พระทันตธาตุชั้นที่ ๒

​ในทางที่กล่าวว่า พระทันตธาตุที่ ๒ ได้ทำขึ้นนั้น เซอ เย. อี. เตนเนนต์ ได้กล่าวดังนี้

เมื่อพุทธศักราช ๒๑๐๙ จุลศักราช ๙๒๘ พระเจ้าหงสาวดี คือเมืองพะโค หรือบิคู มีผู้ทูลว่า จะได้เจ้าหญิงเมืองลังกาเปนพระอัครมเหษี จึงได้แต่งทูตออกไปขอวิวาหะ แต่เจ้าแผ่นดินลังกาซึ่งดำรงราชย์ เวลานั้นชื่อดองยวง ตามชื่อที่เข้ารีต ชื่อเดิม ธัมมปาละ พเอิญไม่มีพระราชโอรสแลธิดา คำทำนายนั้นเกือบจะเปนอันไม่ถูกต้องอยู่แล้ว พอมีขุนนางกรมวังผู้หนึ่งซึ่งนับเนื่องอยู่ในเชื้อพระวงศ์ กราบทูลแนะนำที่จะให้ส่งบุตรสาวของตนออกไปแทน เพิ่มความชั่วขึ้นในความไม่สุจริต โดยล่อลวงให้ทูตรามัญทั้งหลายเชื่อว่า ยังมีพระทันตธาตุเปนของแท้เก็บซ่อนไว้ได้ พระทันตธาตุซึ่งพวกฝรั่งเมืองคัวทำลายเสียนั้นเปนของทำปลอมไว้ ​ความคิดล่อลวงอันนั้น เปนอันได้สำเร็จ หญิงซึ่งต่างว่าเปนเจ้านั้น ก็ได้ต้อนรับที่เมืองหงสาวดีโดยอภิเษกมงคล ตั้งอยู่ในตำแหน่งอัครมเหษี แลส่งราชทูตทั้งหลายออกไปยังสิงหฬทวีป รับพระทันตธาตุซึ่งภายหลังได้ตกไปอยู่เมืองอารคัน

เตนเนนต์ ผู้แต่งหนังสือ ได้คัดข้อความจากหนังสือซึ่ง เดอเคาโตพรรณาข้อความพิสดารต่อไป ดังนี้

ว่าเมื่อพรัหมะ พระเจ้าแผ่นดินเปคูประสูติ โหรทั้งหลายได้ทำนายว่า จะได้พระราชธิดากรุงลังกาเปนชายา จะมีลักษณรูปโฉมเช่นนั้น ๆ จะมีส่วนพระหัดถ์พระบาทเช่นนั้น ๆ พรัหมะมีความปราถนาที่จะให้สมดังคำทำนาย จึงได้ส่งทูตานุทูตออกไปยังดองยวง พระเจ้ากรุงคอตตา ในพระราชสาส์นนั้นยกย่องเหมือนหนึ่งว่า พระเจ้าดองยวงเปนผู้สืบกษัตริย์เที่ยงแท้ ไม่เปนแต่พระเจ้าแผ่นดินโดยเอกเทศองค์หนึ่งของเกาะลังกา ขอพระราชธิดา เพื่อจะอภิเษกแลส่งเครื่องราชบรรณาการ​ล้วนสิ่งของอันมีค่าซึ่งไม่เคยมีในเกาะลังกา เต็มลำเภตรา กับทั้งแพรผ้าแลเพ็ชร์พลอยอันมีราคา ทูตานุทูตมาถึงในเวลาซึ่งพระเจ้าแผ่นดินได้ทิ้งคอตตามาอยู่ในกำแพงป้อมเมืองโคลัมโบ พุทธศักราช ๒๑๐๗ จุลศักราช ๙๒๖ พระเจ้าดองยวงได้ต้อนรับทูตโดยความยกย่องเปนอันมาก ทราบความประสงค์ที่ทูตมาแล้ว ปิดบังความจริงเสียในข้อที่โหรทั้งหลายได้ทายผิด เพราะเธอไม่มีโอรสหรือธิดาเลย จึงได้นำบุตรสาวแห่งอำมาตย์ผู้ใหญ่ในกรมวังซึ่งเปนเชื้อพระวงศ์ แลนางคนนั้นได้ถือสาสนาพระเยซูแล้วโดยความคิดอ่านของคอเวอนเนอผู้ชื่อว่า ฟรานซิสโก บาเรตโต อันอำมาตย์กรมวังผู้นั้นได้รับเปนชื่อตัวด้วย แลนอกนั้นยังได้ยอมให้อ้างว่าเปนเชื้อพระวงศ์ เพราะอำมาตย์ผู้นี้มีอำนาจมากดังนั้น จึงได้แนะนำเจ้าแผ่นดินให้ทำตามความคิดตัว หญิงผู้นั้นได้ยกย่องให้มีเกียรติยศทุกประการอย่างพระราชธิดา เมื่อทูตานุทูตมาถึง ได้โปรดให้นางนั้นเสวยร่วมภาชนะ​ด้วยพระองค์ แลรับสั่งเรียกดังพระราชธิดาด้วยประการทั้งปวงนี้ จึงส่งไปให้เปนพระอัครมเหษีพระเจ้ากรุงหงสาวดี

