นิทราชาคริช
ร่าย
| ๏ สรวมสวัสดิวิไชย | เกริกกรุงไกรเกรียงยศ |
| เกียรดิปรากฎขจรขจาย | สบายทั่วแหล่งหล้า |
| ฝนฟ้าฉ่าชุ่มชล | ไพสพผลพูลเพิ่ม |
| เหิ่มใจราษฎร์บำเทิง | รื่นเรองรัฐมณฑล |
| สกลราชอาณาเขตร | ประเทศสยามชื่นช้อย |
| ทุกข์ขุกเขญใหญ่น้อย | นาศไร้แรงเกษม |
| โสดเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เปรมจิตรปราศจากเศร้า | สิ่งศัลย์ สรรพเทอญ |
| ทั่วนครขอบขัณฑ์ | เขตรด้าว |
| เจริญศุขทุกคืนวัน | วายเทวศ |
| ปล่งปลอดปรปักษก้าว | เกี่ยงพ้นไภยกษัย ๚ |
| ๏ ไพบูลย์สมบัติถ้วน | ทวยชน ชื่นเทอญ |
| ประกอบกิจเกิดนิจผล | แผ่หล้า |
| บรรเทิงทั่วภูวมณ | ฑลเกษตร สยามเอย |
| จงประสิทธิ์ประสงค์ข้า | คิดต้องคลองธรรม์ ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ จักบรรยายนิทาน | มานในเรื่องอาหรับ[๑] |
| ฉบับอังกฤษแปลแปลง | แสดงเปนสยามพากย์ |
| หลากแต่เพรงไป่มี | เพื่อการปีใหม่หมาย |
| ให้สบายชื่นชม | บรมวงษานุวงษ์ |
| ทุกพระองค์ทั่วหมด | จึ่งคัดจดข้อคำ |
| ทำเปนกลอนลิลิต | ประดิฐโดยย่อพอเรียง |
| เพียงพอรู้เรื่องจบ | ปางปรารภใดอั้น |
| ดูจุ่งทราบเรื่องนั้น | เสร็จสิ้นทุกอัน แลนา ๚ |
| ๏ แต่ปางบรรพ์ยังมี | เจ้าธานีในประเทศ |
| เขตรอาหรับรมย์สฐาน | ไพศาลโสดบูรี |
| ศรีแบกแดดนคร[๒] | ภูธรครองยุติธรรม์ |
| ผดุงเขตรขัณฑสีมา | ฝูงประชาสำราญ |
| พ้นไภยพานพิบัติ | ดัดความเมืองซื่อตรง |
| ไป่เว้นทรงดำริห์ | ตริจาตุรราชการ |
| คือวิจารณ์คุณโทษ | ประโยชน์ผลผู้ทำ |
| กรรมชอบผิดแด่ไท้ | ชอบชอบให้ควรการ |
| หนึ่งวิจารณ์ทั่วทุกข์ | ศุขอำมาตย์ราษฎร |
| ดับอธิกรณ์ถ้อยความ | ตามสมควรคุณโทษ |
| หนึ่งตริประโยชน์ภารา | ประมวญมาซึ่งราชทรัพย์ |
| โดยฉบับบูรพา | เลี้ยงสาสนาณาจักร |
| บริรักษ์นครโดยควร | หนึ่งไต่สวนการศึก |
| รฦกภายนอกใน | เพื่อราญไพรียุทธ |
| ทุกทิศประทุษฐ์ป้องกัน | สรรพไภยผ่อนปรน |
| จาตุกรณย์ราชกิจ[๓] | บพิตรบไว้หฤไทย |
| เสนาในพนักงาน | ภูบาลย่อมแปลงองค์ |
| ลงเปนพานิชเพศ | หวังสืบเหตุนานา |
| แต่ประชาราษฎร | ซึ่งสัญจรไปมา |
| จักเจรจาดีร้าย | หวังยักย้ายรำงับ |
| ดับความร้อนเปลี่ยนเยน | รอนความเขญให้ขาด |
| ประสาทสิ่งศุขสวัสดิ์ | ขจัดสรรพ์ภยันตราย |
| ยื่นศุขสบายเบิกหล้า | เสียงสรเสริญทั่วหน้า |
| เขตรท้าวไพบูลย์ | ยิ่งแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ฮารูน[๔]อาลราษจิดอ้าง | องค์นรินทร์ นามฤๅ |
| กาหลิบ[๕]ครองแผ่นดิน | ดับร้อน |
| วงษ์เนื่องแต่มุนินทร์ | มหมัด[๖] |
| ผดุงราษฎร์สาสนาช้อน | เชิดไว้จิรกาล ๚ |
| ๏ เปรียบปานบิตุเรศเลี้ยง | ดไนย นั่นแฮ |
| กอบกิจการุญไป | ทั่วผู้ |
| สอดส่องประสบใคร | ดีชั่ว |
| ลงโทษโปรดยกกู้ | ก่อให้สำราญ ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ ในกาลนั้นวานิช | ผู้หนึ่งสฐิตย์ในนคร |
| เคยสัญจรค้าขาย | แต่ปางกายยังสคราน |
| จนตราบกาลชราภาพ | บันลุลาภแหล่หลาย |
| มีบุตรชายสุดสวาดิ | เฉลียวฉลาดว่องโวหาร |
| จึ่งขนานนามนิยม | สมชื่อในสาสนา |
| เรียกอาบูหะซัน[๗] | พานิชพลันป่วยหนัก |
| ผลักทรัพย์มอบแก่บุตร | อาการทรุดสิ้นชนม์ |
| บุตรขวายขวนฝังศพ | ไว้ทุกข์ครบกำหนด |
| ปลดเปลื้องทุกข์ทำการ | วานิชปานบิดา |
| รักษาทรัพย์ส่วนเดิม | เติมส่วนใหม่หาได้ |
| รวมรวบสมบัติไว้ | เรียบร้อยดังเดิม ๚ |
• • • • • •
| ๏ ภายหลังเหิมจิตรตริ | ทรัพย์เราสิมากหลาย |
| ควรหาสบายบ่มศุข | เล่นสนุกนิ์ต่างต่าง |
| อย่างคนหนุ่มทั้งปวง | ไป่ควรหวงแหนทรัพย์ |
| ซึ่งสำหรับเปนมูล | เครื่องเกื้อกูลความสบาย |
| ความนึกหมายพลันทำ | นำสมบัติบิดา |
| มาปันเปนสองภาค | ส่วนหนึ่งหากจำหน่าย |
| จ่ายซื้อบ้านเรือนสวน | ซื้อตึกควรคนเช่า |
| เปนเรือนเย่าเก็บค่า | ทุกถิ่นท่ามากหลาย |
| รายทรัพย์สินส่วนพัน | อิกส่วนอันยังเหลือ |
| เล่นฟั่นเฝือไป่ยั้ง | ตั้งเลี้ยงเพื่อนพวกพ้อง |
| เล่นขับร้องฟ้อนรำ | กำจายทรัพย์เนืองนิตย์ |
| บขุกคิดทุนรอน | ข่าวฦๅขจรแซ่ซ้อง |
| ไป่นานเลยพวกพ้อง | พรั่งพร้อมแหล่หลาย ยิ่งนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ การค้าขายเริศร้าง | เล่นบวายว่างว้าง |
| แต่เช้าจนยาม | ดึกนา ๚ |
| ๏ สาวงามสาวช่วงใช้ | สาวขับสาวรำให้ |
| จัดพร้อมเพรียงมาน ๚ | |
| ๏ สาวสครานไม่น้อย | รุ่นรุ่นรำเรียบร้อย |
| ขับร้องบำเรอ | รมย์แฮ ๚ |
| ๏ พรรคพวกเกลอพรั่งพร้อม | นั่งแน่นกินเลี้ยงล้อม |
| เล่าเข้าอุดม ๚ | |
| ๏ พูดบรรสมสอดคล้อง | ฟังแต่คำเพราะพร้อง |
| จิตรฟุ้งยินดี | ยิ่งนา ๚ |
• • • • • •
โคลง ๓
| ๏ ล่วงขวบปีหนึ่งประมาณ | ทรัพย์ศฤงฆารพร่องแท้ |
| บเนิ่นเลยหน่อยแล้ | จักสิ้นทุนรอน แล้วนา ๚ |
| ๏ เพื่อนคิดถอนตนออก | บอกธุระป่วยบ้าง |
| ต่างต่างแต่คิดข้าง | บิดพลิ้วไป่มา เยี่ยมเลย ๚ |
| ๏ มิช้าสิ้นทรัพย์ตน | เพื่อนสักคนหนึ่งไซ้ |
| แลบเห็นหน้าได้ | แต่เพี้ยงปรับทุกข์ ฤๅมี ๚ |
| ๏ ยามความศุขโรยรา | กลับคิดมายากแท้ |
| โอ๋คิดผิดแล้วแก้ | ยากพ้นประมาณ ดังนี้ ๚ |
| ๏ หน้าเบิกบานกลับสลด | รันทดจิตรเจ็บไหม้ |
| อกรบมบ่มไข้ | แต่ร้อนฤๅเสบย น่อยเลย ๚ |
| ๏ ไป่ควรเฉยแฉะอยู่ | สู่มารดาจักได้ |
| ฟังท่านสั่งสอนให้ | ปลดเปลื้องกังวล ใจนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ แม่ยลภักตร์บุตรเศร้า | เสียศรี มาแฮ |
| นางเร่งนึกปรานี | ไม่น้อย |
| ถามบุตรบอกคดี | ใดหม่น หมองนา |
| บุตรแสดงแถลงถ้อย | ถี่ถ้วนทุกประการ ๚ |
| ๏ แต่นานแม่นึกแล้ว | บผิด นึกเลย |
| เห็นพ่อปลดทรัพย์ปลิด | จ่ายใช้ |
| เลี้ยงเพื่อนเพื่อนบคิด | คุณขอบ เลยแฮ |
| มีแต่ส่อซ้ำให้ | สิ่งไร้เราถึง ๚ |
| ๏ พึงรู้รฦกไว้ | เปนตรา เถิดรา |
| ภายน่าอย่าเหิ่มหา | ที่ร้อน |
| บุญมีพเอินมา | ปันทรัพย์ ไว้พ่อ |
| เปนส่วนเก็บเขี่ยข้อน | แคะไค้ได้กิน ๚ |
| ๏ บุตรยินบัดตอบถ้อย | มารดา |
| คิดจักไปสู่หา | พวกพ้อง |
| ยืมทรัพย์ซึ่งจักมา | จับจ่าย ใช้เฮย |
| คงจักคิดคุณต้อง | ออกให้ไป่เฉย ๚ |
| ๏ ลูกเอยยามยากแล้ | ยามมี |
| บรรพตเท่าธุลี | เปรียบไว้ |
| สุภาสิตพาที | ท่านกล่าว |
| ดังแม่จักว่าให้ | ลูกน้อยจงยิน ๚ |
| ๏ เพื่อนกิน สิ้นทรัพย์แล้ว | แหนงหนี |
| หาง่าย หลายหมื่นมี | มากได้ |
| เพื่อนตาย ถ่ายแทนชี | วาอาตม์ |
| หายาก ฝากผีไข้ | ยากแท้จักหา[๘] ๚ |
| ๏ มารดากล่าวนี้ก็ | ควรนัก หนาเฮย |
| แต่ลูกใคร่เห็นประจักษ์ | จิตรแท้ |
| จักไปเที่ยวสู่ทัก | ถามไถ่ |
| เผื่อจะสมคิดแม้ | บได้ตามกรรม ๚ |
โคลง ๒
| ๏ กล่าวถ้อยคำเสร็จแล้ว | รีบออกจากบ้านแคล้ว |
| คลาศเข้าเขตรคาม | เพื่อนนา ๚ |
| ๏ ถามหาเพื่อนทุกบ้าน | ตามระยะโดยด้าน |
| น่าแล้หลังเมือง ๚ |
ร่าย
| ๏ ป่วยการเปลืองแรงเรี่ยว | เที่ยวทุกบ้านย่านทาง |
| สางสืบเสาะทุกซรอก | ทางจรัลจรอกจรดล |
| วนเวียนเที่ยวทั่วจบ | สบแต่คิดบิดพราง |
| บางคนซ่อนกายมิด | บางมีกิจกังวล |
| บางคนว่าจนยาก | บางคนบากหน้าเบือน |
| เชือนฉันเช่นบรู้จัก | บถามทักปราไส |
| บางคนใจร้ายรอง | ให้ทุบถองโบยตี |
| ล้างไมตรีกรุณา | ฝ่ายอาบูเห็นวิกล |
| ยลดุจมารดากล่าว | อกผผ่าวรำพึง |
| คนึงนึกสังเวช | เหตุสิ้นทรัพย์อัปรภาค |
| เพื่อนชักฉากทันตา | จึ่งกลับมาบ้านตน |
| ทุกข์ทับทนโศกเศร้า | เข้าห้องหับตนหาย |
| ไป่ว่างวายทุกข์ร้อน | เจ็บเร่งเจ็บจิตรข้อน |
| อกโอ้อกกู | อกเอย ๚ |
โคลง ๔
| ๏ คิดใดดูผิดแท้ | ทุกอัน |
| จ่อมจ่ายทรัพย์ครามครัน | แหล่ล้น |
| คบเพื่อนบมีวัน | วายว่าง เลี้ยงเลย |
| ไฉนบมีตาค้น | คบผู้ดีเดียว ๚ |
ร่าย
| ๏ เหลียวหาใครบปะ | เกิดมานะคำนึง |
| จึงตั้งสัตย์สาบาล | สืบไปกาลภายน่า |
| อันชื่อว่ามนุษย์ | บุรุษย์ในบุรี |
| ศรีแบกแดดนครา | ไป่คบหาเปนมิตร |
| มอบใจสนิทใกล้เคียง | เพียงแต่เสพย์อาหาร |
| ไป่สมานร่วมภาชน์ | เปนอันขาดคงคำ |
| จำเดิมแต่นั้นไป | เขาก็ตั้งใจประญัติ |
| ตัดการจ่ายวายประโยชน์ | ชั่วแต่โภชนาหาร |
| มินานค่อยมีทรัพย์ | โดยลำดับเดือนมา |
| กลับปราถนาอยากคบ | พบเพื่อนต่างเมืองจร |
| สู่นครมาแขก | ข่าวคราวแปลกจงยิน |
| รู้รบินหนักเบา | เขาจึ่งตั้งปฏิญาณ |
| สาบาลตนเปนหลัก | ว่าจะชักชวนไว้ |
| บให้ถึงสองนาย | หนึ่งบหมายมุ่งคบ |
| ครบถึงสองราตรี | แม้นจรลีด้าวใด |
| ไปประสบพบภักตร์ | จักไป่พูดจากัน |
| ทำเฉกฉันใช่มิตร | บชอบชิดสืบไป |
| เขาก็ตั้งใจมั่นคง | จำนงดังนี้สรรพ |
| จึ่งยับยั้งยังสพาน | ทุกวันวานบขาด |
| ผู้ใดผาดผ่านเดิน | เขาก็เชิญมาสู่เหย้า |
| เลี้ยงเหล้าเข้านานา | สิ้นเวลาเลี้ยงเสร็จ |
| เขาก็เผด็จมิตรขาด | เดินทางมาตรพานพบ |
| แกล้งหลีกหลบเลี่ยงลี้ | เขากระทำดั่งนี้ |
| บเว้นวันวาย | ว่างนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ หลายวันเยียเยี่ยงนี้ | นิตย์กาล |
| เปนที่เกษมสานต์ | สร่างเศร้า |
| นฤทุกข์นฤไภยพาล | พูลสวัสดิ์ |
| จวนจวบขวบเดือนเข้า | เขตรขึ้นคํ่าคง ๚ |
• • • • • •
โคลง ๔
| ๏ ปางองค์กาหลิบผู้ | ภูมิบาล |
| หวังสอดส่องกิจการ | ทั่วด้าว |
| กำหนดนับประมาณ | ขวบมาศ ครบแฮ |
| เสด็จจากนิเวศน์ท้าว | สู่ท้องถนนหลวง ๚ |
โคลง ๓
| ๏ ชนปวงไป่ทราบความ | ยามพระลบลับไม้ |
| จึ่งอ่าองค์ท่านไท้ | แม่นแม้นชนจร ๚ |
| ๏ พัตราภรณ์พานิช | สฐิตย์มุศสุ่ล[๙]แด่นด้าว |
| มีบุรุษย์ตามท้าว | ท่านผู้หนึ่งนาย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ กายกำยำใหญ่แท้ | ดำสนิทนิลแล้ |
| เล่ห์เพี้ยงขุนมาร ๚ | |
| ๏ คือผู้หาญฮึกผู้ | ร่วมคับร่วมแค้นสู้ |
| ร่วมรู้น้ำจิตร | ท่านแล ๚ |
| ๏ โดยเสด็จตามติดเจ้า | ไปบช้าเกือบเข้า |
| เขตรบ้านอาบู ๚ | |
| ๏ หะซันดูพ่อค้า | มาแต่เมืองไกลหน้า |
| แปลกแท้ไป่ฉงน ๚ | |
| ๏ ยาตรบัดดลเกือบใกล้ | ยกหัถสะลามไหว้ |
| โอษฐ์เอื้อนปราไส ๚ | |
| ๏ ยินดีใดดุจได้ | เห็นท่านมาแกล่ใกล้ |
| เทศนี้โดยเกษม ๚ | |
| ๏ เปรมใจจักใคร่เชื้อ | เชิญท่านจรัลเมื้อ |
| สู่บ้านเรือนเรา | น่อยเทอญ ๚ |
| ๏ ผ่อนกายเบาเหนื่อยแล้ว | คืนหนึ่งจึ่งค่อยแคล้ว |
| คลาศเต้าต่อไป ๚ | |
| ๏ โดยน้ำใจซื่อแท้ | บอกท่านตามจริงแล้ |
| บได้มารษา ๚ | |
| ๏ อันเคหาค่อยไซ้ | รับท่านคืนเดียวได้ |
| กว่านั้นไป่ยอม | เลยนา ๚ |
| ๏ จักถนอมท่านไว้ | ฉันมิตรสนิทให้ |
| อยู่ยั้งสำราญ | ใจนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูบาลฟังถ้อยซึ่ง | เชิญชวน |
| ดูประหลาดสำนวน | ดั่งนี้ |
| จักมีสิ่งใดควร | ทราบเหตุ |
| จึ่งตอบรับเชิญชี้ | ชอบแท้ขอบใจ ๚ |
| ๏ ครไลคลอไหล่ตั้ง | ตนเสมอ กันนอ |
| ถึงคฤหาศน์เลอ | อาศน์แผ้ว |
| สั่งสนทนาเสนอ | กิจศุข ทุกข์แฮ |
| จวนยํ่าสนธยาแล้ว | จึ่งเลี้ยงภักษภัณฑ์ ๚ |
| ๏ จัดสรรกับเข้าแต่ง | นานา |
| สามสิ่งรศโอชา | เฉียบแท้ |
| เนี้อไก่ฉีกปรุงทา | เครื่องทอด สุกเฮย |
| เนื้อห่านพ่วงพีแล้ | ภัตรร้วมราคู[๑๐] ๚ |
| ๏ ดูของสามสิ่งแม้ | มากหลาย |
| ล้วนถูกปากเหมือนหมาย | หมดสิ้น |
| มารดากอบขวนขวาย | ตกแต่ง |
| เสพย์ชอบประกอบลิ้น | เล่ห์เพี้ยงของสวรรค์ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ของคาวพลันเสพย์แล้ว | ยามสุริยเคลื่อนแคล้ว |
| ลับไม้หมดศรี ๚ | |
| ๏ ของหวานมีลูกไม้ | หลายสิ่งเสาะหาได้ |
| แต่ล้วนอย่างดี | นักนอ ๚ |
| ๏ อิกขนมมีเลิศลํ้า | อย่างละอย่างไป่ซํ้า |
| สิ่งล้วนหวานมัน ๚ | |
| ๏ พลางชวนกันปอกปล้อน | ปลิ้นเมล็ดในหล้อน |
| ลูกไม้ตระการ ๚ | |
| ๏ ขนมหวานนุ่มแท้ | ที่กรอบก็กรอบแล้ |
| เลิศด้วยกลิ่นจรุง | บารนี ๚ |
ร่าย
| ๏ คุงคํ่าเข้าราษตรี | ประเพณีในนัครา |
| ทวยประชาครั่นคร้าม | ห้ามบให้เสพย์สุรา |
| ในเวลาทิวาวาร | ยามรัติกาลจึ่งควร |
| จวนคํ่าจึ่งหะซัน | จุดเทียนพลันรุ่งโรจ |
| โชติช่วงแสงชัชวาลย์ | เครื่องสุราบานแต่งตก |
| ยกตั้งโต๊ะกลางตรง | วางถ้วยลงรินสุรา |
| กล่าววาจาเพราะพร้อง | เชิญท่านผู้เพื่อนพ้อง |
| จุ่งตั้งโสตสดับ | เทอญนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ แบบฉบับไก่ผู้ผ่าว | กรรหาย ชลเฮย |
| บด่วนดื่มเดียวดาย | เรียกร้อง |
| ภรรยาเพื่อนฝูงหลาย | ตัวต่อ พร้อมแฮ |
| จึ่งเสพย์สลิลซ้อง | ดั่งนี้เราเชิญ ๚ |
| ๏ พังเพลินไพเราะแท้ | วาจา ท่านนา |
| มารยาตรยิ่งอย่างหา | ยากลํ้า |
| เปนที่ถูกหฤทยา | เรายิ่ง รักแฮ |
| เชิญท่านรินส่งซํ้า | ส่วนให้เรากิน ๚ |
| ๏ รินแล้วส่งถ้วยท่าน | จงลอง ชิมเทอญ ๚ |
| คงจะสบสมปอง | เอกแท้ |
| กาหลิบรับถ้วยสนอง | คำตอบ |
| อย่างท่านมีของแม้ | ชั่วแล้วมีไย ๚ |
| ๏ แม้นไฉนเรือนข้าจัก | เจรจา ได้ฤๅ |
| ยลท่านประเวศมา | อยุดยั้ง |
| โดยเปรมกระมลปรา | โมทย์ชื่น ชมแฮ |
| จักจรดเศียรตั้ง | ต่อพื้นอัญชลี ๚ |
| ๏ ยินดีเพื่อด้วยท่าน | มาพัก |
| มีโอษฐ์จะทายทัก | ท่านจ้อ |
| จัดโต๊ะแต่งตั้งตัก | เตือนท่าน เสพย์นา |
| เสมอจิตรเราฤๅท้อ | เทียบให้เลงเห็น ๚ |
โคลง ๒
| ๏ พังคำเย็นเยือกแท้ | กาหลิบท่านโปรดแล้ |
| ตลอดถ้อยทุกคำ ๚ | |
| ๏ สำรวลชวนเสพย์ซํ้า | ซดสุราคือนํ้า |
| พลอดเพ้อไปพลาง | แลนา ๚ |
| ๏ พลอดบจางจืดถ้อย | ท่านพลอดเขาพลอดผล้อย |
| พลอดโต้ต่อสนอง ๚ | |
| ๏ พลอดบปองอยุดยั้ง | พลอดต่อพลอดแต่ตั้ง |
| พลอดต้องใจตาม | กันนา ๚ |
ร่าย
| ๏ ถามถึงทางค้าขาย | รายกิจการทุกสึ่ง |
| ซึ่งเขาทำเลี้ยงกาย | เขาบรรยายแต่ต้น |
| จนขอดข้นคับแค้น | แม้นภายหลังปฏิญาณ |
| ถ้วนทุกประการบปิด | ครั้นบพิตรธฟังจบ |
| เร่งปรารภรักใจ | ธจึ่งปราไสประภาษ |
| ว่าท่านฉลาดดำริห์ | ตริตรองครองชีพตน |
| ผิดกับคนทั้งหลาย | เมื่อภายหนุ่มจักนึก |
| เห็นตื้นฦกเบาหนัก | รู้คิดยักทรัพย์ไว้ |
| ได้ดอกเบี้ยเลี้ยงกาย | ห่อนฉิบหายหมดมอด |
| จึ่งรื้อรอดตนคืน | ฝ่ายเรายืนยลชอบ |
| หนึ่งประกอบการเลี้ยง | พวกพ้องเพี้ยงพอประมาณ |
| หวังทราบการนานา | หนึ่งผู้มาพึ่งพัก |
| พำนักนิ์ท่านรับรอง | ต่างคนปองสรเสริญ |
| ความเจริญชูเชิด | เลื่องฦๅเลิศนามกร |
| จักขจรทั่วหล้า | ชนจักชมชื่อช้า |
| ไป่สิ้นสรเสริญ | ท่านนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ มาพูดเพลินเนิ่นช้า | ทั้งท่านแลตนข้า |
| บได้ดื่มเลย ๚ | |
| ๏ ไป่ควรเฉยแฉะค้าง | เชิญท่านดื่มอิกบ้าง |
| จักได้สบายบาน ๚ |
• • • • • •
โคลง ๔
| ๏ ช้านานแต่นั่งจ้อ | เจรจา กันเฮย |
| พลางเสพย์ซึ่งสุรา | ฤทธิ์ร้าย |
| จนลุล่วงเวลา | ดลดึก |
| กาหลิบแสร้งแสดงคล้าย | เหนื่อยแท้ทำนอง ๚ |
| ๏ เราปองจักใคร่เร้น | ระงับกาย |
| ท่านก็เหนื่อยมากมาย | ดึกแล้ว |
| เพราะเราจึ่งท่านวาย | นอนหลับ |
| วันพรุกเราจักแคล้ว | คลาศพ้นกันไป ๚ |
| ๏ ขอบใจซึ่งท่านได้ | รับรอง เราเฮย |
| คุณคู่ศิขรปอง | เปรียบอ้าง |
| ควรจิตรคิดคุณสนอง | คุณขอบ คุณเฮย |
| เต็มเรี่ยวเต็มแรงผ้าง | พี่นี้ควรทำ ๚ |
| ๏ ขอจงจำแนกข้อ | คนึงใด ใดเฮย |
| เราใช่ชาติเหลวไหล | พล่ามฟุ้ง |
| แม้ทราบประสงค์ไฉน | จักเสร็จ สนองเฮย |
| ไปบลืมคุณคุ้ง | มอดม้วยเมือมรณ์ ๚ |
| ๏ สุนทรมฤธุถ้อย | ท่านแถลง |
| เราเชื่อบเคลือบแคลง | สักน้อย |
| แต่สิ่งซึ่งจำแสวง | เราไป่ มีเลย |
| ทั่วธุระเรียบร้อย | ฤต้องกวนใคร ๚ |
| ๏ สิ่งใดควรธุระใช้ | เรามี ครบนา |
| คิดอยากเดียวยินดี | มากลํ้า |
| แต่เพียงท่านผู้ปรี | ชาชอบ ใจแฮ |
| ไม่คิดรังเกียจซ้ำ | สบน้ำใจจง ๚ |
ร่าย
| ๏ เราจำนงอย่างยิ่ง | แต่ใช่สิ่งสำคัญ |
| แลเกียจกันความศุข | ให้เราทุกข์พ้องไภย |
| แต่ใจเรารังเกียจ | ให้นึกเกลียดชังนัก |
| ท่านคงจักทราบบ้าง | ข้างเมืองนี้แบบแผน |
| แบ่งปันแดนหลายตำบล | หนหนึ่งนั้นมีวัด |
| อีแมน[๑๑]จัดเปนพระ | เปนธุระเรียกประชา |
| มาประชุมนมัศการ | ในสฐานส่วนเราสึง |
| อีแมนขึงขับเขี้ยว | ภักตรบูดเบี้ยวเปรี้ยวจัด |
| ใครบทัดเทียมทัน | หน้าไหว้พลันหลังหลอก |
| ความคิดนอกรีดรอย | คอยกดขี่ทายก |
| ตกจะให้ประพฤติตาม | ความที่ตนเห็นผิด |
| ยังมีศิษย์สี่นาย | ล้วนเปนชายปราศสติ |
| ไป่ตรองตริอันใด | เขานัดไปประชุมกัน |
| เทียรทุกวันบวาย | การทั้งหลายเขาปฤกษา |
| ล้วนแต่ทารุณร้าย | บ้ายความชั่วผู้อื่น |
| ชนนับหมื่นบมิชอบ | หวังให้มอบแด่เขา |
| เอาเปนบ่าวบังคับ | ให้เรารับธรรมเนียมใหม่ |
| ตามเขาใส่ใจเห็น | ฝ่ายเราเปนจนจิตร |
| เขาเห็นผิดเปนชอบ | ประกอบตนบได้ต้อง |
| ข้องขัดคำโกหร่าน[๑๒] | ไป่คิดอ่านทำตาม |
| จึ่งคุกคามรํ่าไป | ผู้ใดในแขวงนี้ |
| ถูกจู้จี้ทุกคน | จนบมีศุขได้ |
| เพราะเหตุเขาชั่วไส้ | จักให้เราตาม ต่อนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ กาหลิบถามท่อถ้อย | ท่านจุ่งบอกแด่ข้อย |
| จักแก้ฉันใด | เล่านา ๚ |
| ๏ เรานึกในจิตรไว้ | ขอท่านสงเคราะห์ให้ |
| จุ่งได้ทันเห็น | เทอญนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ขอเปนที่ท่านไท้ | ทรงธรรม์ |
| ผู้พิชิตเขตรขัณฑ์ | ขี่เกล้า |
| แต่สักทิวาวัน | เดียวดุจ คิดนา |
| ครองพิภพผ่านเผ้า | เดชเพี้ยงภูวไนย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ จะทำไฉนหนึ่งนั้น | จงแสดงกิจหั้น |
| ออกให้เราฟัง | ก่อนเทอญ ๚ |
| ๏ ได้ดังเรานึกแล้ว | การใหญ่จักไม่แคล้ว |
| คลาศพ้นมือทำ ๚ |
ร่าย
| ๏ จักให้นำที่ปฤกษา | ทั้งสี่มาลงทัณฑ์ |
| เฆี่ยนแข่งกันคนละร้อย | ตัวพระน้อยไป่มี |
| สี่ร้อยทีควรโทษ | เฆี่ยนเพื่อโปรดสั่งสอน |
| ถอนทฤฐิเดิมด้าน | อย่าเบียดเบียฬเพื่อนบ้าน |
| ดุจดั้งเดิมมา | แลนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ราชาเยื้อนตอบถ้อย | ท่านคิดดีไม่น้อย |
| ถูกนํ้าใจเรา ๚ | |
| ๏ โดยคิดเดาจิตรแล้ | กาหลิบเปนใหญ่แม้ |
| ทราบแล้วคงทรง | โปรดนา ๚ |
| ๏ คิดโดยตรงซื่อแท้ | คงโปรดอนุญาตแล้ |
| ท่านให้ครองเมือง ๚ | |
| ๏ ไป่ป่วยเปลืองกิ่งก้อย | เราต่างเทศมาน้อย |
| หนึ่งให้เห็นดี | ด้วยนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ วาทีเหลวแหลกฟุ้ง | พึงสรวล สันต์เฮย |
| ฤๅท่านพลอยเห็นควร | คิดบ้าง |
| กาหลิบจักสำรวล | ความคิด เรานา |
| ผิดก็ไต่สวนข้าง | พระแล้วลงทัณฑ์ ๚ |
| ๏ ฉันใดกาหลิบเจ้า | จักสำ รวลเฮย |
| คงบสรวลแม่นยำ | อย่างนั้น |
| ดึกนักจักต้องจำ | เลิกพูด กันแฮ |
| ไปสู่ที่นอนครั้น | รุ่งเช้าเราลา ๚ |
| ๏ อาไลยจำอยุดยั้ง | สนทนา ก่อนเฮย |
| เชิญท่านเสพย์สุรา | อีกน้อย |
| อนี่งยามท่านจักคลา | ไคลจาก เรือนแฮ |
| เชิญปิดประตูข้อย | อย่าได้ลืมคำ ๚ |
ร่าย
| ๏ รับแม่นยำเสร็จแล้ว | หยิบจอกแก้วขวดมา |
| รินสุราร่อขอบ | ยกขึ้นตอบการุญ |
| คุณท่านมีมากหลาย | ดื่มหมั้นหมายความเจริญ |
| อาบูเพลินบรวัง | ธก็บังเอาแป้ง[๑๓]โรย |
| โปรยลงในถ้วยสรรพ | อาบูรับถ้วยไป |
| บรู้ในกลอุบาย | รินเหล้าหมายดื่มตอบ |
| เต็มเปี่ยมขอบยกจรด | ปากดื่มหมดบมินาน |
| วางถ้วยกรานภักตรก้ม | ซบสยบเกษล้ม |
| หลับสิ้นสมประดี | แลนา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ ภูมีกลั้นสำรวล | เวลาจวนดึกแล้ว |
