อภัยนุราช

ช้า

๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงท้าวไทอภัยนุราชเรืองศรี
กับโฉมยงองค์ทิพมาลี	ครองบูรีรมเยศเขตคัน
มีโอรสธิดาน่ารัก	ประไพพักตร์ลักษณ์เลิศเฉิดฉัน
เชษฐาชื่อว่าพระอนันต์	น้องชื่อวรรณาสุดาถาวร
คนละปีพี่สิบขวบเศษ	ดังเทเวศร์สุรางค์นางอัปสร
พระวงศาข้าบาทราษฎร	ทุกข์ร้อนไม่มีบีฑา
วันหนึ่งจึงท้าวอภัยนุราช	คิดใคร่ไปประพาสภูผา
ไล่ฝูงโคถึกมฤคา	แรมค้างกลางป่าพนาวัน ฯ

ร่าย

๏ คิดพลางทางสั่งเสนี	พรุ่งนี้เราจะไปไพรสัณฑ์
เกณฑ์โยธีขี่ม้าสักห้าพัน	ถือเกาทัณฑ์ปืนยาหน้าไม้ ฯ
๏ บัดนั้น	เสนารับสั่งบังคมไหว้
ก้มกรานคลานคล้อยถอยออกไป	เกณฑ์ไพร่พร้อมกันดังบัญชา

ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระปิ่นเกศเขตขันธ์หรรษา
ครั้นรุ่งรางสร่างแสงสุริยา	มาโสรจสรงคงคาวารี
แล้วทรงเครื่องประดับเสร็จสรรพ	มงกุฎเก็จเพชรพรายหลายสี
จับพระขรรค์อันเรืองฤทธี	ไปตรวจพลมนตรีที่เกยลา ฯ

ฯ เสมอ ฯ

ร่าย

๏ พระองค์ขึ้นทรงช้างต้น	พร้อมพลไพร่นายกราบซ้ายขวา
เดินทหารควาญไสไอยรา	ตำรวจหน้านำตรงเข้าพงไพร ฯ

ฯ กราวนอก ฯ

ชมดง

๏ เดินทางหว่างเขาเงาร่ม	เพลินชมเชิงผาพฤกษาไสว
บ้างผลิดอกออกแทรกแตกใบ	ลูกมะไฟมะเฟืองเหลืองระย้า
จำปาดะขนุนกรุ่นหอม	มะปรางปริงกิ่งค้อมริมจอมผา
ร้อยลิ้นอินจันพรรณพวา	ฝูงนกกาจิกเจาะเกาะกิน
บนเขาสูงฝูงหงส์บุหรงร้อง	เยี่ยมหุบห้องปล่องเปลวเหวหิน
ชมเพลินเดินรอบขอบคีรินทร์	มีโกรกสินธุพุปรุปราย
ริมลำธารศาลเจ้าเก่าแก่	กษัตริย์แต่ก่อนปางสร้างถวาย
เสาศิลาฝากรุผุทลาย	ต้นรังรายรื่นร่มพนมไพร ฯ

ร่าย

๏ จึงหยุดช้างที่นั่งสั่งเสนา	ปลูกประทับพลับพลาอาศัย
ให้แยกย้ายรายพลค้นไป	สกัดไล่โคถึกมฤคา ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	พวกหมื่นขุนมูลนายซ้ายขวา
ต่างเกณฑ์ไพร่ไปริมหิมวา	ไล่สกัดสัตว์ป่าพนาวัน
โห่ครื้นปืนยิงกระทิงถึก	ล้อมมฤคแรดควายทรายสมัน
ต้อนตะพัดลัดแลงแทงฟัน	พัลวันมาหน้าพลับพลาไพร ฯ

ฯ เชิด ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระภูมินทร์ยินดีจะมีไหน
เผ่นขึ้นม้าทรงก่งศิลป์ชัย	ขับไล่เลี้ยวลัดยิงสัตว์ดง ฯ

ฯ เชิดฉิ่ง ฯ

ร่าย

๏ ลั่นสายหลายลูกไม่ถูกสัตว์	ก้าวสกัดพลัดแพลงลัดแลงหลง
จนรอนรอนอ่อนแสงสุริยง	ขับม้าทรงตรงมาพลับพลาชัย ฯ

ฯ เชิด ฯ

ร่าย

๏ พร้อมทั้งเสนีรี้พล	ต่างคนเหนื่อยบอบหอบเหื่อไหล
ไม่ได้เนื้อเบื้อบ้างเป็นอย่างไร	หลากใจนักหนาพูดจากัน ฯ

ฯ เจรจา ฯ

ร่าย

๏ บัดนั้น	ผู้เฒ่าชาวป่าพนาสัณฑ์
จึงกราบทูลองค์พระทรงธรรม์	นี่ชื่อป่าสาลวันบรรพต
แต่ย่าปู่ผู้เฒ่าเล่าว่า	เทพารักษ์ศักดาปรากฏ
แต่ก่อนท้าวเจ้าเมืองเรืองยศ	มาประณตนับถือลือชา
ครั้งนี้มิได้เซ่นวัก	อารักษ์ไม่ให้สัตว์ในป่า
พระองค์จงบวงสรวงเทวา	ซึ่งสิงสู่ภูผาพนาลัย ฯ
๏ ฟังทูล	นเรศูรเคืองขัดอัชฌาสัย
จึงตรัสว่าป่าดงพงไพร	ก็อยู่ในเขตแคว้นแดนเรา
เพราะอารักษ์หักแกล้งกูแผลงศร	ไม่แน่นอนเหมือนหมายอายเขา
ไม่ยำเยงเกรงกูดูเบา	เอาไฟเผาศาลให้ไหม้หมดโครง ฯ
๏ บัดนั้น	พวกขุนนางต่างใส่ไฟโขมง
ไหม้หลังคาฝาเปิงเพลิงโพลง	เสียงผึงโผงเผาศาลเป็นถ่านไป ฯ

ฯ เหม่งตุมเพล่ง ฯ

๏ เมื่อนั้น	จอมวังนั่งหน้าพลับพลาใหญ่
ให้เลี้ยงโต๊ะโยธาเสนาใน	เสวยชัยบาลสำราญครัน ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	พวกเสนาสามนต์พลขันธ์
ต่างกินเหล้าเมามัวไม่กลัวกัน	บ่าวขันสู้นายเรียกอ้ายเกลอ
บ้างร้องลำสำรวจอวดรู้	การกูผู้ใดไม่เสมอ
บ้างเมามากรากท้นบ่นเพ้อ	พูดเอะอะคะเอออึงไป
บ้างร้องเพลงพาดควายไก่ป่า	เมาร่ารำแต้ต้องแก้ไข
บ้างขันชกยกตัวไม่กลัวใคร	ผลักไสซวนเซเสียงเฮฮา
จนพลบค่ำกำลังเล่นสนุก	บ้างล้มลุกหลับกลิ้งพิงพฤกษา
ทั้งองค์ท้าวเมาเซพวกเสนา	ลุกถลาล้มทับเลยหลับไป ฯ