ข้อขัดขวางซึ่งพระเจ้าดองยวงกลัวเกรงอยู่มากนั้น คือ กัปตันเยเนอราลเมืองโคลัมโบ แลแฟรนซิสแกง คือพวกพระทั้งหลาย ถึงแม้ว่านางนั้นเปนผู้ถือสาสนาพระพุทธ เขาย่อมเห็นอยู่ว่าเปนลูกแกะอยู่ในฝูงเขา ซึ่งสามารถจะบังคับให้ถือสาสนาพระเยซูเมื่อใดก็ได้ เพราะเหตุนี้คนทั้งหลายเหล่านั้นน่าที่จะขัดขวางมิให้นางนี้ออกไปจากลังกาทวีปได้ เจ้าแผ่นดินได้ปรึกษากับกรมวังผู้ใหญ่ผู้นี้ ซึ่งเปนคนมีทุนรอนแลมีความคิด เมื่ออำมาตย์ผู้นั้นชี้แจงอันใด เจ้าแผ่นดินย่อมเชื่อถือทุกอย่าง จนบังคับกดขี่ให้ละทิ้งเมืองคอตตามาได้ความยากจน ด้วยความมุ่งหมายที่จะมั่งมี โดยค้าขายกับเมืองหงสาวดี จึงได้ตกลงยอมจะส่งนางผู้นี้ออกไปให้พระเจ้าแผ่นดินรามัญ เว้นไว้แต่ต้องให้เปนความลับ อย่าให้โปรตุเกศที่โคลัมโบทราบ

​แต่ฝ่ายอำมาตย์กรมวังได้ทำยิ่งกว่านั้น คือคิดพร้อมกับเจ้าแผ่นดิน นำเขากวางมาแกะเปนรูปพระทันตธาตุ เหมือนอย่างเช่นที่ดองคอนสแตนไตน์ ได้นำไปเสียแล้วนั้น หุ้มด้วยทองคำบัญจุในพระเจดีย์อันมีค่าประดับด้วยพลอยต่าง ๆ อำมาตย์กรมวังผู้นั้นซึ่งถือว่าเข้ารีตสาสนาพระเยซูแล้ว ยังมีน้ำใจนับถือพระพุทธสาสนา เมื่อสนทนากันกับทูตานุทูตแลพระสงฆ์ซึ่งมาด้วยในเวลาก่อนที่จะไปนมัสการถวายเครื่องสักการบูชาพระพุทธบาทที่ยอดเขาอดัม ได้แจ้งให้ทราบเปนความลับว่าพระเจ้าดองยวง เจ้ากรุงสิงหฬ ยังมีพระทันตธาตุของพระพุทธเจ้าที่แท้จริงอยู่ สิ่งซึ่งดองคอนสแตนไตน์จับไปได้นั้น เปนของปลอมตัวเขาเปนกรมวังผู้ใหญ่ได้เก็บซ่อนพระทันตธาตุไว้ที่เรือน พระเจ้ากรุงลังกาได้ถือสาสนาพระเยซูเสียแล้ว ทูตานุทูตแลพระสงฆ์ได้ทราบดังนั้น สำคัญว่าจริงก็มีความยินดี ขออนุญาตที่จะได้เห็น อำมาตย์นั้นก็ไม่ใคร่จะยอม แต่​ครั้นเมื่อภายหลังขอให้ปลอมตัวไปที่บ้านในเวลากลางคืน นำพระทันตธาตุจำลองซึ่งบัญจุในเจดีย์ ตั้งอยู่บนที่บูชาแวดล้อมไปด้วยเครื่องหอมแลประทีป ครั้นเมื่อคนทั้งหลายเหล่านั้นได้เห็นก็กราบลงเหนือภาคพื้น ทำสักการบูชาแลสวดคำนมัสการล่วงเวลาเปนอันมากในราตรีนั้น ภายหลังจึงได้ว่ากล่าวอ้อนวอนกับอำมาตย์กรมวัง ขอให้ส่งพระบรมธาตุไปถวายพระเจ้ากรุงหงสาวดีกับเจ้าหญิงนั้นด้วย รับสัญญาว่าจะให้มีการมหรศพใหญ่ เนื่องในการอาวาหะภิเษกมงคลนั้นด้วย พระเจ้าพรัหมะจะส่งทองสิบหมื่นในชั้นแรก แลจะส่งเภตราอันบันทุกเต็มด้วยเข้าเปลือกปีละลำทุกปีไป สิ่งของอื่น ๆ เมื่อจะต้องการอันใดก็จะส่งให้ตามปราถนา การซึ่งสัญญากันนี้เปนความลับรู้กันแต่ฉเพาะพระเจ้าแผ่นดินแลอำมาตย์กรมวัง