| ท่านจักคืนวังแก้ว | จึ่งเอื้อนพจมาน สั่งนา ๚ |
| ๏ ทาษผู้ชาญใช้ชิด | ให้วินิจถิ่นไว้ |
| ผิวกลับมาส่งให้ | ถูกต้องยังเรือน เขานา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ อย่าเฉยเชือนเนิ่นช้า | เร็วเร่งแบกตามข้า |
| จักเข้าสู่วัง ๚ | |
| ๏ เขาตามหลังท่านไท้ | ออกจากเรือนมาไส้ |
| บได้หับทวาร ๚ | |
| ๏ ท่านตริการเสร็จแล้ว | ทำจะให้สอดแคล้ว |
| เมื่อรู้ภายหลัง ๚ | |
| ๏ คลาถึงวังบช้า | เข้าทวารน้อยคล้า |
| คลาศขึ้นมณเฑียร | ท่านนา ๚ |
ร่าย
| ๏ ประนังเนียนแน่นเฝ้า | หมู่ชาวเจ้าพนักงาน |
| ธก็บรรหารตระบัด | ให้ผลัดผ้าอาบู |
| แต่งกายดูอเคื้อ | ให้สอดเสื้อทรงประทม |
| ของบรมกระษัตรา | อุ้มกายาขึ้นวาง |
| กลางพระแท่นทิพย์อาศน์ | ที่ไสยาศน์ทรงธรรม์ |
| มาลาอันอลงกฏ | สำหรับยศขัติเยศ |
| วางประเทศเบื้องสูง | แล้วธเรียกฝูงกำนัล |
| มาพร้อมกันบมิช้า | ตรวจถ้วนหน้าฝ่ายใน |
| ธก็ตรัสไปตระบัด | จัดบันดาพนักงาน |
| ใครมีการฉันใด | ปางสมัยสร่างนิทรา |
| ให้เข้ามารับการ | ปานดังเคยแต่ก่อน |
| อย่าลดหย่อนทุกอย่าง | ป่างบังคับอันใด |
| จงเร่งไปทำตาม | จงเกรงขามนบนอบ |
| ดุจประกอบแก่กู | จงเชิดชูยศศักดิ์ |
| แม้นเขาทักทายใคร | กราบทูลไปอย่าขาม |
| นามพระเจ้าทรงธรรม | พูดทุกคำอย่าพลั้ง |
| หนึ่งจุ่งยั้งคำเคย | เรียกเราเลยเปนขาด |
| ว่าพระบาททรงธรรม์ | อย่าทำฉันเจ้าข้า |
| แม้ปะหน้าจุ่งเฉย | เลยไปดังผู้อื่น |
| อย่าตกตื่นหวาดไหว | หนึ่งการใดขบขัน |
| สิ้นทุกอันจงอด | งดสำรวลหริกแส้ |
| ทำดังกูสั่งแล้ | อย่าให้เคลื่อนคลา สั่งนี้ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ บันดามาเรียบเฝ้า | รับรับสั่งพระเจ้า |
| เกษก้มฟังคำ ๚ | |
| ๏ ไปประจำที่พร้อม | ตรองตริดำริห์ซ้อม |
| สอบถ้าธรรมเนียม ๚ |
ร่าย
| ๏ เตรียมการในที่เสร็จ | ธก็เสด็จสู่สภาอาศน์ |
| จึ่งมีราชบัญชา | หาเสนาผู้ใหญ่ |
| ไปล่มายังวังราช | เข้าเฝ้าบาทยุคล |
| บัดดลธก็ดำรัส | ตรัสบังคับข้ออ้าง |
| เร่งป่าวเร็วอย่าร้าง | ดั่งนี้เสนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เวลาพรุ่งนี้จัก | จัดมา นพเฮย |
| สฐิตย์อาศน์เอกราชา | เฉกท้าว |
| ประดับสรรพสรรพา | ภรณ์เครื่อง ทรงแฮ |
| อย่าหวาดกระมลร้าว | เรื่องรู้เราประสงค์ ๚ |
| ๏ จงประนตนบนอบแม้ | เราเอง |
| โอนอ่อนหย่อนยำเกรง | กราบเกล้า |
| ขานพูลเยี่ยงอย่างเพรง | พร้อมเสร็จ สรรพแฮ |
| แม้สั่งสิ่งใดเจ้า | รับถ้อยทำตาม ๚ |
| ๏ หนึ่งยามจักเรียกใช้ | เงินทอง |
| จุงจ่ายตามจิตรปอง | อย่ายั้ง |
| มากมายนักก่ายกอง | อย่าเกียจ กันแฮ |
| ถึงจะหมดคลังทั้ง | ถิ่นด้าวโดยมาน ๚ |
| ๏ หนึ่งวานประกาศเที้ยร | ทวยขุน นางเฮย |
| ทั่วทุกนายทุกมุล | หมดถ้วน |
| อย่าทำถ่อยทารุณ | รู้เท่า ทันแฮ |
| เฝ้าฝ่ายซ้ายขวาล้วน | อย่าให้ใครหลอ ๚ |
| ๏ พอเปนที่สนุกนิ์น้ำ | ใจตู |
| ท่านช่วยตรวจไตรดู | จุ่งพร้อม |
| เราขานเสร็จงานสู | แต่เท่า นั้นแฮ |
| จงเร่งไปสั่งซ้อม | อย่าให้เสียการ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ บนานสั่งเสร็จแล้ว | ธก็เสด็จคลาศแคล้ว |
| สู่ห้องบันทม | ท่านแล ๚ |
| ๏ สั่งกรมวังใหญ่ไว้ | จงปลุกบันทมให้ |
| ถูกต้องเวลา ๚ | |
| ๏ ก่อนอาบูตื่นแล้ | ท้าวธจะได้ดูแม้ |
| จักเมื้อหนใด ๚ | |
| ๏ กูจักไปแอบอ้อม | มองจุ่งเห็นให้พร้อม |
| บเว้นสักอัน | เลยนา ๚ |
| ๏ กำชับกันทั่วหน้า | ทำจุ่งถูกทุกถ้า |
| อย่าพลั้งทุกงาน ๚ | |
| ๏ ครั้นสั่งสารเสร็จแล้ว | เสด็จสู่ยิภู่แก้ว |
| ท่านท้าวบันทม | หลับนา ๚ |
ร่าย
| ๏ ดวงดาวจมจ่อมฟ้า | เขาทูลอ้าบพิตร |
| อาทิตย์จวนอุไทย | ครั้นภูวไนยสดับสาร |
| เสด็จจากสฐานแท่นรัตน์ | ผลัดภูษาทรงสุคนธ์ |
| ด่วนจรดลโดยฉับ | ถึงห้องหับอาบู |
| ดูพร้อมพรักพนักงาน | ภูบาลแส้งแฝงองค์ |
| ในห้องตรงมุลี่กั้น | แลนอกขั้นไป่ยล |
| หนในเห็นนอกถนัด | จัดทุกสิ่งเรียบร้อย |
| อีกสักครู่หนึ่งน้อย | จักฟื้นนิทรา แลนา ๚ |
• • • • • •
โคลง ๔
| ๏ สุริยาเรืองเรื่อพื้น | อัมพร แผ้วเอย |
| หวี่หวู่หมู่ภมร | มั่วร้อง |
| เชยกลํ้ากลีบเกสร | เสาวรศ รวยนา |
| พรรค์พิหคเหินก้อง | เกริ่นเร้าเลียงรงม ๚ |
| ๏ ปางปฐมนมาศ[๑๔]ได้ | เวลา ลุเฮย |
| จึ่งพนักงานคลา | คลาศคล้อย |
| เข้าเคียงแท่นไสยา | หยิบสะ ปันช์[๑๕]แฮ |
| ชุ่มชุบนํ้าซ่มน้อย | หนึ่งหร้อนาสา ๚ |
| ๏ อาบูจามสั่งรู้ | สึกสกนธ์ |
| ลืมเนตรบัดยินยล | หลากแท้ |
| ทึกทึกหฤไทยฉงน | ฉงายเน่ง อยู่นา |
| พิศยิ่งเพลินเพลิศแล้ | เลิศลํ้าเหลือประมาณ ๚ |
| ๏ เพดานประดับด้วย | เลขา |
| กรอบลวดล้วนทองทา | เถือกแพร้ว |
| เครื่องทองถกลตา | รายแต่ง ตั้งแฮ |
| พรมลาดพื้นสอาดแผ้ว | ค่าพ้นหมื่นพัน ๚ |
| ๏ เรียงรันวรแน่งน้อย | นารี รุ่นฤๅ |
| งามรูปงามราศรี | สุดอ้าง |
| งามครบเครื่องดนตรี | งามเครื่อง ทรงนา |
| งามรเบียบบำเรอผ้าง | เทพย์ไท้มารัง ๚ |
| ๏ ยังหมู่ยุนุก[๑๖]เนื้อ | นิลสนิท |
| ตกแต่งตนตรูพิศ | เพริศพร้อม |
| ยืนรายเรียบเรียงสถิตย์ | ตามที่ ควรนา |
| คอยสดับรับคำน้อม | นอบใช้รไวรวัง ๚ |
| ๏ แลยังยิภู่แก้ว | แกมมุก ดาเฮย |
| กำมหยี่สีแดงสุก | ลาดซ้ำ |
| เสื้อทรงหมวกทองทุก | สิ่งทอด เรียงแฮ |
| ล้วนเครื่องกาหลิบลํ้า | เลิศด้วยจินดา ๚ |
| ๏ อาบูดูสบสิ้น | ทุกสฐาน |
| เห็นประหลาดเหลือประมาณ | เหตุหั้น |
| เปนใดเหตุใดดาน | ใดดั่ง นี้นา |
| ฝันบฝันใดอั้น | อกโอ้พิศวง ๚ |
| ๏ ฤๅองค์กาหลิบนี้ | คือกู แม่นฤๅ |
| จักแน่ฉันใดดู | ดั่งนี้ |
| ออพูดกับเพื่อนตู | แต่ดึก ดอกนา |
| จึ่งเก็บมาฝันกี้ | ก่อนไส้ไป่เปน ๚ |
| ๏ คิดเห็นเปนแน่แล้ว | หลับตา เสียเฮย |
| ดังจักใคร่ไสยา | สืบไส้ |
| พนักงานเมื่อทัศนา | นอนเน่ง ฉนั้นฤๅ |
| จึ่งค่อยเข้าเคียงใกล้ | กล่าวเอื้อนอัญเชิญ ๚ |
| ๏ พระองค์ทรงภพผู้ | ทรงธรรม์ |
| เรืองรุ่งแสงหิรัญ | เรื่อฟ้า |
| จักดัดผทมพลัน | ทันนมาศ พระเฮย |
| เนาเนิ่นเกินเกลือกช้า | จักเรื้องสุริยน ๚ |
| ๏ อนุสนธิ์ฟังเสร็จสิ้น | อัศจรรย์ จริงนอ |
| เราตื่นฤๅหลับฉัน | เช่นนี้ |
| เราหลับมเมอฝัน | ไปกระ มังนา |
| กลับหลับเนตรบลี้ | ลาศขึ้นพจมาน ๚ |
| ๏ พนักงานเห็นไป่ฟื้น | พลิกกาย |
| จึ่งรํ่าซํ้าบรรยาย | อีกครั้ง |
| พระองค์ไป่เคยวาย | ว่างนมัศ การนา |
| ยามพระอาทิตย์ยั้ง | ขอบฟ้าส่องแสง ๚ |
| ๏ คลายแคลงเราตื่นแท้ | ยลถนัด |
| เขาพูดเรายินชัด | ถี่ถ้วน |
| หลับอยู่จักรู้อรรถ | ใครกล่าว แลฤๅ |
| ลืมเนตรยลหมดล้วน | แต่แท้เถียงไฉน ๚ |
| ๏ ทันใดจึ่งนั่งขึ้น | กลางบรร ฐรณ์นา |
| ภักตร์ผ่องพ่างเพ็ญจันทร์ | แจ่มฟ้า |
| ยินดีภิรมย์หรร | ษาสบ ประสงค์แฮ |
| กาหลิบมองเห็นหน้า | ชอบนํ้าหฤไทย ๚ |
ร่าย
| ๏ ในขษณะจึ่งสุรางค์ | นางนิกรกำนัล |
| ก็พร้อมกันโอนโมฬิศ | ชิดแทบพื้นผละกา |
| หัถซ้ายขวาประจงจับ | สัพสรรพ์เครื่องดนตรี |
| ต่างดีดสีประโคมขาน | บรรสารศัพท์วังเวง |
| บรรเลงบรรโลมสมร | ปางภูธรส่างนิทร์ |
| อาบูคิดรำพึง | ตระลึงแลลานสวาดิ์ |
| เอะอ้าอาตม์เปนไฉน | ยังหลับใหลฤๅตื่น |
| เห็นดาษดื่นจริงฤๅฝัน | ยกมือผันปิดเนตร |
| ก้มเกษลงตริตรอง | เหตุทั้งผองเปนไฉน |
| มาเปนใดแก่กู | ดูประหลาดรั้ววัง |
| ยังพนักงานหลาย | ล้วนแต่งกายโอ่โถง |
| โพรงพรายสาวสคราน | เสียงบรรสารมโหรี |
| ดุจดนตรีทิพย์เสนาะ | ไพเราะพึงพอกรรณ |
| เอะกูฝันฤๅมิใช่ | ไป่รู้สึกเสียสติ |
| เปิดภักตร์สิเห็นถนัด | สุริยจรัสแจ่มจ้า |
| สว่างแต่บัญชรอ้า | อกโอ้ฉงนฉงาย ใจนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ จึ่งนายเมศร[๑๗]ผู้ | กรมวัง ใหญ่เฮย |
| เยื้องยาตรยังบัลลังก์ | ลูบเกล้า |
| กราบทูลยุบลดัง | ใดผิด อภัยนา |
| แด่บพิตรพระเจ้า | ท่านไท้ทรงธรรม์ ๚ |
| ๏ ตรวันเกินเขตรท้าว | นมัศการ แล้วเฮย |
| ไป่ขาดเคยสักวาร | ว่างแว้ |
| บพิตรบสำราญ | รมย์สนิท นิทร์ฤๅ |
| จึ่งบทรงรฦกแล้ | เลิกลี้การบุญ ๚ |
| ๏ ทวยขุนมาพรั่งพร้อม | เพรียงภักตร์ |
| เชิญพระผู้ปิ่นปัก | แด่นด้าว |
| เสด็จออกณรัตนัค | วรราช อาศน์เอย |
| ปกาสิตราชกิจท้าว | เยี่ยงกี้เพรงกาล ๚ |
| ๏ สดับสารเห็นเสร็จสิ้น | สำคัญ |
| ตูตื่นบร้างฝัน | แม่นแท้ |
| ลังเลหฤไทยฉัน | ใดดั่ง นี้นอ |
| ไป่ทราบสักสิ่งแม้ | จักต้องทำใด ๚ |
| ๏ จงใจเพ่งภักตร์ผู้ | ทูลสนอง |
| ใครซึ่งท่านนึกปอง | เรียกร้อง |
| ทรงธรรมผิดทำนอง | เราใช่ ท่านนา |
| เราบเคยพบพ้อง | ภักตรเจ้าสักคราว ๚ |
ร่าย
| ๏ หนาวจิตรเจ็บเจียรมรณ์ | อ้าภูธรอยู่เกล้า |
| ไยพระเจ้าแปลกแคลง | แหนงข้าบาทบริรักษ์ |
| ผู้สวามิภักดิ์สนิท | รับราชกิจใกล้เคียง |
| เพียงพระบาทยุคล | เนิ่นนานจนบัดนี้ |
| ขานชื่อชี้เมศเรอ[๑๘] | ท้าวธเผยอยศให้ |
| ขอท่านไท้ทรงรฦก | นึกเมตตาข้าพระองค์ |
| คงที่เดิมดุจก่อน | ผ่อนความเศร้าเบาหาย |
| คลายความทุกข์โทมนัศ | หนึ่งซึ่งตรัสสัพยอก |
| หยอกถามข้าบาทบงสุ์ | ว่าพระองค์คือใคร |
| ไฉนข้าจักลืมหลง | พระองค์คือพระเจ้า |
| ทรงธรรมเผ้าแผ่นไผท | คือธงไชยฉัตรโลกย์ |
| เบื้องอุษาโยคจวบจน | หนประจิมทิศาภาค |
| มากบารมีแผ่ปก | อุปถัมภกสาสนา |
| ให้ถาวรดำรง | ซึ่งพระองค์ดำริห์ |
| ตริเห็นการไปฉนั้น | ข้าบาทหมั้นหมายคิด |
| ชรอยบพิตรไสเยศ | จะมีเหตุสุบิน |
| ให้ยลยินพิศวง | เคลิบเคลิ้มองค์ยังบคลาย |
| จึ่งบรรยายผิดแท้ | ข้าบาทบพิตรแล้ |
| บได้คลางแคลง | เลยนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ฟังคำแถลงหลากน้อ | หัวเราะเฮาะเฮาะฮ้อ |
| กลับล้มตัวนอน | อีกนา ๚ |
| ๏ หัวหนุนหมอนนิ่งยิ้ม | หัวเราะอีกดั่งปิ้ม |
| เจ่งร้องรงมเสียง ๚ | |
| ๏ กาหลิบเมียงม่านพ้อง | จักใคร่สำรวลก้อง |
| จุ่งได้แรงใจ | หน่อยรา ๚ |
| ๏ สรวลดังไปเกลือกรู้ | จักสุดการเล่นสู้ |
| อดไว้ก่อนดี | กว่านา ๚ |
| ๏ อาบูมีจิตรชื้น | นอนเน่งหัวครั่นครื้น |
| อยู่นั้นช้านาน ๚ | |
| ๏ นึกสำราญจิตรแผ้ว | กลับลุกขึ้นนั่งแล้ว |
| เรียกร้องบัดดล ๚ | |
| ๏ ยุนุกคนหนุ่มน้อย | เองบอกแต่จริงถ้อย |
| ที่แท้กูใคร | แม่นฤๅ ๚ |
| ๏ กราบทูลไปบช้า | ข้าแต่พระเจ้าข้า |
| พระเจ้าทรงธรรม | ท่านแล ๚ |
| ๏ ผู้อุปถัมภ์สาสนยั้ง | เจ้าอุไภยโลกย์รั้ง |
| สฤษดิไท้ทรงนาม | ดั่งนี้ ๚ |
| ๏ โกหกตามอีกแล้ | หน้าหมึกมืดมอมแม้ |
| ดั่งก้นบ่อเหว ๚ | |
| ๏ เร็วแม่มานิ่มน้อง | โฉมเฉิดแม่มาต้อง |
| กิ่งก้อยพี่รา ๚ | |
| ๏ เอาทันตาขบคั้น | ดูพี่จักตื่นหมั้น |
| แลรื้อยังนอน | หลับนา ๚ |
ร่าย
| ๏ ทรามบังอรเข้าใจ | ว่าท่านไทธคอยมอง |
| ปองจะให้โปรดปราน | ทำอาการแช่มช้อย |
| จับกิ่งก้อยอาบู | ชูขึ้นกัดแต่เบา |
| เพลาเพลาพอรู้สึก | อาบูละคึกโอษฐ์อึง |
| ดึงมือมาบช้า | อ้ากูตื่นแท้เที่ยง |
| เยี่ยงอย่างใดดูอัศจรรย์ | คืนเดียวพลันกลายกลับ |
| กาหลิบสรรพตัวกู | ดูดุจหนึ่งนฤมิตร |
| คิดบเห็นเปนไฉน | พลางปราไสสาวสุรางค์ |
| นางทั้งผองเราถาม | จงแจ้งความแต่สัตย์ |
| ตัวเราชัดแน่ฤๅ | คือพระเจ้าทรงธรรม์ |
| อย่าบิดผันพูดเพ้อ | บอกแต่จริงใจเน้อ |
| อย่าได้อำพราง | เสียนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ นวลนางนบนอบน้อม | กายทูล |
| ข้าแต่นเรนทร์สูริย์ | ผ่านเผ้า |
| พระเกียรติจรัสจรูญ | ไพโรจน์ |
| นามพระบาทพระเจ้า | ท่านไท้ทรงธรรม์ ๚ |
| ๏ อันเปนบรมนารถข้า | ทั้งมวญ |
| ห่อนเศกสรรสำนวน | กล่าวอ้าง |
| อาบูหะซันสวน | คำตอบ |
| ปดอิกละปดบ้าง | เยี่ยงกี้ตามกัน ๚ |
• • • • • •
| ๏ ป่างนั้นยุนุกสิ้น | ทั้งผอง |
| ทราบจิตรอาบูปอง | จักผ้าย |
| เคียงเข้าค่อยประคอง | จากอาศน์ |
| ยืนหยั่งพื้นภาคลม้าย | มาตรท้าวทรงธรรม์ ๚ |
| ๏ พร้อมกันร้องประกาศก้อง | โกลา หลเฮย |
| ขอพระทรงธรรมา | ธึกไท้ |
| จงเสวยศุขหรรษา | สมัยเมื่อ เช้าแฮ |
| ดังพระเปนเจ้า[๑๙]ให้ | ค่อยน้อยถวายพร ๚ |
| ๏ โอ้เอออนิจน้อ | น่าขัน จริงนอ |
| เมื่อคํ่าคือหะซัน | พ่อค้า |
| กลับเปนพระทรงธรรม์ | ทันท่วง ทีเฮย |
| สทกสเทินอกอ้า | หลากลํ้าเหลือคนึง ๚ |
ร่าย
| ๏ จึ่งชาวเจ้าพระกำนัล | ชวนกันแต่งวรองค์ |
| ทรงสนอบพื้นกำมหยี่ | ภาพลายถี่ทองปรุ |
| ฉลุแก้วแกมสุวรรณ์ | ดูเฉิดฉันพรายแพร้ว |
| มาลาแก้วกรนกรัตน์ | ทรงรัตพัตร์พรรณราย |
| ถวายพระแสงเหน็บแนบ | กั้นหยั่นแอบปืนประจำ |
| กระบี่คำเนื้อเก้า | งามเงื่อนเจ้าจอมภพ |
| ครบราชูประโภค | โดยขัตติยโยคมหิมา |
| ส่วนกัญญาแลยุนุก | รายเรียบมุขแลสล้าง |
| ตราบสองข้างทางจรัล | อาบูพลันคลาไคล |
| ไปตามหว่างคนประจำ | เมศเรอนำเบื้องหน้า |
| ชาวที่ร้าเปิดทวาร | สู่โรงธารที่ประทับ |
| เมศเรอรับกรประคอง | อิกนายปองช่วยพยุง |
| ผดุงองค์ขึ้นเหนืออาศน์ | ราชาธิราชบัลลังก์ |
| ต่างประนังกันซ้อง | ร้องถวายพรไชย |
| ดุจหนึ่งในหนหลัง | แถบผนังในพระโรง |
| ดูโอ่โถงงามสอาด | ราชวัลลภยืนสลับ |
| ได้อันดับเรียบเรียง | เพียงจักโผนสู้ศึก |
| ดูอธึกทั่วแท้ | งามสง่านักแล้ |
| เลิศล้วนควรสยอง | ใจนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ รางรองรุจิเรขเรื้อง | ราชฤทธิ์ |
| งามอาศน์อาบูสถิตย์ | เทียบท้าว |
| คล้ายองค์เอกอดิศ | วรราช เองนา |
| ยามออกอำมาตย์ด้าว | ดุจได้เคยเปน ๚ |
| ๏ กาหลิบเห็นสบสิ้น | ทุกสฐาน |
| ท่านยิ่งคิดโปรดปราน | เพิ่มพ้อง |
| สถิตย์บังอยู่หลังทวาร | คอยตรวจ ไตรนา |
| เปนที่ยำเกรงต้อง | แต่งให้สมประสงค์ ๚ |
| ๏ จึ่งองค์มุขมาตย์ผู้ | เสนา บดีเฮย |
| ปรากฎนามไกยฟา[๒๐] | เอกอ้าง |
| คือแครนด์วิเซีย[๒๑]ถา | นาศักดิ์ |
| สำเร็จการกิจข้าง | ฝ่ายหน้าการนคร ๚ |
| ๏ บทจรสู่ที่เฝ้า | ทันที |
| คำนับโอนเกษี | นอบไท้ |
| โอษฐ์อวยวรวจี | เจริญสวัสดิ์ |
| โดยแบบฉบับได้ | ประพฤติดั้งเดิมมา ๚ |
| ๏ อ้าองค์อิศเรศร์ไท้ | ทรงธรรม เที่ยงเฮย |
| ขอพระเปนใหญ่นำ | ศุขให้ |
| แต่ในปัตยุบันสำ | เร็จสบ ประสงค์นา |
| โลกย์น่าพระจุ่งได้ | สู่ฟ้าเสวยสวรรค์ ๚ |
| ๏ หะซันฟังเสร็จสิ้น | สารแสดง นั้นนอ |
| คลายคลี่ความเคลือบแคลง | คาดหมั้น |
| สมจิตรซึ่งคิดแสวง | หาอยาก เปนนา |
| ไป่นึกยศศักดิ์นั้น | เกิดด้วยอันใด ๚ |
| ๏ ถือใจเปนหนึ่งด้วย | บคิด ตรองเฮย |
| บัดแสดงราชฤทธิ์ | เรียกร้อง |
| วิเซีย[๒๒]ท่านมีกิจ | การสิ่ง ใดนา |
| จงบอกอย่าเกรงต้อง | ขัดข้องเคืองขาม ๚ |
| ๏ ทูลความแด่ท่านไท้ | ทันที |
| ปวงหมู่มาตย์มนตรี | พรั่งพร้อม |
| คอยฟังพระสุรสีห | นาทสั่ง หาเฮย |
| จักสู่พระบาทน้อม | นอบเกล้าเคียมคัล ๚ |
| ๏ พลันพลันจุ่งบอกให้ | เขามา เทอญรา |
| อำมาตย์รับบัญชา | สั่งซ้ำ |
| เร่งเบิกทวารา | เรียกหมู่ มาตย์เฮย |
| ต่างต่างมาแกล่กลํ้า | เกลื่อนกลุ้มทวารใน ๚ |
| ๏ ครรไลทีละคู่เข้า | บังคม |
| แทบแท่นสถิตย์บรม | ราชเจ้า |
| เนืองนองถ่องตามกรม | หมู่ใหญ่ น้อยนา |
| ยืนอยู่ยังที่เฝ้า | ฝ่ายซ้ายแขวงขวา ๚ |
| ๏ อาบูดูทั่วหน้า | เสนี |
| ล้วนสอาดอ่าอินทรีย์ | เพริศพร้อม |
| ตามยศอย่างมนตรี | ลำดับ ยศเฮย |
| เลงเล่ห์ดวงดาวห้อม | รอบล้อมจันทรา ๚ |
| ๏ ไกยฟาอำมาตย์ผู้ | มนตรี ใหญ่เฮย |
| ยืนน่าหมู่เสนี | เกือบใกล้ |
| อ่านถวายเรื่องรายคดี | ใดเกิด มีเฮย |
| ทุกสิ่งจ่งุทราบใต้ | บาทเบื้องเรณู ๚ |
| ๏ อาบูกาหลิบได้ | ทรงสดับ |
| เอื้อนอรรถตรัสบังคับ | ขอดข้อ |
| บแผกผิดบุรพฉบับ | โดยยุติ ธรรมเฮย |
| เพราะกิจเล็กน้อยน้อ | หนึ่งนั้นเชาวน์ไว ๚ |
| ๏ บัดใจท่านจุ่งยั้ง | แถลงการ ก่อนเฮย |
| เราจักสั่งนครบาล | สักน้อย |
| เขายินซึ่งบริหาร | เร็วรีบ มานา |
| คำนับสดับถ้อย | ท่านไท้บัณฑูร ๚ |
| ๏ อย่าสูญเสียเปล่าสิ้น | เวลา |
| เร็วท่านเร่งไปหา | บัดนี้ |
| ชายแก่สี่คนอา | จาริย์อีก คนนา |
| อยู่วัดซึ่งเราชี้ | บอกให้จงจำ ๚ |
| ๏ นำเขาทั้งห้าผูก | กลางถนน |
| ศิษย์สี่ตีแต่ตน | ละร้อย |
| อาจาริย์ดอกสัปดน | ตัวเอก |
| เฆี่ยนสี่เท่าอย่าน้อย | นับไว้ใส่คแนน ๚ |
| ๏ ทดแทนที่อยาบช้า | สาธารณ์ |
| กวนราษฎร์ชาติสามาญ | ชั่วแท้ |
| แล้วเอาขี่อูฐประจาน | ตัวหนึ่ง |
| ให้ขี่ห้าคนแล้ | กลับหน้ามาหลัง ๚ |
| ๏ สั่งให้เพชฆาฎแล้ | พธำมรง |
| นำทเวนเวียนวง | รอบด้าว |
| เกริ่นโทษเกริกทั่วจง | อย่าเยี่ยง มันแฮ |
| แล้วขับอย่าให้ก้าว | เหยียบพื้นดินกู ๚ |
| ๏ แล้วสูอย่าต้องติด | ตามไป เลยนา |
| เร็วเร่งกลับคืนไคล | สู่ข้า |
| จักทราบเสร็จการไฉน | ในกิจ ทำเฮย |
| ไปเถิดไปอย่าช้า | รีบร้อนเร็วมา ๚ |
| ๏ เสนารับถ้อยท่าน | คำนับ |
| จากพระโรงเฉียวฉับ | ผาดผ้าย |
| จึ่งสฤษดิโทษปวงสรรพ | ดุจท่าน สั่งนา |
| แล้วก็กลับคืนย้าย | ย่างเยื้องยังวัง ๚ |
| ๏ หนหลังอ่านบอกเบื้อง | ราชกิจ |
| พอเสร็จนายโปลิศ[๒๓] | สู่ไท้ |
| ถวายรายเรื่องสฤษดิ์ | โทษเสร็จ แล้วแฮ |
| ลงชื่อชาวบ้านได้ | อยู่รู้เปนพยาน ๚ |
| ๏ รับสารอ่านชื่อผู้ | สากษี หลายนอ |
| ล้วนแต่อยู่ถิ่นวิถี | แถบนั้น |
| รู้จักทุกคนมี | นามออก อ้างเอย |
| จึ่งออกวาจกชั้น | ชอบแล้วการควร ๚ |
| ๏ แย้มสรวลสมนึกแท้ | ได้ทำ มันเฮย |
| คนชั่วชาติระยำ | ยับแล้ว |
| กาหลิบลอบแลสำ | คัญจิตร สบายแฮ |
| เห็นหะซันผ่องแผ้ว | ท่านยิ้มยินดี ๚ |
| ๏ บัดมีคำสั่งให้ | ไกยฟา |
| ไปเบิกทองคำมา | เมื่อนี้ |
| พันลิ่มนับไตรตรา | จงแน่ นอนเฮย |
| แล้วจุ่งไปที่ชี้ | ชื่อบ้านอาบู ๚ |
| ๏ ถามดูหญิงหนึ่งนั้น | มารดา เขานา |
| ตามชื่อเรียกฉายา | จอบแก้ว[๒๔] |
| ถิ่นเดียวกับที่มา | ทำโทษ ทัณฑ์เฮย |
| สูส่งสุวรรณแล้ว | รีบผ้ายคืนวัง ๚ |
| ๏ รับสั่งไปเบิกได้ | โดยพลัน นั้นนอ |
| จึ่งวิเซียผายผัน | สู่บ้าน |
| อาบูหะซันทัน | ใดส่ง ทรัพย์แฮ |
| กาหลิบโปรดปรานจ้าน | จึ่งให้ตูมา ๚ |
| ๏ กาญจนากองใหญ่นี้ | ของประทาน ท่านเฮย |
| ให้จ่อมจ่ายการงาน | ชอบใช้ |
| นางฟังยิ่งนึกดาน | ใจอัศ จรรย์นา |
| เพราะจะรู้เหตุไส้ | สักน้อยฤๅมี ๚ |
| ๏ มนตรีขานเท่านั้น | คืนกลับ มานา |
| พออ่านกิจการสรรพ | เสร็จแล้ว |
| วิเซียสู่คำนับ | ทูลเหตุ |
| ตามซี่งตนคลาศแคล้ว | เสร็จข้อราชการ ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ ฝ่ายพนักงานทั้งหลาย | นายใหญ่คือเมศเรอ |
| ไป่เพลินเผลอราชกิจ | คำนวนคิดนาฬิกา |
| เห็นเวลาบังควร | ชวนพนักงานพร้อมกัน |
| ให้สำคัญเสนา | ต่างคนมานอบน้อม |
| ลาหลีกอ้อมออกไป | อยู่ในแต่พนักงาน |
| ประจำการรักษาองค์ | อาบูลงจากแท่น |
| เมศเรอแล่นเคียงประคอง | อีกนายสนองเบื้องซ้าย |
| ย้ายจากพระโรงรจนา | ไกยฟานำดำเนิน |
| เชอญสู่ห้องในแคล้ว | เปิดทวารพร่างแพร้ว |
| ย่างเยื้องดำเนิน | ไปนา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ เพลงสรรเสริญพระยศ | ปรากฏเสียงกึกก้อง |
| ฟังเสนาะเพราะพร้อง | ยิ่งลํ้าดนตรี ทิพย์นา ๚ |
| ๏ ยินดีใดดุจหะซัน | ชื่นใจครันไม่น้อย |
| ลืมคิดตนตํ่าต้อย | แต่ตั้งตื่นเหิม ใจแล ๚ |
| ๏ เดิมได้คิดแล้วสิ | ตริว่าฝันแม่นแท้ |
| ฝันก็ฝันยาวแล้ | หลากด้วยตรงกัน ดีนา ๚ |
