคลวง
นบบาทนาถชนนีชนกดิลกสวง  
เสนอสุขแลทุกข์ปวง ภิปราย
โทไท้ใสสุทธมนัสดำรัสตระอรสาย  
สมรมิ่งชไมผาย พระพร
จงสองครองภพแผ่ภิยโยคุณขจร  
เจรอญศรีสถาวร อย่าวาย
ยืนยศยืนศักดิยืนทฤฆายุสมหลาย  
ทศทิศอมิตรหมาย ฤมี
คือจอมจาตรทีปจักรพรรดิตรี  
ภพพ่ายฤทธีทั่ว บทาน
เสวอยสุขทุกขนิราสนิรันดรสำราญ  
สโมสรสมัคสมาน กระมล
อย่ารู้พิโรธผรุสโทษทารุณยุบล  
โดยเหตุใดดล บันดาล
จงสืบสันตติวงศ์ธำรงภพสุธาร  
ทำนุกอลิกไพศาล สิมา ฯ
๑๔ เสร็จอวยพระพรวรปิเยา รสราชสุณิสา
รงงเร่อมสวยมพรวิวาห์ อภิเษกสองไท
สองท้าวบำเทองสุขสวัส ดิพิพรรฒโภไคย
เทียมทิพโภคพิบุลยไตร ทศเทพยธานี
จำเนียรนเรนทรชนก กชนาธิเบศรศรี
ล่วงลุพิราลัยแลลี บรโลกยลาญชนม์
หน่อเธอธเลอถวัลยรัช ขัติยฉัตรเฉลอมมณ
เฑียรเที้ยรสถิตณวิชยน ตพิมานในเมืองแมน
ห่อนหึงมเหศวรคิรี พัชภูวดลแดน
ไปล่ปลงทิวงคตผู้แทน ธำรงธเรศรฤๅมี
ชอมชุมคณาภิมุขมาตย์ ประยุรราชพยารี
คระไลแหล่งอลิกภพชุลี นรเชษฐชวนเชอญ
ครองครอบทั้งขอบนิคมเขตร นคเรศอำรุงเจรอญ
ภูเบนทร์บันโดยกิจดำเนอร พจนรับเสวอยสวรรย์
เสด็จสู่ภิเษกศิริสมบัติ คิรีพัชบุรีอัน
เมือบมูลสมบูรณ์พิพิธพรร ณประเภทโภคา
พระผ่านอุภัยภูมิมณ ฑลราษฐสีมา
โอวาทนุสานสนประชา กรเกื้อในศีลทาน
ทวยธเรศเจรอญฤทัยสุข นฤทุกขภัยพาล
พูลเขษมสถาพรสำราญ รมยทั่วทั้งโทไผท
เสร็จสารบรรหารวิจิตรอรรถ มธุรวัจนาใน
เบญญาสชาดกอันไพ เราะหพู้นแต่บูรพ์มี ฯ
๑๖ อันขยมกรมนุชิตเชษฐ์ชี ชิโนรสศรี
สุคตขัตติยวงศ์  
เปนปิ่นชินบุตรส่ำสงฆ์ จตุปาริสุทธิ์ทรง
ศีลาภิรมย์พรหมจรรย์  
เถลองอาวาสเวียงเชตุวัน เกลากล่าวกลฉัน
ทพากยพจนพิบูลย์  
บรรยายยศพุทธรางกูร ปางเปนอดิสูริย์
คือสรรพสิทธิ์กษัตรา  
บันโดยดรุณราชนัดดา เสนอนามกปิตถา
ธิเบศราเชารส  
พระผู้ผู้สามเศวตคช พาหนยานยศ
ยรรยงธำรงธริศตรี  
เฉลอมเผ้าภพแผ่นธรณี ทวารวดีศรี
อยุธเยศเขตรสยาม  
รงงรักษ์อาราธแถลงคาม ภิรโพธิ์พยายาม
สัพพัญญูพุทธ์กฤษฎา  
ไว้หวังผดุงเกียรดินรา ธิปจอมจักรพา
ฬภูบดินทร์ปิ่นไผท  
คือองค์อิศวรเชษฐดไนย เถลองถวัลย์ราไช
ภิเษกสืบสวรรยา  
เชลยงกลนิพนธ์พจนสุภา ษิตเสร็จในวา
รราชเร่อมรงงผจง  
ทำนุกอุบัสไสยแสนสงฆ์ ทั่วเชตุวันวง
วิหารสถานถิ่นหลาย  
ล้วนแล้วตึกตั้งเรียงราย รจเรขทุกพาย
พิลาศหลากเหลือถวิล  
พระเดชได้ดามพกรินทร์ มงคลหัสดินทร์
แด่ด้าวกุรูนครา  
ถับไท้นครราชสีมา ถวายกุญชรกา
ฬกลายกระหลับเผือกพรรณ  
เพื่อพระภินิหารมหัศจรรย์ เจรอญเกียรติคือขวัญ
อยุธเยศยิ่งยง  
สมญาคชาเศวตวรมง คลนาคินทร์คง
เปนคู่สมโพธิสมภาร  
ด้วยบุญบารเมศบันดาล โดยบรรพภพกาล
ประกอบกับเบื้องปัจจุบัน  
อาจโผอนเอาอรรคผลมรร ควิมุติสัพพัญ
ญูญาณเสร็จสมปอง  
รงงสฤษดิพฤดิพากย์จำลอง จำนงเสนอสนอง
คุณูประการท่านไท  
เทียรทิพย์สุวคนธมาไลย บวงบาทอุไภ
ยเรณุรัชนฤบดี  
จงยืนฝืนกัลปอัคนี มล้างล่งภพตรี
นิพนธ์ผู้ข้าอย่ามลาย  
ฟุ้งเรื่องเฟื่องชื่อฤๅวาย วรพจน์ภิปราย
ประกาศแก่มวญเมธา  
แสดงฉันท์สรรพสิทธิ์ทุรชา ดกโดยอรรถา
นิเทศธิบายบริบูรณ์  
คำ ขานสารสวัสดิสร้อย เสาวพจน์
ฉันท์ พากย์หลากเลบงบท แบบไว้
สรรพ สิทธิ์อดิศรรจ เรขร่ำ เรื่องเฮย
สิทธิ เวทเดชแสดงได้ เสดาะเปลื้องปลิดสมร ฯ

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