ฯ เซ่นเหล้า ฯ ฯ เจรจา ฯ

ยานี

๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงอารักษ์ที่เขาเผาศาลไหม้
ขึ้นสิงสู่อยู่บนต้นไทร	แค้นท้าวอภัยนุราชบังอาจนัก
แต่ก่อนกูอยู่มาป่านี้	ชาวบูรีเกรงฤทธิ์สิทธิศักดิ์
ถึงเดือนห้ามาเล่นเซ่นวัก	ไม่ทำการหาญหักเหมือนดังนี้
จะแก้แค้นแทนทำให้ส่ำเสีย	ให้เสียลูกเสียเมียเสียกรุงศรี
คิดพลางทางแผลงฤทธี	ไปเรือนอีผีสิงหญิงคนทรง ฯ

ฯ เชิด ฯ

ร่าย

๏ ครั้นถึงจึงเทพารักษ์	ลอบหักคออีศรีสาหง
เข้าสิงสู่ชูใจให้ดำรง	รูปทรงคงเป็นเหมือนเช่นดี ฯ
๏ บัดนั้น	นางศรีสาหงคนทรงผี
อยู่แต่ตัวผัวตายหลายปี	อายุสี่สิบสี่ปีปลาย
นัยน์ตาพองสองผมนมคล้อย	ทำชดช้อยลอยเลิศเฉิดฉาย
นุ่งแดงห่มชมพูพิศดูกาย	ออกจากเรือนเดือนหงายกรีดกรายมา ฯ

ฯ ฉุยฉาย ฯ

๏ พอรุ่งแจ้งแสงทองถึงกองทัพ	เข้าหยุดยับยั้งอยู่ริมภูผา
แกล้งคิดคำทำนองร้องพัดชา	วิเวกแว่วแนวป่าวนาดอน ฯ

พัดชา

๏ โอ้สงสารพระหน่อวรนาถ	แรมนิราศเรือนจันทร์พระบรรถร
อยู่ในวังดังพระศศิธร	ดารากรแวดล้อมอยู่พร้อมเพรียง
เคยฟังขับรับพิณซอจีนเจ้ง	ฆ้องระนาดพาดเพลงวังเวงเสียง
มโหรีปี่แก้วแจ้วจำเรียง	เสนาะสำเนียงนางเห่ทุกเวลา
มานอนในไพรพนมต้องลมว่าว	อนาถหนาวน้ำค้างพร่างพฤกษา
หอมดอกกลอยสร้อยสนสุมณฑา	มะลิลาลมโชยมาโรยริน
ดอกไม้สดรสรื่นชื่นแช่ม	เหมือนกลิ่นแก้มแจ่มนวลหวนถวิล
หอมบุปผาสารพันลูกจันทร์อิน	ไม่เหมือนกลิ่นนุชเนื้อที่เจือจันทร์
เจ้าพี่เอ๋ยเชยอื่นไม่ชื่นจิต	เหมือนเชยชิดโฉมน้องประคองขวัญ
มานอนเดียวเปลี่ยวใจในไพรวัน	สะอื้นอั้นอกน้องมัวหมองเอย ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	พระจอมวังฟังนิ่งอิงเขนย
สำเนียงขับจับใจกระไรเลย	ลุกขึ้นเผยพระแกลเล็งแลไป
ยิ่งเพลินฟังวังเวงในเพลงขับ	ดูพวกพ้องกองทัพยังหลับใหล
พระลงจากพลับพลาคลาไคล	คอยฟังเสียงเมียงไปในไพรวัน ฯ

ฯ ฉุยฉาย ฯ

ชมโฉม

๏ เห็นนารีผีสิงพริ้งเพริศ	โฉมเฉิดเลิศอย่างนางสวรรค์
สวยสำอางคางคิ้วผิวพรรณ	เป็นสองผมคมสันเพียงขวัญตา
ถันเทียบเรียบปทุมที่หุ้มฝัก	ดูหน้าตาน่ารักหนักหนา
นาสิกเสี้ยมเอี่ยมโอ่โสภา	นุ่งผ้าแดงห่มสีชมพู
ดูจ้ำม่ำล้ำหญิงยิ่งอย่าง	รูปร่างรัดกุมใส่ตุ้มหู
พินิจไหนให้เห็นน่าเอ็นดู	จะใคร่รู้เรื่องความตรัสถามไป ฯ

โอ้ชาตรี

๏ ทรามสงวน	เจ้างามล้วนนวลละอองผ่องใส
พี่ขอถามตามซื่ออย่าถือใจ	เจ้าชื่อไรไยมาอยู่อารัญ
หรือบ้านเมืองเคืองเข็ญเป็นวิบัติ	จากจังหวัดเวียงชัยไอศวรรย์
หรือเข็ญใจไร้วงศ์พงศ์พันธุ์	จะรับขวัญเนตรน้องไปครองวัง
วาสนาพาพี่มาพานพบ	อย่าหลีกหลบผินผันหันหลัง
จงพรายแพร่งแจ้งอรรถตามสัจจัง	จะขอฟังวาจาเจ้าพาที ฯ

ร่าย

๏ ฟังคำ	นางทำชม้อยถอยหนี
พลางนบนอบตอบว่าข้านี้	ชื่อศรีสาหงไร้พงศ์พันธุ์
เดิมสำหรับขับร้องรองบาท	เจ้าไกรลาสเลี้ยงไว้ในสวรรค์
ข้าเล่นเพื่อนเชือนเที่ยวเป็นโทษทัณฑ์	จึงสาปสรรให้มาอยู่ป่าดอน
ผู้เดียวเปลี่ยวเปล่าทุกเช้าค่ำ	อยู่อาศัยในถ้ำที่สิงขร
ซึ่งเสด็จเมตตาอาวรณ์	เหมือนบิดรมารดาปรานี
จะรับไปไว้วังดังตรัส	เกรงจะขัดใจพระมเหสี
จะพาลผิดริษยาด่าตี	น่าที่ชีวันจะบรรลัย ฯ

โอ้ชาตรี

๏ สาวสวรรค์	อย่าหวาดจิตคิดพรั่นหวั่นไหว
จะถนอมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงไว้	รักใคร่ให้เหมือนเพื่อนชีวัน
แม้นเมียหลวงจ้วงจาบหยาบช้า	จะฆ่าตีชีวาให้อาสัญ
สมบัติวัตถาสารพัน	จะมอบขวัญเนตรทั้งวังเวียง
เจ้าเคยคู่กุศลส่งให้	พี่จะได้ฟังคำน้ำเสียง
ว่าพลางย่างย่องประคองเคียง	อย่าหลีกเลี่ยงเมียงเมินสะเทินใจ
ขอเชิญเจ้าเข้าวังวันนี้	ได้อยู่ที่แท่นทองผ่องใส
พลางพยุงจูงนางมากลางไพร	ตรงไปที่ประทับพลับพลา ฯ