| ๏ จะว่าฝันอย่างคิด | ก็เห็นผิดไป่ต้อง |
| รู้สึกตัวฤๅข้อง | ขัดด้วยอันใด หน่อยเลย ๚ |
| ๏ พูดเข้าใจทุกอย่าง | ตาสว่างแจ่มแจ้ง |
| เดินก็เดินได้แข้ง | เข่าข้อแขงขัน ดีนา ๚ |
| ๏ กรรณฟังได้ยินถนัด | เราพูดชัดแจ่มแจ้ว |
| แต่พูดมามากแล้ว | ก็รู้เข้าใจ กันนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ คิดฉันใดดั่งนี้ | เราบใช่ชื่อชี้ |
| พระเจ้าทรงธรรม์ | จริงฤๅ ๚ |
| ๏ สิ่งสำคัญแห่ห้อม | คนใฝ่เฝ้าพรักพร้อม |
| ดั่งนี้ใครมี | บ้างฤๅ ๚ |
| ๏ ผิดทีกาหลิบแท้ | เคยบมีสองแล้ |
| สืบหล้าแต่เพรง | กาลนา ๚ |
| ๏ คนกลัวเกรงอ่อนน้อม | ทุกสิ่งยศศักดิ์พร้อม |
| แน่รู้ประจักษ์ตา | ดั่งนี้ ๚ |
| ๏ เราราชาแม่นแท้ | ไป่เคลือบแคลงเลยแล้ |
| แต่นี้ต่อไป | อีกนา ๚ |
ร่าย
| ๏ คิดคนึงในใจพลาง | ทางยุรยาตรดำเนิน |
| พิศเพลิดเพลินเชยชม | บรมราชศฤงฆาร |
| ห้องพิมานมณเฑียร | สถิตย์เสถียรใหญ่กว้าง |
| ข้างผนังแลเพดาน | โอฬารเลิศทองแกม |
| สอดสีแซมประสานสลับ | แสงสุริยจับแจ่มจรัส |
| มีรย้ารัตน์เรือนสุวรรณ | เจดอันแขวนเรียงราย |
| ลวดลายเลิศไพรจิตร | ประดิฐอย่างเอกอุดม |
| กลางโต๊ะกลมตั้งประจำ | พานทองคำจำหลัก |
| ปักบุบผชาติหอมหวล | กลิ่นอายอวลเอิบตระหลบ |
| ครบเจดใบไพบูลย์ | ตั้งโต๊ะพูลจังหวะ |
| เปนรยะไว้วาง | จัดคณนางสำหรับ |
| ประสานศัพท์ดนตรี | มีเจดวงรายเรียง |
| วงหนึ่งเพียงเจดนาง | มีดุริยางค์ประจำหัถ |
| ล้วนสันทัดชำนาญ | การบำเรอบรมไท |
| ยังนางในเจดอนงค์ | ทรงศุภลักษณ์ลาวรรณ์ |
| โฉมเฉิดฉันแช่มช้อย | ประดับสร้อยสุวรรณรัตน์ |
| พัตราภรณ์พรรณราย | สีสลับหลายอย่างยง |
| ทุกอนงค์ถือพัชนี | คอยภูมีเมื่อเสวย |
| จักรำเพยลมพาน | อยู่ประจำงานพร้อมเสร็จ |
| คอยเสด็จผ่านฟ้า | องค์กาหลิบเจ้าหล้า |
| จักเยื้องยาตรา | มานา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ บันดามนุษย์ใต้ | นภา ดลเฮย |
| ซึ่งสุดโสมนัศา | ยิ่งล้น |
| ไป่เทียบเปรียบจิตรอา | บูเมื่อ นี้เลย |
| ตั้งเนตรสอดส่ายค้น | รอบข้างทางจรัล ๚ |
| ๏ ผาดผันพิเคราะห์ยั้ง | ยืนมอง |
| เหลียวเหลือบซ้ายขวาสอง | ฝ่ายข้าง |
| วนเวียนไป่วายตรอง | ดำริห์ |
| บัดเชื่อบัดแคลงบ้าง | อย่างแท้เยียไฉน ๚ |
| ๏ เดินไปนั่งอาศน์แก้ว | เบญจางค์ |
| จึ่งเจดสาวสุรางค์ | หนุ่มเนื้อ |
| รำเพยพัชนีพลาง | เมียงม่าย อยู่นา |
| รายรอบประกอบเกื้อ | เกี่ยงร้อนบำรุงองค์ ๚ |
| ๏ พิศวงวงภักตรน้อง | นวลผจง จริงนอ |
| จับจิตรจักเจียนหลง | คลั่งไคล้ |
| พัดพี่เจดอนงค์ | จักเหนื่อย ณแม่ |
| เพียงอนุชนั่งใกล้ | พี่แล้วเย็นเหลือ ๚ |
| ๏ เชิญเมือมานี่เท้อญ | หกนาง พี่เอย |
| พัดแต่เดียวพอจาง | จืดร้อน |
| มาเคียงพี่นี้พลาง | เสวยร่วม ราแม่ |
| จักอร่อยรศข้อน | คู่แม้นแมนผจง ๚ |
| ๏ คณานงค์ทั้งหกเอื้อน | เอียงอาย อยู่แฮ |
| เตือนอีกจึ่งจำคลาย | เคลื่อนคล้อย |
| สู่ที่นั่งเรียงราย | สองฝ่าย ฟากนา |
| ข้างละสามสมรชม้อย | ม่ายต้องตาเมิน ๚ |
| ๏ สทกสเทินไยนิ่มน้อง | นงลักษณ์ พี่เอย |
| เชิญแม่เสพย์สรรพภักษ์ | พี่ป้อน |
| นั่งแอบแนบทรามรัก | เสวยดั่ง นี้ฤๅ |
| เข้าเมล็ดหนึ่งคือช้อน | หนึ่งอ้างอิ่มเสมอ ๚ |
| ๏ เออนามวรนุชนั้น | เยียไฉน แม่ฮา |
| ถามเพื่อพี่ชายใจ | จอดน้อง |
| จักจำใส่จิตรไป | ภายน่า |
| ผิบพบภักตรพ้อง | พี่ได้คนึงตาง ๚ |
| ๏ นวลนางนบนอบน้อม | เสนอนาม ถวายแฮ |
| ฉันชื่อโฉมจันทร์งาม | ผ่องแผ้ว[๒๕] |
| นี่ชื่อสุริเยศยาม | ปลาบเปล่ง แสงนา[๒๖] |
| นี้ชื่อชื่นจิตร[๒๗]แคล้ว | คลาศหน้าคนึงฝัน ๚ |
| ๏ คนนั้นพึงเนตรนํ้า | ใจหวัง[๒๘] นามนา |
| นั่นชื่อช่อประการัง[๒๙] | เรียกรู้ |
| คนโน้นชื่อศิลาดัง | ดวงหยก[๓๐] ขาวนา |
| อ่อนชื่ออ้อย[๓๑]นั้นผู้ | ที่ยั้งอยู่งาน ๚ |
| ๏ ฟังสารเสนาะลํ้า | นามกร หล่อนนอ |
| สมรูปทรามบังอร | ออกอ้าง |
| เพราะนามรูปงามงอน | เสงี่ยมเงื่อน งามนา |
| สามภพสอบรูปผ้าง | พ่ายน้องเจดนาง ๚ |
| ๏ บจางบจืดถ้อย | ท่อสนอง กันเลย |
| พลางเสพย์พลางปากปอง | พูดพ้อ |
| อิ่มโอษฐ์อิ่มใจพอง | ใจเหิ่ม เหิมเฮย |
| กลดั่งไก่แก้วก้อ | กรีดป้อปีกกาง ๚ |
โคลง ๓
| ๏ ส่วนเจดนางเห็นหะซัน | เสพย์เสร็จสรรพ์โภชแล้ว |
| ควรจะคลาคลาศแคล้ว | สู่ห้องเสวยผล ไม้นา ๚ |
| ๏ เรียกบัดดลอ่างรอง | คนทีทองคั่งนํ้า |
| กุหลาบพิมเสนซํ้า | คยี่แล้วผจงโรย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ สองนางโชยเฉียดเข้า | ถวายเครื่องสระหัถเจ้า |
| แผ่นหล้าทรงธรรม์ ๚ | |
| ๏ ผ้าอ่อนพรรณผ่องแผ้ว | ถวายเช็ดพระหัถแล้ว |
| ท่านคล้อยลีลา ๚ |
ร่าย
| ๏ เมศเรอพาดำเนิน | เดินนำน่าคลาไคล |
| ชักใบบานทวารเปิด | เตลิดโล่งแลพิฦก |
| เสียงครื้นคฤกดนตรี | จรลียังห้องใหม่ |
| ใหญ่ปานกันเยี่ยงก่อน | เครื่องแต่งห่อนหนเพรง |
| เติมรูปเชลงเลขา | มีนานาเขาไม้ |
| รูปสัตว์ไส้อย่างเปน | เห็นดุจโผนเผ่นผก |
| รูปคณานกเอนกนันต์ | รูปคนสรรพ์ภาษา |
| สีนํ้ายาสดสร่าง | ดูกระจ่างเจริญเนตร |
| ม่านโหมดเทศเถือกทอง | รองพื้นเขียวภู่คำ |
| ประจำพระแกลแลสอาด | พื้นล่างดาษประดับประดา |
| ด้วยเสลาลายขาบ | ขนาบเขียวสดแซม |
| แปมใบโศกนากสวาดิ์ | ประหลาดล้วนหลากเนตร |
| แม้สุริเยศแผดเผา | เนานิราศร้อนแรง |
| แสงพยับหย่อนเยน | เปนที่สถิตย์เที่ยงวัน |
| สรรพ์พิเสศศิริวัดถา | คำเคลือบยาแลรยับ |
| สลับสีเขียวเหลือง | เรืองเรื่อรัตน์รางชาง |
| ลางฉลุปรุลาย | รบายยายะยับพรรณ์ |
| สรรเปนพานพะโองเอก | ดิเรกขวดเชี่ยนขัน |
| ทุกสิ่งสรรพ์สุกอร่าม | ท่ามกลางวางโต๊ะกลม |
| น่าชมถาดผลาผล | ยลแหล่หลายอย่างนับ |
| เรียบรดับดุจเจดีย์ | เจดที่มีตั้งกลาง |
| มีอนงค์นางกล่อมขับ | คอยบำเรอรับนรินทร์ราช |
| พิณพาทย์นับเจดวง | คงเจดคนเปนสำรับ |
| นับสี่สิบเก้าเรียงนาง | ล้วนสำอางลออโฉม |
| นางประโลมเลิศลักษณ์ | ภักตรผ่องเพียงแขไข |
| กำหนดในเจดอนงค์ | ทรงเครื่องสรรพมรกฏ |
| นํ้าใสสดเขียวขจี | ไร้มณีอื่นปน |
| รคนแต่เพ็ชร์เมล็ดย่อม | คร่อมทองรับเปนเรือน |
| เตือนตาชมใช่น้อย | ล้วนเรียบร้อยกิริยา |
| ยลโสภากว่าเพรง | เลวงฉมคนธกำจร |
| กรกุมวาฬวิชนี | คอยภูมีพรั่งพร้อม |
| เห็นหะซันต่างน้อม | นอบเกล้าวันทา อยู่แล ๚ |
โคลง ๒
| ๏ อาบูหยุดเพ่งยั้ง | งามยิ่งงามนักตั้ง |
| แต่หน้าตาดู ๚ | |
| ๏ ชมบุญกูมากแท้ | จึ่งพบประสบแม้ |
| ดั่งได้วิมานอินทร์ | แลนา ๚ |
| ๏ ยืนยลยินย่างช้า | จึ่งค่อยค่อยคล้อยคล้า |
| แทบตั้งโต๊ะกลาง ๚ | |
| ๏ นั่งลงพลางเรียกร้อง | เชิญแม่มาเทอญน้อง |
| อย่าต้องพัดวี | พี่เลย ๚ |
โคลง ๔
| ๏ นารีเรียงเรียบล้อม | เปนวง กันนา |
| ผาดเพ่งควรพิศวง | สวาดิล้ำ |
| ตละนางสอางองค์ | เอี่ยมสอาด |
| มารยาตรยิ่งนางก้ำ | กึ่งฟ้ามาสมาน ๚ |
| ๏ นงพาลพี่นี้จัก | ขอถาม นามนา |
| พอเยือกเยนอกยาม | เร่าร้อน |
| ยินชื่อพงางาม | ทราบโสต เรียมฤๅ |
| ดังแนบนํ้าแขงก้อน | ใหญ่ให้เยนทรวง ๚ |
| ๏ ปวงนางน้อยน้อยนอบ | สนองถาม |
| ถึงจะเพราะแต่นาม | รูปร้าย |
| ไป่ทูลก็คร้ามความ | ผิดแผก พระเอย |
| อายบเพราะเหมาะลม้าย | แห่งนู้นนางงาม ๚ |
| ๏ ทรามรักไยแสร้งกล่าว | คำดัง นี้นา |
| อกพี่จักพองพัง | จุ่งแล้ว |
| ชรอยแม่ชิงชัง | พี่จึ่ง อำนา |
| รักแม่สุดเสมอแก้ว | เนตรทั้งเจดอนงค์ ๚ |
| ๏ พระองค์ดำรัสกริ้ว | เราครัน หล่อนเอย |
| ทูลเถิดหล่อนแล้วฉัน | จะพร้อง |
| หล่อนทูลก่อนสิขัน | มาเกี่ยง ฉันนา |
| ใครอยู่ต้นจำต้อง | ก่อนผู้อยู่หลัง ๚ |
| ๏ รังเกียจกันไป่ต้อง | การเลย น้องเอย |
| บอกพี่เถิดทรามเชย | อย่าป้อง |
| ฟังคำจึ่งจำเฉลย | นามทุก นางนา |
| ชื่อเพราะเหมาะรูปน้อง | ดั่งนี้ไยรคาง ๚ |
| ๏ พลางหยิบมเดื่อน้อย | น่ารัก |
| สร้อยจิตร[๓๒]นามนงลักษณ์ | ฦกลํ้า |
| สร้อยจิตรติดอกหนัก | ใจพี่ อยู่แม่ |
| รักยิ่งรักสุดปลํ้า | ปลดสร้อยจากทรวง ๚ |
| ๏ ดวงสมรจงรับข้อย | หน่อยนาง น้องเอย |
| พอพี่ผ่อนใจจาง | สวาดิ์ไหม้ |
| สร้อยหนักจักแบ่งบาง | เบาอก พี่ฤๅ |
| เพราะว่าน้องรับไว้ | ดั่งเจ้าเอนดู ๚ |
| ๏ พวงภู่องุ่นเพี้ยง | ประพาฬรัตน์ พี่เอย |
| เศร้าจิตร[๓๓]พี่เศร้าจัด | จอดน้อง |
| ไป่เยื้อนไป่เอื้อนอรรถ | ออกโอษฐ์ เลยนา |
| เปนเหตุจำเรียมต้อง | จิตรเศร้าเสมอนาม ๚ |
| ๏ ทรามรักรับพี่ให้ | โฉมเฉลา นี้เทอญ |
| พอสะส่างบางเบา | โศกสร้อย |
| พี่จักอยู่ยืนเนา | นานชีพ |
| เพราะสวาดิ์น้องน้อย | ส่างเศร้าบันเทาคลาย ๚ |
| ๏ รายนามถามถี่ถ้อย | ทุกนวล นางเฮย |
| ทราบส่งผลไม้ยวน | หยอกเย้า |
| เปรมปริ่มกระหยิ่มสรวล | ระริกซิก ซี้นา |
| ต่อตอบประกอบเค้า | แคะไค้พิไรถาม ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ยามทินกรก่ายไม้ | ลุล่วงเวลาได้ |
| ขนาดแล้วเมศเรอ ๚ | |
| ๏ ทูลเสนอเสนาะอ้าง | เชิญบพิตรเสด็จข้าง |
| ฝ่ายโน้นห้องใน | นั้นเทอญ ๚ |
| ๏ หะซันไคลบช้า | จึ่งเมศเรอนำหน้า |
| สู่ห้องครบสาม ๚ | |
| ๏ ยลยิ่งงามเลิศล้น | ดีกว่าสองห้องพ้น |
| ที่แล้วเลยมา | บารนี ๚ |
ร่าย
| ๏ งามรจนาอย่างยิ่ง | สิ้นทุกสิ่งควรแล |
| แปรเนตรชายชำเลือง | พิศฝาเมลืองลายวิจิตร |
| ประดิฐโมรารดับ | สรรพสีแดงแสงพราย |
| ฝังลวดลายแลเห็น | เปนลดาเครือวัลย์ |
| เลื้อยเลี้ยวพันเสาผนัง | รังเปนต้นเปนดอก |
| ออกช่อแซมแนมผล | ไป่สับสนสีสลับ |
| ประดับเปนลายหลายอย่าง | สีต่างต่างเขียวขาว |
| แดงดูราวทับทิม | ชมพูริมเชิงผนัง |
| ฝังสลับกับม่วง | ทวงทีดีดูเด่น |
| เล่นสีสอดลายขัด | บ้างจำรัสเรื่อเรือง |
| แดงแก่เหลืองแก่หลาก | มากสีสลับผ่านลาย |
| ดุจรบายชาดคราม | งามพึงตาพึงใจ |
| พื้นภายในเลี่ยนลาด | ดาษศิลาโลหิต |
| บรรสานสนิทเนียนแนบ | แอบกันกลแผ่นเดียว |
| เหลียวแลแหล่งบนล่าง | พ่างผนังรุ้งแวง |
| ส่งสีแดงดูฉาด | เมื่อยวรยาตรยามเยน |
| เห็นประดุจกลางวัน | เพื่อแสงพรรณส่องรับ |
| จับแสงสูรย์ส่องสว่าง | เครื่องใช้ต่างต่างมี |
| ล้วนสอดสีสุกสด | หมดทุกสึ่งพึงใจ |
| ชาวนางในมโหรี | เจดวงมีเรียงรดับ |
| ถ้วนสำรับดังก่อน | วงหนึ่งห่อนถอยถด |
| เจดคนหมดมีประมาณ | ล้วนขับขานไพเราะ |
| เสนาะฝีมือดนตรี | มีโต๊ะกลางวางจัด |
| พานทองรัตน์เรือนกุดั่น | แกล้งเกลากลั่นสรรเสก |
| ขนมอรเอกนานา | รศโอชาหวานมัน |
| ต่างสีสรรไป่ต้อง | รศบพ้องพานกัน |
| เจดที่ปันเปนรยะ | ได้จังหวะวางราย |
| ยังโฉมฉายน้อยแน่ง | เจดนางแต่งตนประดับ |
| สรรพสิ่งสรรพาภรณ์ | อลงกรณ์งามตระการ |
| ล้วนประพาฬแกมเพ็ชรรัตน์ | แสงสีจรัสโอภาษ |
| บัทธมราชเรือนสุวรรณ์ | แดงดูฉันดวงอาทิตย์ |
| แสร้งนฤมิตรเปนนฤมล | ยลพิศวงยิ่งพิศวาส |
| อาบูผาดผ่านมา | เลงซ้ายขวาบสิ้นสุด |
| บัดยั้งหยุดชมเชย | เลยไปนั่งโต๊ะกลาง |
| ชวนอนงค์นางนั่งสลับ | เปนอันดับดุจเพรง |
| พิณพาทย์เลวงแจ่มแจ้ว | ปางหะซันนั่งแล้ว |
| สงบยั้งสังคิต | แลนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ครั้นสถิตย์เหนืออาศน์พร้อม | ฝูงอนงค์แวดล้อม |
| เรียบหน้าเรียงราย ๚ | |
| ๏ พิปรายเปรยหยอกเย้า | ออกปากฝากเนตรเคล้า |
| นิ่มน้องนางงาม | พี่ฮา ๚ |
| ๏ ไต่ถามนามทราบแล้ว | ชมชื่อเสียงนางแก้ว |
| เสนาะแท้ใดปาน ๚ | |
| ๏ ขนมหวานยิ่งอ้อย | เชิญแม่รับกินน้อย |
| หนึ่งให้เห็นรัก | พี่นา ๚ |
| ๏ รับประจักษ์จิตรแท้ | ใจพี่ปางนี้แล้ |
| ดั่งไม้เบิกบาน | ยิ่งนา ๚ |
| ๏ หวานตาหวานโสตซ้ำ | เอิบอาบอกปิ้มป้ำ |
| พี่ได้เสวยสวรรค์ | บัดนี้ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ทรงธรรม์กาหลิบต้อย | ติดตาม ดูเฮย |
| เห็นอยู่ทุกอย่างยาม | หยอกเย้า |
| ยิ่งโปรดหะซันคราม | ครันกว่า ก่อนนา |
| เห็นชัดถนัดเค้า | เงื่อนน้ำใจเขา ๚ |
ร่าย
| ๏ เนาห้องนี้เนิ่นนาน | จนตราบกาลเวลา |
| อาทิตย์อัษฎงคต | ถึงกำหนดนาที |
| จักจรลีห้องใหม่ | กรมวังใหญ่เมศเรอ |
| ทูลเสนอนำมรคา | เสด็จยาตราตามเฉลียง |
| บันลุเพียงริมทวาร | พนักงานแล่นเปิดรับ |
| แซ่เซงศัพท์ดนตรี | มโหรีประโคมขาน |
| ประสานเสียงโอดพัน | ฟังจับกรรณ์จับจิตร |
| พิศผิวพรรณอนงค์นาง | สวยสำอางขาวสอาด |
| มีมารยาตรเยื้องกราย | ทายครบเครื่องดุริยางค์ |
| ลางมลักมลอบแล | แปรภักตรสบสยบเนตร |
| หลายเล่ห์เลศโลมจิตร | เบี่ยงเบือนบิดเปนกระบวน |
| ให้ยั่วยวนหฤไทย | ดุจนางในพิมานอินทร์ |
| บรรสานพิณทิพย์ผจง | ถวายแด่องค์เทพย์ไท้ |
| สมเด็จมัฆวานให้ | ท่านท้าวสราญรมย์ แลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ นำชมโฉมแน่งน้อย | ตรุณี |
| วงหนึ่งเจดมารศรี | มั่วห้อม |
| เจดพวกคณดนตรี | ขานขับ |
| วงละวงฝึกซ้อม | สดับเคลิ้มลืมสกนธ์ ๚ |
ร่าย
| ๏ พลางจรดลโดยลำดับ | เห็นห้องหับอัศจรรย์ |
| ล้วนสุวรรณ์แกมรัตนา | แผ่คำดาดาดผนัง |
| เงางามดังกระจกทาบ | ดูแปลบปลาบปลั่งลออ |
| ลายซ้อนพอพึงตา | รจนาเปนก้านขด |
| ได้วงชดเชิดชู | ดูบรรจงบรรเจิด |
| เลือกรัตน์เลิศสีสลับ | ประดับประดิฐคั่น |
| เปนกุดั่นเด่นนูน | พิศจำรูญจำรัส |
| รายเพ็ชร์รัตน์ร่วงรุ่ง | แสงพวยพุ่งไพโรจน์ |
| ทับทิมโชติแดงฉาด | มรกฎผาดพรรณ์ขจี |
| นิลมณีม่วงเมฆ | ดิเรกบุศราคำ |
| วางประจำดอกราย | โอปอล์หลายสีสลับ |
| โกเมนกับเพทาย | สีสรรคลายคละบ้าง |
| ไพรฑูริย์อ้างเอกสมาน | มีสังวาลผ่านพาด |
| งามประหลาดแหล่หลาย | ฉายแสงต่อท่อกัน |
| บรรจบถ้วนนพรัตน์ | เปนศรีสวัสดิมงคล |
| แด่ผู้ยลผู้ยั้ง | เพดานกั้งรจนา |
| เปนดาราดวงจันทร์ | พลอยต่างพรรณ์เยี่ยงก่อน |
| ห่อนสลับสีหลาย | เปนลายรายสีละดอก |
| รัศมีออกอร่ามเรือง | ประเทืองดั่งดารา |
| ดวงจันทราปลดปลิด | ติดไว้ชมชื่นชู |
| พ่างพื้นปูพรมทอง | ทอไหมกรองประกอบแกม |
| แซมเปนลายลอยเลิศ | เชิดดอกเด่นชิงดวง |
| แม้นมือสรวงมาสร้าง | ม่านทองข้างสองไข |
| รไบรเบียบบรรจง | คงประจำบัญชร |
| บวรวิสุทธิโขมพัตร | ภู่รายรัตน์เรือนคำ |
| ประจำพระสูตรสบตา | งามพ้นหางามเลิศ |
| งามประเสริฐเพริศแพร้ว | ระย้าแก้วแกมอุไร |
| ปักเทียนไสวแสงสว่าง | กระจ่างจับพื้นสบู |
| ดูแปลบปลาบวาบวับ | จับไนยนาพรายพร่าง |
| โต๊ะตั้งหว่างกลางวิจิตร | ผ้าปูปิดพื้นทอง |
| พานคำสองชั้นใช้ | พานล่างไส้ใหญ่ยง |
| พานบนทรงสูงย่อม | มีนาคค่อมประคองยัน |
| สี่ศิระผันสี่ทิศ | วิจิตรจำหลักลาย |
| รายจินดาประดับ | ดูงามสรรพโสภณ |
| ขนมปนผลไม้แห้ง | แสร้งบรรจงจัดสรร |
| ตั้งครบครันเจดเครื่อง | หอมฟุ้งเฟื่องอวลอบ |
| กลิ่นตระหลบเลิศหลาย | ชมไป่วายสิ้นเสร็จ |
| ยังเบดเตลดเลงแล | แปรตายลริมผนัง |
| เห็นโต๊ะรังติดฝา | ขวดสุราองุ่นแท้ |
| แม้ห้องก่อนก็บมี | แบบธานีห้ามปราม |
| ยามเช้าบให้กิน | จอมธานินทร์เปนบรรทัด |
| คํ่าแล้วจัดพร้อมเสร็จ | ขวดกัลเม็ดมีฝา |
| พื้นศิลาทองพราย | รายประดับดวงจินดา |
| ถ้วยโมราเรืองรอง | เชิงทองประดับเพ็ชร์ |
| ตั้งเตรียมเสร็จสำหรับ | สรรพทุกสิ่งไป่ขาด |
| มีในราชมณเฑียร | งามแม้นเขียนคเนนึก |
| ดูพิฦกหลายหลาก | สิ่งงามมากเหลือนับ |
| ประดับประดิฐพรรณราย | พิศเพริศพรายทั้งห้อง |
| ใครเห็นต้องตกตลึง | วายรำพึงอื่นแท้ |
| ชมเพลิดชมเพลินแม้ | หลับแล้วมเมอฝัน ใฝ่นา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ รังสรรค์สบสิ่งสิ้น | สุดพรร ณาเฮย |
| แก้วประกิจแกมสุวรรณ | แว่นฟ้า |
| จับแสงอรรคนีสรรพ์ | สุกส่อง แสงแฮ |
| งามประเสริฐเลิศแหล่งหล้า | โลกย์ล้วนสรเสริญ ๚ |
ร่าย
| ๏ แลเพลิดเพลินบมิวาย | กรายกรเยื้องยูรยาตร |
| มาถึงอาศน์อิงองค์ | ส่วนอนงค์เจดนาง |
| โฉมสำอางเอี่ยมสอาด | ยามยลผาดโสภา |
| งามเตือนตาเมื่อพิศ | ผิวสนิทนวลลออง |
| สองกำโบลบริบวรณ์ | ยลยามสรวลยามเยื้อน |
| เอื้อนโอษฐ์ยิ้มยวนใจ | ภักตรพิไลยเล่ห์ศศิธร |
| ทรงอับศรอ้อนแอ้น | งามเนตรแม้นศรยึง |
| ตรึงอุระรุมรัก | งามเลิศลักษณ์ลออตา |
| แต่บาทาถึงเกษ | พิเสศสรรพาภรณ์ |
| ล้วนบวรพัตรา | ดวงลดาเครือกระหนก |
| เปนสนอบปกบาทมิด | คิดเว้นว่างหว่างอุรา |
| ยลกายาวรรณ์ฉวี | งามรังษีผ่องแผ้ว |
| เห็นพรายแพร้วอุณหิศ | ขจิตรัตน์เรือนหิรัญ |
| กรรณ์กุณฑลพร่างพร้อย | สอสรวมสร้อยสายสอิ้ง |
| พริ้งเพริศแก้วทองกร | นิ้วบังอรสอดทรง |
| ธำมรงค์เรือนเพ็ชรรัตน์ | ดูประภัศรโอภาษ |
| งามประหลาดเลิศแล้ว | แก้วอื่นไป่ปลอมปน |
| ยลแต่เพ็ชร์แผ้วผ่อง | แสงเพลิงส่องสบกาย |
| ดูดังสายรุ้งเรือง | แลไป่เปลืองตาชม |
| มารยาตรสมทรงสมร | จริตงอนงามกิริยา |
| เยื้อนวาจาไพเราะ | ฉอเลาะโลมหฤไทย |
| ยามปราไสสนองคำ | ล้วนคมขำเฉลียวฉลาด |
| สมเปนนาฏนางกำนัล | ยืนเรียงรันเรียบพร้อม |
| ล้อมที่เสวยเจ้าหล้า | ดูดั่งนางเมืองฟ้า |
| ฝ่ายด้าวแดนสรวง | มาแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ งามปวงเสาวลักษณ์ลํ้า | นารี ทิพย์ฤๅ |
| งามสอาดอ่าอินทรีย์ | เพ็ชร์พร้อย |
| งามจริตกิริยามี | มารยาตร งามนา |
| งามเพราะเสนาะถ้อย | ถี่ถ้วนล้วนงาม ๚ |
โคลง ๒
| ๏ สามแห่งมาจากห้อง | จักเสาะนางเปรียบน้อง |
| หนึ่งฉนี้ฤๅมี ๚ | |
| ๏ หามณีใหญ่ได้ | หาอนุชงามไส้ |
| ยากลํ้าเหลือหา | แล้วนอ ๚ |
| ๏ งามกัลยายิ่งลํ้า | เรียมรักดังจักกลํ้า |
| แกล่ไว้กลางทรวง | พี่นี้ ๚ |
| ๏ เอานางสรวงแลกน้อง | สองเท่านางไป่พ้อง |
| จิตรกล้าเปลี่ยนนาง | หนึ่งนา ๚ |
ร่าย
| ๏ ชวนนางพลางโบกหัดถ์ | ให้สงัดดนตรี |
| จึ่งพาทีปราไส | ให้นางในวางพัช |
| กรกุมหัดถ์นารี | ชวนมารศรีนั่งใกล้ |
| มาแม่มาเคียงให้ | พี่นี้ยินดี หน่อยรา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ มารศรีคำนับน้อม | นั่งพลัน |
| จึ่งอบูหะซัน | หยิบซ้ำ |
| ขนมดีที่รศอัน | อรเอก ให้นา |
| ถามชื่อจิตรพี่ชํ้า | ทราบแล้วพลันหาย ๚ |
| ๏ เหลืออายหนักอกต้อง | จำทูล ท่านแฮ |
| ข้าแต่บดินทร์สูรย์ | ผ่านหล้า |
| พระเกียรติจรัสจรูญ | ไพโรจน์ |
| พวงไข่มุก[๓๔]นามข้า | บาทเบื้องบทมาลย์ ๚ |
| ๏ ฟังหวานไพเราะลํ้า | สุรเสียง อ่อนเอย |
| อีกเสนาะนามเผดียง | ชื่อน้อง |
| จักหาชื่ออื่นเคียง | เปนคู่ ยากนา |
| นามเสนาะเพราะสมพ้อง | รูปเจ้าเจียนกัน ๚ |
| ๏ ผู้สรรนามหล่อนแท้ | เมธา วีเอย |
| แต่รเบียบทันตา | หนุ่มเหน้า |
| งามกว่าไข่มุกหา | ไหนเปรียบ เสมอฤๅ |
| ในโลกย์นี้ถนิมเจ้า | เอกแท้นางเดียว ๚ |
| ๏ บัดเดี๋ยวนี้ณน้อง | นงลักษณ์ พี่เอย |
| พี่จะวานเจ้าสัก | หนึ่งน้อย |
| ช่วยรินองุ่นภักษ์ | ส่งพี่ น่อยแม่ |
| จักดื่มจากมือสร้อย | สวาดิ์ได้รวมรคน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ฟังยุบลยั่วแย้ม | งามยักยิ้มริมแก้ม |
| ค่อยเยื้องกรายไป ๚ | |
| ๏ เชดถ้วยใสสุทธิ์แล้ว | รินองุ่นรีบแคล้ว |
| เคลื่อนคล้อยคลามา ๚ | |
| ๏ ทำกิริยาเรียบร้อย | ส่งหะซันชายชม้อย |
| เนตรต้องรับตา | เขานา ๚ |
| ๏ รับถ้วยมาจึ่งพร้อง | พี่จะดื่มให้น้อง |
| ณเจ้าจุ่งเจริญ | ศุขนา ๚ |
| ๏ เชิญเจ้าจงดื่มบ้าง | นางรีบไปรินข้าง |
| โต๊ะแล้วจึ่งมา ๚ | |
| ๏ ก่อนกัลยาดื่มไส้ | จึ่งกล่าวโคลงถวายไท้ |