ครั้นเมื่อเวลาจะส่งนางสาวลังกาไป ก็ได้ปิดบังด้วยความฉลาด กัปตันแห่งเมืองโคลัมโบ แลเดสเดเมโล​หรือบาดหลวงทั้งหลายก็ไม่มีใครทราบ แลไม่มีใครสงสัย พระเจ้ากรุงลังกาแต่งให้แอนคริสบายันมุททลิยา ขุนนางลังกาเปนราชทูตไปด้วยกับนางไม่มีเหตุการณ์อันใด เปนปรกติตามทาง จนถึงท่าใต้เมืองโกสมีจึงกราบทูลแจ้งข่าวพระราชเทวีเสด็จมาถึง ไปให้พระเจ้าแผ่นดินแลขุนนางทั้งปวงทราบ ต่างคนมีความยินดีเปนอันมาก

พระมหาอุปราชราชโอรสแห่งพระเจ้าแผ่นดิน เสด็จลงมารับถึงท่าเรือ พระเจ้าแผ่นดินเสด็จออกมารับที่ประตูพระราชวัง จัดตำหนักให้อยู่ ประกอบไปด้วยห้องอันตกแต่งเปนอันงาม ทั้งห้องประทม ที่ประทับ ที่แต่งพระองค์ อันสมควรแก่ตำแหน่งพระอัครมเหษีที่พระเจ้าแผ่นดินอันบริบูรณ์ไปด้วยราชสมบัติ แลมีพระเดชานุภาพใหญ่ แล้วก็พระราชทานทรัพย์ศฤงคารส่วยสาอากรข้าไทยมอบให้เปนใหญ่ในพระราชวัง เสด็จไปประทับอยู่ด้วยเสมอมิได้ขาด โปรดให้ตั้งพระราช​พิธี ให้ชนทั้งปวงถวายสัตย์สาบาลยกย่องนางนั้นเปนเจ้าของตนทั่วหน้า

ฝ่ายพระสงฆ์ทั้งหลายแลทูตานุทูตทั้งปวง ก็กราบทูลเรื่องราวแห่งพระทันตธาตุ ซึ่งเปนที่นับถือยังคงรักษาไว้ได้ มิได้เปนอันตรายแลได้จัดการตกลงกับผู้รักษาตลอดแล้วนั้น พระเจ้าพรัหมะก็ทรงพระปรีดาด้วยสมดังพระประสงค์ ทรงเข้าพระทัยว่าเปนพระทันตธาตุแห่งพระของพระองค์ แลนับถือยิ่งกว่าสิ่งหนึ่งสิ่งใดทั้งสิ้น มิได้ช้าก็ส่งพระสงฆ์แลทูตานุทูตสำรับนั้น กับทั้งเครื่องบรรณาการอันวิเศษไปยังพระเจ้ากรุงลังกา แลสัญญาว่าจะส่งสืบไปอีก ให้มีราคายิ่งกว่านั้น ทูตานุทูตก็ไปถึงเมืองโคลัมโบ ว่ากล่าวตกลงกันโดยความลับกับดองยวง ก็มอบพระทันตธาตุจำลองกับทั้งเจดีย์ที่ตั้งให้แก่ทูตานุทูต ด้วยแสดงความอาลัยแลเปนความลับ ทูตานุทูตก็ทูลลามาโดยเรือเดิมนั้นตราบเท่าถึงประเทศรามัญ