คำอธิบาย

โคลงนิราสเรื่องที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ นายนรินทร์ธิเบศร หุ้มแพรมหาดเล็กฝ่ายพระราชวังบวร ชื่อตัวชื่ออิน แต่งเมื่อไปตามเสด็จสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ เสด็จยกกองทัพหลวงไปปราบพม่าข้าศึกซึ่งยกมาตีเมืองถลางแลเมืองชุมพร เมื่อต้นรัชกาลที่ ๒ ในปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๕๒ จึงเรียกนามตามชื่อผู้แต่งว่า นิราสนรินทรอิน

ทำนองความที่นรินทรอินแต่งนิราสเรื่องนี้ เอาแบบอย่างมาแต่โคลงนิราสกำสรวญของศรีปราชญ์ ซึ่งแต่งในครั้งกรุงศรีอยุธยา แต่แต่งดียิ่งกว่าเรื่องกำสรวญของศรีปราชญ์ นับถือกันในหมู่กวีว่าเปนโคลงแต่งดีอย่างเอกเรื่อง ๑ พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) เคยกล่าวว่า ได้ลองพิจารณาหาที่ติโคลงนิราสนรินทรอินนักแล้ว ไม่พบแห่งใดที่จะแก้ไขให้ดียิ่งขึ้นไปได้ ในบรรดาผู้ที่ชอบอ่านโคลงฉันท์ ​จะเปนกวีก็ตาม หรือเปนแต่นักเรียนก็ตาม ที่จะไม่เคยอ่านแลไม่เคยชอบหนังสือโคลงนิราสนรินทรอิน จนถึงจำไว้ได้ มากบ้าง น้อยบ้าง เห็นจะไม่มี

แต่ปลาดอยู่อย่างหนึ่ง ที่หนังสือกลอนซึ่งปรากฎว่านรินทรอินได้แต่งไว้มีน้อย นอกจากโคลงนิราสเรื่องนี้ หนังสือซึ่งนรินทรอินแต่งว่ากันว่า มีโคลงยอพระเกียรติ์ในท้ายหนังสือปฐมมาลาเรื่องหนึ่ง แต่ก็ไม่กี่โคลง แลว่ายังมีกลอนเพลงยาวบางบทอิกบ้าง จะเอาเปนยุติยังไม่ได้ แต่สำนวนที่แต่งก็สู้โคลงนิราสไม่ได้ จะเปนด้วยเหตุใด นรินทรอินจึงไม่แต่งหนังสือไว้ให้มากเรื่องกว่านั้น ทราบไม่ได้.