| เสนาะแท้ใดทาน | เทียบนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ บุบบาบานเบิกสร้อย | เสาวคนธ์ |
| ฝูงภมรมั่ววน | หวี่ร้อง |
| นารีแรกรุ่นยล | กำดัด สวาดิ์นา |
| ชายแต่ตอมจักต้อง | ไต่เต้าตามหา ๚ |
| ๏ บุบบาบเลือกเคล้า | หมู่ภมร |
| แต่สัตรีงามงอน | ห่อนหง้าย |
| ต่อองค์เอกอดิศร | จึ่งสบ สมรนา |
| ผิวตํ่าจำจิตรหม้าย | อยู่แล้โหยหา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ฉาฉาช่างเพราะพริ้ง | เพราะดั่งพี่จักกลิ้ง |
| หลับแล้วนงคราญ | พี่เอย ๚ |
| ๏ คำอ่อนหวานฦกซึ้ง | เสียงเสนาะนักตรึ้ง |
| จิตรเพี้ยงทาตัง | ติดนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ฟังอนุชกล่าวเกลี้ยง | โคลงเปรย เปรียบนา |
| เพราะจะเทียบใดเลย | ไป่ได้ |
| ในโลกย์แลทรามเชย | เปนเอก นางนา |
| พระโปรดประทานให้ | พี่นี้ถนอมนาง ๚ |
โคลง ๒
| ๏ เชยชมพลางเรียกร้อง | เชิญอนุชนิ่มน้อง |
| ค่างโน้นจงมา | นี่แน ๚ |
| ๏ กุมกรพานั่งแล้ว | จึ่งปลอบถามนามแก้ว |
| เนตรน้องนามใด | แม่เอย ๚ |
โคลง ๔
| ๏ จำใจนบนอบท้าว | ทูลนาม ถวายเอย |
| ซึ่งพระองค์ตรัสถาม | ชื่อน้อง |
| ชื่อดาวพระศุกร์[๓๕]ตาม | ท่านเรียก มานา |
| ไป่เสนาะเพราะพร้อง | ชั่วพร้อมโฉมพรรณ์ ๚ |
| ๏ ฉันใดดังนั้นนั่น | วาจา แม่ฮา |
| พี่เพ่งพิศไนยนา | นิ่มน้อง |
| งามยิ่งกว่าดารา | ซึ่งเรียก นามนา |
| เหลือบปลาบวาบต่อต้อง | จิตรแม้นเสมอศร ๚ |
| ๏ เชิญสมรแม่จุ่งได้ | เมตตา พี่รา |
| รินซึ่งสุรามา | สักถ้วย |
| พี่ดื่มดั่งยาอา | ยุวัฒ นะเฮย |
| ไม่แก่ไม่เจบม้วย | เหตุน้ำมือนาง ๚ |
ร่าย
| ๏ บัดเดี๋ยวพลางนางริน | อาบูกินบมิหลอ |
| ไป่พึงพออิ่มเอิบ | กำเริบฤทธิ์แรงราค |
| อยากยวนยั่วทั่วนาง | พลางก็เรียกผู้อื่นเล่า |
| พูดเท่าเท่าทุกคน | จนครบเสร็จเจดนาง |
| ปางนั้นถึงสุดาดวง | พวงไข่มุกมีศรี |
| หะซันมีวาจา | ดูราแม่ไข่มุก |
| แสงศรีสุกมลังเมลือง | ขวัญเมืองแม่จงริน |
| สุรากินอิกครั้ง | พี่ตั้งใจให้พร |
| ดวงสมรจุ่งศรีสวัสดิ์ | นางสดับอรรถเร็วมา |
| จึ่งเอายาแป้งผง | โปรยลงถ้วยเร็วพลัน |
| หะซันบทันทราบ | อาบเอิบจิตรมัวเมา |
| รับเอาถ้วยสุรา | จึ่งกัลยากล่าวคำ |
| ไท้ทรงธรรมจงเสวย | ให้สเบยเบาทุกข์ |
| ขอความศุขจงมี | แด่พันปีปิ่นเกล้า |
| ข้าพเจ้าขอสนอง | จำนองโคลงถวายพร |
| องค์อดิศรท่านไท้ | ก่อนพระเสวยได้ |
| สดับด้วยยินดี | ดื่มนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ บารมีพระมากพ้น | รำพัน |
| พระพิทักษ์ยุติธรรม์ | ถ่องแท้ |
| บริสุทธิ์ดุจดวงตวัน | ส่องโลกย์ ไซ้แฮ |
| ทวยราษฎร์รักบาทแม้ | ยิ่งด้วยบิตุรง ๚ |
| ๏ ยืนยงจงรักเบื้อง | บาทมูล ท่านเอย |
| ข้าบาทราชนิกูล | ใหญ่น้อย |
| พระสนมสนิทพูล | พิศวาส ท่านนา |
| ความเคียดเกียจคร้านก้อย | กึ่งนั้นฤๅมี ๚ |
| ๏ เจริญศรีชนม์ชีพยั้ง | ยืนนาน ยิ่งเทอญ |
| พระพลปฏิภาณ | จุ่งแผ้ว |
| ดำรงศิริราชฐาน | สมบัติ |
| ทอนทุกข์ศุขสวัสดิ์แคล้ว | คลาศพ้นพรรค์ไภย ๚ |
โคลง ๓
| ๏ อาบูใจเบิกบาน | ฟังขับขานเพราะพร้อง |
| ยกยศยิ่งใหญ่ต้อง | จิตรเพี้ยงของหวาน ๚ |
| ๏ เสียงบรรสานจับปี่ | เรื่อยระรี่รับร้อง |
| กลมกล่อมซ้อมเสียงซ้อง | ซาบซึ้งซึมใจ ยิ่งนา ๚ |
ร่าย
| ๏ ณทันใดอาบู | แลนา | ยกถ้วยชูบมิช้า | แลนา |
| อ้าปากกินสิ้นหมด | แลนา | ไป่ปรากฎอันใด | แลนา |
| ผินหน้าไปหาน้อง | แลนา | คิดจักพร้องพจนา | แลนา |
| วาจาบทันไข | แลนา | ณบัดใจตาหลับ | แลนา |
| ศีศะพับสยบ | แลนา | ซบโต๊ะไป่ติงกาย | แลนา |
| ดูดังวายชีพมรณ์ | แลนา | เช่นภูธรทำแต่ปาง | แลนา |
| จึ่งอนงค์นางเข้ารับ | แลนา | จับถ้วยมาจากมือ | แลนา |
| ซึ่งยังถือบทันวาง | แลนา | ปางภูบาลเห็นเสร็จ | แลนา |
| ธก็เสด็จไคลคลา | แลนา | ออกมาที่หะซัน | แลนา |
| ธก็สรวลสันกึกก้อง | เสร็จกิจสัมฤทธิ์ต้อง |
| จิตรไท้ปองประสงค์ | แลนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ความจำนงลุแล้ | แต่แรกเริ่มมาแม้ |
| ตราบสิ้นเสร็จการ ๚ | |
| ๏ สำราญจิตรท่านไส้ | เพราะพระองค์ท่านได้ |
| ติดต้อยตามดู ๚ | |
| ๏ เห็นอาบูบเว้น | ว่ากิจแลการเหล้น |
| ถูกต้องพระไทย | ท่านนา ๚ |
| ๏ ภูวนัยสั่งบช้า | เร็วเร่งผลัดเสื้อผ้า |
| เปลี่ยนให้ดังบรรพ์ | เขาเทอญ ๚ |
| ๏ ช่วยกันแต่งใหม่แล้ว | ผู้อื่นไปจักแคล้ว |
| คลาศรั้วเรือนมัน ๚ | |
| ๏ ทันใดธเรียกร้อง | ทาษซึ่งเคยเห็นห้อง |
| หับบ้านอาบู ๚ |
ร่าย
| ๏ สูจงแบกเขาไป | วางไว้ในเรือนเย่า |
| เท่านั้นแล้วเร่งกลับ | แต่อย่าหับทวาร |
| ทำอาการจงเงียบ | อย่ากรอบเกรียบอื้ออึง |
| ทาษท่านจึงทำตาม | ข้อห้ามปรามเขาบละ |
| เสร็จธุระกลับมา | เข้าหาองค์ท่านไท้ |
| แถลงกิจทั้งปวงให้ | ทราบสิ้นทุกประการ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูบาลสมจิตรยิ้ม | ยินดี อยู่นา |
| โดยพระไทยปรานี | ยิ่งน้ำ |
| อาบูหะซันมี | ใจใคร่ เปนนา |
| กาหลิบที่เลิศลํ้า | หลับได้ดังประสงค์ ๚ |
| ๏ คงยี่สิบสี่สิ้น | โมงประมาณ |
| ตามซึ่งขอวันวาร | หนึ่งนั้น |
| ทำโทษพวกสาธารณ์ | ที่เกลียด ชังนา |
| สมคิดจิตรหมายหมั้น | หมดข้อคนึงหา ๚ |
| ๏ เวลาดึกล่วงแล้ว | หลายนา ฬิกาเฮย |
| จึ่งท่านเสด็จมา | สู่ห้อง |
| บันทมภิรมย์ผา | สุกสวัสดิ์ |
| ไสยาศน์นาฏนางซ้อง | สํ่าเข้าอยู่งาน ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ ล่วงรัดติกาลเวลา | พระสุริยาเยื้องรถ |
| อรคตทิศอุทัย | ดวงไถงส่องแสงสาย |
| นายอาบูยังบตื่น | ผู้คนดื่นเดินถนน |
| บยินยลเรื่องรหัสย์ | ความสงัดสงบมิด |
| เพราะท่านคิดปิดป้อง | ผู้ทราบพร้องไป่ได้ |
| ให้ผู้ใดรู้ตระหนัก | ได้ตัวจักลงทัณฑ์ |
| ความเกียจกันกลชิด | ปิดบให้แพร่หลาย |
| จักบรรยายหะซัน | พิศม์ยาพลันเสื่อมคลาย |
| จนบ่ายควายรู้สึก | นึกว่าตนหลับใหล |
| อยู่ในรัตน์พิมาน | หลับตาขานคำเรียก |
| เสียงพร้องเพรียกอึงคนึง | ถึงนางในทั้งปวง |
| โอ้แม่พวงไข่มุก | แม่พระศุกร์ดารา |
| จงมาหาพี่พลัน | แม่แสงจันทร์แจ่มฟ้า |
| ขอเห็นหน้าหน่อยอนงค์ | จงอรุณ[๓๖]ร่วมชีพ |
| รีบเร็วมาอย่าช้า | พี่ร้อนกล้ากลุ้มกลัด |
| วานช่วยพัดพี่บ้าง | จงอนุชอย่าร้าง |
| เริศไร้ไมตรี | พี่เลย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ เปนโกลีหลากแท้ | ยินตระหนักหูแล้ |
| กระทั่งห้องมารดา | เขานา ๚ |
| ๏ รีบเร็วมาบช้า | ถึงจึ่งร้องถามอ้า |
| ลูกแก้วเปนไร | พ่อเฮย ๚ |
| ๏ อันใดพานพาดต้อง | เลียงโด่งดังรํ่าร้อง |
| ดั่งนี้ลูกเอย ๚ | |
| ๏ อาบูเงยภักตรจ้อง | โดยจิตรกำเริบร้อง |
| เรียกอ้าอดสู ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ผู้ใดซึ่งเจ้าเรียก | ลูกชาย เจ้านา |
| รีบบอกจุ่งเร็วยาย | อยากแจ้ง |
| เจ้าแลบัดนี้หมาย | บใช่ ลูกฤๅ |
| จักประหลาดโลกย์แหล้ง | เพื่อล้างลืมเร็ว ๚ |
| ๏ หญิงเลวลูกเจ้าแน่ | นอนฤๅ เจ้าเอย |
| พูดมเมอเพ้อคือ | ปดแท้ |
| กูใช่หะซันถือ | เปนลูก แกเลย |
| คือว่ากาหลิบแล้ | พระเจ้าทรงธรรม์ ๚ |
| ๏ นิ่งพลันอย่าพูดเอื้อม | ออกวา จาเฮย |
| ใครทราบจักนินทา | ว่าบ้า |
| แกเองแลเสียอา | รมณ์แน่ ยายเฮย |
| เราบอกอีกครั้งข้า | แน่ไท้ทรงธรรม ๚ |
| ๏ กรรมกรรมลูกน้อยแม่ | เปนไฉน นี้เฮย |
| ใดไขว่ขัดดวงใจ | จึ่งคลุ้ม |
| เปนใดพ่อกล่าวใด | ดูผิด ไปนา |
| หัวอกแม่กลัดกลุ้ม | พ่างเพี้ยงพังแด ๚ |
ร่าย
| ๏ แปรหูฟังแม่ก่อน | จงผันผ่อนรำพึง |
| คนึงเบื้องบูรพา | แต่เกิดมาแม่บำรุง |
| ผดุงเจ้าจนคุ้มใหญ่ | ใส่ใจดูคํ่าเช้า |
| บให้เจ้าอนาทร | จนบิดรวายชนม์ |
| ยังสองคนลูกแม่ | แต่พอเห็นหน้ากัน |
| สารพรรณ์แม่ตามจิตร | บได้คิดขัดแด |
| แปรตามเจ้าจวบจน | เจ้าคบคนชั่วช้า |
| ผล้าเงินทองแทบหมด | แม่สู้อดใจออม |
| ถนอมนํ้าใจบสะเทือน | เตือนแต่พอรู้สึก |
| เจ้ากลับนึกเห็นชอบ | ประกอบตนเปนดี |
| แม่ปรานียิ่งนัก | บัดนี้จักคลั่งไคล้ |
| ให้แม่นี้ตรอมตาย | พ่อโฉมฉายสุดสวาดิ์ |
| อย่าประมาทจงตรอง | มองดูเย่าเรือนเรา |
| เคยนอนเนาแต่น้อย | ไม่เคยคล้อยคลาจาก |
| ผิดกันมากกับวัง | ไป่ควรหวังใจคิด |
| ซึ่งการผิดไป่มี | เลยสักทีใครจะได้ |
| ขอพ่อตริตรองให้ | ถ่องแท้แก่ใจ |
| พ่อเทอญ ๚ |
โคลง ๓
| ๏ อาบูไหวจิตรรฦก | นึกก็ชอบเช่นแล้ |
| กูก็รู้ตระหนักแท้ | เรื่องนี้มานาน ๚ |
| ๏ ตั้งศอกกรานคางนึก | ก้มภักตรตรึกจิตรคลุ้ง |
| ค่อยเหือดหายคลายฟุ้ง | กลับได้สมประดี มานา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เรื่องนี้จริงแน่แล้ว | มารดา ลูกเอย |
| ข้าอยู่ในคฤหา | เก่าแท้ |
| นั่นแม่ลูกคืออา | บูหะ ซันเฮย |
| แต่ซึ่งคิดเฟือนแม้ | เกิดด้วยเหตุใด ๚ |
โคลง ๒
| ๏ แม่ดีใจใช่น้อย | ดูดั่งดวงจันทร์ย้อย |
| หยิบได้ถึงมือ | แม่นา ๚ |
| ๏ คือเขาหลับดอกไส้ | จึ่งเกิดสุบินให้ |
| เคลิบเคลิ้มใจเฟือน | ไปนา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ เบือนหน้ามาจะถาม | ความนิมิตรลูกแก้ว |
| ทราบเรื่องสิ้นเสร็จแล้ว | จักต้องเตรียมหัว หยันนา ๚ |
| ๏ ไป่รู้ตัวว่าใหล | ในทันใดบช้า |
| ยังบทันปากอ้า | โอษฐ์เอื้อนสักคำ หนึ่งนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ หะซันสำทับร้อง | หญิงสา มาญเฮย |
| เองบรู้วาจา | กล่าวถ้อย |
| จักโลมจิตรกูพา | พลอยฟั่น เฟือนแฮ |
| กูบเชื่อสักน้อย | อย่าแกล้งชักแช ๚ |
| ๏ แน่แฮกูใช่อ้าย | อาบู |
| มึงอยากเปนแม่กู | กล่าวอ้าง |
| กูรู้ว่ากูภู | ธเรศร ไซ้เฮย |
| เปนที่กาหลิบร้าง | ยศไร้ไฉนดี ๚ |
| ๏ บารมีพระเจ้าโปรด | บำรุง พ่อเทอญ |
| คำหยาบอย่าพูดจุง | อยุดยั้ง |
| ไป่นานนักจักคุง | คุมโทษ ทำแฮ |
| แม่จักเล่าเมื่อครั้ง | ก่อนนั้นวันวาน ๚ |
| ๏ นครบาลบูดบึ้งภักตร์ | พามา |
| องค์อิแมนศิษย์หา | หมดสิ้น |
| เขาเฆี่ยนแทบมรณา | พลันขับ เสียเฮย |
| เพราะพูดบรู้ลิ้น | ฆ่าได้ดุจมือ ๚ |
| ๏ นี่คือตัวอย่างให้ | พึงเห็น |
| อย่าหยิ่งยกตัวเปน | ปิ่นไท้ |
| ครู่เดียวจักเกิดเขญ | ยับย่อย |
| พูดหนักนักมักให้ | โทษแท้ถึงตน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ กล่าวยุบลหมดนี้ | หวังจะเกียจกันชี้ |
| โทษให้เกรงขาม ๚ | |
| ๏ ความเปนอย่างอื่นแท้ | มัวมืดบรู้แม้ |
| แต่น้อยจักรำ | งับนา ๚ |
| ๏ ครั้นฟังคำเล่านั้น | กลับคิดเห็นเปนหมั้น |
| แม่นแท้ทรงธรรม์ ๚ | |
| ๏ ตอบไปพลันบช้า | ตัวหะซันใช่ข้า |
| แต่นี้ต่อไป | เลยนา ๚ |
ร่าย
| ๏ อย่าหมายใจว่าบุตร | แต่นี้อยุดนิ่งเนา |
| เราพระเจ้าทรงธรรม | เปนแม่นยำถ่องแท้ |
| อย่าพักแก้อันใด | ใจเราจักเห็นผิด |
| เปนวิปริตไปตาม | ความซี่งทำโทษทัณฑ์ |
| เราสั่งสรรพ์ทุกสิ่ง | เขาจึ่งได้มาทำ |
| คำซึ่งยายเจรจา | กลับตรงมาเปนพยาน |
| ป่วยการเราบเชื่อ | เพื่อตัวพูดเปล่าดาย |
| เราบอกยายอีกครั้ง | นามเราตั้งหมั้นคง |
| พระเจ้าทรงธรรมไท้ | เราบได้บิดผัน |
| บใช่ผันเราบหลับ | พูดกับยายบัดนี้ |
| ตื่นอยู่ชี้ชัดเห็น | เปนที่เราชอบนัก |
| ซึ่งประจักษ์แจ้งความ | ตามยายเล่าสมคำ |
| ที่เขานำไปแสดง | ชี้แจงเรื่องลงทัณฑ์ |
| คำเราอันบังคับ | รับทำตามสิทธิ์ขาด |
| เปนสีหนาทไป่คลาย | หนึ่งเราสบายเหลือแหล่ |
| แต่ที่ได้ลงโทษ | แก่คนโฉดชั่วช้า |
| ต่อหน้าไหว้หลังหลอก | สิ่งเดียวดอกสงไสย |
| คือใครพาเรามา | อยู่เคหาแห่งนี้ |
| แต่อย่าชี้เชือนแช | ให้ผันแปรวุ่นวาย |
| เราเชื่อกายเราชัด | คือแก่นกระษัตริย์ผ่านเผ้า |
| เถลิงพิภพเปนเจ้า | ปกหล้าประชากร ๚ |
โคลง ๔
| ๏ มารดรไป่ทราบเค้า | ความใด |
| แม้แต่คเนใจ | ห่อนต้อง |
| ว่าบุตรจักคิดไฉน | จึ่งกล่าว ฉนี้นา |
| เห็นจริตติดพ้อง | พวกข้างขนานเบา ๚ |
| ๏ เพลาเพลาลูกแก้วอย่า | เจรจา ดังนา |
| เพ้อพูดพูดจักพา | โทษให้ |
| แม่เห็นพ่อเสียอา | รมณ์แน่ แล้วพ่อ |
| จงสงบสงัดไว้ | สติตั้งดำรง ๚ |
| ๏ หนึ่งจงเงยภักตรขึ้น | นมัศการ |
| ขอพระโปรดบันดาน | จิตรเจ้า |
| ให้พ้นพิการพาล | พาคลั่ง คลุ้มนา |
| ความคิดผิดข้อเค้า | จักสิ้นเสื่อมกษัย ๚ |
| ๏ ผิวใครผู้อื่นอ้าง | คำอัน นี้นา |
| พ่อจักคิดฉันใด | ดั่งนั้น |
| กำแพงย่อมมีกรรณ์ | คอยสดับ |
| ดีชั่วใคร่จักอั้น | โอษฐ์เอื้อนออกเอง ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ปลอบหลายเพลงจักให้ | สงบจิตรอาบูได้ |
| สักน้อยฤๅมี ๚ | |
| ๏ กลับพาทีอยาบช้า | โดยอหังการกล้า |
| ต่อสู้มารดา | เขานา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ พาหญิงผู้เฒ่านี้ | รำคาญ จริงนา |
| จงอยุดอย่าจังทาน | อีกไส้ |
| จักขืนพูดสามาญ | สืบต่อ ไปฤๅ |
| กูจักแก้จุ่งให้ | เขดคุ้งเมือมรณ์ ๚ |
| ๏ ภูธรกาหลิบนั้น | คือกู แลเฮย |
| ครองพิภพแผ่นภู | ภาคพื้น |
| ตูบอกแก่สูสู | จำเชื่อ คำนา |
| ไป่เชื่อจักไป่ฟื้น | ชีพได้คืนเปน ๚ |
ร่าย
| ๏ มารดาเห็นว่าบุตร | บยั้งอยุดตามคำ |
| สำคัญตนวิปริต | คิดเห็นผิดเปนชอบ |
| ไป่สมประกอบคืนเดิม | เติมทุกข์นางเหลือหลาย |
| ฟูมฟายชลเนตรนอง | สองกรข้อนอุระ |
| ชกศีศะรํ่าไร | รำพันไปนานา |
| โอ้อนิจจาลูกแก้ว | อกแม่จักครากแล้ว |
| เพื่อเจ้าจริตเสีย | ไปนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ละเหี่ยละห้อยรํ่า | รำพัน ไปเอย |
| ไยพ่อมาใฝ่ฝัน | เช่นนี้ |
| อกแม่แต่นับวัน | จักแตก ตายนา |
| บอยากอยู่อยากลี้ | หลบหน้าลาวาย ๚ |
| ๏ พ่อตายแม่ทุกข์เพี้ยง | มรณา ลูกเฮย |
| เห็นแต่ภักตรลูกยา | อยู่ด้วย |
| ชื่นใจแม่จึ่งผา | สุกสืบ มานา |
| เสียจิตรแม่จำม้วย | อยู่ได้กลใด ๚ |
| ๏ สิ่งไรลูกรักเจ้า | จักประสงค์ |
| บคิดค่าควรคง | มากน้อย |
| คงให้สบจำนง | ใจพ่อ นึกนา |
| สิบชั่งดังกิ่งก้อย | บได้เสียดาย ๚ |
| ๏ ไป่วายวางกิจสู้ | ทำสรรพ์ เสร็จพ่อ |
| พ่อจักกินใดพลัน | รีบร้อน |
| ทุกวันบวายวัน | รวังนุ่ง ห่มนา |
| เจ้าเจบแม่ทุกข์ข้อน | อกชํ้ารบมหนอง ๚ |
| ๏ ปองรักลูกน้อยยิ่ง | หัวใจ แม่ฮา |
| อุส่าห์รักษาไป | คํ่าเช้า |
| อดกินอดนอนไฉน | ไป่คิด เหนื่อยเลย |
| ขอสิ่งเดียวจุ่งเจ้า | แม่นั้นพลันหาย ๚ |
| ๏ หมายฝากทรากศพเจ้า | จงฝัง แม่รา |
| ก่อกุฎิ์การภายหลัง | ฝากเจ้า |
| มาผิดแม่คิดหวัง | คลาเคลื่อน ไปนา |
| ผีแม่จักทิ้งเหน้า | อยู่นั้นใครฝัง ๚ |
| ๏ แต่หลังแม่ลูบเลี้ยง | เจ้ามา |
| จนเจริญพรรษา | ใหญ่แล้ว |
| ไป่เคยคลาศมารดา | ดลแด่น ใดนา |
| ใดทับถูกลูกแก้ว | จึ่งให้ลืมหลง ๚ |
| ๏ ผีดงผีป่าเข้า | ประจำ เจ้าฤๅ |
| ผีส่อผีแสร้งนำ | จิตรให้ |
| นิมิตรติดตามสำ | คัญผิด ไปนา |
| เพื่อจักผลาญชีพได้ | โทษด้วยเหลือเกิน ๚ |
| ๏ ขอเชิญอหล่าผู้ | ทรงฤทธิ์ พระเฮย |
| โปรดขับผีป่าปลิด | โทษร้าย |
| จากอกหะซันสฐิตย์ | เปนศุข สบายนา |
| โดยเดชพระคงผ้าย | ผ่านพ้นไภยเข็ญ ๚ |
ร่าย
| ๏ หะซันเห็นมารดา | มาโศการํ่าไร |
| ควรที่ใจจะสลด | กลับกลายหมดบมียืน |
| ไป่คิดคืนคุณแม่ | ตั้งแต่สำคัญตน |
| โดยวิกลวิปริต | บได้คิดรั้งรา |
| ลืมกายาบรู้สึก | นึกขัดเคืองขุ่นข้อง |
| ลุกขึ้นร้องตวาด | หญิงอุบาทว์กาลี |
| มึงพาทีหมั่นไส้ | ฉวยไม้ใหญ่เงื้อง่า |
| เร็วเร่งว่าบัดนี้ | กูนั่นคือใครชี้ |
| ออกให้ชัดเจน | ใจนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ มารดาเห็นบุตรเงื้อ | ง่านใจ |
| นางบหวาดหวั่นไหว | ครั่นคร้าม |
| หวังชัดใช่อื่นไกล | คือลูก ตูนา |
| ตอบอรรถยกหัถห้าม | ลูกน้อยอย่าแหนง ๚ |
| ๏ ไยแคลงไป่ทราบผู้ | บุรพกา รีฤๅ |
| บังเกิดเกล้าตนมา | โลกย์นี้ |
| แม่คาดพ่อจักหา | ลืมไม่ เจียวพ่อ |
| กลับบรู้เลยปี้ | ป่นชั้นตนเอง ๚ |
| ๏ จงเกรงพระเกียรติ์ไท้ | ทรงธรรม์ |
| ท่านกอบพระคุณครัน | ไม่น้อย |
| เจ้าเปนแต่หะซัน | ดอกลูก ชายแม่ |
| แม่บอกเจ้าจริงถ้อย | จุ่งได้คนึงดู ๚ |
| ๏ อย่าสูอย่าพูดแล้ | อย่าคิด ป่วยเลย |
| อย่าเทียบอย่าเทียมชิด | ชื่อไท้ |
| ซึ่งเปนบรมอิศ | ศวราช เรานา |
| พระเดชพระคุณได้ | ปกเกล้าเรามา ๚ |
| ๏ พ่อฮาตราตริเหี้ยม | อย่าหุน หันเฮย |
| เพรงเผ่าเคยพระคุณ | ครอบเกล้า |
| ประจุบันพระอวยบุญ | ปกชีพ |
| อนาคตคุณพระเจ้า | จักเลี้ยงพงษ์พันธุ์ ๚ |
ร่าย
| ๏ สำคัญให้อาบู | รู้คุณภูธรธิราช |
| หวังให้ขาดจำนง | จักเปนองค์ภูมิบาล |
| จึ่งแถลงการดังนี้ | แม่จักชี้ให้ทราบ |
| แต่ขอกราบท่านก่อน | ห่อนออกนามท่านเปล่า |
| แม่จักเล่าจงยิน | พระภูมินทร์มหาราช |
| พระบาททรงกรุณา | ให้ไกยฟาเที่ยวด้น |
| ค้นหาแม่จนพบ | ท่านปรารภพระราชทาน |
| ทองประมาณมากนัก | จักนับถ้วนพันแท่ง |
| เพื่อเราแพ่งภักดี | มีใจตรงท่านทราบ |
| จึงให้ลาภเหลือหลาย | แม่น้อมกายน้อมเกล้า |
| วอนพระเจ้าราธนา | ให้รักษาพระองค์ |
| ท่านทรงคุณพ่างนี้ | แม่จักชี้ให้ชัด |
| ทรัพย์สมบัติมาสู่ | แม่จะอยู่เท่าใด |
| ก็จะไปปรโลกย์ | ทรัพย์อุปโภคศฤงฆาร |
| ทุกสิ่งสฐานตกเจ้า | พ่อคิดเค้าตรองตาม |
| ความทั้งนี้เปนไฉน | คุณท่านไทยิ่งลํ้า |
| ซ้ำมีแก่เจ้าหนัก | ยิ่งนักกว่ามารดา |
| เพราะชราภาพแล้ว | จักตกอยู่ลูกแก้ว |
| เร่งรู้รฦกคุณ | ท่านเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ไฟฟุนบเหือดด้วย | คำดับ นี้นา |
| แก้บหลุดเลยกลับ | เชื่อหมั้น |
| วิเซียซิได้รับ | คำสั่ง เรานา |
| เปนหลักอยู่อิกชั้น | หนึ่งให้เห็นสม ๚ |
| ๏ คารมอีเฒ่าผู้ | แพสยา |
| กูบอกมึงหนักหนา | อยู่แล้ว |
| ยังทำถ่อยเจรจา | ดูถูก กูนา |
| แหม่เหม่จักไม่แคล้ว | คลาศพ้นมือไป ๚ |
| ๏ ไกยฟาอำมาตย์นั้น | กูบัง คับเฮย |
| ให้เบิกเอาทองคลัง | นั่นนั้น |
| มาให้กับมึงยัง | บคิด คุณนา |
| กูกะหลิบแลซั้น | สั่งให้เขามา ๚ |
| ๏ วาจามึงกล่าวนั้น | ความคิด |
| ปรับว่ากูเสียจริต | คลั่งคลุ้ม |
| เพราะอยากจะให้สนิท | นับแม่ ลูกฤๅ |
| กูจักทำให้คุ้ม | ที่ข้อดูแคลน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ยกแขนเงื้อเงือดไม้ | เฆี่ยนบอยุดเลยให้ |
| แทบล้มบันดาตาย ๚ | |
| ๏ บอกเรวยายอย่าช้า | ใครนั่นคือตัวข้า |
| อย่าได้อำปลัง ๚ | |
| ๏ รู้ฤๅยังไป่รู้ | กูแลคือพระผู้ |
| เที่ยงแท้ทรงธรรม์ ๚ | |
| ๏ มารดาพลันตอบถ้อย | เจ้าแม่คือลูกน้อย |
| ใช่ท้าวทรงธรรม ๚ | |
| ๏ ฟังคำยิ่งโกรธแท้ | เฆี่ยนจงกลับคำแม้ |
| ดอกดื้อคงตาย ๚ | |
| ๏ หวดหวดดายบยั้ง | บอยุดบหย่อนตีตั้ง |
| แต่เขี้ยวขู่เขญ ๚ | |
| ๏ เห็นบเห็นว่าเจ้า | บบอกตีเร้าเข้า |
| บได้เมตตา ๚ | |
| ๏ มารดาหมายผิดพลั้ง | คิดว่าลูกจักยั้ง |
| บกล้าทำตน ๚ | |
| ๏ บัดยินยลหลากล้ำ | เฆี่ยนบอยุดเลยช้ำ |
| เจบทั้งสรรพางค์ ๚ | |
| ๏ นางจึงจำเรียกร้อง | หาเพื่อนบ้านพวกพ้อง |
| ช่วยด้วยจักตาย | แล้วฮา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ทั้งหลายอยู่ถิ่นใกล้ | เรือนเคียง |
| สดับถนัดสำเนียง | กึกก้อง |
| ชวนกันรีบพร้อมเพรียง | คะคึก มาเฮย |
| เข้ารหว่างกลางป้อง | ปัดรั้งไม้ไป ๚ |
| ๏ เหตุไฉนเปนดั่งนี้ | หะซัน |
| จึ่งเฆี่ยนมารดาอัน | เกิดเกล้า |
| ไป่กลัวพระบนสวรรค์ | ทรงทราบ แลฤๅ |