ฯ เพลง ฯ

๏ ครั้นถึงจึงปลุกพวกเสนี	ทั้งโยธีไพร่นายซ้ายขวา
พระนั่งเตียงเคียงนางพลางพูดจา	ประทานพานสลาให้นารี ฯ
๏ บัดนั้น	พวกขุนนางต่างกราบเจ้ากรุงศรี
เห็นนางนั่งบนเตียงเคียงภูมี	เหมือนรูปผีปีศาจประหลาดใจ
จึงทูลถามพระองค์ทรงศักดิ์	หลากนักนางนี้อยู่ที่ไหน
เผ่าพงศ์วงศ์วานประการใด	โปรดให้นั่งเตียงเคียงองค์ ฯ
๏ เมื่อนั้น	พระทรงธรรม์ฟั่นเฟือนเลอะเลือนหลง
จึงบัญชาว่านางโฉมยง	ลอยลงมาจากฟากฟ้า
ทั้งรูปงามนามเพราะเสนาะเสียง	สำเนียงในมนุษย์สุดหา
เคยคู่กุศลจึงส่งมา	เราจะพาไปเลี้ยงไว้เวียงชัย ฯ
๏ บัดนั้น	อำมาตย์ราชครูผู้ใหญ่
พิศดูรู้เท่าทูลท้าวไท	นางนี้มิใช่ชาวฟากฟ้า
เป็นผีสิงหญิงแก่แม่ม่าย	สาบแสลงแรงร้ายพรายรักษา
จะขอทำน้ำมนต์พ่นมารยา	ให้ผีป่าไปจากซากสตรี ฯ
๏ บัดนั้น	นางศรีสาหงคนทรงผี
ฟังหมอว่าพาโลโศกี	มือตีอกร่ำฟายน้ำตา
สะอื้นอ้อนวอนองค์ทรงฤทธิ์	พวกข้าเฝ้าเขาคิดริษยา
แม้นไปอยู่บูรีชีวา	เห็นว่าไม่ข้ามถึงสามวัน
ข้าพระจะลาอยู่ป่าเขา	ตามพระเป็นเจ้าสาปสรร
เชิญพระเสด็จเข้าเขตคัน	รำพันพูดจาโศกาพลาง ฯ

ฯ โอด ฯ

๏ เมื่อนั้น	กรุงกษัตริย์ขัดข้องหมองหมาง
กริ้วกราดราชครูดูหมิ่นนาง	ว่างผีสางสิงองค์นงเยาว์
กูมิได้ไต่ถามเอาความบอก	ชาติชั่วหัวหงอกหลอกเจ้า
เหวยเพชฌฆาตเอ็งเร่งเอา	อ้ายเฒ่าไปฟันให้บรรลัย ฯ
๏ บัดนั้น	องครักษ์ชักดาบก้มกราบไหว้
จิกศีรษะมหาเสนาใน	พาไปชายป่าพนาวัน ฯ

ฯ เตียว ฯ

๏ บัดนั้น	ราชครูผู้ใหญ่มิได้พรั่น
ประกาศก้องร้องสั่งคนทั้งนั้น	เรากตัญญูจึงโทษถึงตาย
ท่านที่อยู่ดูไปเถิดไม่ช้า	ทั้งเวียงชัยไพร่ฟ้าจะฉิบหาย
เพราะอีผีสิงหญิงร้าย	เราต้องตายก่อนกรรมได้ทำมา
พอขาดคำร่ำสั่งนั่งนิ่ง	ไม่ไหวติงตั้งอารมณ์ก้มหน้า
เพื่อนขุนนางต่างคนขอสมา	กลั้นน้ำตาไม่ได้ทั้งไพร่นาย ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	ฝ่ายเพชฌฆาตมาดหมาย
ย่างสามขุมกุมดาบเดินกราย	หมายที่ท้ายผมฟันลงทันที ฯ

ฯ กลองเหม่งโอด ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระจอมวังคลั่งจิตด้วยฤทธิ์ผี
ให้เลิกทัพกลับหน้าเข้าธานี	พระชวนศรีสาหงขึ้นทรงช้าง
นั่งในกูบทองประคองหัตถ์	ไปเชยชมสมบัติอย่าหมองหมาง
โลมลูบจูบกอดชวนพลอดพลาง	เพลิดเพลินเดินทางมากลางดง ฯ

ฯ กลองโยน ฯ

๏ ครั้นถึงจึงประทับเกยทอง	พระประคองเทวีศรีหงสา
นำดำเนินเดินเรียงเคียงองค์	เสด็จตรงเข้ายังวังใน ฯ

ฯ เสมอ ฯ

๏ ขึ้นบนมนเทียรเขียนผนัง	ให้นางนั่งแท่นทองผ่องใส
พิศวงหลงลืมปลื้มใจ	เฝ้าลูบไล้เล้าโลมนางโฉมยง ฯ

โอ้ชาตรี

๏ น้องรัก	ผ่องพักตร์ลักขณาศรีสาหง
เจ้างามเหมือนเดือนแรมแจ่มวง	ทรวดทรงพริ้งพร้อมกล่อมกลม
เจ้าอยู่ถึงไกรลาสวาสนา	จำเพาะพามาพบประสบสม
จะเล้าโลมโฉมหอมถนอมชม	ชื่นอารมณ์ร่วมจิตสนิทใน
อย่าเมินเมียงเอียงอายสายสมร	จงโอนอ่อนผ่อนจิตพิสมัย
พลางขยับจับต้องลองใจ	นางปัดกรค้อนให้ไม่ไยดี
พระแนบนางพลางว่านิจจาน้อง	เฝ้าขัดข้องป้องกันผินผันหนี
นางพลิกผลักหนักหน่วงทำท่วงที	พระหยอกเย้าเซ้าซี้ปรีดา ฯ
๏ ทรงศักดิ์	อย่ารุกรานหาญหักหนักหนา
น้องอุตส่าห์พยายามตามมา	จะขอเป็นเช่นข้าฝ่าละออง
ด้วยเกินสาวคราวแก่แพ้ผม	ไม่ควรคู่ชูชมสมสอง
ที่รุ่นราวชาวเมืองเนืองนอง	อันรูปร่างอย่างน้องไม่ต้องการ
เหมือนเขาเปรียบเทียบความเมื่อยามรัก	น้ำผักต้มขมก็ชมหวาน
เมื่อจืดจางห่างเหินเนิ่นนาน	แต่น้ำตาลว่าเปรี้ยวไม่เหลียวดู
ขอสนองรองบาทเหมือนมาดหมาย	อย่าด่วนได้ให้อายอดสู
ราชกิจผิดชอบไม่รอบรู้	พระภูวไนยได้เมตตา ฯ

โอ้โลม

๏ สุดสวาสดิ์	แสนฉลาดน่ารักหนักหนา
โฉมเฉลาชาวสวรรค์ชั้นฟ้า	จะเป็นข้าอย่าคิดบิดเบือน
ถึงทั้งเจ้าเฒ่าแก่แพ้ผม	สาวพรหมจารีไม่มีเหมือน
อย่าห่วงเหเรรวนชวนเชือน	จงเป็นเพื่อนรักพี่ร่วมที่นอน
ที่สาวสาวลาวตายพี่คลายรัก	ที่เคยคู่รู้หลักไม่พักสอน
เขาย่อมว่าปรากฏเป็นบทกลอน	กระต่ายแก่แม่ปลาช่อนงอนชด
ได้เชยน้องสองผมสมกับพี่	ไม่มีที่ตำหนิกะทิสด
พลางกอดเกี้ยวเกลียวกลมภิรมย์รส	เหมือนแม่มดเจ้าเข้าเมาสุรา
รำฟ้อนอ่อนโยนตีโทนรับ	เยื้องขยับโยกย้ายซ้ายขวา
ความอยากเหล้าเฝ้าดื่มไม่ลืมตา	จนผีออกกลอกหน้าไหว้อารักษ์ ฯ

