คำอธิบาย
เพลงยาวเปนหนังสือบทกลอนอยู่ในจำพวกที่แต่งดีถึงชั้นเอกมีอยู่เปนอันมาก กรรมการหอพระสมุด ฯ ได้ปรารภว่าจะพิมพ์มานานแล้ว แต่การที่จะพิมพ์เพลงยาวลำบากกว่าพิมพ์หนังสืออื่น ด้วยเพลงยาวมีมากด้วยกัน เปนเพลงยาวเรื่องก็มี เพลงยาวนิราสก็มี เพลงยาวสังวาสก็มี สำนวนที่แต่งเปนหนังสือแต่งครั้งกรุงเก่าก็มี แต่งในกรุงรัตนโกสินทรก็มีทุกรัชกาล จะพิมพ์ให้ดีจำจะต้องจัดเพลงยาวให้เปนหมวดหมู่พิมพ์ต่อกันโดยลำดับสมัยที่แต่ง การที่จะทำให้สำเร็จในคราวเดียวเปนการมากแลยากอยู่จึงมิได้ทำ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๓ พระโสภณอักษรกิจมาขอรับจะพิมพ์เปนตอนๆ ตามแต่กรรมการจะรวมแลเลือกให้พิมพ์ เห็นว่าเป็นความคิดดีอยู่ จึงได้ตั้งต้นให้พิมพ์หนังสือประชุมเพลงยาวเปนภาคๆ พิมพ์ไปแล้วในปีนั้น ๔ ภาค
ในปีนี้พระโสภณอักษรกิจได้มาเตือนถึงเพลงยาวที่จะพิมพ์ต่อไป จึงได้ตรวจสอบเพลงยาวที่ยังมีฉบับอยู่ เลือกคัดจัดเอาแต่สำนวนที่ดีแบ่งออกเปน ๓ พวก คือ เพลงยาวที่เปนสำนวนเจ้านายทรงนิพนธ์ไว้พวก ๑ เพลงยาวชั้นเก่าถึงครั้งกรุงศรีอยุธยาหรือกรุงรัตนโกสินทรตอนต้นพวก ๑ เพลงยาวกรุงรัตนโกสินทร์ชั้นหลังลงมาพวก ๑ ที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ได้เลือกคัดฉเพาะเพลงยาวที่เห็นว่าเปนสำนวนเจ้านายทรงนิพนธ์ไว้ นับเปนประชุมเพลงยาวภาคที่ ๕
ดร