| อาจจะละลืมเค้า | ขอดข้อคุณเดิม ๚ |
| ๏ ฮึกเหิมใจนักด้วย | อันใด นี้นอ |
| จริตจะเลอะใหลใจ | จึ่งกล้า |
| มารดารักเจ้าใคร | จักเปรียบ ปูนนา |
| ทำประนี้แหนงบ้า | แน่แล้วดูดู ๚ |
| ๏ อาบูเพ่งเนตรแค้น | เคืองครัน |
| ใครอบูหะซัน | ซึ่งเว้า |
| ชาวบ้านสดับพลัน | จึ่งกลับ ถามนา |
| นี่บใช่แม่เจ้า | ดอกฤ้ๅแคลงไฉน ๚ |
| ๏ กวนใจใช่กิจเจ้า | เปนภาร |
| เราบรู้บประมาณ | บอกได้ |
| หญิงนี้จักคิดการ | เปนแม่ เราเฮย |
| เราใช่หะซันไส้ | จักรู้จักมัน ๚ |
| ๏ ทรงธรรมกาหลิบแล้ | ตัวกู แน่เฮย |
| ยังบเชื่อคอยดู | ก็ได้ |
| จักทำจุ่งให้สู | รู้สึก ตัวนา |
| เกรงเกียรติเธอกราบไหว้ | แทบเบื้องบาทกู ๚ |
ร่าย
| ๏ ชาวบ้านดูเห็นบแคลง | สำแดงตนเปนบ้า |
| จักนิ่งช้าไป่ชอบ | จักประกอบการกลี |
| ตีเพื่อนบ้านเดินถนน | กลดังทำมารดา |
| เขาก็พากันช่วยจับ | สับปอรัดมัดศอก |
| ผูกตีนออกบมิได้ | ไว้คนคุมกำกับ |
| แล้วไปรับหมอมา | กับศิษย์หาทั้งหลาย |
| เขาก็เตรียมกายมาสรรพ | ขื่อสำหรับสรวมมือ |
| คือโซ่ตรวนทุกอย่าง | เชือกหนังต่างหวายตี |
| มีมาครบทุกประการ | ครั้นถึงสฐานทันใด |
| เขาก็ไปแก้มัด | จัดการจักจำจอง |
| อาบูสองแขนสลัด | เหวี่ยงอึดอัดวายโวย |
| เขาก็โบยด้วยเชือกหนัง | ดังเสียงตึกตนชา |
| สองสามคราก็สงบ | เขาจำครบทุกประการ |
| ออกจากสฐานพาไป | ผู้คนในถนนอึง |
| วิ่งปรึงปรึงสอสอ | บางคนยอด้วยกำหมัด |
| บางคนซัดหลังโครม | บางคนโถมเข้าตบ |
| อาบูหลบบใคร่ทัน | บางคนมันร้องด่า |
| ว่าถ้อยคำหยาบคาย | เจบมากมายเยินยับ |
| ปรับเปนบ้าเปนขบถ | อาบูจดจ้องไป |
| บัดใจถึงโรงบ้า | เขาก็ร้าตัวเข้ากรง |
| ซี่เหล็กลงสลักหมั้น | กั้นบให้เห็นใคร |
| อยู่ภายในแต่บ้า | เขาเฆี่ยนห้าสิบที |
| ตีทุกวันบเว้นวาย | หลังไหล่ลายยับระยำ |
| ทำบมีกรุณา | ถึงเวลาเขาสอบถาม |
| ยามนี้เจ้าเปนไฉน | คลายใจฤๅยังกลุ้ม |
| คลุ้มกระมลมั่นหมาย | ว่ากายเจ้ายังคง |
| ดำรงอยู่ตามเค้า | เปนพระเจ้าทรงธรรม์ |
| ฤๅบิดผันเปลี่ยนผลัด | อาบูสบัดภักตรสนอง |
| เราไป่ปองยินคำ | อย่าแนะนำเราบเอา |
| เราบใช่บ้าหลัง | ตัวเรายังปรกติ |
| ส่วนท่านสิว่าบ้า | ข้าไป่อยากโต้ทาน |
| ตามแต่การจะเปน | เห็นเพื่อกรรมเราเอง |
| แต่เพรงบันดานดล | จนท่านได้เฆี่ยนขับ |
| เรารับสิ้นทุกสิ่ง | จะขอนิ่งทุกเมื่อ |
| เพื่อบรู้เหตุได้ | จักบอกอย่างอื่นให้ |
| ท่านรู้เห็นใจ | จริงนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ อาบูในเมื่อนั้น | คิดบรู้เหตุอั้น |
| อกแท้แลฉงาย ๚ | |
| ๏ ความเจบกายบอบชํ้า | บวมเบ่งบ้างเขียวคลํ้า |
| ดั่งบ้ายหมึกมอม ๚ | |
| ๏ ร่างกายผอมเหือดแห้ง | เข่าขัดเหยียดขาแข้ง |
| ขัดข้องกีดขวาง ๚ | |
| ๏ ทั่วสรรพางค์เมื่อยร้าว | ยอกเสียดเสียวปลาบด้าว |
| ค่างแล้ชายโครง ๚ | |
| ๏ โคลงศีศะสุดปลํ้า | เจบบาดแผลแหล่ลํ้า |
| พ่างม้วยมรณา ๚ | |
| ๏ พลางโศการํ่าไห้ | จริงกลับว่าบ้าได้ |
| ดั่งนี้แหนงตาย | จริงนา ๚ |
| ๏ ไป่รักกายเท่าเผ้า | ตามแต่พระเปนเจ้า |
| จักต้องพระไทย | ท่านเทอญ ๚ |
| ๏ จริงฉันใดแม่นแท้ | บกลับคืนคำแม้ |
| จักม้วยชีพปลง | แลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ สงสารหญิงเฒ่าผู้ | มารดา |
| สู้ติดตามมาหา | คํ่าเช้า |
| เห็นลูกถูกอาญา | ลำบาก บวมนา |
| นางยิ่งทุกข์ร้อนเศร้า | โศกน้ำตานอง ๚ |
| ๏ มองเห็นลูกน้อยนั่ง | ในกรง เหล็กนา |
| ชลเนตรนองน่านลง | พร่างพร้อย |
| ผอมนักพ่อจักปลง | ชนม์ชีพ เสียเฮย |
| สอึกสอื้นโอดอ้อย | อิ่งพร้องพรรณา ๚ |
ร่าย
| ๏ ไยพ่อมาดังนี้ | แก่แม่รา | ปี้ป่นบเปนตน | แก่แม่รา |
| ทนเวทนาสาหส | แก่แม่รา | หมดผู้เมตตาเจ้า | แก่แม่รา |
| เศร้าอยู่ตรงในตา | แก่แม่รา | ขอแม่ยาจุ่งได้ | แก่แม่รา |
| ให้แม่ยาแก่มือ | แก่แม่รา | ไยพ่อถือทฤฐิ | แก่แม่รา |
| ไยบปริปากพร้อง | แก่แม่รา | โอ้อกแม่จักต้อง |
| แตกแล้วดวงใจ | แม่เอย ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เข้าไปหาลูกแล้ว | วอนสอน สั่งนา |
| พ่อจุ่งละอาวรณ์ | เรื่องนั้น |
| รู้สึกซึ่งโทษกรณ์ | ตนผิด ผันนา |
| พอจักพ้นโทษหมั้น | แม่นแท้ทันใด ๚ |
| ๏ ตั้งใจแต่เฝ้าพูด | ทุกวัน |
| ส่วนอบูหะซัน | ตอบถ้อย |
| แม่อย่าพูดเลยฉัน | บอยาก ฟังนา |
| ขอตริตรองสักน้อย | หนึ่งให้เต็มใจ ๚ |
| ๏ แม่ไปสู่เย่าแล้ว | กลับมา เล่านา |
| ปลอบลูกพลางน้ำตา | ถั่งท้น |
| จักออกปากลูกยา | สลักขัด เสียเฮย |
| ลมจับพับผอยพ้น | นับครั้งคราวหลาย ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ ฝ่ายอาบูหะซัน | ลำบากครันทรมาน |
| เพื่อตริการบมิตก | นั่งกอดอกรำพึง |
| คนึงไปหลายชนิด | คิดฝ่ายข้างเปนจริง |
| ควรอ้างอิงหลายอย่าง | ป่างแต่งตนเปนราช |
| นอนเหนืออาศน์บัลลังก์ | ยังตื่นนอนได้ถาม |
| ดูถ้อยความสมหมด | อีกปรากฎอำนาจ |
| เราประกาศสั่งใด | เขาก็ไปทำตาม |
| ความเคารพนบนอบ | ตามรบอบแบบกาหลิบ |
| หยิบยกได้เปนพยาน | ถ้าคิดการว่าฝัน |
| ดูก็ขันชอบกล | คนทั้งปวงหายหมด |
| ไป่ปรากฎผู้ใด | ไกยฟาเอกอำมาตย์ |
| อยู่ริมบาทยุคล | ทั้งมนตรีใหญ่น้อย |
| มากนับร้อยนับพัน | หนึ่งวัลลภยุนุก |
| แต่งตนสุกใสสอาด | อีกนางนาฎกำนัล |
| งามเฉิดฉันแช่มช้อย | ไป่ติดต้อยตามกู |
| ดูก็น่าอัศจรรย์ | ดุจเฉกฉันมิใช่ |
| กูเปนใหญ่บังคับ | ให้เขาจับทำโพย |
| โดยพลการเขาหลาย | ผิดเชิงนายกับบ่าว |
| ท่าวจักทอดธุระ | กะว่าฝันเปนแน่ |
| แต่อีแมนแลศิษย์ | มีความผิดเราสั่ง |
| ทำโทษดั่งบรรหาร | อีกประการหนึ่งไส้ |
| เราใช้ให้ไกยฟา | นำทองมาให้แม่ |
| ก็ได้แน่สมคำ | ทำตามเราบังคับ |
| นับว่าฝันฉันใด | ไป่เข้าใจเรื่องราว |
| สาวต้นหายปลายหลุด | คิดบอยุดเลื่อนใหล |
| เหตุอันใดดั่งนี้ | คือว่าใครจักชี้ |
| ออกให้สว่างไสว | ได้นา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ วนเวียนใจไตร่ตรึก | เห็นยิ่งฦกยิ่งซึ้ง |
| จนจิตรคิดอํ้าอึ้ง | อัดอั้นตันใจ ๚ |
| ๏ ใครจักไขความขำ | นำเหตุบอกจุ่งแจ้ง |
| รู้ชัดใช่จักแกล้ง | กล่าวอ้างอวดใคร เลยนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ทันใดดำริห์นั้น | มารดา มานา |
| เห็นลูกซูบกายา | ย่อมแท้ |
| หน้าซีดสลดอา | การอ่อน หิวเฮย |
| ครวญครํ่ารํ่าไห้แม้ | เลือดย้อยลามไหล ๚ |
| ๏ อกใจแม่แยกแล้ว | ลูกรัก แม่เฮย |
| พลางค่อนอกฮักฮัก | รํ่าไห้ |
| พ่อเจบแม่นี้จัก | ตายก่อน พ่อนา |
| พ่อจุ่งจำแม่ไว้ | มั่นแล้วลาตาย ๚ |
| ๏ ไป่วายน้ำเนตรพร้อย | พรํ่าพรู |
| จับจิตรนายอาบู | วาบวํ้า |
| เอนดูแก่แม่ตู | จักมอด ม้วยนา |
| ยกหัถสะลามนํ้า | เนตรล้นลามไหล ๚ |
| ๏ แต่ไปเปนโทษนั้น | นมนาน |
| ยี่สิบเอดวันวาร | ล่วงแล้ว |
| บเคยจักกราบกราน | แดแม่ เลยนา |
| เห็นค่อยเยนใจแผ้ว | ภักตรพ้องพาที ๚ |
| ๏ บุญมีมาช่วยแล้ว | ลูกเอย |
| เบาส่างฤๅทรามเชย | จุ่งแจ้ง |
| ความคิดผิดพ่อเลย | ลืมละ ไปฤๅ |
| ตาแม่จะเหือดแห้ง | ห่างน้ำตานอง ๚ |
| ๏ หะซันสนองตอบถ้อย | มารดา |
| ด้วยท่วงทีกิริยา | เรียบร้อย |
| แม่เอยลูกเกิดมา | มีโทษ นักนา |
| ขอแม่โปรดลูกน้อย | หนึ่งให้อภัยกรรม ๚ |
| ๏ ลูกทำแผกแม่แล้ | ทั้งหลาย ก็ดี |
| ขอแม่แลเขาวาย | ขุ่นข้อง |
| ลูกผิดเพราะฝันหมาย | เปนเหตุ จริงนา |
| จึ่งแม่มาพลอยพ้อง | ทุกข์ด้วยเหลือหลาม ๚ |
| ๏ ความฝันลูกเรื่องนี้ | อัศจรรย์ นักนา |
| เหมือนบใช่ความฝัน | ถ่องแท้ |
| ดังจริงทุกสิ่งสรรพ์ | ยามเมื่อ ตื่นนา |
| ใครถูกดังลูกแม้ | จักรู้ฤๅมี ๚ |
| ๏ บางทีจะยิ่งร้าย | แรงไป |
| ถึงลูกก็สงไสย | ไป่แล้ว |
| เพราะเหตุสิ่งใดใด | ดังซึ่ง เปนนา |
| คนตื่นเปนไป่แคล้ว | คลาศแม้นเสมอกัน ๚ |
| ๏ แต่ฉันไป่คิดค้น | ความใด อีกเลย |
| หากคิดว่าฝันไป | เท่านั้น |
| แต่นี้บถือใจ | เปนดั่ง เดิมนา |
| คืออบูแม่นหมั้น | ลูกน้อยมารดา ๚ |
| ๏ เปนมาแต่แรกนั้น | เหลือเกิน |
| เพราะจิตรลูกเผลอเพลิน | พลาดแท้ |
| แต่นี้จักบเดิน | ทางผิด แล้วแม่ |
| จักนับถือแม่แม้ | ดุจดั้งเดิมกัน ๚ |
| ๏ หลายวันแต่โศกสร้อย | มานาน |
| น้ำเนตรนองคือธาร | ถั่งท้น |
| ครั้งนี้กลับเปนบาน | ใจหลั่ง ไหลนา |
| ยิ่งอย่างยินดีพ้น | ที่อ้างอันใด ๚ |
| ๏ ปราไสลูกรักเจ้า | แม่รา |
| แต่แม่ยินวาจา | พ่อพร้อง |
| สิ้นทุกข์ส่างโศกา | สิ้นขุ่น เคืองพ่อ |
| ดั่งมหมัดมาป้อง | ปัดเปลื้องไภยมรณ์ ๚ |
| ๏ อนุสรในเหตุสิ้น | ซึ่งเปน นั้นฤๅ |
| พ่อไป่เห็นแม่เห็น | หากรู้ |
| เจ้าเลี้ยงพ่อค้าเยน | วันหนึ่ง นั้นนา |
| ใช่อื่นเลยแลผู้ | นั่นนั้นนำความ ๚ |
| ๏ ไป่ตามคำสั่งเจ้า | สัญญา ไว้นา |
| ไปบปิดทวารา | ละไว้ |
| จึ่งฝูงปิศาจสา | มารถสู่ สิงพ่อ |
| ทำจิตรแห่งเจ้าให้ | เคลิบเคลิ้มลืมกาย ๚ |
| ๏ ควรถวายอภิวาทน์เจ้า | โลกา |
| ซึ่งโปรดพ้นภยา | พาธร้าย |
| ขอพระจุ่งรักษา | สงวนต่อ ไปแฮ |
| จักรอดจากบาปบ้าย | เพราะเบื้องบาทบงสุ์ ๚ |
| ๏ ความตรงประกอบแท้ | มารดา |
| ลูกบทันสงกา | ก่อนนั้น |
| คืนเดียวกับมันมา | ข้านิ มิตรเฮย |
| ซ้อมสั่งกันแม่นหมั้น | บอกให้หับทวาร ๚ |
| ๏ ใบบานเบิกอยู่แล้ | ยามลูก ตื่นเฮย |
| จึ่งปิศาจมันผูก | จิตรข้า |
| แม่คิดไม่ผิดถูก | ทุกอย่าง จริงนา |
| แม้แม่บกล่าวอ้า | จักอั้นอำตาย ๚ |
ร่าย
| ๏ ความสบายใครเปรียบ | เทียบมารดาอาบู |
| ดูเห็นบุตรคืนคง | ตรงสติสมประดี |
| ไป่มีอาการแปลก | อย่างเยี่ยงแรกยินยล |
| เขาจรดนด่วนไป | ถึงทันใดที่หมอ |
| ขอรับลูกคืนกลับ | รับประกันหมั้นคง |
| เขาบงวยงงเยี่ยงกี้ | บัดนี้หายเห็นสนิท |
| หมอติดใจไป่แล้ว | เขารีบแคล้วคลามา |
| ตรวจกิริยาทุกอย่าง | เห็นสะส่างสมประดี |
| หมอปรานีเปลื้องปลด | เครื่องจำหมดจากกรง |
| มารดาตรงเข้าจุง | พยุงกันรีบมา |
| ถึงเคหาบมินาน | เขาบริหารอยูกยา |
| อาบูค่อยเคลื่อนคลาย | เนิ่นวันหลายแหล่ล้ำ |
| ด้วยระบมบอบชํ้า | เหือดแห้งหิวโหย ยิ่งนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ โดยอย่างนี้สักน้อย | ค่อยเหือดหายคลายสร้อย |
| ส่างเศร้าเบาบาง ๚ | |
| ๏ พลางคำนึงเหนื่อยแท้ | กูอยู่คนเดียวแล้ |
| บได้สบายเลย ๚ | |
| ๏ เคยกินกับพวกพ้อง | กินเดียวบได้พร้อง |
| วากย์เว้าเหงาใจ ๚ | |
| ๏ คิดฉันใดจักได้ | มีเพื่อนกินด้วยให้ |
| สนุกนิ์นํ้าใจเรา ๚ | |
| ๏ เนาในโทษทุกข์เศร้า | กลืนบลงเลยเข้า |
| อ่อนเปลี้ยกำลัง ๚ | |
| ๏ มีเพื่อนดังก่อนนั้น | เราจะฟื้นเรวหมั้น |
| แม่นแม้นดังเดิม ๚ |
ร่าย
| ๏ ในจิตรเหิมเห็นสนุกนิ์ | ลืมความทุกข์แต่หลัง |
| จัดเรือนดังแต่ก่อน | ผ่อนเงินจ่ายจัดหา |
| เครื่องโภชนาพร้อมสรรพ | สำหรับกินสองคน |
| เตรียมไว้บนเรือนแล้ว | เขารีบแคล้วคลาออก |
| นอกบ้านยั้งยังสพาน | นั่งพักปานครั้งแรก |
| คอยเพื่อนแขกเมืองมา | จักชักพาสู่เหย้า |
| เขากระทำดั่งเค้า | ก่อนนั้นทุกประการ แลนา ๚ |
• • • • • •
โคลง ๔
| ๏ ภูบาลกาหลิบเจ้า | จอมภพ |
| บัดบพิตรปรารภ | รีตไท้ |
| นับวันก็บรรจบ | จวบมาศ แล้วนา |
| จักเสด็จตรวจให้ | ทั่วทั้งเมืองหลวง ๚ |
| ๏ พอดวงภาณุมาศคล้อย | คลาลง |
| ผันเพศพานิชทรง | เสร็จแล้ว |
| จากอาศน์ทาษหนึ่งคง | คู่เสด็จ ท่านนา |
| โดยรยะมรรคาแคล้ว | เขตรข้ามสพานคลา ๚ |
| ๏ อาบูมาก่อนท้าว | เธอสัก หน่อยเอย |
| นั่งกับหิ้งอิงพนัก | ไขว่ห้าง |
| สังเกตเนตรมุ่งภักตร | ตรงสุด สพานแฮ |
| ใครแขกแปลกมาบ้าง | จักเชื้อเชิญไป ๚ |
| ๏ บัดใจเห็นถนัดหน้า | ฤๅแคลง ใจเลย |
| กาหลิบพานิชแปลง | ก่อนนั้น |
| ทรงเพศพ่อค้าแขวง | มุสสุ่ล |
| บ่าวเก่าตามหลังหมั้น | แม่นแท้ไป่ฉงน ๚ |
| ๏ เหตุผลซึ่งเกิดขึ้น | แต่ปาง ก่อนเอย |
| ชายนี่แลนำทาง | หมดสิ้น |
| เขดขยาดบอาจวาง | สติมั่น อยู่เลย |
| ตัวสั่นหวั่นใจหวิ้น | หวาดเพี้ยงพังขวัญ ๚ |
| ๏ มือรันรุมอกร้อง | องค์อะ หล่าเฮย |
| ขอเดชปกข้าพระ | ป่างนี้ |
| คนชั่วชาติยักษ์ปะ | ข้าอีก พระเอย |
| พระโปรดให้เขาลี้ | ลาศแคล้วอันตราย ๚ |
| ๏ วุ่นวายจักใคร่ร้อน | เรวหนี หน้าเอย |
| แต่เจอะจวนเต็มที | ไป่พ้น |
| ถ่ายเทเล่ห์ใดดี | หนอเมื่อ นี้นอ |
| นึกเหมาะมองของค้น | เขี่ยคุ้ยดินหา ๚ |
ร่าย
| ๏ ส่วนราชาเห็นพลัน | พร้อมกันกับอาบู |
| ดูกิริยาเมินหมาง | ข้อรคางเรื่องเดิม |
| เติมสนุกนิ์ท่านไท้ | เหตุธให้สืบสวน |
| ความทั้งมวลทราบหมด | ธจึ่งกำหนดหฤไทย |
| จักไปเล่นอาบู | ดูให้สนุกนิ์อีกใหม่ |
| หนึ่งธใคร่สงเคราะห์ | เพราะเมตตาเต็มจิตร |
| คิดบำรุงทั่วหน้า | แต่ผ่านฟ้าโปรดปราน |
| การสนุกนิ์ยิ่งนัก | คิดแต่จักให้ขัน |
| เปนอัศจรรย์เล่นหลาก | กาลภาคนี้เสด็จมา |
| เพื่อปราถนาจะลอง | ความขำปองปกปิด |
| จักมิดชิดฤๅไม่ | ใคร่ทราบความแน่นอน |
| ครั้นภูธรธเห็น | หะซันเปนทีโกรธ |
| ธก็ปราโมทย์ดวงมาลย์ | เพื่อตริการสมหมาย |
| กรายกรมาแทบใกล้ | ทำรฦกขึ้นได้ |
| เพ่งหน้าอาบู ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ดูเหมือนหนึ่งว่าน้อง | คือหะซันถูกต้อง |
| ดั่งนั้นแลฤๅ | เจ้าฤๅ ๚ |
| ๏ อ่ออ๋อคือแม่นแท้ | พี่จากเจ้านานแล้ |
| จึ่งได้แปลกกัน ๚ | |
| ๏ สะลามพลันแช่มช้อย | ขอพี่กอดรัดน้อย |
| หนึ่งให้ชื่นใจ | พี่รา ๚ |
| ๏ เตือนเท่าใดนิ่งอึ้ง | เตือนนักนึกเคืองขึ้ง |
| จึ่งแข้นสนองคำ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เราจำบได้ไป่ | อยากรับ สะลามเฮย |
| เราบอยากคำนับ | ตอบบ้าง |
| เรวเถิดท่านเร่งกลับ | ไปกิจ การนา |
| เบือนบหันหน้าข้าง | แขกผู้พาที ๚ |
| ๏ ข้านี้คนเก่าได้ | เคยมา ก่อนนอ |
| เดือนหนึ่งในเวลา | เช่นนี้ |
| เจ้าชวนสู่คฤหา | ไลยรับ รองแฮ |
| ลืมหมดฤๅแต่กี้ | ก่อนนั้นฤๅนาน ๚ |
| ๏ ตอบสารเราไป่รู้ | จักใคร |
| เพียงแต่คเนใจ | ก็ข้อง |
| เจ้าพูดเรื่องอันใด | บทราบ หมดนา |
| อย่าพูดยืดยาวต้อง | เนิ่นช้าเชิญไป ๚ |
| ๏ องคไทธิราชได้ | ฟังสาร |
| ซึ่งหะซันเคืองขาน | อยาบช้า |
| ไป่ถือไป่เดือดดาน | แดเคียด เขาเลย |
| เพราะพระกรุณากล้า | เกลื่อนให้หายรคาง ๚ |
| ๏ ทราบทางแบบอย่างบ้าน | หะซัน |
| ซึ่งบรับแขกอัน | สู่แล้ว |
| เขาทูลแต่แรกวัน | ประสบ กันเอย |
| ทำไป่ทราบแสร้งแผ้ว | ภักตรยิ้มยวลถาม ๚ |
| ๏ คิดยามครั้งก่อนนั้น | หน่อยรา |
| คงรฦกคืนมา | ใหม่ได้ |
| เจ้าพี่รักกันปรา | โมทย์จิตร น้อยฤๅ |
| เห็นไม่ลืมเรวให้ | พี่เศร้าเสียใจ ๚ |
| ๏ สิ่งไรถูกต้องดอก | กระมัง |
| เจ้าจึ่งชิงจึ่งชัง | จึ่งขึ้ง |
| หาผิดบพบยัง | ฉงายเงื่อน น้องเอย |
| แหนงพี่วานอย่าอึ้ง | จุ่งเอื้อนออกความ ๚ |
| ๏ ยามนั้นพี่บอกเจ้า | ชัดเจน |
| มีธุระพึงเกณฑ์ | กะให้ |
| จักช่วยบเบี่ยงเบน | เบือนบาก เลยนา |
| ใช่แต่เบาบ่าไส้ | สิ่งสิ้นสบสฐาน ๚ |
| ๏ รำคาญเราไป่รู้ | สิ่งใด หมดเฮย |
| บอยากพึ่งบุญใคร | หนึ่งด้วย |
| อำนาจท่านจักไฉน | เราไป่ รู้เลย |
| เห็นแต่จักพาม้วย | กับบ้าเสียคน ๚ |
| ๏ อีกหนเราบอกเจ้า | จุงไป เสียนา |
| เราบชอบหฤไทย | เท่าก้อย |
| อยู่นานเท่าใดใด | คงป่วย เปล่าเฮย |
| เราบอยากพูดน้อย | หนึ่งให้เสียตัว ๚ |
| ๏ เสหัวเสแสร้งกอด | หะซัน |
| ไยสลัดตัดรอนฉัน | เฉกนี้ |
| ไป่อยากจะจากกัน | ยามโกรธ น้องเอย |
| ปางจากกันก่อนกี้ | กอบด้วยยินดี ๚ |
| ๏ เปรมปรีปราโมทย์ครั้ง | คราวเคราะห์ ดีเฮย |
| จึงพเอินจำเพาะ | พบเจ้า |
| ไม่อยากจากไปเพราะ | ใจพี่ หวังนา |
| จักใคร่ไปสู่เหย้า | กับน้องอีกครา ๚ |
| ๏ อาไศรยคืนหนึ่งยั้ง | อยุดพัก |
| กินอยู่กับน้องรัก | เยี่ยงโพ้น |
| ได้ดื่มสุราสัก | นิดหน่อย |
| เหมือนเมื่อครั้งคราวโน้น | สนุกนิ์น้อยไปฤๅ ๚ |
| ๏ เราถือเราไป่ต้อง | เกรงใคร ใครเลย |
| บอยากคบคนใจ | มุ่งร้าย |
| ลากพิศม์ติดหลังไป | ดังหนึ่ง เจ้านา |
| จำรักษาตนผ้าย | ผ่านพ้นคนพาล ๚ |
| ๏ โบราณท่านกล่าวไว้ | อย่างยล |
| จงหยิบกลองของตน | รีบผ้าย |
| ลองเทียบเปรียบสกนธ์ | ดูเถิด |
| คงทราบสิ่งซึ่งลม้าย | ไม่ต้องชี้แจง ๚ |
| ๏ เราแสดงแด่ท่านแล้ว | หลายครา |
| เราไป่ปองปราถนา | นั่งใกล้ |
| พานพบแลคบหา | คนเช่น ท่านเลย |
| เปนสัตย์ตัดขาดได้ | ตราบสิ้นสุริยัน ๚ |
| ๏ ทรงธรรม์ฟังตอบเปรี้ยว | แรงจัด |
| เธอกลับเข้ากอดรัด | อีกครั้ง |
| เจ้าว่าพี่ควรขัด | ใจแต่ ออมนา |
| ขอจุ่งเจ้าอยุดยั้ง | อย่าพร้องไป่ควร ๚ |
| ๏ ใคร่ครวญดูอย่าเหี้ยม | หุนหัน พ่อเฮย |
| ค่อยพูดค่อยจากัน | ก่อนบ้าง |
| ทุกข์โศกโรคภัยอัน | ใดเกิด มีฤๅ |
| จงเล่าเถิดอย่าร้าง | พี่รู้ราวความ ๚ |
| ๏ ตามจริงใจข้าคิด | นิจกาล |
| ให้แต่เพื่อนสำราญ | ห่างร้อน |
| อย่างไรจะเบิกบาน | ใจเพื่อน |
| จักช่วยชูเชิดช้อน | เช่นนั้นนึกจริง ๚ |
| ๏ แม้นสิ่งซึ่งรักนั้น | กลับกลาย |
| เปนเหตุให้อันตราย | ดั่งแกล้ง |
| ไป่เลยไป่อยากหมาย | ให้เกิด มีเลย |
| ไยจึ่งเกิดกรรมแสร้ง | ส่อให้น้องแหนง ๚ |
| ๏ ฟังแสดงค่อยเหือดขึ้ง | เคืองรคาง |
| ชวนนั่งลงเคียงพลาง | พลอดพร้อง |
| อันเหตุซึ่งเราจาง | ใจเบื่อ เบือนฤๅ |
| เหลือคับเหลือคิดข้อง | จึ่งแค้นเคืองรคาย ๚ |
| ๏ บรรยายราวเรื่องให้ | ท่านฟัง |
| คงจะเห็นสมดัง | คิดข้า |
| ถึงท่านรักจริงจัง | จำเคลือบ แคลงนา |
| เพราะเหตุชอบกลถ้า | ท่านบ้างคงเปน ๚ |
ร่าย
| ๏ เรื่องนี้เห็นอัศจรรย์ | เดิมเราฝันว่าเรา |
| เนาในราชนิเวศน์ | ไสเยศเหนือรัตนาศน์ |
| เบื้องบนราชบัลลังก์ | ตื่นขึ้นยังบอุไทย |
| เหลือบแลไปเห็นนารี | มีมาคอยประฏิบัติ |
| อีกขนัดยุนุก | เรานึกฉุกใจถาม |
| เขาแถลงความถ่องแท้ | ตัวเราแล้พระเจ้า |
| ทรงธรรมเผ้าพสุธา | ส่วนกายาเราไส้ |
| เขาให้ทรงเครื่องกระษัตริย์ | ออกยังรัตน์บัลลังก์ |
| ฝ่ายหน้าหลังซ้ายขวา | เสนาเฝ้าเปนขนัด |
| บัดบัญชาสั่งซั้น | ดังวันนั้นเจรจา |
| เอาอีแมนมาลงทัณฑ์ | เก็บไปฝันสิ้นสรรพ |
| เขาก็รับทำตาม | ได้ถ้อยความเหมาะหมั้น |
| ครั้นเราให้ไกยฟา | เอาทองมาให้แม่ |
| ใช่ว่าแต่ความฝัน | ดูขันทั้งสองอย่าง |
| ค่างอีแมนก็ถูก | ผูกเฆี่ยนแทบมรณา |
| ฝ่ายมารดาแห่งเรา | เขาก็เอาทองมาให้ |
| เรื่องนี้ไส้ชอบกล | รอยผีดลหฤไทย |
| ปิ่นราไชยสวรรยา | พเอินมาดำริห์ |
| ตริให้สมกับฝัน | เพื่อนมันหมายพิฆาฏ |
| จะฆ่าอาตม์แทนทด | ยังไป่หมดเท่านั้น |
| ครั้นกลับมาข้างใน | เขาพาไปห้องหับ |
| นับได้สี่ตำแหน่ง | ดูเครื่องแต่งโอฬาร |
| งามพิศดารเหลือเล่า | โอ้ยังเหล่ากำนัล |
| งามเฉกฉันนางฟ้า | ในใต้หล้าอย่ายล |
| คนฉันเราเกิดมา | จนมรณาไป่พบ |
| บอกข้าครบชื่อเสียง | ตื่นขึ้นเพียงดังบ้า |
| ร้องเว้อว้าอึงคนึง | จึ่งมารดาเราห้าม |
| เราบคร้ามทุบตี | ลืมอินทรีย์สิ้นสุด |
| ไป่ยั้งอยุดโทโส | แผดเสียงโกลาหล |
| คนเขามาจับกุม | รุมกันว่าบ้าหลัง |
| เขาจับขังเฆี่ยนขับ | หลังไหล่ยับเยินระยำ |
| เรายังสำคัญหมั้น | ว่าตัวนั้นเปนกาหลิบ |
| ความคิดดิบดึงดัน | เหตุผลอันเกิดเปน |
| เห็นประจักษ์อำนาจ | ฝูงปิศาจสังหรณ์ |
| แทบเมื้อมรณ์มลายชนม์ | กลับคืนตนไป่มอด |