ฯ โลมปี่พาทย์ ฯ

ช้า

๏ บัดนั้น	นางศรีสาหงกราบทรงศักดิ์
แอบชะอ้อนวอนว่าสามิภักดิ์	น้องซื่อตรงจงรักพระจักรี
เหมือนเกือกทองรองบาทมาดหมาย	ไม่ม้วยมอดวอดวายไม่หน่ายหนี
แม้นขัดเคืองเบื้องหน้าจงปรานี	อย่าฆ่าตีชีวันให้บรรลัย
ซึ่งทรงเดชเมตตาเอามาเลี้ยง	พระคุณเพียงแผ่นฟ้าจะหาไหน
ซึ่งสัญญาว่าขานประการใด	จงโปรดให้ตลอดอย่าทอดทิ้ง ฯ

ลำนำ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวอภัยนุราชปีศาจสิง
นางว่าไรให้เห็นเป็นจริง	แอบอิงพิงนางพลางพูดจา
จะถนอมกล่อมเกลี้ยงไว้เคียงข้าง	ไม่ละเมินเหินห่างเสน่หา
ไม่ถือโกรธโทษทัณฑ์กัลยา	สาวสวรรค์ขวัญตาอย่าปรารมณ์
ร้อยปีพี่ไม่ลืมแม่ปลื้มจิต	พลางโอบอุ้มจุมพิตสนิทสนม
เพลินพลอดกอดเกยเชยชม	จนบรรทมระงับหลับไป ฯ

ฯ กล่อม ฯ

ช้าปี่

๏ ครั้นรุ่งเช้าท้าวตื่นฟื้นองค์	ให้ลุ่มหลงปลงจิตพิสมัย
ลืมเหล่าสาวสรรค์กำนัลใน	มิได้ว่าขานการบูรี
ลืมเสวยเลยลืมสรงน้ำ	พระพักตร์คล้ำดำหมองเพราะต้องผี
ลืมโอรสธิดาลืมมาลี	เล่นกับศรีสาหงทรงสกา
นางแพ้เสียเบี้ยทับนับแต้ม	ต้องเอียงแก้มถวายทั้งซ้ายขวา
นางชนะกษัตริย์จัดจินดา	ธำมรงค์ลงยาให้นารี ฯ

ฯ เจรจา ฯ

ช้า

๏ เมื่อนั้น	นางโฉมยงองค์พระมเหสี
ให้ลอบดูรู้ว่าพระสามี	ไปได้อีหญิงแก่มาแต่ไพร
พระลุ่มหลงปลงจิตพิศวาส	ไม่จากอาสน์คลาดนางไปข้างไหน
ไม่ว่าขานการบำรุงกรุงไกร	หรือท้าวไทถูกฤทธิ์กฤษยา
ประหลาดนักจักใคร่ขึ้นไปเฝ้า	ดูอีเจ้ายาแฝดแพศยา
แต่เกรงท้าวคราวหลงจะสงกา	ว่าอิจฉานางเมียจะเสียที
จำจะใช้ให้สองหน่อนาถ	ไปทูลราชการงานกรุงศรี
นางนิ่งนึกตรึกตราเห็นว่าดี	เรียกโอรสบุตรีทั้งพี่น้อง ฯ

ร่าย

๏ มานบนอบหมอบเฝ้าค่อยเล่าเรื่อง	ความบ้านเมืองสอนสั่งเจ้าทั้งสอง
แล้วแต่องค์ทรงเครื่องให้เรืองรอง	ไปปรางค์ทองทูลพระชนกา ฯ
๏ เมื่อนั้น	ทั้งสององค์อภิวันท์หรรษา
ชวนพี่เลี้ยงสาวสรรค์กัลยา	ลีลาขึ้นเฝ้าท้าวไท ฯ

ฯ เพลง ฯ

๏ ครั้นถึงจึงค่อยมองเมียง	อยู่เพียงม่านทองสองไข
เห็นอีเฒ่าเฝ้าอยู่ภูวไนย	เข้าเคียงไหล่ลูบต้องกระกองกร
ค่อยแหวกม่านคลานเคียงกันพี่น้อง	ถึงแท่นทองสุวรรณบรรถร
บังคมสมเด็จพระบิดร	เห็นภูธรทำยอบหมอบเมิน ฯ
๏ เมื่อนั้น	ท้าวไทไหลเล่อเก้อเขิน
ออกห่างนางพลางถามตามสะเทิ้น	มาหมอบเมินมองหน้าอยู่ว่าไร ฯ
๏ เมื่อนั้น	สองกุมารกราบก้มบังคมไหว้
จึงทูลว่ามาเฝ้าท้าวไท	ด้วยอาลัยไม่แจ้งแคลงความ
ไม่เห็นพระเสด็จออกข้างหน้า	พวกเสนาน้อยใหญ่เข้าไต่ถาม
ราษฎรร้อนใจดังไฟลาม	เพราะถ้อยความมีคู่ความอุทธรณ์
ทั้งตีกลองร้องทุกข์พลุกพล่าน	ความโรงศาลเก่าแก่แซ่สลอน
ไม่รู้ที่ชี้ขาดราษฎร	ยิ่งซับซ้อนเก่าใหม่แน่นในวัง
ผู้ชำระจะคอยทูลฉลอง	ที่ขัดข้องต้องบังคับรับสั่ง
เสนาในใหญ่น้อยเขาคอยฟัง	วอนให้ข้ามาบังคมทูล ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวไทอภัยนุราชนเรนทร์สูร
ค่อนคลายคลั่งฟังเล่าเค้ามูล	อนุกูลไพร่ฟ้าเสนาใน
จึงว่าพ่อก็เป็นเหน็บเจ็บปวด	ให้เขานวดหน้าหลังพึ่งนั่งได้
วันนี้มีแรงจะแข็งใจ	ออกไปไต่ถามความพารา
แล้วเข้าที่สระสรงทรงเครื่อง	รุ่งเรืองระยับวับเวหา
ชวนโอรสบุตรีลีลา	สาวสรรค์กัลยาตามคลาไคล ฯ

ฯ เสมอ ฯ

๏ ออกห้องท้องพระโรงรูจี	พระนั่งที่แท่นทองผ่องใส
เห็นเสนาข้าเฝ้าท้าวไท	คลั่งไคล้ไม่ถามความบูรี
เคลิ้มเคล้นเห็นหน้าศรีสาหง	ตะลึงหลงปลงจิตด้วยฤทธิ์ผี
จึงถามว่าข้าเฝ้าเหล่านี้	เคยมีเมียชู้เคยรู้รัก
อันสาวแก่แม่ม่ายหลายอย่าง	ใครรักข้างไหนจะใคร่ประจักษ์
กูชอบแก่แม่ม่ายแยบคายนัก	รู้หลักยักย้ายได้หลายเพลง
ไม่พักเตือนเบือนเห็นก็เป็นได้	รู้จักใจจำเพาะเหมาะเหม็ง
มีเมียสาวลาวตายเหนื่อยกายเอง	มันโก้งเก้งกูไม่พอใจคบ ฯ
๏ บัดนั้น	พวกข้าเฝ้าเจ้าชู้รู้ประจบ
ต่างชอบแก่แม่ม่ายแยบคายครบ	ท้าวเธอตบเพลาสรวลชวนพูดจา ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	องค์พระมเหสีเสน่หา
รู้ว่าพระเสด็จออกเสนา	จะขึ้นไปดูหน้าอีกาลี
จึงจัดแจงแต่งองค์ทรงเครื่อง	รุ่งเรืองจำรัสรัศมี
ชวนเหล่าสาวสรรค์ขันที	ไปที่มนเทียรวิเชียรรัตน์ ฯ

