คำนำ

ด้วยรองอำมาตย์โท ขุนจินดาสหกิจ (ลม้าย ธนะสิริ) ในกรมพาณิชย์แลสถิติพยากรณ์ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ มาแจ้งความต่อกรรมการหอพระสมุดวชิรญาณว่า จะทำศพสนองคุณรองอำมาตย์เอก หลวงหิรัญการโกศิต (ป้อมธนะสิริ) ผู้บิดา มีศรัทธาจะรับพิมพ์หนังสือในหอพระสมุดสำหรับพระนครเปนของแจกในงานศพสักเรื่องหนึ่ง แลพอใจจะพิมพ์คำฉันท์ ข้าพเจ้าจึงได้เลือกเรื่องวินิศวานิชคำฉันท์ซึ่งหลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก) แต่ง ให้ขุนจินดาสหกิจพิมพ์

หนังสือคำฉันท์เรื่องต่างๆ ที่ได้พบได้อ่านกันอยู่ มักเปนฉันท์โบราณ แลแต่งเรื่องชาดกโดยมาก หนังสือวินิศวานิชคำฉันท์นี้ ถ้าว่าโดยทางข้างฉันท์ไทยต้องนับว่าเปนเรื่องอย่างใหม่ ด้วยเอาเนื้อเรื่องลครพูด เมอชันต์ ออฟ เวนีส ของเชกสเบีย มาแต่งเปนฉันท์ แลเปนหนังสือแต่งใหม่ ด้วยแต่งทูลเกล้าฯ ถวายเมื่อในรัชกาลที่ ๕ หลวงธรรมาภิมณฑ์ ถึก ตัวผู้แต่งก็ยังมีชีวิตรอยู่ในเวลานี้ เห็นว่าควรจะพิมพ์ออกให้กวีอ่านแลตัดสินว่าจะถึงสำนวนฉันท์เก่าฤาไม่ ขุนจินดาสหกิจเห็นชอบด้วย โดยเฉภาะได้ทราบอยู่ว่าหลวงธรรมาภิมณฑ์ ถึก เปนผู้ชอบอัชฌาไศรยอยู่กับหลวงหิรญการโกศิตผู้บิดาด้วย

ก่อนที่จะพิมพ์สมุดเล่มนี้เจ้าภาพได้ส่งประวัติหลวงหิรญการโกศิตมาขอให้พิมพ์ไว้ด้วย จึงได้พิมพ์ไว้ต่อไปนี้

​หลวงหิรญการโกศิต (ป้อม ธนะสิริ) เปนบุตรนายศรี มารดาชื่อแฟง เกิดเมื่อวันที่ ๑๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๐๗ ณตำบลสวนมลิข้างวัดดวงแข กรุงเทพฯ

ได้ศึกษาวิชาภาษาไทย เลข ลูกคิด ฯลฯ ตามโรงเรียนสามัญ เมื่ออายุสมควรอุปสมบทแล้ว ได้อุปสมบทในสพนักพระเทพกวี (นิ่ม) วัดเครือวัลย์ เปนพระอุปัชฌาย์ เมื่อวันที่ ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๒๘ จำพรรษาอยู่ที่วัดดวงแขสวนมลิ แลเล่าเรียนพระปริยัติธรรมอยู่ ๓ พรรษาจึงลาสิกขาบท

ครั้นเดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๓๐ ได้เข้ารับราชการเปนเสมียนอยู่ในกรมศุลกากร กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ๕ ปี

วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๖ ย้ายมารับราชการเปนเสมียนอยู่ในกองบาญชี กระทรวงธรรมการ ได้เลื่อนตำแหน่งขึ้นโดยลำดับ จนเปนนายเวรแพนกเบิกจ่าย ในกระทรวงธรรมการนั้น

ครั้นวันที่ ๒๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ พระราชทานสัญญาบัตรบันดาศักดิเปนขุนหิรญการโกศิต ถือศักดินา ๕๐๐ แลต่อมาได้มียศเปนรองอำมาตย์โท เมื่อวันที่ ๗ มิถุนายน ด้วยในปีนั้น

วันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๕ ได้เลื่อนตำเหน่งขึ้นเปนปลัดกรมกรมกลาง ได้รับพระธาชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์มงกุฎสยามชั้นที่ ๕ วิจิตราภรณ์เปนบำเหน็จความชอบ เมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๕

วันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๖ ได้รับพระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา

​วันที่ ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ ได้เลื่อนบันดาศักดิเปนหลวงหิรญการโกศิตถือศักดินา ๘๐๐ แลได้เลื่อนยศเปนรองอำมาตย์เอกเมื่อวันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๘

ครั้นวันที่ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๙ หลวงหิรญการโกศิตป่วยเปนไข้ มิีอาการให้เมื่อยแลปวดตามตัว แพทย์ประกอบยารักษาอยู่ ๘ วันอาการหาคลายไม่ ครั้นวันที่ ๒๙ กรกฎาคม เวลาบ่าย ๔ โมง หลวงหิรญการโกศิตก็ถึงแก่กรรม คำนวณอายุได้ ๕๓ ปี

ข้าพเจ้าขออนุโมทนาส่วนกุศลบุญราษีทักษิณานุปทาน ซึ่งขุนจินดาสหกิจได้บำเพ็ญเปนการสนองคุณท่านผู้เปนบุรพการี ด้วยความกตัญญูกตเวที แลเชื่อว่าผู้ที่ได้อ่านสมุดเล่มนี้จะพอใจแลอนุโมทนา

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๙