| รอดเพราะองค์อ้าหล่า | ฆ่าเหล่าร้ายหายสูญ |
| พระคุณพูลเพียบภู | ตูจึงพ้นอันตราย |
| เขาบรรยายโดยพิศดาร | ปานซึ่งเปนทุกอย่าง |
| ไป่เว้นว่างสักอัน | เล่าดุจฝันจริงจัง |
| ลงภายหลังเขาจึงแนะ | ว่านี่และท่านเห็น |
| เปนอัศจรรย์ฤๅไม่ | เหตุนี้ใช่ธรรมดา |
| ซึ่งมีมาเพราะใคร | ท่านจะไปจากเรือน |
| เราได้เตือนกำชับ | ให้ท่านหับทวารไว้ |
| ท่านบได้ทำตาม | จึ่งเกิดความอุบาทว์ |
| ฝูงปิศาจเข้าสึง | รึงกายาเราฝัน |
| ถึงสิ่งสรรพ์ดีดี | ปลายมือมีอันตราย |
| จนเจียนตายมอดม้วย | เปนเหตุทั้งนี้ด้วย |
| ท่านแกล้งลืมหลง | ใช่ฤๅ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ กาหลิบทรงสดับถ้อย | ชอบพระไทยไม่น้อย |
| เพราะข้อคำขัน ๚ | |
| ๏ ธทราบสรรพ์สุดผู้ | ดีกว่าอาบูรู้ |
| เรื่องด้วยเธอทำ | เองแล ๚ |
| ๏ ความขำงำไป่ฟุ้ง | มัวแต่คิดอื่นคลุ้ง |
| บแจ้งใจเลย | อกอา ๚ |
| ๏ แสร้งทำเฉยเงื่อนงํ้า | เห็นภักตรหะซันซ้ำ |
| สุดยั้งไป่คง | อยู่เลย ๚ |
| ๏ เล่าตามตรงบูดบึ้ง | ตรองตรึกดูฦกซึ้ง |
| โศกเศร้าไป่หาย ๚ | |
| ๏ ฟังบรรยายสุดพร้อง | กลั้นบอยุดเลยต้อง |
| ระหรี้ริกหัว ๚ |
โคลง ๓
| ๏ ตัวหะซันนึกใน | ใครฟังเราเล่านั้น |
| คงสลดจิตรหมั้น | แม่นแม้นตัวเปน ๚ |
| ๏ เห็นกาหลิบหัวหยัน | ขัดใจครันจึ่งร้อง |
| ถามว่าคำเราพร้อง | ปดโป้ตรงไหน ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เหตุใดท่านจึ่งล้อ | เลียนกัน |
| ฤๅท่านเห็นสำคัญ | ว่าแกล้ง |
| ฤๅท่านอยากเยาะหยัน | เราเล่น |
| เราบมีจิตรแสร้ง | หลอกล้อลวงเธอ ๚ |
| ๏ เออเราจักให้ท่าน | เห็นจริง |
| ตัวพยานยืนอิง | เหมาะหมั้น |
| แผลนี้แลจึ่งชิง | ชังท่าน นักนอ |
| เราจะหลอนเล่ห์นั้น | ประโยชน์ได้สิ่งไร ๚ |
| ๏ ทันใดแหวกเสื้อซึ่ง | สรวมกาย |
| ดูเถิดอกไหล่ลาย | ป่นปี้ |
| ล้วนรอยเชือกหนังหลาย | วันรํ่า ตีแฮ |
| เจบบอบจนบัดนี้ | ถูกต้องยังเสียว ๚ |
| ๏ กาหลิบเหลียวภักตรจ้อง | ดูแผล เห็นเฮย |
| หวั่นกระมลหม่นแด | เดือดร้อน |
| สังเวชมนัศแล | เต็มเนตร ไฉนฤๅ |
| หัถลูบอุระเองข้อน | อกซ้ำสงสาร ๚ |
| ๏ ภูบาลเร่งนึกน้อย | หฤไทย ท่านนา |
| การเล่นเปนเกินไป | กว่าข้อ |
| ตริพลางตรัสปราไส | แดหะ ซันเฮย |
| โทษพี่ควรแล้วน้อ | ที่น้องแหนงใจ ๚ |
| ๏ กรรมใดบังเกิดขึ้น | บันดาน |
| ให้พี่ลืมหับทวาร | เบิกไว้ |
| แค้นกายประมาทการ | เกินเหตุ |
| จึ่งเกิดอันตรายให้ | ท่านเพี้ยงวายชนม์ ๚ |
| ๏ รู้ตนตูผิดเจ้า | ควรเคือง แท้เฮย |
| คิดบปลิดใจเปลือง | ปล่งเศร้า |
| ไป่แกล้งท่านจักปเทือง | ยกโทษ ก็ดี |
| ยังคิดไป่สิ้นเค้า | คิดขึ้นควรขนาง ๚ |
| ๏ สนองพลางคลอคล่าวน้ำ | ชลไนย นองฤๅ |
| รันทดถอนหฤไทย | ท่านอั้น |
| อาบูหะซันใจ | สลด ลงเฮย |
| เชื่อว่าไป่แกล้งหมั้น | หมดข้อกังขา ๚ |
| ๏ จึงว่าอย่าทุกข์ร้อน | รนใจ ท่านเอย |
| เราบคิดสงไสย | ว่าแสร้ง |
| กรรมเราจึ่งเปนไป | ตามแต่ กรรมนา |
| ท่านรักเราหากแจ้ง | เสร็จสิ้นทุกประการ ๚ |
| ๏ ฟังสารเห็นเหือดสิ้น | สงกา |
| จึ่งประภาษพูดจา | ชักชี้ |
| ขอไปร่วมเคหา | เลี้ยงเล่น กันเอย |
| เหมือนอย่างยามก่อนกี้ | อีกครั้งยังเพลิน ๚ |
| ๏ สรรเสริญยกย่องทั้ง | ปลอบโยน |
| จนจิตรอาบูโอน | อ่อนได้ |
| กาหลิบค่าใครโดน | คำท่าน ยอนา |
| แขงเท่าแขงหักให้ | อ่อนได้โดยพลัน ๚ |
| ๏ หะซันสบถไว้ | นานมา |
| ไป่อาจทานวาจา | ท่านน้าว |
| ออกปากรับจะพา | ไปอีก คราวนา |
| แต่เรียกทานบลท้าว | ท่านไว้คำคง ๚ |
| ๏ ประสงค์แห่งท่านนั้น | เรารับ |
| แต่จะขอกำชับ | ท่านไว้ |
| จากสฐานท่านจงหับ | ทวารแห่ง เรานา |
| ปิศาจจักไม่ได้ | ช่องร้ายทำเรา ๚ |
| ๏ ขอเอาความสัตย์ให้ | สาบาล ก่อนรา |
| จึ่งจักไม่ลืมปาน | ก่อนนั้น |
| กาหลิบก็รับสาร | คำสัตย์ |
| สองจึ่งชวนกันดั้น | ด่วนเร้ามาเรือน ๚ |
| ๏ กาหลิบเบือนภักตรข้าง | หะซัน |
| จึ่งกล่าววาจาพันธ์ | ผูกไว้ |
| ท่านจงเชื่อคำอัน | เรากล่าว เทอญนา |
| เราบพลิกแพลงให้ | แปลกถ้อยพาที ๚ |
| ๏ มิตรดีแม้นมาตรเจ้า | จักหา |
| ให้ประสบวิญญา | ยากได้ |
| ดังเราที่ปราถนา | ให้ท่าน ดีแฮ |
| ไม่เนิ่นนักจักให้ | ท่านแจ้งเห็นจริง ๚ |
| ๏ สิ่งสนุกนิ์ดีมากนั้น | ไป่อยาก แล้วพ่อ |
| ยั่นจะบอบลำบาก | แบบพู้น |
| สนุกนิ์สิทำกราก | กรงเหล็ก ไว้นา |
| ท่านจะทำเยี่ยงนู้น | เช่นนั้นเรากลัว ๚ |
| ๏ ขอตัวไป่รับแล้ว | ถ้อยคำ ท่านเอย |
| ดีซึ่งท่านจะนำ | อย่าพร้อง |
| กาหลิบสดับสำ | รวลตอบ สนองนา |
| เราไม่คิดเกี่ยวข้อง | อีกแล้วเลิกกัน ๚ |
| ๏ เพราะครันท่านว่านี้ | ชอบใจ เรานอ |
| เราบต้องการใด | ดุจพร้อง |
| ขอแต่อย่าทำไถล | ลืมพูด เสียเลย |
| เราไป่คิดปิดป้อง | เปิดไส้ไขพุง ๚ |
ร่าย
| ๏ จุงกันเดินมาพลาง | ทางสนทนาสรวลสันต์ |
| สัญญากันมั่นคง | พอสุริยงลับไม้ |
| มาเกือบใกล้บ้านหะซัน | ชวนกันขึ้นบนเรือน |
| เตือนให้นั่งเหนืออาศน์ | หมอนใหญ่พาดอิงองค์ |
| อาบูลงนั่งเคียง | กับเข้าเรียงพร้อมสรรพ |
| ชวนกันรับอาหาร | ไป่เปนการเอิกเกริก |
| ของคาวเลิกเสร็จแล้ว | ขวดเล่าแก้วผลไม้ |
| ตั้งโต๊ะไว้เสร็จพลัน | ต่างชวนกันกินสุรา |
| พลางสนทนาต่างต่าง | หลายอย่างหลายเรื่องราว |
| ดื่มเล่าคราวครบหก | ยกถ้วยซดไปพลาง |
| กาหลิบทางสังเกต | หะซันเนตรขุ่นแดง |
| ไป่เคลือบแคลงเห็นถนัด | เขาเมาจัดมึนมัว |
| ธก็สั่นตัวไต่ถาม | ถึงเรื่องความรักหญิง |
| เจ้ารักจริงเตมใจ | มีที่ไหนอยู่บ้าง |
| จงบอกพี่อย่าร้าง | ช่อนเร้นกันไย เมื่อนี้ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ อาบูใจซื่อแท้ | หมายว่าเพื่อนกันแล้ |
| บได้รแวงรไว ๚ | |
| ๏ พูดตามใจอยากได้ | ออกหมดจนสิ้นไส้ |
| พล่ามเพ้อตามคนอง ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ไป่ปองแล้วเล่ห์นี้ | ป่วยการ ท่านเอย |
| ขอสู่หรือคู่งาน | คู่ห้อง |
| เห็นเปนเครื่องรำคาญ | ใจเปล่า เปลืองนา |
| ดังบ่าวเขาใช้ต้อง | วุ่นว้าวายสเบย ๚ |
| ๏ เฉยเฉยอยู่เช่นนี้ | เหลือสบาย |
| ขานสัตย์ปฏิญาณกาย | ท่านได้ |
| เราชอบแต่เพื่อนชาย | ชวนสนุกนิ์ |
| เลี้ยงเล่าเลี้ยงเข้าให้ | ครึกครื้นเฮฮา ๚ |
| ๏ สุราอย่างเอกพร้อม | มีสรรพ |
| เพื่อนพูดถูกสำรับ | ร่วมรู้ |
| หาแต่สบายกับ | ความสนุกนิ์ |
| มีเสร็จเท่านี้สู้ | อดได้ไป่ประสงค์ ๚ |
| ๏ ตรงหญิงผู้อื่นนั้น | ทำเนา |
| บผิดบแผกเรา | รํ่าอ้าง |
| เห็นอยู่แต่เงาเงา | จักกลับ ใจนา |
| พบดั่งฝันนั้นบ้าง | แลต้องรักจริง ๚ |
| ๏ หญิงนั้นงามเลิศล้ำ | ศุภลักษณ์ ท่านเอย |
| มารยาตรดูน่ารัก | เพริศพร้อม |
| พาทีเฉียบแหลมชัก | ชวนชื่น |
| รู้ขับศัพท์สีซ้อม | เสร็จสิ้นดุริยางค์ ๚ |
| ๏ ได้นางเช่นนั้นและ | ชอบใจ เราเฮย |
| จักบมีการใด | ขัดข้อง |
| ฟังพูดจักพูดไพ | เราะโสต |
| ดีดขับสรรพรํ่าร้อง | เครื่องเล้าโลมกระมล ๚ |
| ๏ แม้นคนอย่างว่าได้ | พบปะ |
| เตมจิตรเราจำละ | เกลียดได้ |
| คงรักชรอยจะ | รับแต่ง งานนา |
| เลี้ยงอยู่คู่ชีพไว้ | ตราบเท้าวันตาย ๚ |
| ๏ แต่หมายบได้ป่วย | การนึก ท่านเอย |
| คนอย่างเราแลฦก | ไป่พ้อง |
| ตายแล้วเกิดเล่าตรึก | ไตรเปล่า |
| ไป่ประสบพบต้อง | แต่เพี้ยงตายล ๚ |
| ๏ อันคนอย่างนี้ย่อม | อยู่ใน |
| พระราชนิเวศน์ไท | ผ่านหล้า |
| เสนาบดีไพ | บูลย์ยศ ยิ่งนา |
| ถึงจะมีเงินอ้า | สุดเอื้อมอิงเขา ๚ |
| ๏ มาเรากินเล่าให้ | สบายใจ เราเทอญ |
| คิดอ่านไปทำไม | เรื่องนั้น |
| หยิบถ้วยส่งรินไป | รับดื่ม กันนา |
| กาหลิบท่านจึ่งซั้น | สืบถ้อยพจมาน ๚ |
| ๏ สงสารอย่างท่านกล้า | กลั่นดี |
| ขาดที่รักไป่มี | ร่วมร้อน |
| คนเดียวทอดชีวี | วายศุข เสพย์นา |
| แม้นแอบสัตรีชอ้อน | ศุขอ้างอันใด ๚ |
| ๏ ใจเราไป่เร่าร้อน | ขวนขวาย |
| จะยากอันใดราย | เรื่องชู้ |
| สาวทรามสวาดิ์หลาย | คนมาก มีนา |
| เราทราบเชิงชั้นรู้ | อยู่บ้างทางเมีย ๚ |
| ๏ เห็นเสียแล้วจักแก้ | ยากนัก |
| แม้นไม่รักทำรัก | ไม่ได้ |
| ต้องคิดคับอกอัก | อ่วนจิตร เปล่านา |
| จักเพิ่มทุกข์ใจให้ | เพื่อด้วยเบาตรอง ๚ |
• • • • • •
| ๏ แต่สนองคำตอบโต้ | ไปมา |
| จนลุล่วงเวลา | ดึกแล้ว |
| กาหลิบท่านเห็นอา | บูยิ่ง เมาแฮ |
| ควรจะคืนวังแคล้ว | จึ่งคล้อยพจมาน ๚ |
| ๏ อันการเรื่องนี้ตก | การตู เถิดเอย |
| ตูทราบประสงค์สู | สบสิ้น |
| จักหาที่ดีดู | จงสบ ใจพ่อ |
| ไป่พักให้ด่าวดิ้น | เดือดร้อนรนใจ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ตรัสปราไสเสร็จแล้ว | พลางท่านหยิบจอกแก้ว |
| ขวดเหล้ามาริน ๚ | |
| ๏ อาบูผินภักตรแย้ง | จึ่งขยายห่อแป้ง |
| หยิบขึ้นโปรยลง ๚ | |
| ๏ เปนผงเหลือติดถ้วย | รินสุราลงด้วย |
| ดูดสิ้นสูญสี ๚ | |
| ๏ มีวาทีถั่งถ้อย | เชิญท่านรับถ้วยน้อย |
| ดื่มนํ้าสุราใน ๚ |
โคลง ๓
| ๏ จงตั้งใจให้พร | แด่บังอรหนุ่มเหน้า |
| ซึ่งพี่สัญญาเจ้า | จักค้นสืบหา ๚ |
| ๏ คงได้มาบำรุงรัก | ชวนชักความศุขให้ |
| สมดั่งจิตรคิดไว้ | ผ่องแผ้วหฤไทย ๚ |
ร่าย
| ๏ อาบูใจเบิกบาน | ปานดังอมฤตย์รศ |
| โสรดสรงหมดสรรพางค์ | รับถ้วยพลางออกวากย์ |
| ความศุขมากจงมี | ท่านพาทีดังนั้น |
| เราจำซั้นตอบสนอง | ปองการุญคุณขอบ |
| ตอบไมตรีท่านรัก | ควรประจักษ์ใจถนัด |
| ชัดว่าใครไป่มี | เปนเพื่อนดีเทียมเทียบ |
| ความเล็กเปรียบกิ่งก้อย | ท่านยังคล้อยเมตตา |
| จักเสาะหามาให้ | ส่วนเราไส้จำประสงค์ |
| จำนงตามท่านรับ | ขอคำนับส่งไป |
| แก่นางใดซึ่งท่าน | จะผ่านพบหามา |
| ต้องวิญญาค่อยไซ้ | ขอจุ่งนางนั้นได้ |
| ศุขรั้งจิรกาล | ยิ่งเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เสร็จสารยกถ้วยซด | สุรา |
| ไหลล่งลำกรรฐา | ตกท้อง |
| หาวงาบทาบเศียรอา | ไศรยอาศน์ |
| หลับแน่แม้ดั่งต้อง | สกดล้มรทมนอน ๚ |
ร่าย
| ๏ จึ่งภูธรธบัญชา | เรียกทาษมาบังคับ |
| ให้รับแบกเหนือบ่า | เสด็จนำน่าจากห้อง |
| อยุดยั้งป้องปิดทวาร | ตามสัตย์สารสำเร็จ |
| ธก็เสด็จลีลา | จากเคหาหะซัน |
| โดยมรรคาดุจก่อน | ห่อนเนิ่นนานถึงวัง |
| เข้าทวารหลังทางลับ | กลับขึ้นราชคฤหาศน์ |
| ยาตรยังห้องนพรัตน์ | พร้อมขนัดกำนัล |
| เฝ้าเคียมคัลคอยสดับ | ตรัสบังคับสั่งให้ |
| ทำสิ่งใดจักได้ | รับถ้อยบรรหาร ท่านแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูบาลบังคับให้ | เปลี่ยนภู ษาเฮย |
| เครื่องแต่งแห่งอาบู | ออกไว้ |
| ทรงเครื่องขัตติเยศร์ดู | งามสรรพ |
| ให้นิทรเหนืออาศน์ใกล้ | ที่เลี้ยงก่อนกาล ๚ |
| ๏ พนักงานทุกพวกทั้ง | หญิงชาย ก็ดี |
| เตรียมจัดการทั้งหลาย | อย่าเว้น |
| งานใครเร่งขวนขวาย | จงสรรพ สูเฮย |
| คอยรับใช้วิ่งเต้น | จุ่งพร้อมตามเพรง ๚ |
| ๏ กูเกรงจะตื่นช้า | ไป่ทัน |
| พอสว่างจงพลัน | ปลุกข้า |
| สั่งเสร็จเสด็จผัน | สู่ที่ ผทมแฮ |
| หลับสนิทเนิ่นช้า | รุ่งเรื้องรำไพ ๚ |
ร่าย
| ๏ เมศเรอไคลเข้าเคียง | เพียงพระแท่นบันทม |
| ทูลบรมกระษัตรา | พระสุริยาจวนรุ่ง |
| จักพวยพุ่งอัมพร | เชิญภูธรส่างนิทร |
| บพิตรแว่วยินสาร | เสด็จจากสฐานไสยาศน์ |
| สู่สุทธอาศน์สระสรง | ทรงสุคนธ์หอมขจร |
| บวรภูษิตเสร็จ | เสด็จสู่ห้องก่องแก้ว |
| เห็นตระเตรียมเสร็จแล้ว | ท่านให้ประจำ ที่นา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ธกำชับสั่งสาร | ให้ว่าขานตอบถ้อย |
| จุ่งอย่าเผลอพลาดน้อย | หนึ่งให้แคลงใจ ๚ |
| ๏ พนักงานใดแต่คืน | ยืนจุ่งเรียบพรั่งพร้อม |
| ใกล้อาศน์อาบูล้อม | รอบเพี้ยงแสงสาง ๚ |
| ๏ อนงค์นางแลยุนุก | ทุกคนรับสั่งแล้ว |
| พลอยสนุกนิ์ใจแผ้ว | ผ่องหน้าแย้มสรวล ๚ |
| ๏ ชวนกันไปประจำ | จำนำที่ขับร้อง |
| รวังบได้ปิดป้อง | ท่านท้าวเลงแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ กาหลิบแปรเนตรจ้อง | ไตรตรา |
| เห็นเสร็จสมอัทยา | ท่านแล้ว |
| จึ่งเสด็จครไลมา | สู่ที่ เร้นแฮ |
| คอยกว่าอาบูแผ้ว | พิศม์ฟื้นคืนสกนธ์ ๚ |
| ๏ บัดดลส่างคลุ้มพลิก | กายา |
| แต่บลืมไนยนา | หลับพริ้ง |
| บิดดัดหยัดมือขา | อย่างเมื่อย เห็นบเฮย |
| กรลับกรเลือกกายกลิ้ง | กลอกเกล้าครวญคราง ๚ |
| ๏ ปางนั้นคณะอนุชน้อย | นงพาล |
| เจดพวกประโคมขาน | เรื่อยร้อง |
| ไพเราะเสนาะปาน | ดุริเยศ ทิพย์ฤๅ |
| เสียงกระหลบเลวงห้อง | หับเพี้ยงเวียงอินทร์ ๚ |
| ๏ อาบูยินตระหนักแจ้ว | จับกรรณ |
| นึกตระหนกใจครัน | ครั่นคร้าม |
| เสียงเสนาะสนั่นอัน | ใดเกิด มีนอ |
| ลืมเนตรเลงแลข้าม | ขอบห้องมองดู ๚ |
| ๏ เอะกูมาพะพ้อง | หมู่ไพ รีฤๅ |
| ยุนุกนารีไสว | เรียบเฝ้า |
| ห้องหับประดับใด | ดูดุจ เดิมนา |
| ทุกสิ่งประสบเข้า | อย่างเค้าเดิมฝัน ๚ |
| ๏ ทันใดพิณพาทย์สิ้น | เสียงสงัด |
| กาหลิบจะฟังอรรถ | ซึ่งพร้อง |
| หญิงชายอยุดยืนประญัต | ดูเสงี่ยม สงบนา |
| เปนที่เคารพต้อง | แบบเบื้องขัตติยา ๚ |
| ๏ อาบูร้องโอ้อะ | นิจจา |
| กูกลับฝันเห็นมา | อีกแล้ว |
| ฝันนี้นี่สิพา | กูคลั่ง คลุ้มนอ |
| กรรมส่งคงไม่แคล้ว | เฆี่ยนเข้ากรงขัง ๚ |
| ๏ อนิจจังใจจิตรร้าย | แรงหนอ |
| คือเพื่อนเราชอบพอ | รับเลี้ยง |
| ควรฤๅกลับข่มฅอ | เราฆ่า เสียเฮย |
| จงจะจังทานเพี้ยง | แต่ครั้งหลังมา ๚ |
| ๏ อนิจจาอ้ายชาติช้า | อมพระ |
| สบถสบัดตัดสละ | คว่างทิ้ง |
| คนคดกระบถประ | ทุษฐ์ต่อ มิตรเฮย |
| ลิ้นปลีกปีกมีกลิ้ง | กลับได้หลายเพลง ๚ |
| ๏ กูเกรงกูจึ่งได้ | สัญญา |
| มันกลับเปิดทวารา | โร่ไว้ |
| ปิศาจจึ่งสวนมา | สิงสู่ กูแฮ |
| ทำจิตรความคิดให้ | เฟื่องฟุ้งฝันเห็น ๚ |
| ๏ มาเปนกาหลิบแล้ว | อีกคราว |
| เห็นสบครบสิ่งราว | กับแกล้ง |
| หลงเชื่อจะเกิดฉาว | กันอีก คราวนา |
| จำจะหลับตาแสร้ง | เซอะซํ้าทำเฉย ๚ |
| ๏ ไป่เงยก้มภักตรขวํ้า | มือปิด ภักตรแฮ |
| ตรองตรึกรทึกจิตร | เจบไหม้ |
| แค้นขัดอัดอกคิด | จักขาด ใจนา |
| ตัวสั่นหวั่นหวั่นให้ | อกข้นขนแสยง ๚ |
| ๏ ค่อยแพลงพลิกหน้าเปิด | ตามอง |
| เห็นอยู่ทุกสิ่งปอง | ไป่เปลื้อง |
| โอ้พระใหญ่ยิ่งครอง | ภพโลกย์ พระเฮย |
| ข้าพระมอบชีพเบื้อง | บาทได้เอนดู ๚ |
| ๏ ขอชูชีพิตรข้า | บาทบงสุ์ พระเฮย |
| ขจัดขจายมารจง | จิตรร้าย |
| เพราะเดชแห่งพระองค์ | กำจัด |
| คงขยาดฤทธิ์ผ้าย | ผ่านพ้นปวงภัย ๚ |
| ๏ ทันใดหลับเนตรซ้ำ | พาที |
| กูจะทำใดดี | ไป่รู้ |
| จักนอนทอดอินทรีย์ | จนเที่ยง เยนนา |
| กว่าจะพ้นมารผู้ | เผ่าร้ายมลายถอน ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ แต่นิ่งนอนช้านาน | จึ่งนงคราญชื่นจิตร |
| ขึ้นสฐิตย์ปลายอาศน์ | แทบเบื้องบาทบงกช |
| ประนตแทบบาทมูล | กราบทูลเตือนพระสติ |
| อ้าจงดำริห์บพิตร | พระอาทิตย์อุไทย |
| ไขรัศมีสว่างหล้า | ข้าขอเชิญผ่านเกล้า |
| พระเจ้าตื่นบันทม | ตามบรมประเพณี |
| มีแต่เบื้องโบราณ | ตรัสราชการแด่นด้าว |
| โดยเยี่ยงขัตติเยศร์ท้าว | ท่านไท้ภูมิบาล แลนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ นิ่งฟังสารแสล้ม | ค่อยเบิกเนตรหัถแย้ม |
| สบหน้านงเยาว์ ๚ | |
| ๏ เรารู้จักแม่นแท้ | นี่ชื่อชื่นจิตรแล้ |
| รูปคล้ายนางสวรรค์ ๚ | |
| ๏ รัญจวนใจจอดน้อง | นึกนึกจะใคร่พร้อง |
| กลับคร้ามขามตัว ๚ | |
| ๏ รักหักกลัวค่อยน้อย | ออกอรรถทัดทานถ้อย |
| จุ่งเจ้าไปไกล | พี่นา ๚ |
| ๏ คือใครเจ้าเรียกไซ้ | พระบาททรงธรรมให้ |
| พี่รู้น่อยรา ๚ | |
| ๏ ผิดกายาค่อยไส้ | ข้าบใช่ท่านไท้ |
| นี่เจ้าลืมหลง | ไปฤๅ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ นามองค์ภูวนารถข้า | ไป่แคลง พระเอย |
| พระยศพระยังแสดง | โด่งหล้า |
| เปนเจ้ามัสลมัน[๓๗]แสวง | หาชอบ |
| ทั่วโลกย์ล้วนเปนข้า | บาทไท้เถลิงถวัลย์ ๚ |
| ๏ ทรงธรรม์แคลงเคลือบนํ้า | หฤไทย |
| ถวิลว่าไยผทมใน | ที่นี้ |
| ไป่อยู่ณห้องไส | ยาอาศน์ ฉนั้นฤๅ |
| ข้าพระจักทูลชี้ | เหตุให้เห็นความ ๚ |
| ๏ ยามคํ่าขณะนั้น | นฤบาล |
| เสด็จเสวยสำราญ | ผ่องแผ้ว |
| บรรทมหลับณสถาน | ทิพย์อาศน์ |
| ยังบได้เสด็จแคล้ว | สู่ห้องบรรทม ๚ |
| ๏ พระสนมจึ่งพรั่งพร้อม | ปฤกษา กันเฮย |
| ไป่ชอบปลุกไสยา | ผ่านเผ้า |
| เพราะจิตรคิดผูกอา | ไลยบาท พระเอย |
| จักใคร่เชิญพระเจ้า | ปกเกล้านิจกาล ๚ |
| ๏ นงพาลพูดยั่วเย้า | หลายกล |
| จับจิตรอาบูจน | จืดสดุ้ง |
| นั่งขึ้นพินิจยล | สนมนาฎ นางแฮ |
| รู้จักชักจิตรฟุ้ง | ฝ่ายข้างรักรึง ๚ |
| ๏ จึงนางทั้งเจดเข้า | เคียงประคอง |
| แอบอาศน์อาบูสอง | ฝ่ายเฝ้า |
| นวลนางชื่นจิตรสนอง | เสนอกราบ ทูลนา |
| ข้าแต่พระบาทเจ้า | พิภพผู้ทรงธรรม์ ๚ |
| ๏ ตระวันกึ่งขอบฟ้า | ฝ่ายบูรพ์ ทิศเฮย |
| เชิญบพิตรเสด็จยูร | ยาตรเต้า |
| ประทับอาศน์ไอสูริย์ | เสวยสวัสดิ์ |
| เนืองอนงค์น้อมเกล้า | ขับร้องบำเรอถวาย ๚ |
| ๏ ทั้งหลายล้วนแต่แกล้ง | รบกวน |
| ไป่นิ่งอดสำนวน | อยู่ได้ |
| เราใช่บดิศวร | สูดอก น้องเอย |
| คือหะซันดอกไส้ | อย่าแสร้งแนะนำ ๚ |
| ๏ สดับคำรับสั่งอ้าง | หะซัน นามเฮย |
| คือชื่อชายใดฉัน | เฉกนี้ |
| ไป่เคยประสบกรรณ | แต่สัก คราวเลย |
| แม้นึกโดยเดาลี้ | ลับล้นเหลือเดา ๚ |
| ๏ พวกเราใครทราบบ้าง | อย่างทรง ตรัสเฮย |
| แม่อรุณหล่อนจง | บอกบ้าง |
| ไฮ้อะไรจะมาหลง | ถามไถ่ ฉันนา |
| ถึงจะเฆี่ยนถามอ้าง | ออกได้เยียไฉน ๚ |
| ๏ ถามใครไป่รู้สัก | นางเดียว |
| จนจิตรจึงจำเหลียว | สู่ไท้ |
| เปนความสัตย์จริงเจียว | ไป่ทราบ เขาเลย |
| ชั้นชื่อบอยากได้ | สดับอ้างนามเขา ๚ |
| ๏ เนาในนิเวศน์ไท้ | ธิบดินทร์ |
| ถนอมพระบาทประฎิทิน | แทบไท้ |
| เคยทราบพระยศยิน | ตระหนัก หูเฮย |
| ซึ่งตรัสว่าผิดไส้ | ค่อยน้อยขอเถียง ๚ |
| ๏ ฟังเสียงยืนยั่งหมั้น | คงนัก |
| ไฉนจะแจ้งประจักษ์ | ไป่รู้ |
| เอนกายทอดเกษพัก | พิงอาศน์ |
| กูนี่คือใครผู้ | หนึ่งนี้ควรฉงน ๚ |
ร่าย
| ๏ นารียลหะซัน | ผันกายเอนเหนืออาศน์ |
| ไป่ยุรยาตรจากเตียง | จึ่งเข้าเคียงข้างองค์ |
| ส่วนอนงค์นางชื่นจิตร | ทูลบพิตรไปพลัน |
| ตวันสายแสงกล้า | ไยผ่านฟ้าไสยาศน์ |
| ไป่ออกราชพินิจจัย | กิจการในอำนาจ |
| ราชาธิราชอาณา | ทั่วสิมามณฑล |
| จะทุรนเดือดแด | แปรบเห็นที่พึ่ง |
| หนึ่งพระองค์ทรงอนุญาต | แก่ข้าบาททั้งหลาย |
| หมายเปนราชประเพณี | ปางภูบดีไสยา |
| ถึงเวลาทุ่มยาม | อย่าเขดขามขยาด |
| ขลาดพระเดชบดิศวร | ควรอุ้มองค์ทรงนั่ง |
| ทูลตามสั่งตักเตือน | แม้นใครเชือนเกรงกลัว |
| ตัวจะต้องเปนโทษ | พระองค์โปรดดังนี้ |
| ข้าบาทชี้ข้อถวาย | ขอมอบกายชีวิตร |
| แต่บพิตรอยู่เกล้า | ข้าพเจ้าขอทำ |
| ตามราชกำหนดหมาย | เพื่อพ้นตายวายผิด |
| ทูลพลางสกิดชวนกัน | เข้ายืนยันประคอง |
| สองข้างแอบพยุงมา | สู่ราชาศนนารถ |
| วางเหนือราชบัลลังก์ | ตั้งอยู่ยังกลางห้อง |
| เสียงแซ่ซ้องประโคม | ครึกครื้นโครมเนียรนาท |
| เจดนางผาดผินผัน | ยุดมือกันรำฟ้อน |
| งามชอ้อนอ่อนองค์ | ตีวงเวียนเหียนหัน |
| บางบิดผันเยื้องกราย | ชายชำเลืองไนยนา |
| ให้สบตาอาบู | งามโฉมตรูอ้อนแอ้น |
| แม้นนางเทพย์ธิดา | ฟ่องฟ้ามารบำ |
| จำเรียงรายรอบข้าง | อาจเอื้อมอ้างเอาเปรียบ |