ฯ เพลงช้า ฯ

ร่าย

๏ ครั้นถึงจึงเผยม่านบัง	เห็นนางนั่งบนแท่นเท้าแขนหยัด
ดัดจริตกรีดมือกระพือพัด	แป้งผัดหน้าขาวเหมือนจาวตาล
หน้านิ่วคิ้วผูกจมูกยักษ์	ไม่ควรพระจะรักสมัครสมาน
ตาผองสองผมนมยาน	ยังโปรดปรานประหลาดหวาดวิญญาณ์
เห็นท่วงทีอีเฒ่าเจ้าเล่ห์	ทำเสน่ห์ยาแฝดแพศยา
น้อยหรือนั่งตั้งปึ่งทำขึงตา	ไม่พูดจาจองหองจะลองทัก
จึงเข้าใกล้ไต่ถามนางงามนี้	นั่งร่วมที่พระองค์ทรงศักดิ์
ทำละเมิดเพลิดเพลินเหลือเกินนัก	ไม่รู้จักเราบ้างหรืออย่างไร
จะขอถามนามวงศ์พงศ์เผ่า	พวกพ้องของเจ้าเป็นชาวไหน
ยวนลาวชาวละครหรือมอญไทย	บอกให้รู้บ้างอย่าพรางกัน ฯ
๏ บัดนั้น	นางผีสิงยิ่งหัวเราะเยาะหยัน
แล้วย้อนว่าข้าเจ้าชาวสุพรรณ	ไม่รู้ชั้นเชิงเช่นเป็นชาววัง
ก็ตัวเจ้าเผ่าพงศ์วงศ์ไหน	ชื่อไรไม่บอกออกมั่ง
ข้าเคยอยู่สุวรรณบัลลังก์	จะมาบังคับข้าว่าไร ฯ
๏ ได้ฟัง	แค้นคั่งดังว่าเลือดตาไหล
เหลือที่จะสะกดอดใจ	มันฮึกฮักซักไซ้กลับไล่เลียง
จึงชี้หน้าว่าแน่อีแก่แรด	วาสนายาแฝดพูดแผดเสียง
เห็นทรงศักดิ์รักใคร่ใกล้เคียง	มาทุ่มเถียงลามเลียมเทียมทัด
กูเป็นพระมเหสีเอก	ร่วมที่ภิเษกเอกฉัตร
มึงชาติข้ามานั่งบัลลังก์รัตน์	เท้าแขนแอ่นหยัดดัดทรง
เชื่อดีผีสิงอีกิ้งก่า	พูดจาปั้นเจ๋อเห็นเธอหลง
ขึ้นนั่งแท่นแม้นดื้อถือทะนง	จะถีบส่งลงให้สาใจมึง ฯ
๏ นางเมียหลวง	หยามหยาบจาบจ้วงหวงหึง
มเหสีชิชะเอะอะอึง	ขึ้นกูมึงถึงแรดแผดร้อง
ข้ามันอีผีสิงหยิ่งเย่อ	จึงดุดันปั้นเจ๋อจองหอง
ริษยาว่านั่งบัลลังก์ทอง	มาถีบลองดูเล่นก็เป็นไร
ตายร้ายตายดีก็ทีหนึ่ง	ที่กูจะละมึงอย่าสงสัย
แท่นทองของพระภูวไนย	ประทานให้ได้อยู่อย่าดูแคลน
มิใช่ข้าอาศัยเมื่อไรเล่า	ของเราเจ้าล่วงมาหวงแหน
จะตีปีกฉีกแหกให้แตกแตน	มเหเสือเหลือแสนทำแทนเธอ ฯ
๏ น้อยหรือ	จะสู้มือถือดีตีเสมอ
จองหองร้องแรกแหกกระเชอ	ปากจะเจ่อจริงวะไม่ละมึง
เข้าตบตีผีสิงสะบิ้งสะบัด	ผลักพลัดตกเตียงเสียงผิง
ร้องเรียกเหล่าสาวศรีมี่อึง	เข้าหยิกทึ้งทุบปล้ำด้วยกำลัง ฯ
๏ บัดนั้น	คนทรงผีตีต่อยไม่ถอยหลัง
ต่างยุดยื้ออื้ออึงตึงตัง	เสียงอึกทึกทั้งวังใน ฯ

ฯ เชิด ฯ

๏ บัดนั้น	พวกพระมเหสีตีผลักไส
มันกลอกกลับรับรองว่องไว	เลี้ยวไล่ล้มลุกคลุกคลี ฯ
๏ บัดนั้น	ผีสิงยิ่งขยิกไม่หลีกหนี
คนเดียวเลี้ยวตลบตบตี	ข่วนเทวีอีบ่าวเลือดซาวไป ฯ

ฯ เชิด ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระจอมวังคลั่งคิดพิสมัย
เสียงอื้ออึงตึงตังที่วังใน	เสด็จจากพระโรงชัยฉับพลัน ฯ

ฯ เสมอ ฯ

๏ ขึ้นบนมนเทียรเขียนทอง	เห็นหญิงแก่แซ่ซ้องสาวสรรค์
พวกพระมเหสีตีรัน	เข้ายืนขวางกางกั้นทันที
พลางถามว่าอะไรมิใคร่หยุด	อุตลุดฉุดคร่าน่าบัดสี
ดูฮึกฮักหนักหนานางมาลี	ประเดี๋ยวนี้ก็ได้ขัดใจจริง ฯ

โอ้ช้า

๏ บัดนั้น	นางมารยากาลีผีสิง
ทำร้องครางพลางฉะอ้อนวอนวิง	พระทอดทิ้งเมียไว้ไม่นำพา
เขามากลุ้มรุมตีหนีไม่พ้น	เหลือทนจนชีวังจะสังขา
จะเลยลับดับสูญขอทูลลา	พลางโศกากอดบาทไม่คลาดคลาย ฯ

ฯ โอด ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	ท้าวอภัยนุราชหวาดหวั่นขวัญหาย
เห็นหอบรวนครวญครางจะวางวาย	ประคองเมียเสียดายฟายน้ำตา ฯ

ฯ โอด ฯ

๏ เมื่อนั้น	มเหสีมีแต่แผลนขา
เจ็บแสบแทบจะมรณา	ยิ่งโมโหโศกาพาที
พระองค์จงแลดูแผลน้อง	แขนขนองเลือดซับดังสับสี
ทั้งคางคิ้วริ้วรอยมันต่อยตี	ร้ายกาจชาติผีมือมีพิษ
ฉะครางร่ำสำออยน้อยหรือนั่น	ไหนตัวมันมีแผลแต่สักหนิด
พระหลงเชื่อเสือเฒ่าเจ้าความคิด	ไม่พินิจผิดชอบเฝ้าปลอบมัน
แม้นครั้งนี้มิเลี้ยงตามเยี่ยงอย่าง	จะเข้าข้างอีแก่แปรผัน
พระองค์จงพิฆาตฟาดฟัน	ให้ข้านี้ชีวันวางวาย
แม้นเอ็นดูอยู่ว่าเป็นข้าเก่า	โทษอีเฒ่าหัวเสือเหลือหลาย
ขอใส่บททดแทนที่แสนร้าย	อย่าให้อายอดสูชาวบูรี ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ ทรงฟัง	ยิ่งแค้นคั่งว่าเหม่มเหสี
ไม่ยำเยงเกรงผัวตัวดี	มารุมตีเมียข้าด่าทอ
ยังจะเอาเขาไปใส่บท	ตั้งกฎโกงไว้ศาลไหนหนอ
แม้นชำระจะยับต้องปรับพอ	เบี้ยรุกเบี้ยก่อหมอความ
ที่โทษตัวชั่วช้าไม่ว่ามั่ง	ทำลำพังใจเองไม่เกรงขาม
ชอบเอาบ่าวข้าที่มาตาม	เฆี่ยนถามสามยกผ่าอกมัน
ยังไม่ไปให้พ้นบ่นบ้า	ประเดี๋ยวนี้ชีวาจะอาสัญ
อีผีสิงยิ่งครางไม่ห่างกัน	เฝ้านวดฟั้นฟกช้ำลูบคลำไป ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางกษัตริย์ขัดข้องไม่ผ่องใส
เห็นสามีวิปริตผิดใจ	นางครวญคร่ำร่ำไรโศกา ฯ

