คำนำ

หม่อมราชวงศ์ชายอนุศักดิ์ หัสดินทร์ ณกรุงเทพ รับฉันท์ของพี่น้องมาแจ้งความณหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครว่า ในงานพระราชทานเพลิงศพ นายพลตรี หม่อมเจ้าศรีไสยเฉลิมศักดิ์ ในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบริรักษ์นรินทรฤทธิ์ หม่อมราชวงศ์ซึ่งเปนบุตรธิดาจะใคร่พิมพ์หนังสือแจกสักเรื่อง ๑ ขอให้กรรมการหอพระสมุดวชิรญาณช่วยเลือกเรื่องหนังสือให้ ข้าพเจ้าจึงเลือกเรื่องพระราชพิธีฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคลให้พิมพ์ แลจัดไว้ในหนังสือจำพวกลัทธิธรรมเนียมต่าง ๆ นับเปนภาคที่ ๑๑

เรื่องพระราชพิธีฝ่ายพระราชวังบวร ฯ ที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ในต้นฉบับที่มีในหอพระสมุดวชิรญาณไม่ปรากฏว่าผู้ใดแต่ง แต่พิเคราะห์ตามสำนวนเชื่อได้เปนแน่ว่าของพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ทรงแต่งประทานหอพระสมุดวชิรญาณ ครั้งทรงรับตำแหน่งกรรมการเมื่อปีชวด พ.ศ. ๒๔๓๑ ที่ทรายได้เพราะกรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ ได้เปนผู้บัญชาการพระราชพิธีในวังน่าครั้งกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ จึงเอาพระไทยใส่ศึกษาเรื่องการพระราชพิธีจนเปนผู้รู้ชำนาญ ดังจะเห็นได้ในสำนวนหนังสือที่ทรงแต่งนั้น

เรื่องที่กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ทรงแต่ง ตั้งพระไทยจะพรรณาถึงการพระราชพิธีครั้งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวก่อนแล้วจึงจะพรรณาถึงการพระราชพิธีในครั้งกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ เพราะลักษณการพระราชพิธีวังน่าแต่เดิมเปนอย่างหนึ่ง ครั้นถึงพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระเกียรติยศอย่างพระเจ้าแผ่นดิน จึงถ่ายแบบพระราชพิธีของพระราชวังหลวงครั้งรัชกาลที่ ๓ ไปทำเพิ่มเติมขึ้นอิกหลายอย่าง จะยกตัวอย่างเช่นพิธีสงกรานต์ที่นิมนต์พระเท่าจำนวนพระชัณษานี้ ที่จริงเปนแบบพิธีเฉลิมพระชัณษาในรัชกาลที่ ๓ ด้วยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวประสูตรในเดือน ๕ ทรงทำเนื่องในพิธีสงกรานต์ก็เลยติดเนื่องเปนพิธีสงกรานต์ไป มาถึงครั้งกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ คงได้แก้ไขลดการพระราชพิธีฝ่ายพระราชวังบวรฯ น้อยลงกว่าครั้งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่จะลดลงเพียงไรไม่ปรากฏในหนังสือนี้ เพราะกรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิทรงแต่งว่าด้วยการพระราชพิธีครั้งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยูหัว ตั้งแต่เดือน ๕ ไปจนถึงกลางเดือน ๑๑ แล้วก็ค้างอยู่เพียงนั้น เห็นจะเปนด้วยเหตุที่แต่งค้างนี้เองจึงไม่ปรากฎว่าหนังสือนี้ได้เคยพิมพ์มาแต่ก่อน มีแต่ฉบับเขียนอยู่ในหอพระสมุดวชิรญาณ มาตรวจดูในคราวนี้เห็นว่า หนังสือแต่งดีทั้งในทางสำนวนแลในทางที่ให้ความรู้ สมควรจะพิมพ์ให้แพร่หลายได้ แลเปนเรื่องที่เนื่องในครั้งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเปนสมเด็จพระไอยกาของหม่อมเจ้าศรีไสยเฉลิมศักดิ์ เหมาะแก่การที่จะพิมพ์แจกในงานศพของเธอ ข้าพเจ้าจึงได้เลือกหนังสือเรื่องนี้ให้พิมพ์ แลได้พิมพ์หมายรับสั่งการพระราชพิธีวังน่าครั้งกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญซึ่งมีฉบับอยู่ในหอพระสมุดวชิรญาณ ๒ ฉบับเพิ่มเติมต่อไว้ข้างท้าย เพื่อจะรักษาหนังสือนั้นด้วย

ข้าพเจ้าขออนุโมทนาในกุศลบุญราษีทักษิณานุปทาน ซึ่งหม่อมราชวงศ์บุตรธิดา นายพลตรี หม่อมเจ้าศรีไสยเฉลิมศักดิ์ได้บำเพ็ญด้วยความกตัญญูกตะเวที ทั้งได้พิมพ์หนังสือเรื่องลัทธิธรรมเนียมต่าง ๆ ภาคที่ ๑๑ นี้ให้แพร่หลาย หวังใจว่าท่านทั้งหลายที่ได้รับหนังสือนี้ไปคงจะอนุโมทนาด้วยทั่วกัน.

สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ สภานายก

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๒๑ มิถุนายน พระพุทธศักราช ๒๔๖๔

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