| ไป่มีเทียบเทียมเสมอ | ในอำเภอแผ่นภพ |
| จบแหล่งหล้าใครยล | จิตรวิกลพิศวง |
| จำจำนงคลั่งไคล้ | สติจักดำรงได้ |
| แต่ผู้ฤๅมี | เลยนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ดนตรีศัพท์ครั่นครื้น | เสียงสรเทื้อนสรทื้น |
| ทั่วทั้งมณเฑียร ๚ | |
| ๏ นางรำเวียนรอบข้าง | ซ้อนซับสลับสล้าง |
| ไล่เลี้ยวพัวพัน ๚ |
โคลง ๓
| ๏ อาบูผันภักตรตาม | ดูยิ่งงามยั่วแย้ม |
| งามภักตรผ่องผัดแต้ม | แต่แป้งผดุงพรรณ ๚ |
| ๏ เครื่องทรงสรรพ์พิเชียร | รำวงเวียนพร่างแพร้ว |
| แลประสบแสงแก้ว | ปลาบต้องตาพราย ๚ |
| ๏ ตะลึงกายเพ่งพิศ | งามติดตาใช่น้อย |
| ดังจะลืมโศกสร้อย | ที่ต้องตนมา ๚ |
| ๏ วุ่นวิญญายุ่งเหยิง | ใจหนึ่งเริงรื่นฟุ้ง |
| ใจหนึ่งหวาดสดุ้ง | ปลุกปล้ำใจเอง ๚ |
| ๏ เกรงแต่จะกลับกลาย | หมายเปนกาหลิบแท้ |
| เกลือกจะมีโทษแม้ | ดั่งต้องแต่หลัง ๚ |
| ๏ จักถามฟังดูก่อน | พูดห่อนยินถนัดได้ |
| เพราะเหตุดนตรีไส้ | กลบแส้เสียงหาย ๚ |
โคลง ๔
| ๏ หัถซ้ายยึดหัถสร้อย | ไข่มุก |
| ขวาจับดาวพระศุกร | นิ่มน้อง |
| ห้ามให้ดุริยางค์ทุก | วงอยุด เสียงนา |
| ถามหน่อยนางจงพร้อง | อย่าล้อหลอนกัน ๚ |
| ๏ ตัวฉันจริงแน่นั้น | คือใคร แม่นา |
| บอกพี่เถิดดวงใจ | อย่าแกล้ง |
| ข้าแต่พระจอมไอ | สุริยราช พระเอย |
| พระหากดำรัสแสร้ง | จักให้พิศวง ๚ |
| ๏ พระองค์คืออิศรไท้ | ทรงธรรม |
| ไยจึ่งทรงลืมจำ | ไป่ได้ |
| เผือข้าพระขอนำ | เหตุเล่า ถวายแฮ |
| การซึ่งพระทรงไว้ | แต่ครั้งวันวาน ๚ |
| ๏ บรรหารขานโทษให้ | ลงอา ญาเฮย |
| องค์อิแมนศิษย์หา | สี่ถ้วน |
| กรมเมืองจึ่งพามา | ทำโทษ |
| ทวนตระเวนแล้วล้วน | ขับให้ไปไกล ๚ |
| ๏ พระไทยพระโอบเอื้อ | กรุณา |
| พระโปรดให้ไกยฟา | มาตย์ไท้ |
| นำถุงกรอกทองตรา | พันลิ่ม |
| ให้แม่อาบูได้ | รับด้วยยินดี ๚ |
| ๏ ยังมีหลายสิ่งพื้น | พระองค์ ตรัสแฮ |
| ทูลแต่พอพระทรง | รฦกได้ |
| สอบถามทั่วหมู่อนงค์ | แลยุ นุกเทอญ |
| คงกราบทูลท่านไท้ | ถูกต้องสมกัน ๚ |
| ๏ ครันครันนางพวกนี้ | ทำตู แน่แฮ |
| แม้นว่าฟังคำสู | ซึ่งพร้อง |
| จักพาพี่อ่อนหู | เหลือเบื่อ แล้วแม่ |
| เจ้าบเตมเตงต้อง | ปรับบ้าคณานาง ๚ |
| ๏ สำอางสอาดเพี้ยง | นางสวรรค์ พี่เอย |
| งามติดตาพี่ฝัน | เรียกเจ้า |
| ทำโพยแม่ตนอัน | เกิดเกษ มานา |
| กรรมก่อส่อเหตุเข้า | เขตรบ้าคุมขัง ๚ |
| ๏ รึงรังกรงเหล็กตรึ้ง | กรากกราย |
| หาศุขสักครู่คลาย | ไป่พ้อง |
| เชือกหนังต่างเส้นหวาย | ตีขับ เฆี่ยนแฮ |
| สามวิก[๓๘]ไป่วายต้อง | เฆี่ยนห้าสิบที ๚ |
| ๏ มานศรีไยแม่ทิ้ง | ทรงธรรม์ เสียเฮย |
| บโอบบเอื้อสักอัน | หนึ่งน้อย |
| บัดนี้จะยัน | ยืนพี่ เล่าแม่ |
| เห็นอย่างไรนี้ข้อย | นึกให้เห็นฉงน ๚ |
| ๏ จนจิตรจักแก้อีก | ฉันใด เล่านา |
| เมื่อพระอยู่ไสยา | ที่นี้ |
| บรรทมตื่นก็ใน | สฐานที่ นี้แฮ |
| ข้าพระจักทูลชี้ | อื่นอ้างอันใด ๚ |
| ๏ หลากไฉนไยฉนี้น่า | อัศจรรย์ นักนอ |
| กูจะฝันไป่ฝัน | แน่แท้ |
| คำบอกทุกสิ่งอัน | ดูถูก ต้องแฮ |
| เราอยู่ห้องนี้แล้ | สว่างแล้วตื่นนอน |
| ๏ อนุสรสองฝ่ายแย้ง | ทางกัน |
| ถูกเฆี่ยนคือความฝัน | เหมาะหมั้น |
| ฤๅในขณะวัน | นี้ใฝ่ ฝันนา |
| สองอย่างต่างเชิงชั้น | ชัดทั้งสองสฐาน ๚ |
| ๏ ผิวการถูกเฆี่ยนนั้น | นิมิตร จริงฤๅ |
| คงบมีแผลติด | อาตม์พร้อย |
| แหวกเสื้อสบแผลพิศ | ดูด่าง ดำนา |
| ยังเจบจับต้องน้อย | หนึ่งรู้สึกสกนธ์ ๚ |
| ๏ จงยลเถิดนิ่มน้อง | นงพาล พี่เอย |
| แผลสิ่งใดจึ่งปาน | หนึ่งนี้ |
| พี่เห็นจึ่งเห็นการ | เปนแน่ |
| ใช่นิมิตรแม่นผี้ว์ | นิมิตรแล้วมีไย ๚ |
| ๏ แม้วใครนอนหลับแล้ว | สุบิน |
| แผลติดกับกายิน | อยู่ได้ |
| ผิดอย่างห่างอาจิน | ไตยไป่ มีเฮย |
| เคยบเปนเลยไส้ | สิ่งนี้เปนพยาน ๚ |
| ๏ เหลือประมาณเหลือคิดข้า | จักทูล พระเอย |
| เพื่อพระเคราะห์บดินสูรย์ | ท่านไท้ |
| ทูลได้แต่ในมูล | เหตุซึ่ง เห็นแฮ |
| พระนิทรที่นี้ไส้ | ตราบสิ้นราตรี ๚ |
| ๏ ไป่มีเสด็จด้าว | แดนใด ใดเลย |
| แม้เสด็จทางไหน | อยู่บ้าง |
| ข้าพระจักแจ้งใจ | ทุกเมื่อ พระเอย |
| เฝ้าบาทบคลาศข้าง | คํ่าเช้าทิวาวัน ๚ |
| ๏ ขันขันคำกล่าวนี้ | ก็สม จริงนอ |
| น่าจะนึกนิยม | เชื่อได้ |
| ใครเลยจะลูบคม | ดาบหอก เล่นเฮย |
| หลอกเล่นกับวังไท้ | ดั่งนี้แหนงตาย ๚ |
| ๏ ชรอยกายเราโรคร้าย | ใดมี |
| จึงเจบเสียวอินทรีย์ | บอบชํ้า |
| คงเปนนฤบดี | ธรรมึก ราชเฮย |
| แท้เที่ยงบเพลี่ยงพลํ้า | เรื่องร้ายเราฝัน ๚ |
| ๏ คิดไปอันหนึ่งแล้ว | แหนงแคลง เล่านา |
| แผลดั่งรอยเชือดแสดง | เหตุอ้าง |
| นึกนึกก็ระแวง | ฝันดอก กระมังนา |
| เห็นแน่แต่ฝันข้าง | หนึ่งแล้วคงตรง ๚ |
| ๏ จงนายยุนุกนั้น | วานมา |
| ช่วยกัดหูเรวรา | อยากรู้ |
| จักตื่นฤนิทรา | ฝันใฝ่ |
| ตื่นหลับจับเหตุสู้ | อย่างนี้เห็นพลัน ๚ |
| ๏ บัดนั้นยุนุกผู้ | ตัวนาย |
| คำนับนอบน้อมกาย | จดจ้อง |
| เน้นถนัดกัดตรงปลาย | กรรณหะ ซันฤๅ |
| เจบหนักชักหูร้อง | โอดโอ้โอยพ่อโอย ๚ |
ร่าย
| ๏ โดยสำเนียงครวญคราง | ฝูงอนงค์นางขับขาน |
| บรรสานศัพท์พิณพาทย์ | เสียงเนียรนาทสนั่น |
| ครั่นครื้นเครงกึกก้อง | ทั่วทั้งห้องพิมาน |
| ส่วนนงคราญกำนัล | ต่างชวนกันรำร่าย |
| ฝ่ายยุนุกรำตาม | งามโฉมยงอเคื้อ |
| งามผ้าเสื้อสีขาว | ประดับพราวเพชร์รัตน์ |
| งามกรซัดกรีดกราย | ทำจับชายภูษา |
| ป้องภักตราอายเอียง | บ้างเมินเมียงชม้าย |
| กลับเบื้องซ้ายย้ายขวา | ดังกินรารำร่อน |
| อ่อนรทวยนวยนาฏ | งามประหลาดเหลือประมาณ |
| แล้วขับขานโอดครวญ | บ้างโหยหวลรี่เรื่อย |
| ฟังฉํ่าเฉื่อยชูใจ | ใครยลยินพิศวง |
| ไป่ดำรงจิตรได้ | จักรุ่มรัญจวนให้ |
| อยากใกล้เคียงนาง | ยิ่งนา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ อาหูคลางแคลงจิตร | คิดตกลงบได้ |
| จะตัดสินจิตรให้ | แน่แท้ฉันใด ๚ |
| ๏ หูยินไนยนายล | หลงเล่ห์กลมืดม้วย |
| นึกสนุกนิ์ใจด้วย | ใคร่เหล้นเหมือนกัน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ เปลื้องเสื้ออันพร่างแพร้ว | ล้วนแต่ทองแกมแก้ว |
| ปลดแก้ลงกอง ๚ | |
| ๏ ถอดหมวกทองเพชร์พร้อย | สายสเอ้งอีกสร้อย |
| เครื่องต้นแต่งตน ๚ | |
| ๏ ยลยังอยู่แต่เสื้อ | อีกกับกางเกงเนื้อ |
| แนบชั้นในบาง ๚ | |
| ๏ ยืนขึ้นกลางนุชห้อม | พลอยรํ่าทำเพลงซ้อม |
| รับเต้นรำตาม ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ ลืมความทุกข์แต่หลัง แลนา | ตัณหาบังความขลาด แลนา |
| จิตรพิปลาศลืมละเลิง แลนา | เต้นเปิดเปิงโฉงเฉง แลนา |
| ปากทำเพลงฉุยฉาย แลนา | ซัดแขนกรายเล่นไหล่ แลนา |
| พลิกมือไพล่ | แลนา | ตีน | ตุบตับ แลนา |
| รี่ร่าหรับร่ายแระ แลนา | เลียบเลียมและ | แลนา |
| ยั่ว | ยิ้มยวล แลนา | เกาะแกะกวนกอแก แลนา |
| คลัวเคลียแคลเคล้าคลอ แลนา | กรุยกรีดกรอกริ่มเกร่อ แลนา |
| เห็นเหิมเห่อเฟ้อฟุ้ง แลนา | ไป่กระเดื่องสดุ้งฟูมฟาย แลนา |
| รำหลากหลายทำนอง แลนา | ไป่ถูกลบองทำนุก แลนา |
| เหลือสนุกนิ์น่าขบขัน แลนา | ฝ่ายทรงธรรม์กาหลิบ แลนา |
| บพรับพริบเนตรลง แลนา | ทรงพระสรวลกึกก้อง |
| พลางท่านตรัสเรียกร้อง | อยุดฮ้าอาบู ๚ |
โคลง ๒
| ๏ กูจะตายจุ่งหมั้น | เองยิ่งทำดั่งนั้น |
| จักให้กูหัว | ตายฤๅ ๚ |
| ๏ นั่งตรงตัวไป่ได้ | ท้องจะหักแล้วไส้ |
| อย่าเต้นนักเลย ๚ |
โคลง ๔
| ๏ อาบูเงยภักตรขึ้น | แลเห็น |
| ร้องอุเหม่ตัวเขญ | คู่เขี้ยว |
| สูเฮยจักให้เปน | บ้าอีก แล้วฤๅ |
| คิดว่าฝันบรู้เลี้ยว | ลดล้วนแกล้งทำ ๚ |
| ๏ ขาดคำพิณพาทย์สิ้น | สุดเสียง |
| จิตรหะซันแค้นเพียง | คลั่งคลุ้ม |
| ออกมาอย่ายืนเมียง | แอบอยู่ |
| จักผจญจงคุ้ม | ที่ข้อเคืองใจ ๚ |
| ๏ ตัวใครที่คิดแกล้ง | ทำกัน |
| ยังจะแค้นมาหยัน | อีกได้ |
| หัวเราะแลจะบรร | ไลยเพราะ เราฤๅ |
| ฤๅว่าแกล้งจักให้ | ฝ่ายข้าเจบตาย ๚ |
| ๏ แนะนายตัวเจ้าและ | ทำเรา |
| เฆี่ยนแม่ตีพ่อเอา | เกือบม้วย |
| เฆี่ยนขับจับตัวเนา | กรงกราก ไว้แฮ |
| เจียนสลบตบตีด้วย | ดั่งนี้ดีฤๅ ๚ |
| ๏ หนึ่งคือตัวท่านแล้ | แนะนำ |
| เฆี่ยนอิแมนสำมยำ | ป่นปี้ |
| ตัวเราบได้ทำ | เองดอก |
| มล้างบาปมือเรานี้ | ท่านต้องรับเอง ๚ |
| ๏ แต่เพรงจนตราบนี้ | นมนาน |
| ท่านเล่นเราหลายสถาน | แทบม้วย |
| ไม่สะกลับจะพาล | เอาผิด อีกนา |
| สนุกนิ์สนานใดด้วย | ดั่งนี้จึงทำ ๚ |
| ๏ ฟังคำซ้ำตอบถ้อย | ทางสนอง |
| ว่าชอบประกอบคลอง | แม่นแท้ |
| อย่าสูอย่าหม่นหมอง | เพื่อเหตุ นี้เลย |
| ตูจะตอบแทนแม้ | จุ่งเจ้าเตมใจ ๚ |
| ๏ จึงครไลจากห้องซ่อน | กายา |
| แสดงพระเดชมหิมา | หมดแจ้ง |
| หะซันเพ่งราชา | ชัดตระหนัก |
| รู้ว่ากาหลิบแกล้ง | เปลี่ยนป้องแปลงไป ๚ |
| ๏ ตกใจจักเปรียบพ้น | คณนา |
| ซบเกษอ่อนกายา | กราบไหว้ |
| กราบทูลถ่ายโทษา | ซึ่งอยาบ คายแฮ |
| กาหลิบท่านโปรดให้ | โทษนั้นอย่าถวิล ๚ |
| ๏ บัดผินภักตรสั่งให้ | พนักงาน |
| จัดพัตราลังการ | ครบถ้วน |
| เปนของพระราชทาน | แก่หะ ซันเฮย |
| ทุกสิ่งประเสริฐล้วน | เลิศลํ้าอำไพ ๚ |
| ๏ ทันใดเสด็จเข้า | กอดรัด |
| ออกโอษฐ์โปรดดำรัส | เรียกน้อง |
| เจ้าจงแสดงอรรถ | ความประ สงค์นา |
| สิ่งซึ่งจะสบต้อง | จิตรนั้นอันใด ๚ |
| ๏ อ้าไทธิเบศร์ผู้ | ทรงธรรม์ |
| พระเดชพระคุณครัน | ครอบเกล้า |
| ข้าพระไป่อยากอัน | ใดป่าง นี้นา |
| ขอแต่พระบาทเจ้า | จุ่งแจ้งความจริง ๚ |
| ๏ สิ่งใดซึ่งพระเจ้า | ทรงทำ |
| จูงจิตรข้าพระนำ | คลั่งได้ |
| สิ่งนี้และเปนสำ | คัญเมื่อ นี้นา |
| ขอพระจงแจ้งให้ | ทราบสิ้นสุดการ ๚ |
| ๏ วิญญาณข้าบาทฟุ้ง | เฟือนนัก |
| ไป่ทราบเรื่องราวสัก | กิ่งก้อย |
| แม้นทราบเสร็จสิ้นจัก | เบาอก ใจแฮ |
| สระสว่างกระจ่างถ้อย | ที่เศร้าบันเทาคลาย ๚ |
ร่าย
| ๏ ฟังคำนายหะซัน | ธก็สรวลสันต์ดำรัส |
| แถลงรหัสย์อันทำ | นำมาเล่าสิ้นสรรพ |
| แล้วธกลับปราไส | ใจเราบคิดเห็น |
| เจ้าจักเปนมากมาย | ปลายได้ทุกข์แทบม้วย |
| ด้วยเหตุเราผู้เดียว | เรานึกเสียวจิตรสลด |
| ระทดท้อหฤไทย | การอันใดท่านหมาย |
| จักกลับหายวายโศก | สิ่งวิโยคทุกข์ร้อน |
| ซึ่งซับซ้อนแต่หลัง | ยังไป่หมดปลดเปลื้อง |
| เบื้องนี้จงแถลงเลศ | เหตุนั้นทราบจิตรตระหนัก |
| เราจักให้อนุญาต | อย่าขยาดยำเยง |
| เกรงอันใดผิดพลั้ง | เรายับยั้งยกโทษ |
| โปรดบให้มีไภย | ต้องการใดเร่งแสดง |
| แถลงจงเรวอย่าช้า | จงทราบสักหน่อยอ้า |
| อย่าเอื้อนอำปลัง | อยู่นา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ฟังรับสั่งท่านไท้ | เสมออมฤตย์ได้ |
| ดับร้อนเยนกระมล ๚ | |
| ๏ ทูลยุบลผ่านหล้า | พระเดชปกเกล้าข้า |
| บาทลํ้าเลอคุณ | พระเฮย ๚ |
| ๏ บุญเผือพูนมากแล้ | จึ่งพระเล่นด้วยแม้ |
| ดั่งได้ผ่านเมือง ๚ | |
| ๏ ไป่มีเคืองเท่าเผ้า | พระโปรดเล่นเยนเกล้า |
| จักได้ปานใด | พระฮา ๚ |
| ๏ ชื่นชมใจดุจม้วย | แล้วพระชุบชีพด้วย |
| ฤทธิ์พ้นความตาย ๚ | |
| ๏ ความสบายยิ่งผู้ | ใครจะเทียบเทียมสู้ |
| ค่อยน้อยไป่มี | แม่นแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ พระปรานีจักให้ | ทุกประการ |
| ข้าบาทรับพระราชทาน | ใส่เกล้า |
| สรรพ์ทรัพย์สิ่งธนสาร | ปวงเสร็จ |
| ไป่ยิ่งอยากอย่างเค้า | คิดข้อความประสงค์ ๚ |
| ๏ จงใจสวามิภักดิ์เจ้า | จอมภพ |
| ในจิตรคิดปรารภ | ใคร่ได้ |
| เห็นบาทนฤนารถสบ | สมัยไม่ วายนา |
| ฉลองพระคุณใกล้ใต้ | บาทเบื้องเรณู ๚ |
| ๏ ขอตูเข้าออกเฝ้า | ยามใด |
| จงอย่ามีใครใคร | เกียจห้าม |
| ขอชมชื่นหฤไทย | พระเกียรดิ์ คุณนา |
| ทุกเมื่ออย่าต้องคร้าม | ตราบม้วยอาบู ๚ |
| ๏ ภูวไนยกาหลิบได้ | สดับสาร |
| เสมออมฤตย์จาน | จิตรเอื้อ |
| สบราชหฤไทยขาน | คำสั่ง |
| รังสฤษดิ์หะซันเกื้อ | กอบให้สมประสงค์ ๚ |
| ๏ จึงทรงอนุญาตให้ | หะซัน |
| เฝ้าบาททุกคืนวัน | จุ่งใกล้ |
| ในนอกนิเวศน์ครร | ไลออก เข้านา |
| ทุกเมื่อยามอยากได้ | ออกเข้าตามใจ ๚ |
| ๏ ทันใดดำรัสตั้ง | เติมยศ |
| ตำแหน่งคลังปรากฏ | ชื่อตั้ง |
| อีกกาญจนแทนทด | ที่เจบ ป่วยนา |
| พันลิ่มแลห้องรั้ง | ร่วมรั้ววังเวียง ๚ |
| ๏ เยนเพียงฝนตกต้อง | ชนกรร หายแฮ |
| โสรดทราบซึมอกพลัน | ส่างร้อน |
| ดุจจิตรหะซันอัน | สิ้นโศก ศัลย์แฮ |
| อิ่มอกยกหัถช้อน | เชิดขึ้นบังคม ๚ |
| ๏ ปางบรมกาหลิบเจ้า | ธรณี |
| เปรมโปร่งหฤไทยปรีดิ์ | ผ่องแผ้ว |
| ยามควรด่วนจรลี | จากอาศน์ |
| ออกหมู่อำมาตย์แคล้ว | คลาศขึ้นโรงคัล ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ ขษณะพลันอาบู | ดูเห็นช่องชอบกาล |
| จึงจากสฐานธิบดินทร์ | เดินดุจบินสู่เหย้า |
| เข้าเรือนรีบมาหา | ไหว้บาทาแม่ตน |
| แถลงยุบลถี่ถ้วน | ล้วนบใช่ความฝัน |
| คือทรงธรรม์ปิ่นภพ | ธปรารภกรุณา |
| มาเพื่อจะสงเคราะห์ | เฉพาะเราแม่ลูก |
| ธฝังปลูกเลี้ยงดู | ตูยินคำท่านไท้ |
| ธเล่าให้ทราบสรรพ์ | การเดิมอันเปนมา |
| ล้วนราชาธหยอก | หลอกให้คิดนานา |
| ฝ่ายมารดาครั้นยิน | ผินกอดบุตรสุดสวาดิ์ |
| นํ้าตาหยาดย้อยหยด | หมดความทุกข์ทำงน |
| พระเจ้าดลจิตรไท้ | ให้กรุณาลูกแม่ |
| ปางนี้แต่จะสำราญ | ขอภูบาลปิ่นเกล้า |
| พระเจ้าจงเสวยสวัสดิ์ | ขจัดสรรพ์อันตราย |
| ทุกข์กำจายหายโศก | พระโรคเบาบีธา |
| ชนม์พรรษายืนยิ่ง | สิ่งพิบัติขัดข้อง |
| อย่าพานพ้องเบื้องบาท | ราชศัตรูทุกทิศ |
| ยำเยงฤทธิ์แสยงสยด | อย่าหาญคดคิดทรนง |
| จงจิตรมาสวามิภักดิ์ | พำนักนิ์นารถนฤบาล |
| ครองพสุธารธำรง | สืบพระวงษ์กระษัตริย์ |
| โดยสวัสนิรันดร | ข้าขอพรพระองค์ |
| ผู้ทรงเดชานุภาพ | ทราบเหตุทั่วโลกา |
| จงกรุณาบันดาน | การซึ่งข้าพรรณา |
| สมปราถนาดุจพร้อง | พระโปรดพระช่วยป้อง |
| ปกไท้ธิบดินทร์ | ด้วยเทอญ ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ยินมลากเหลือที่อ้าง | ดังทูตสวรรค์พาคว้าง |
| เหาะขึ้นพิมานบน ๚ |
โคลง ๓
| ๏ หน้าเบิกกลบัวบาน | ตริตรองการหน่อยแล้ว |
| บ่ายมุขสู่ลูกแก้ว | กล่าวถ้อยสั่งสอน ๚ |
โคลง ๔
| ๏ มารดรจะแจ้งแจก | นิติสาร |
| ตามคติโบราณ | กล่าวไว้ |
| วุฒิสี่ประการ[๓๘] | ความประกอบ ยศแฮ |
| สำหรับขัตติยราชได้ | เลือกเลี้ยงมนตรี ๚ |
| ๏ หนึ่งมีพงษ์พื้นเนื่อง | เสนา นานฤๅ |
| หนึ่งเจรอญชนมา | ยุแล้ว |
| หนึ่งเรียนรอบวิทยา | ยลทราบ เสร็จเฮย |
| หนึ่งยิ่งปัญญาแผ้ว | ฝองพ้นโฉดเขลา ๚ |
| ๏ ควรเนาตำแหน่งได้ | ถานัน ดรเฮย |
| ฤๅบครบสี่สรรพ์ | แต่ได้ |
| สองสามสิ่งสำคัญ | ควรปลูก เลี้ยงแฮ |
| วายว่างห่างวุฒิไท้ | ท่านเว้นไป่ผดุง ๚ |
| ๏ เจ้าจุงดำริห์รู้ | ประมาณ ตนเทอญ |
| พระโปรดชุบเลี้ยงปาน | ดั่งนี้ |
| เพราะเหตุวุฒิสฐาน | ใดซึ่ง มีแฮ |
| เห็นตระหนักจักลี้ | หลีกพ้นเห่อเหิม ๚ |
| ๏ จักเติมจตุรแบบเบื้อง | อธิบดี |
| พระราชกำหนดมี | กล่าวอ้าง |
| สำหรับมาตย์มนตรี | ประพฤติ ตนนา |
| เจนจบขนบขนาดสร้าง | สิ่งล้วนควรแสวง ๚ |
| ๏ อย่าแพลงอย่าพลิกเค้า | คุณภู ธรเฮย |
| มั่นจิตรคิดกระตัญญู | ต่อท้าว |
| ใดดีช่วยช้อนชู | เชิดเกียรติ์ ท่านนา |
| พระประสงค์สุดด้าว | จุ่งสู้อาษา ๚ |
| ๏ เวลาเช้าคํ่าตั้ง | ความเพียร เทอญพ่อ |
| ราชกิจอย่าพาเหียร | อย่าคร้าน |
| ไป่รู้จุ่งสอบเรียน | ทราบผิด ชอบนา |
| ประมาทมักพลาดฆ้าน | เดาะด้วยคิดทนง ๚ |
| ๏ สงครามมาเหยียบด้าว | แดนไกล ใกล้ฤๅ |
| ทอดชีพอาษาไป | อย่าคร้าม |
| สงวนราชรักษาไผท | ที่เกิด ตนแฮ |
| ผิวเหตุเขตรขัณฑ์ข้าม | ขอบฟ้าจุ่งไป ๚ |
| ๏ การในนัคเรศรู้ | พิจารณ์ ความฤๅ |
| โดยแบบบทไอยการ | เที่ยงแท้ |
| เหินห่างอคติสฐาน | ทัณฑ์เที่ยง ตรงแฮ |
| มละวิหิงสาแปล้ | ปลดเปลื้องเดียดฉัน ๚ |
| ๏ รำพันยังไป่สิ้น | สุดความ |
| สอนแต่พอจำยาม | แรกนี้ |
| จงหมั่นตริตรองตาม | คำแม่ สอนนา |
| ทราบชัดจึ่งจักชี้ | อื่นเอื้อนอรรถสอน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ มารดรโอวาทแล้ว | จึ่งประสิทธิ์พรแก้ว |
| แม่ผู้ดวงใจ | แม่รา ๚ |
| ๏ ไปอยู่ในนิเวศน์ไท้ | จงระมัดตนให้ |
| ท่านท้าวเอนดู | พ่อเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ จงเจริญชนม์ชีพพ้น | ภยา พาธเทอญ |
| จงยิ่งยศบันดา | ศักดิ์ได้ |
| จงลุลาภโภคา | มูลมั่ง มีแฮ |
| จงสบพระไทยไท้ | ธิราชเกื้อกรุณา ๚ |
| ๏ ขออะหล่าจอมโลกย์ผู้ | ผดุงสรรพ์ สัตว์เฮย |
| พึงแผ่รัศมีกัน | กอบกั้ง |
| อาบูหะซันบัน | เทาโทษ ทุกข์นา |
| ให้สถาพรยั้ง | อย่ารู้โรยรา ๚ |
| ๏ อาบูรับถ้อยท่าน | มารดา สอนเฮย |
| พรแม่อยู่เกษา | ลูกแก้ว |
| จวนนักจักอำลา | ไปราช วังแฮ |
| รีบออกจากบ้านแคล้ว | คลาศเข้าวังสฐาน ๚ |
• • • • • •
โคลง ๓
| ๏ บมินานข่าวขจร | ชาวนครทราบแส้ |
| ต่างลํ่าฦๅเล่าแม้ | หมดด้าวภูวดล ๚ |
| ๏ จนหัวเมืองรู้รหัสย์ | ดูอัศจรรย์ใช่น้อย |
| ต่างพูดกันค้อยค้อย | บรู้โรยรา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เจรจากันทั่วท้อง | ธรณี |
| เห็นอยู่ผู้เดียวดี | ยิ่งลํ้า |
| สนุกอีกอัศจรรย์มี | หลายอย่าง |
| หลายทบหลายทอดซ้ำ | สบได้เปนดี ๚ |
• • • • • •
ร่าย
| ๏ หะซันมีสวามิภักดิ์ | จงรักในเบื้องบาท |
| กาหลิบราชนฤบดินทร์ | ตามภูมินทร์จรดล |
| ทั่วทุกหนแห่งใด | บห่างไกลเฝ้าสนิท |
| ชิดชอบพระอัทยา | มีปรีชาชาญฉลาด |
| บประมาทลืมพร | คำแม่สอนใส่เกล้า |
| เช้าคํ่าคำนึงนึก | ตรึกประกอบการตาม |
| เนื้อความแม่ตนสั่ง | ทำดั่งแม่ตนสอน |
| ภูธรยิ่งเมตตา | เพิ่มยศถาศักดิ์ทรัพย์ |
| สรรพอุปโภคบริโภค | เสพย์นฤโศกสืบมา |
| ส่วนราชานั้นไส้ | ยามใดไท้ธประภาษ |
| หะซันคลาศบสบาย | วายสนุกนิ์ทุกเมื่อ |
| เพื่อเขาช่างเจรจา | ให้เฮฮาเสสรวล |
| ชวนหฤไทยเบิกบาน | เนื่องนิจกาลใกล้เคียง |
| เพียงข้างองค์ภูวนารถ | ปางพระบาทเสด็จพัก |
| ยังตำหนักโซบิเด[๔๐] | มเหษีสายสมร |
| ภูธรพาหะซัน | ตามจรัลด้วยไท้ |
| ท้าวธตรัสให้พระนาง | ทราบเสร็จทางซึ่งทำ |
| นำหะซันมาวัง | นางฟังเห็นอัศจรรย์ |
| ธก็สรวลสันต์แลสังเวช | เหตุกรุณาอาบู |
| ซื่อสัตย์ดูมั่นคง | อนงค์นาฎปราไส |
| ไต่ถามไปนานา | อาบูก็กราบทูล |
| ตามเค้ามูลทุกประการ | บทันนานก็สนิท |
| ชิดชอบหน้านางใน | บมีใครรังเกียจ |
| เกลียดหะซันสักคน | ต่างตนมีใจรัก |
| ต่างพร้อมพรักชวนกัน | เล่นทุกวันมิได้ขาด |
| ทั้งพระบาททรงธรรม์ | เมตตาครันไม่น้อย |
| ได้ประทานนับร้อย | ฟุ่มเฟื้อยรวยหลาย แลนา ๚ |
• • • • • •
โคลง ๒
| ๏ หายทุกข์โศกหมดม้วย | มีแต่ยินดีด้วย |
| ท่านท้าวกรุณา | ยิ่งแล ๚ |
| ๏ เสนหาท่านไท้ | ยิ่งกว่าชีพิตรให้ |
| มอดม้วยแทนองค์ | ได้นา ๚ |
| ๏ จิตรซื่อตรงต่อท้าว | สมเด็จปิ่นภพด้าว |
| ท่านรู้เห็นใจ | จริงนา ๚ |
| ๏ วันหนึ่งไทประทับห้อง | พระราชเทวีพร้อง |
| เรื่องด้วยอาบู ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ข้าดูเห็นเนตรเจ้า | หะซัน |
| มานี่เทียรทุกวัน | ไป่เว้น |
| บแลอื่นเลยผัน | ภักตรเพ่ง เดียวนา |
| ชรอยจะลอบรักเร้น | บ่าวข้าพึงพอ ๚ |
| ๏ นอซาตอลอัวดัด[๔๑]ผู้ | โฉมเฉลา |