ฯ โอด ฯ

โอ้ช้า

๏ โอ้ว่าพระองค์ทรงศักดิ์	ช่างลุ่มหลงปลงรักมันหนักหนา
เสียแรงน้องรองบาทไม่คลาดคลา	ต้องต่ำต้อยน้อยหน้าอีกาลี
เหมือนละลดยศศักดิ์อัคเรศ	จงห้ำหั่นบั่นเกศเกศี
ไม่ขออยู่ดูหน้าชาวธานี	ชาตินี้มีกรรมก็จำตาย
ต้องกริ้วกราดคาดโทษโกรธแค้น	สุดแสนอดสูไม่รู้หาย
ร่ำพลางนางทุ่มทอดกาย	ฟูมฟายชลนาโศกาลัย ฯ

ฯ โอด ฯ

ร่าย

๏ บัดนั้น	นางศรีสาหงเห็นหลงใหล
แสร้งฉะอ้อนวอนพระภูวไนย	ขอลาไปสู่ป่าพนาวัน
อยู่ในวังดังไฟใกล้ฝอย	จะตบต่อยตีด่าให้อาสัญ
เขาเขม่นเข่นเขี้ยวเคี้ยวฟัน	ชุ่ยฉันนั่นแน่พระแลดู ฯ
๏ ฟังยุ	พระพลอยดุเดือดว่าน่าอดสู
กูเห็นแน่แก่ตาต่อหน้ากู	แขนชูชุ่ยนางทำอย่างนี้
คอยเขม่นเข่นเขี้ยวเจียวอุเหม่	เจ้าโมโหโวเว้มเหสี
ไม่ยำเยงเกรงกลัวถือตัวดี	ประเดี๋ยวนี้ก็ได้ถูกไม้เรียว ฯ
๏ ทูลเกล้า	พ่อเจ้าประคุณอย่าฉุนเฉียว
ช่างเชื่ออีผีสิงจริงเจียว	เห็นชุ่ยเห็นเข่นเขี้ยวคอเดียวกัน
ฉะหนักหนอตอแหลอีแก่แรด	ทำออดแอดอ้อนวอนผ่อนผัน
มิยำเยงเกรงองค์พระทรงธรรม์	จะเอาฟันออกจากปากมึง
จะข่มขู่กูนั้นอย่ามั่นหมาย	ตายร้ายตายดีก็ทีหนึ่ง
เฝ้าแต้มเติมเหิมฮึกลึกซึ้ง	ไม่แคล้วแล้วมึงแมวพึ่งพระ ฯ
๏ แม่เจ้า	จะทำไมทำเข้าเอาซินะ
เข้าเคียงนางพลางว่ามาแล้วคะ	จะตบจะต่อยทำตามลำพัง ฯ
๏ เหลือกลัว	นางจิกหัวตบตีหน้าที่นั่ง
อีผีสิงยิ่งร้องก้องดัง	ตาทั้งสองบอดทุ่มทอดกาย ฯ

ฯ โอด ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวไทได้กราดฟาดโฉมฉาย
โมโหมาตามัวหวดขรัวยาย	ตีรายร้องอึงคะนึงไป ฯ

ฯ เชิด ฯ

๏ เมื่อนั้น	มเหสีหนีออกข้างนอกได้
พาเหล่าสาวสรรค์กำนัลใน	กลับไปปรางค์มาศปราสาททอง ฯ

ฯ เสมอ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระภูธนร้อนรนหม่นหมอง
พยุงนางวางเตียงเคียงประคอง	พลางถามว่าตาน้องเป็นอย่างไร ฯ
๏ บัดนั้น	นางผีสิงยิ่งทำร่ำไห้
ปวดนักจักขุปะทุไป	แกล้งพิไรครางร้องกุมสองตา ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระจอมวังฟังนางครางนักหนา
เร็วเร็วเข้าเถ้าแก่บอกเสนา	ให้ผูกคอหมอมาอย่าช้าที ฯ
๏ บัดนั้น	เถ้าแก่ประณตบทศรี
ไปเร่งสั่งข้างหน้าหาหมอดี	อยู่ที่ไหนไหนไปเอามา ฯ
๏ บัดนั้น	กรมวังทั้งหลายซ้ายขวา
ไปเที่ยวผูกคอหมอยาตา	ได้มาพาเข้าเฝ้าเจ้านาย ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	จอมกษัตริย์ตรัสสั่งหมอทั้งหลาย
ให้รักษายาใส่แม้นไม่คลาย	ถูกถองเฆี่ยนเจียนตายหลังลายไป ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	นางศรีสาหงเห็นหลงใหล
ทำมารยาว่ากล่าวกับท้าวไท	เพื่อนที่ไกรลาสมาเมื่อราตรี
เขาบอกว่าถ้าพระองค์จงรัก	ให้ควักเนตรพระมเหสี
เอามาใส่นัยน์ตาข้านี้	จะเห็นดีเหมือนดังแต่หลังมา ฯ
๏ ทรงฟัง	กำลังคลั่งรักหนักหนา
จึงว่าบุญแล้วเจ้าแก้วตา	เทวาบอกความให้ทรามวัย
อีทิพมาลีมันตีน้อง	จนจักขุพุพองเป็นหนองไหล
โทษหนักจักทำให้หนำใจ	ควักตามาใส่ให้เทวี
แม้นโฉมฉายหายแน่แลเห็น	จะให้เป็นที่พระมเหสี
ว่าพลางย่างเยื้องจรลี	ออกนั่งที่แท่นโถงพระโรงใน ฯ

ฯ เสมอ ฯ

๏ ตรัสเรียกกรมวังมาสั่งว่า	โทษอีมาลีหนักถึงตักษัย
ตีเมียรักจักขุปะทุไป	จะควักตามาใส่ให้นงลักษณ์
ตัวมันนั้นส่งเป็นโขลนจ่า	ริบหมดยศถาบรรดาศักดิ์
จะคอยเอาเข้ายาอย่าช้านัก	ไปควักลูกตามาไวไว ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	กรมวังบังคมประนมไหว้
กับท้าวนางต่างพากันคลาไคล	ตรงไปปรางค์ปรานางมาลี ฯ

ฯ เชิด ฯ

๏ ครั้นถึงจึงทูลนงลักษณ์	สั่งให้ควักแก้วตามารศรี
ริบหมดลดถอดเทวี	เป็นที่โขลนใช้อยู่ในวัง ฯ
๏ ได้ยิน	สุดสิ้นสติตะลึงนั่ง
เขาฉุดองค์ลงจากบัลลังก์	กรมวังพร้อมพรักจะควักตา
นางอ้อนวอนว่าช้าสักหน่อย	ตะโกนเรียกลูกน้อยเสน่หา
องค์พระอนันต์นางวรรณา	วิ่งมากอดองค์พระชนนี ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	ท่านท้าวนางต่างว่ามารศรี
จะรอช้าข้าเจ้าเหล่านี้	จะมีโทษทัณฑ์อันตราย
กรรมของพระแม่แน่นัก	สุดที่จักแก้ไขให้หาย
พลางผูกหัตถ์มัดเงื่อนไม่เคลื่อนคลาย	เจ้าขรัวนายสั่งให้ควักนัยน์ตา ฯ
๏ เมื่อนั้น	มเหสีชีวังจะสังขา
สงสารพระอนันต์นางวรรณา	โศกาครวญคร่ำรำพัน ฯ

ฯ โอด ฯ

โอ้ปี่

๏ โอ้ลูกแก้วแววตาของแม่เอ๋ย	แม่เคยเลี้ยงถนอมจอมขวัญ
อยู่กับเจ้าเช้าเย็นได้เห็นกัน	ครั้งนี้ชีวันจะบรรลัย
ทั้งสององค์จงจำคำสั่ง	คอยระวังกายาอัชฌาสัย
แม้นขับหนีตีโบยต้องโพยภัย	พากันไปพึ่งพระอัยกา
แม้นเลี้ยงดูอยู่ดีทั้งพี่น้อง	จงปกป้องครององค์ไร้วงศา
ฝ่ายน้องรักภักดีฝ่ายพี่ยา	พ่ออย่าด่าตีน้องจงครองกัน
แม่นี้ชีวิตไม่รอดแล้ว	จะคลาดแคล้วแก้วตาม้วยอาสัญ
จะเกิดไหนให้สองพี่น้องนั้น	ได้กำเนิดเกิดครรภ์ของมารดร
แล้วฝากฝังทั้งปวงข้าหลวงใหญ่	แม้นหน่อไทผิดพลั้งช่วยสั่งสอน
สงสารลูกผูกใจอาลัยวอน	สะอื้นอ้อนโศกาอาลัย ฯ

ฯ โอด ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	พระพี่น้องสองราน้ำตาไหล
กันแสงพลางต่างกอดพระแม่ไว้	มิให้ผู้ใดควักนัยน์ตา
แล้วร้องว่าฆ่าเรานี้เสียด้วย	จะสู้ม้วยชีวังสังขา
แม้นไม่ประหารผลาญชีวา	ไม่ให้นัยนาชนนี ฯ
๏ บัดนั้น	ท้าวนางต่างประคองสองศรี
ค่อยผันผ่อนวอนว่าพาที	ขัดขวางอย่างนี้มีโทษทัณฑ์
ถ้าเพ็ดทูลฉุนเฉียวเกรี้ยวกราด	ต้องรับราชอาชญาอาสัญ
แม้นพี่น้องสองราพากัน	ไปทูลขอโทษทัณฑ์พระมารดา
ถ้าออกโอษฐ์โปรดให้ไม่ม้วย	ได้ช่วยชนนีดีหนักหนา
จะรอรั้งยังไม่ควักนัยน์ตา	ทั้งสององค์จงพากันคลาไคล ฯ
๏ เมื่อนั้น	พระพี่น้องสองทรงกันแสงไห้
สวมสอดกอดองค์พระแม่ไว้	ครวญคร่ำร่ำไรโศกา ฯ

โอ้ปี่

๏ โอ้แม่เจ้าประคุณของลูกเอ๋ย	พระองค์เคยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษา
แม้นพระชนนีสิ้นชีวา	ลูกยาจะอยู่กับผู้ใด
พระบิตุรงค์หลงเมียเสียแล้วจ้ะ	จะเหมือนพระชนนีลูกที่ไหน
จะอดอยากยากเย็นจะเห็นใคร	ลูกเปลี่ยวใจไม่อยู่จะสู้ตาย
ใครใครไปทูลเถิดว่าข้า	สงสารมารดาไม่รู้หาย
ถ้าแม้นว่าตาบอดคงวอดวาย	จะขอตายด้วยพระชนนี
จะทูลขอก็เห็นจะไม่ให้	แค้นใจน้อยหน้าอีทาสี
อย่าช้าอยู่ผู้รับสั่งทั้งนี้	เร่งฆ่าตีชีวันให้บรรลัย
พระแม่จ๋าอย่าอยู่เลยพูคะ	ตายเถิดจ้ะประเสริฐไปเกิดใหม่
ลูกดูแม่แลดูลูกผูกใจ	สะอื้นให้ไม่วายฟายน้ำตา ฯ

ฯ โอด ฯ

ร่าย

๏ บัดนั้น	กรมวังทั้งขรัวนายซ้ายขวา
สงสารคำรำพันจำนรรจา	ต่างปรึกษาว่าจะทำกระไร
หน่อกษัตริย์ขัดขวางอย่างนี้	ไม่รู้ที่จะควักจักขุได้
จะฉุดลากพรากเธออำเภอใจ	ก็เกินไปไม่ควรลวนลาม
เหมือนหลบลู่ดูถูกลูกหลวง	ลามล่วงจ้วงจาบหยาบหยาม
ที่ขัดข้องต้องทูลมูลความ	สุดแต่ตามจะโปรดโทษทัณฑ์
ปรึกษาพลางทางพากันมาเฝ้า	ก้มเกล้ากราบกลัวตัวสั่น
ทูลถามตามจริงทุกสิ่งอัน	กล่าวโทษพระอนันต์นางวรรณา ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ ได้ฟัง	ค่อยคลายคลั่งยังรักหนักหนา
ไหนลูกกูอยู่ไหนทั้งสองรา	กับแม่มันนั้นพามาไวไว ฯ
๏ บัดนั้น	กรมวังฟังตรัสกราบไหว้
ต่างวิ่งมาหาสองหน่อไท	จูงไปทั้งองค์นงเยาว์ ฯ
๏ เมื่อนั้น	มเหสีวิโยคโศกเศร้า
เห็นคลายโกรธโทษทัณฑ์บรรเทา	คลานเข้าไปกราบกับบาทา ฯ

ฯ โอด ฯ

โอ้ปี่

๏ โอ้พระผ่านเกล้าเจ้าประคุณ	เคยพึ่งบุญอุ่นเกศเกศา
แต่รุ่นราวสาวหนุ่มคุ้มชรา	ไม่ข้องขัดอัชฌาพระสามี
มาเกิดเข็ญเป็นเคราะห์เพราะวิวาท	ให้ขุ่นเคืองเบื้องบาทบทศรี
เพราะเบาจิตผิดพลั้งครั้งนี้	พระภูมีจงโปรดยกโทษทัณฑ์
ถ้าแม้นควักจักขุปะทุบอด	เหมือนม้วยมอดชีวาอาสัญ
จงโปรดไว้ให้มีชีวัน	อยู่เลี้ยงเจ้าอนันต์กับวรรณา
พระองค์จงคิดถึงเมียมั่ง	มาไกลทั้งบิตุรงค์วงศา
พระชุบย้อมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงมา	ไม่นิราศคลาดคลาฝ่าธุลี
ถึงมิเลี้ยงเคียงองค์พระทรงเดช	ใช้เช่นเป็นวิเสทโรงสี
สะอื้นอ้อนวอนว่าพระสามี	โศกีกอดบาทไม่คลาดคลา ฯ

ฯ โอด ฯ

ร่าย

๏ ฟังวอน	กระกองกรแก้มัดหัตถา
ค่อยคลายคลั่งนั่งเคียงขอสมา	ให้คงว่าที่พระเสาวนีย์ ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	นางศรีสาหงรู้เพราะหูผี
ทำครางร้องมองมาเตือนสามี	ไม่ปรานีน้องบ้างหรืออย่างไร
จะขอแก้วแววตาทำยายอด	ให้หายบอดชื่นแช่มแจ่มใส
พลางเคียงเข้าเป่ามนต์ให้ดลใจ	พระกลับคลั่งสั่งให้ควักนัยน์ตา ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	กรมวังฟังตรัสผูกหัตถา
จะจูงไปให้ห่างนางพญา	ร้องทูลอ้อนวอนว่าจาบัลย์ ฯ

ฯ โอด ฯ

โอ้ร่าย

๏ โอ้ว่าพระทูลกระหม่อมแก้ว	โปรดแล้วกลับฉุนหุนหัน
แม้นเนตรน้องต้องประสงค์ทรงธรรม์	ถึงชีวันบรรลัยไม่เสียดาย
จะควักไปให้อีผีสิง	น้อยหน้าจริงเจ็บใจไม่รู้หาย
ถึงแสนชาติคลาดแคล้วเกิดแล้วตาย	ไม่เคลื่อนคลายวายแค้นแสนทวี
พระองค์สงสารกับบุตรบ้าง	จะอ้างว้างทั้งสองหมองศรี
เห็นกับพระชนกชนนี	ได้ฝากฝังครั้งนี้ขอชีวา
ไว้ชีวิตคิดมั่งสักครั้งหนึ่ง	อย่ามึนตึงขึ้งโกรธโปรดเกศา
เขาลากฉุดหยุดยั้งรั้งรา	สะอื้นอ้อนวอนว่าโศกาลัย ฯ

ฯ โอด ฯ

โอ้ช้า

๏ เมื่อนั้น	พระพี่น้องสองราน้ำตาไหล
กราบบิดรวอนทูลท้าวไท	พระบิตุรงค์จงได้โปรดปราน
ถึงแม้นพระมารดาตาบอด	จะม้วยมอดมั่นคงน่าสงสาร
ลูกเปล่าใจไร้พงศ์วงศ์วาน	ขอประทานโทษพระชนนี
มิโปรดเกล้าเอาลูกฆ่าเสียด้วย	ไม่ขออยู่สู้ม้วยไปเป็นผี
เห็นสุดคิดบิดาไม่พาที	ต่างโศกีกลิ้งเกลือกเสือกกาย

ฯ โอด ฯ

๏ ฟังวอน	พระทัยอ่อนอาลัยจิตใจหาย
สมประดีมีมั่งคลั่งคลาย	กลับเสียดายกัลยาอาลัย
เรียกตำรวจเหวยพากลับมานี่	ครั้นอีผีเป่าองค์เคลิ้มหลงใหล
กลับเคืองขัดตรัสว่าพามาไย	เอาตัวไปควักตาเสียอย่าฟัง ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	พวกโขลนจ่าว้าวุ่นรุนหน้าหลัง
ฉุดคร่าพานางไปกลางวัง	พระลูกทั้งสองวิ่งเข้าชิงไว้
พวกท้าวนางต่างเหนี่ยวหน่อกษัตริย์	กอดกระหวัดไว้สิ้นดิ้นไม่ไหว
ต่างผูกมัดรัดองค์อรไท	ยุดไว้ให้ตึงตรึงตรา
แล้วแขวะควักจักขุเลือดพุพลุ่ง	นางสะดุ้งร้องกรีดหวีดผวา
เอาพานทองรองแก้วแววตา	นางพญาเสือกซบสลบลง ฯ

ฯ โอด ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระหน่อไททั้งสองร้องเสียงหลง
เขาละวางต่างชิงกันวิ่งตรง	เข้าสวมสอดกอดองค์ชนนี
เห็นเลือดนองสองตาซ้ายขวาบอด	ระทวยทอดทุ่มอกชกเกศี
สงสารแม่แน่นิ่งยิ่งโศกี	ครวญคร่ำร่ำพิรี้พิไรไป ฯ

ฯ โอด ฯ

โอ้ปี่

๏ โอ้สงสารมารดาตาบอด	เลือดยังฟอดฟูมโซมชโลมไหล
ช่วยไม่ทันมันฉุดยุดไว้	ไม่เห็นใจเจ้าคุณสิ้นบุญแล้ว
ลูกแลเหลียวเปลี่ยวจิตสุดคิดอ่าน	สิ้นวงศ์วานว่านเครือเชื้อแถว
จะเกิดอื่นหมื่นชาติอย่าคลาดแคล้ว	ให้ลูกแก้วเกิดครรภ์พระมารดร
ได้เคยเห็นเย็นเช้าเจ้าประคุณ	พระการุญรับขวัญรำพันสอน
ถนอมเลี้ยงลูกยาไม่อาทร	จะนั่งนอนเป็นสุขทุกเวลา
ลูกจะใคร่ได้ม้วยด้วยพระแม่	สงสารแต่น้องรักหนักหนา
พลางสวมกอดพลอดกันจำนรรจา	แม่วรรณาหนะม้วยเสียด้วยกัน
ขนิษฐาว่าจ้ะจะตายด้วย	เป็นเพื่อนม้วยช่วยพาฉันอาสัญ
แล้วพี่น้องสองราร่ำจาบัลย์	สะอื้นอั้นอ่อนซบสลบไป ฯ

ฯ โอด ฯ

๏ บัดนั้น	หลวงแม่เจ้าเถ้าแก่เข้าแก้ไข
ขรัวนายนั้นพรั่นตัวกลัวภัย	เชิญพานใส่แก้วตารีบมาพลัน ฯ

ฯ เสมอ ฯ

๏ ครั้นถึงจึงประคองพานทองตั้ง	ถนอมพระจอมวังนรังสรรค์
แล้วทูลความตามจริงทุกสิ่งอัน	สามองค์นั้นแน่นิ่งไม่ติงองค์ ฯ
๏ เมื่อนั้น	ท้าวไทได้ของต้องประสงค์
ยกพานไปในห้องทองผจง	ตั้งให้ศรีสาหงนงลักษณ์ ฯ

ฯ เจรจา ฯ

๏ บัดนั้น	นางสาหงทรงผียินดีนัก
ทำเสกใส่นัยน์ตาฤทธิ์อารักษ์	ให้ท้าวเห็นเป็นจักขุคืนดี ฯ
๏ เมื่อนั้น	พระจอมวังนั่งชมนางโฉมศรี
มาพบเห็นเป็นเมียมิเสียที	ได้เทวีชาวสวรรค์ชั้นฟ้า
พระเนตรน้องสองข้างสว่างแล้ว	ดูผ่องแผ้วผิวพักตร์นวลหนักหนา
พลางกอดเกี้ยวเกลียวกลมภิรมยา	จนโพล้เพล้เวลาราตรี ฯ

ฯ โลมปี่พาทย์ ฯ