| หมดเหมาะดังกลึงเกลา | กล่อมเกลี้ยง |
| ข้าใคร่จะให้เขา | เคียงคู่ กันนา |
| สมภักตรจักพอเลี้ยง | อยู่ด้วยกันดี ๚ |
| ๏ พาทีถูกต้องดั่ง | สัญญา พี่แล |
| ลืมบนึกนำพา | พูดไว้ |
| เมื่อไปที่เคหา | เขาบอก เราแฮ |
| พี่รับจักหาให้ | แต่ครั้งนั้นมา ๚ |
| ๏ จะหาเกลือกไป่ต้อง | ใจเขา |
| คิดอยู่เพียงสองเรา | ไป่ได้ |
| เปนแต่จะทายเดา | น้ำจิตร ได้ฤๅ |
| ควรสอบทั้งสองให้ | สบน้ำใจกัน ๚ |
| ๏ จึงผันพระภักตรเอื้อน | โอษฐถาม |
| สองจะยอมกันตาม | คิดนี้ |
| ฤๅคิดเคียดเกียจขาม | ใดอยู่ บ้างฤๅ |
| ชอบบชอบใจชี้ | ออกให้เห็นความ ๚ |
| ๏ ฟังถามธิราชพร้อง | หะซัน |
| น้อมประนตเกษยัน | ภาคพื้น |
| พระคุณพระทรงธรรม์ | จักเทียบ ใดฤๅ |
| ปราโมทย์มนัศตื้น | อกข้ายินดี ๚ |
| ๏ จักมีผู้อื่นให้ | ฉันใด พระเฮย |
| ฤๅยิ่งกว่าจอมไผท | ท่านให้ |
| ขอเททอดจิตรใจ | หมดมอบ นางนา |
| เปนคู่ชูชีพได้ | สืบแส้สกุลวงษ์ ๚ |
| ๏ นางคงยื่นหัดถ์ให้ | โดยดี พระเฮย |
| เพราะบมีราคี | ขุ่นข้อง |
| พระปองโปรดเปนศรี | ศุภสวัสดิ์ |
| ข้าพระคิดขอบต้อง | ดั่งเบื้องบริหาร ๚ |
| ๏ ฟังสารสังเกตหน้า | นารี |
| ก้มภักตรบพาที | ซ่อนแย้ม |
| ท่านยลทราบยินดี | ในจิตร เขานา |
| แดงกํ่ากำหนดแก้ม | เกิดข้อขวยอาย ๚ |
| ๏ ไป่กลายคำสั่งไท้ | บังคับ |
| ให้เร่งตระเตรียมสรรพ | เสร็จพร้อม |
| ตามเคยแต่งสำหรับ | พระราช ทานแฮ |
| ในราชนิเวศน์ห้อม | แห่ถ้วนทุกประการ ๚ |
ร่าย
| ๏ ครั้นจวนวารวิวาห์ | ชวนกันมาตกแต่ง |
| แบ่งกันทำเปนด้าน | ร้านตะเกียงเรียงราย |
| ผูกเปนลายต่างต่าง | โคมสว่างแขวนไสว |
| ใบพฤกษาดอกผล | ผูกรคนไขว่กัน |
| ปันเปนช่องจังหวะ | ทั่วรยะราชวัง |
| ตลอดเรือนหลังเรือนน่า | ดูสง่างดงาม |
| ยามคํ่าจุดอัคนี | ส่องแสงสีไพโรจน์ |
| โชติช่วงดุจกลางวัน | แต่บันดาดนตรี |
| ซึ่งมีในราชฐาน | ให้ประโคมขานคคึง |
| ดำแคงอึงเอิกก้อง | สท้านสเทื้อนท้องธรณี |
| รุมเภรีฮึกโหม | โครมครื้นครั่นบันฦๅ |
| คือเล่นการมหรสพ | คำรบถ้วนทศวาร |
| บ้างขับขานซ้อมซอ | บ้างเดินคลอกันไคล |
| เที่ยวเล่นในราชฐาน | ล้วนนงคราญกำนัล |
| กันบให้ชายปน | รคนเข้าใกล้เคียง |
| ใครเมิลเมียงมาสบ | หอมกระหลบคันธรศ |
| กลิ่นปรากฎฟุ้งขจร | เพียงอมรแมนสวรรค์ |
| ในนันทวโนทยาน | สฐานเทพย์วัชรินทร์ |
| ยามเทวินทร์ประภาษ | ด้วยนางนาฎสุรกัญญา |
| พ้นพรรณาถี่ถ้วน | ทุกสิ่งประเสริฐล้วน |
| เล่ห์ด้าวดาวดึงษ์ | แลนา ๚ |
| ๏ จึงจัดห้องสุพรรณ | อันจะทำวิวาห์ |
| งามรจนาประดับประดิฐ | คิดกรองมาลย์มั่วห้อย |
| ร้อยตาข่ายมาไลย | แขวนรใบครุยม่านห้อม |
| ล้อมสี่ด้านดูวิไลย | ไขกลิ่นอายอวนกระหลบ |
| อบทั้งห้องหอมขจร | ทำบวรเบญจา |
| ล้วนมาลาแพรพรรณ | ไล้สุวรรณจำหลัก |
| มีพนักอิงอาศน์ | ดุจหนึ่งราชบัลลังก์ |
| ริมผนังสองสำรับ | สำหรับบ่าวสาวนั่ง |
| แล้วตั้งตั่งผู้มา | ช่วยวิวาห์รายรอบ |
| เปนเขตรขอบมณฑล | หนกลางห้องตั้งเตียง |
| เรียงเตาธูปกำยาน | เครื่องสักการบูชา |
| หมึกปากกากระดาษ | วางโต๊ะพาดพร้อมสรรพ |
| สำหรับกิจทั้งปวง | ดวงอัจกลับระย้าแก้ว |
| จุดเพลิงแพร้วพรายแสง | ขาวเขียวแดงดูอดิเรก |
| เหลืองม่วงเมฆมากมาย | หลายสีแซมสอดสลับ |
| วามวาบวับสว่างไสว | หอมมาไลยลอยกระหลบ |
| อบทั่วห้องแห่งหั้น | กำหนดในวันนั้น |
| จักได้แต่งงาน | กันนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ มีการกำหนดเก้า | ราตรี แล้วเฮย |
| วันสิบสบดิถี | ฤกษ์ได้ |
| วิวาหสวัสดี | โดยเยี่ยง อย่างแฮ |
| เชิญประชุมกันให้ | พรั่งพร้อมเวลา ๚ |
| ๏ สุริยาตกต่ำคล้อย | มัวมน มืดเอย |
| สาวบ่าวต่างแต่งตน | ห่างห้อง |
| ชำระสะสีสกนธ์ | กายผ่อง ผิวแฮ |
| หญิงแลชายพวกพ้อง | ช่วยแต้มแต่งกาย ๚ |
| ๏ เฉิดฉายพรายเพริดพริ้ง | พัตรา ภรณ์แเฮ |
| ตามอย่างหญิงชายนา | ศักดิ์ย้อม |
| เพื่อนสาวแห่สาวมา | สู่ที่ ประชุมนา |
| นั่งที่เก้าอี้ล้อม | รอบด้วยแขกเชิญ ๚ |
| ๏ เจ้าบ่าวเดินจากห้อง | แห่เทียน รายเฮย |
| นับยี่สิบคู่เวียน | รอบข้าง |
| มีหมู่มโหรีเนียร | นาทเสนาะ เสียงนา |
| เดินสับสลับสล้าง | ลเลาะห้อมแห่ไป ๚ |
| ๏ เข้าในห้องแก้วก่อง | แกมกาญจน์ |
| นั่งอาศน์เบญจาสฐาน | สถิตย์ยั้ง |
| อาบูอยู่ขวาพาล | พธูอยู่ เฉวียงแฮ |
| พร้อมเพื่อนสาวบ่าวตั้ง | โสตเหงี้ยฟังสาร ๚ |
ร่าย
| ๏ บนานจึงอิแมน | ผู้แทนสาศดาจารย์ |
| อื้นอ่านสารสัญญา | ให้ผู้มานั่งชุม |
| นุมกันฟังเปนพยาน | ข้อคำขานเชิดชู |
| ว่าอาบูหะซัน | อันเปนข้าภูธร |
| นอซาตอลอัวดัด | ข้าพระรัตน์นารี |
| มีจิตรจงสัญญา | เพื่อนราธิเบศร์ |
| ผู้ปกเกษชาวประชา | ทรงกรุณาพระราชทาน |
| ให้สมานสมรไมตรี | เปนสวามีภริยา |
| เขาทาษาทั้งสอง | ปองจิตรยอมยินดี |
| ตามประเพณีในโลกย์ | บอาโภคแผกใจ |
| รังเกียจใดต่อกัน | ขอทำสัญญาไว้ |
| ฝ่ายชายไส้จะถนอม | ยอมรับตามโกหร่าน |
| ไป่คิดอ่านปรวนแปร | แชเชือนล้มลำเอียง |
| แม้นจักเคียงคู่เคล้า | บเกินเค้าเหลือขนาด |
| ตามในสาสน์กำหนด | รักเท่าหมดเสมอกัน |
| ฉันภรรยาหลวงสี่ | ไป่กดขี่เปนทาษ |
| เกินอำนาจสามี | อยู่โดยดีด้วยกัน |
| ตราบชีวันมรณา | คำสัญญาสัตรี |
| จักไป่มีชู้ชาย | หมายปิดปกลอบลัก |
| หนึ่งจะจงรักภัศดา | ฟังวาจาสั่งสอน |
| ยามกินนอนปฏิบัติ | เปนอัตราอาจิณ |
| ตามรบินโกหร่าน | ท่านผู้สร้างโลกา |
| เลงไนยนาเปนหลัก | ประจักษ์พระหฤไทย |
| ช่วยคุ้มไภยเพศพ้อง | อย่าตกต้องสองรา |
| หนึ่งผู้มาเปนพยาน | ลงลักษณ์สาส์นเส้นหมึก |
| จาฤกชื่อเปนพยาน | ไปตราบกาลชีพม้วย |
| โดยศุขสวัสดิ์ด้วย | พระเจ้าปกครอง สองเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เสร็จสนองคำสัตย์สิ้น | สัญญา |
| สาวบ่าวลงเลขา | ค่างท้าย |
| บันดาที่ได้มา | ลงชื่อ หมดเฮย |
| สิ้นเสร็จเจ้าสาวผ้าย | ผัดหน้าแต่งกาย ๚ |
ร่าย
| ๏ จักบรรยายตำรา | การวิวาหะมงคล |
| หนอาหรับฉบับบูรพ์ | ทั่วตระกูลเสนา |
| บันดาจะแต่งงาน | เมื่อเล่นการมหรสพ |
| ครบนพวารเสร็จสรรพ์ | วันที่สิบส่งสาว |
| อ่านเรื่องราวสัญญา | เชิญเพื่อนมาเปนพยาน |
| แล้วมีการขับรำ | จับรบำกลางห้อง |
| เจ้าสาวต้องแต่งสกนธ์ | ครบเจดหนเปลี่ยนผลัด |
| จัดพัตราเจดสี | ดวงมณีเครื่องประดับ |
| เจดสำรับแปลกกัน | วันเดียวแต่งเจดคาบ |
| อาบน้ำผัดภักตรา | แต่งตนมานั่งยล |
| กลขับรำบำเรอ | เสนอดนตรีประโคม |
| ประโลมลานแล้วสรรพ | กลับไปแต่งตนใหม่ |
| เปลี่ยนเครื่องใช้อย่างเก่า | กลับมาเล่าหลายหน |
| จนครบถ้วนเจดครา | วันวิวาหมงคล |
| ดลวันใดจึ่งได้ | สีสบวันนั้นใช้ |
| สุดท้ายปลายคราว | แลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ บ่าวสาวแต่งเมื่อนี้ | ศุกรวาร |
| วันซึ่งเคยนมัศการ | ทั่วหน้า |
| จึ่งแต่งเยี่ยงอย่างปาน | เสาร์ก่อน |
| เวียนรํ่าตามสีผ้า | ตลอดสิ้นสับดวาร ๚ |
| ๏ บรรสานสีสอดเสื้อ | วันเสาร์ |
| พื้นม่วงอ่อนงามเพรา | เพริศพริ้ง |
| อาภรณ์พิจิตรเฉลา | ฉลักสุ พรรณแฮ |
| นิลมณีรัตน์กลิ้ง | กลอกน้ำสลำสลัว ๚ |
| ๏ แต่งตัวปัทมราชนั้น | วันรวี |
| จรูญจรัสรัตมณี | แจ่มจ้า |
| แสงจับรับพรรณฉวี | แดงเปล่ง |
| สรวมสนอบสนิทผ้า | แต่พื้นพรรณแดง ๚ |
| ๏ จันทรแปลงนุ่งห่มผ้า | โขมพัตร |
| แต่งเครื่องสีขาวจรัส | ผ่องแผ้ว |
| มุกดาสกาวรัตน์ | เรียบรดับ |
| แปลงเปลี่ยนโอปอล์แก้ว | กอบรุ้งเรืองชู ๚ |
| ๏ ชมภูพรรณพัตรใช้ | อังคาร |
| มณีจัดรัตนประพาฬ | เผือดคลํ้า |
| ประดับสรรพอลังการ | งามแง่ |
| ผาดพิศพิจิตรล้ำ | เล่ห์เพี้ยงอับศร ๚ |
| ๏ พัตราภรณ์พุฒพื้น | เขียวสรรพ์ สิ่งแฮ |
| ขจีจรัสรัตนปิลันทน์ | เลื่อมแพร้ว |
| มรกฎสดสีบรร | เจอดเพริศ พรายเฮย |
| ช้อช่อนอาภรณ์แผ้ว | เพ่งเพี้ยงพะวงตาย ๚ |
| ๏ แต่งกายพฤหัศล้วน | สีเหลือง |
| ดูดั่งกาญจนประเทือง | เทียบแท้ |
| ไพรฑูริย์รัตนรองเรือง | รังษิต |
| ผาดผ่านสังวาลแม้ | กลับกลิ้งกลอกฉาย ๚ |
| ๏ พรรณรายเพชร์รัตน์รุ้ง | เรืองจรัส จรูญเฮย |
| วันศุกประสาธน์จัด | รจิตไว้ |
| นํ้าเงินพิพิธพัต | ตราส่ง ซับแฮ |
| งามเงื่อนเตือนเนตรให้ | แต่ตั้งตลึงหลง ๚ |
| ๏ บรรจงปลงเปลื้องเครื่อง | คราใด |
| หญิงแห่ห้อมกันไป | นั่งยั้ง |
| เหนืออาศน์วรวิไลย | เลงขับ รำเฮย |
| บรรจบครบเจดครั้ง | จึ่งแล้วการลง ๚ |
| ๏ เจดวงพิณพาทย์ทั้ง | หญิงชาย |
| วงละเจดคนราย | รอบล้อม |
| คนรำละวงหมาย | นับเจด คนนา |
| เก้าสิบเจดคนพร้อม | ผลัดเข้าวงละครา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ เวลาเสร็จเลิกแล้ว | ต่างต่างอวยพรแผ้ว |
| จุ่งพ้นไภยัน | ตรายนา ๚ |
| ๏ อยู่ด้วยกันเรียบร้อย | จงอย่าหมองหมางน้อย |
| หนึ่งท้าววันตาย | เทอญนา ๚ |
| ๏ ต่างผาดผายสู่บ้าน | เปนพวกเดินแผ่ผ้าน |
| ต่างเต้าตามกัน ๚ | |
| ๏ ภายหลังพลันหน่อยไส้ | เถ้าแก่ส่งสาวให้ |
| สู่ห้องหะซัน ๚ | |
| ๏ ไป่เดียดฉันขุ่นข้อง | ในจิตรคิดถูกต้อง |
| ต่อน้ำใจกัน ๚ | |
| ๏ สำราญครันไม่น้อย | ดังหนึ่งมดเกาะอ้อย |
| แอบเน้นตามตอม ๚ | |
| ๏ หอมอันใดไป่สู้ | หอมดั่งกลิ่นแก้มชู้ |
| ชื่นนํ้าใจจริง ๚ | |
| ๏ สิ่งใดว่านุ่มแล้ว | ไป่เปรียบบัวน้องแก้ว |
| นุ่มเพี้ยงกำพล | ทิพย์นา ๚ |
| ๏ รศใดดลปากป้อน | ไป่เปรียบรศรักข้อน |
| ขนาดได้ไปสวรรค์ ๚ | |
| ๏ หยอกเย้ากันซิกชี้ | หัวเราะรริกหรี้ |
| ไป่รู้แรงโรย | เลยนา ๚ |
• • • • • •
โคลง ๔
| ๏ โดยกาลกำหนดได้ | สิบวัน |
| แสนสนุกหฤหรรษ์ | ทั่วหน้า |
| วิวาหะกรรมพลัน | สำเร็จ ลงแฮ |
| เพื่อพระเดชเจ้าหล้า | หากให้สมบูรณ ๚ |
| ๏ เพิ่มภูลผาสุกเพี้ยง | ผัวเมีย |
| เช้าคํ่าร่ำคลอเคลีย | ชอ้อน |
| บานเบิกดุจดวงพเยีย | หิมหยาด เยนเฮย |
| แซงเสียดเบียดสีซ้อน | สบน้ำใจถวิล ๚ |
| ๏ ประฎิทินเทียมเทียบหน้า | อิงอร |
| สนิทแนบแอบอกนอน | นุ่มเคล้า |
| หาไหนไป่เล่ห์สมร | เสมอชีพ เรียมเลย |
| หอมบวายรศเร้า | รื่นเพี้ยงพวงผกา ๚ |
| ๏ นอซาตอลแต่ตั้ง | ปฏิบัติ |
| ตามหะซันบมิขัด | เคียดข้อง |
| สองรักภิรมย์สวัสดิ์ | วายโศก |
| เพราะนิไสยใจต้อง | ต่อนํ้าใจกัน ๚ |
| ๏ จัดสรรกับเข้าแต่ง | ของกิน |
| คาวสดเสพย์อาจิณ | คํ่าเช้า |
| ดุจหนึ่งเครื่องนริน | ทรราช เสวยแฮ |
| ลืมลับบนับเค้า | คิดข้างทุนรอน ๚ |
| ๏ ตื่นนอนแต่เช้าไป่ | กอบการ ใดแฮ |
| เสพย์ซึ่งสรรพาหาร | เอกลํ้า |
| ผลไม้ไป่ขาดพาน | เพียบภาชน์ ไว้นา |
| หาแต่อย่างดีซ้ำ | เสร็จพร้อมเมรัย ๚ |
| ๏ เสาะหาไป่ต้องเลือก | ถูกแพง |
| เล่าม่วงเหลืองด่อนแดง | กบตู้ |
| ของกินทุกสิ่งแสวง | หาแต่ ดีนา |
| แพงถูกบอยากรู้ | เสร็จเพี้ยงคนครัว ๚ |
| ๏ เมามัวสนุกนิ์แท้ | สนทนา กันเฮย |
| แต่สิ่งซึ่งหรรษา | สบสิ้น |
| ประดิษฐคิดศักรวา | คำขับ ร้องแฮ |
| ร้องรํ่าสำราญลิ้น | เล่นทั้งดนตรี ๚ |
| ๏ เครื่องตีเครื่องดีดทั้ง | เป่าขับ |
| ทราบเสร็จถูกสำรับ | เล่นได้ |
| มือดีดปากร้องศัพท์ | เสนาะกล่อม กลมแฮ |
| ทุกสิ่งสองคนใช้ | คล่องด้วยชำนาญ ๚ |
| ๏ ประพฤติปานดั่งนี้เนิ่น | นานมา |
| ส่วนจะได้บคิดหา | เพิ่มไว้ |
| ส่วนเสียบนำพา | ตามแต่ เสียนา |
| เงินจะเหลืออยู่ได้ | เหตุด้วยอันใด ๚ |
| ๏ ไป่นานเจ้าหนี้ส่ง | บาญชี |
| ผ้าผ่อนพรรณมณี | ซึ่งซื้อ |
| เมื่อคราวแต่งงานมี | รายมาก มายแฮ |
| ดูตลอดกอดมือตื้อ | ติดอั้นตันใจ ๚ |
| ๏ ทันใดผู้ซึ่งให้ | ทำครัว |
| นำสมุดรายตัว | จ่ายแล้ว |
| บาญชีติดพันพัว | เงินมาก |
| คอยบได้นานแคล้ว | คลาศเข้ามาเตือน ๚ |
| ๏ จักเบือนจักบิดได้ | ฉันใด เล่านา |
| คิดบตกลงใจ | วุ่นแท้ |
| พากันนับตรวจใน | กำปั่น |
| เงินจะหมดจริงแล้ | เสร็จแล้วเปนจุณ ๚ |
| ๏ เงินทุนที่ท่านให้ | แต่งงาน |
| จ่ายหมดพอเหมาะการ | ที่ใช้ |
| จำใจจ่ายเจบปาน | อกพุ พังนา |
| เสพย์สืบไปจักได้ | ทรัพย์ซื้อแต่ไหน ๚ |
| ๏ เสียใจรู้สึกสิ้น | ทุนทรัพย์ |
| ทราบผิดจะคิดกลับ | ไป่ได้ |
| นั่งถอนหฤไทยทับ | ทุกข์เทวศ |
| รวยบร่วมปีไร้ | ทรัพย์สิ้นสุดสกนธ์ ๚ |
| ๏ จนใจกอดเข่าเข้า | รำพึง |
| เพ่งเนตรกันตรลึง | อัดอั้น |
| จะนิ่งอยู่จนถึง | ตัวอด ตายฤๅ |
| คิดบโปร่งเลยหมั้น | แม่นแท้คงมรณ์ ๚ |
ร่าย
| ๏ ถอนใจพลางอาบู | คิดดูถึงความหลัง |
| ยังบลืมคำราช | ปางพระบาทเมตตา |
| ให้เรามาอยู่วัง | ดังนี้เธอดำรัส |
| ตรัสอนุญาตมั่นไว้ | ว่าบให้เราบ่น |
| ว่าค่นจนเปนอันขาด | เพราะพระบาทกรุณา |
| เมตตาเรายิ่งนัก | บัดนี้จักไปกวน |
| เห็นไป่ควรการชอบ | ธก็ประกอบให้ปัน |
| เปนอนันต์อเนก | เราโหยกเหยกไปเอง |
| นึกยำเยงเดชไท้ | ด้วยธให้บมินาน |
| เราใช้การบเปนผล | จนทรัพย์สิ้นเนื้อตัว |
| โดยธจะหัวก็อาย | แก่เพื่อนชายทั้งหมด |
| คิดถอยถดหฤไทย | ครั้นจะไปหาแม่ |
| หยิบทรัพย์แต่ส่วนเรา | เอามาใช้จำหน่าย |
| ฝ่ายมารดาจักเห็น | ว่าเราเปนคนชั่ว |
| มั่วมูลมากเมามาย | อยู่ใกล้กายจอมกระษัตริย์ |
| ไป่ควรขัดสนทรัพย์ | กับจะว่าไป่วาง |
| ความชั่วทางเคยอยาก | โอ้ลำบากยิ่งลํ้า |
| คิดยิ่งเจบใจช้ำ | เช่นต้องตาวรอน อกนา ๚ |
| ๏ นอซาตอลอัวตัด | คิดอึดอัดใจตน |
| ยลที่ได้โดยจะหา | แต่องค์นารีรัตน์ |
| คงไป่ตัดเมตตา | แต่คิดมาไป่ชอบ |
| เมื่อแรกมอบตัวเรา | ให้แก่เขาแต่งงาน |
| ธก็ประทานเหลือหลาย | พอผดุงกายเลี้ยงชีพ |
| ฝ่ายเรารีบใช้สอย | บคิดถอยตรึกตรอง |
| เราสนองคุณนาง | ไป่คุ้มปางท่านให้ |
| ครั้งนี้ไส้จะขอ | ดูมิพอพึงควร |
| กวนหฤไทยใช่เหตุ | โอ้สมเพชตัวกู |
| ดูชั่วช้ามิเปนการ | จักทรมานกรอบแห้ง |
| ดุจดั่งพิรุณแล้ง | ลวกกล้าแดงหยอง แลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ทั้งสองตรองตรึกเพี้ยง | ในใจ |
| ใครบปากขานไข | สักข้อ |
| อาบูนิ่งนึกใน | ใจปรุ โปร่งแฮ |
| ออกปากไปยากน้อ | แนะเจ้าจงฟัง ๚ |
| ๏ แต่หลังเราเลอะแล้ว | เหลือหลาย |
| นับแต่วันจะวาย | ศุขส้อง |
| ใจเจ้าจักอุบาย | เบือนบิด ไฉนนา |
| จีงจะพ้นทุกข์ต้อง | ตกไร้อัปรมาณ ๚ |
| ๏ การนี้ข้าคิดไว้ | ในใจ |
| บยากบากอันใด | ง่ายได้ |
| ความเสียบต้องไข | คำเล่า ใครนา |
| แลไป่กวนท่านไท้ | อีกทั้งมหิษี ๚ |
| ๏ โดยดีดอกจะได้ | เงินมา |
| พอจ่อมจ่ายเยียวยา | ยากไร้ |
| แต่จำจะต้องอา | ไศรยแก่ กันแฮ |
| จึงประกอบการได้ | เสร็จสิ้นสมประสงค์ ๚ |
| ๏ อย่าพะวงวิตกด้วย | ความผิด เลยเฮย |
| คงบมีพี่คิด | เหมาะหมั้น |
| ต้องหัดกิริยานิด | หน่อยจึ่ง ดีนา |
| พอช่วยการสิ่งนั้น | แน่นเข้าควรกัน ๚ |
| ๏ สำคัญการเรื่องนี้ | เปนดี |
| กาหลิบแลเทวี | ร่วมพ้อง |
| จักเปรมโปรดปรานปรี | ดามาก |
| คิดบมีขัดข้อง | เท่าเส้นใยยอง ๚ |
| ๏ ความปองจะให้เชื่อ | ง่ายดาย |
| เราจะต้องคิดตาย | จึ่งได้ |
| คงสมเสร็จดังหมาย | ใจหมด |
| กาหลิบพระนางไท้ | เชื่อแท้บคลา ๚ |
| ๏ นอซาตอลสดับร้อง | อนิจจัง |
| จักเสร็จสองคนดัง | คิดนั้น |
| ใจเจ้าจะตายหวัง | ตามแต่ เจ้าเทอญ |
| ข้าบอยากเลยหมั้น | แม่นแล้วไป่ตาย ๚ |
| ๏ เสียดายชีวิตรยั้ง | อยู่ดี กว่านา |
| ยังบนึกสักที | อยากม้วย |
| เรวนักจักผลาญชี | วีดับ เสียแฮ |
| บอยากโดยเจ้าด้วย | สุดแท้แต่ใจ ๚ |
| ๏ คิดไปอย่างอื่นนั้น | ไป่มี แล้วฤๅ |
| ตามแต่จะยลดี | ไป่พ้อง |
| อยากตายจุ่งเปนผี | เดียวเถิด |
| ข้าไม่รับเกี่ยวข้อง | คัดค้านขอตัว ๚ |
| ๏ น่าหัวความคิดตื้น | นักหญิง |
| ไหวนิดคิดเรวจริง | จบแล้ว |
| นิ่งก่อนอย่าค้อนติง | ฟังพูด ก่อนรา |
| ทำแต่เสียงแจ้วแจ้ว | จักรู้อันใด ๚ |
| ๏ บเข้าใจที่ม้วย | มิหมาย จริงฤๅ |
| เราบตายทำตาย | ดอกเจ้า |
| อไรด่วนวุ่นวาย | พูดมาก |
| มาจะบอกข้อเค้า | จุ่งเข้าใจกัน ๚ |
| ๏ อ่อกระนั้นดอกฤ้ๅจะ | กลัวไย |
| ตายเล่นตายเมื่อใด | ก็ได้ |
| เดิมคิดว่าบรรไลย | จริงเล่า |
| ทำอย่างไรบอกให้ | ทราบแล้วจักตาม ๚ |
ร่าย
| ๏ ความสำคัญขันขำ | ชี่งจักทำเปนตาย |
| มีแยบคายฦกซึ้ง | ไป่มีขึ้งเคืองรคาย |
| ข้าจะตายก่อนเจ้า | จงทราบเค้าเงื่อนงำ |
| นำผ้าห่อดังศพ | ครบแล้วจัดลงหีบ |
| ดังจะรีบไปฝัง | ผ้าโพกบังหน้าไว้ |
| ตั้งเท้าให้ไปเฉพาะ | เหมาะตรงเมืองเมกกะ[๔๒] |
| คือเมืองพระมหมัด | ตามลัทธิถือกัน |
| เมื่อจัดสรรพ์พร้อมสรรพ | กลับไปนั่งครวญครํ่า |
| รํ่าโศกาจงหนัก | ประหนึ่งรักภัศดา |
| อีกพัตราซึ่งนุ่ง | ฉีกจงยุ่งยับเยิน |
| สยายผมเดินรำพัน | ถึงรักกันนานา |
| โศกาดูรพิลาป | ทาบตีอกรํ่าไร |
| ไปยังราชเทวี | โซบีเดนงลักษณ์ |
| พระนางจักตรัสถาม | ทูลแถลงตามข้อคดี |
| คงมืความสังเวช | เหตุนางกรุณาเจ้า |
| สิ่งของเข้าควรประทาน | ทรัพย์สการส่งศพ |
| ครบทั้งค่าผ้าสุพรรณ | อันจะคลุมสริระ |
| จะได้เปนเกียรติยศ | ให้ปรากฎสมศักดิ์ |
| หนึ่งคงจักสงสาร | ประทานค่าห่มนุ่ง |
| ซึ่งฉีกยุ่งบเปนอัน | ได้จัดสรรหาใหม่ |
| เจ้าจงไปล่มาเรือน | แล้วทำเหมือนดังข้า |
| บเนิ่นช้าเราจะไป | ยังท่านไทกาหลิบ |
| พริบตาเดียวสมหมาย | เราเชื่อกายเราชัด |
| ว่าปิ่นกระษัตริย์สุริยวงษ์ | คงประทานพี่บ้าง |
| บตํ่ากว่าได้ข้าง | ท่านไท้มหิษี เลยนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ความคิดดีมากทั้ง | สองสฐาน |
| ฝ่ายลาภคงเปนการ | สนุกนิ์ด้วย |
| กาหลิบแลนงคราญ | คงโปรด |
| ความชอบมีไป่ม้วย | หมดข้อกรุณา ๚ |
| ๏ เวลานี้เสร็จพร้อม | ควรลง มือแฮ |
| ข้าทราบทุกสิ่งประสงค์ | เสร็จแล้ว |
| จักทำจุ่งดีจง | สำเรจ |
| แม้วคลาศคาดคิดแคล้ว | จึ่งแค้นเคืองเมีย ๚ |
| ๏ ไป่เสียการดอกข้า | เคยเปน |
| ผู้จัดการศพเหน | อยู่แล้ว |
| บยากบากคับเขญ | ใจดอก |
| ทำเถิดอย่าให้แคล้ว | เคลื่อนพ้นเวลา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ อาบูฟังชอบใจ | ทอดตนในห่อผ้า |
| เมียช่วยจัดบช้า | เรียบร้อยดิบดี ๚ |
| ๏ ดูดุจผีตายพลัน | หันตีนต่อแด่นด้าว |
| เมืองเมกกะอคร้าว | วัดดั้งเดิมมา ๚ |
| ๏ ภรรยาจัดสำเรจ | เสร็จแล้วทำสลดไห้ |
| นํ้าเนตรตกอกไข้ | ขนาดเพี้ยงผัวมรณ์ ๚ |
| ๏ กรรุมอกชกหัว | ทุ่มทอดตัวสอื้น |
| เสียงสท้อนสทื้น | พ่างเหย้าเรือนพัง ๚ |
| ๏ ผ้ารุงรังฉีกขาด | ริ้วแร่งกลาดติดห้อย |
| เปนท่อนเล็กท่อนน้อย | ยับทั้งกายา ๚ |
| ๏ เปลือยเกษายุ่งเหยิง | ประปรกเซิงดั่งบ้า |
| ทุบอกชกเกษร้า | แย่งยื้อผมตน ๚ |
| ๏ น้ำอัสสุชลอาบภักตร | สู่ตำหนักหนุ่มเหน้า |
| โซบิเดเปนเจ้า | รํ่าร้องเสียงดัง ๚ |
| ๏ พระนางฟังประหลาด | ตรัสใช้ทาษหนึ่งให้ |
| มาสอบสืบเหตุได้ | ทราบสิ้นคือใคร ๚ |
| ๏ ทาษกลับไปกราบทูล | มูลเหตุซี่งโศกสร้อย |
| คือแม่อัวดัดน้อย | รํ่าร้องเหลือประมาณ แลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ นางฟังสารสดุ้ง | สงไสย |
| อัวดัดมีเหตุใด | เกิดขึ้น |
| เสด็จสู่ทวารใน | หวังทราบ ชัดนา |
| ประสบอัวดัดสอื้น | โอดโอ้อาดูร ๚ |
| ๏ ทวีคูณความโศกขึ้น | พอเห็น องค์เอย |
| พร้องพรํ่าน้ำตากระเดน | รั่วรํ้า |
| ทำให้พระนางเอน | ดูยิ่ง ก่อนนา |
| กอดบาทหยาดซึ่งน้ำ | เนตรต้องเปียกโทรม ๚ |
| ๏ นางประโลมปลอบให้ | ส่างศัลย์ |
| ไภยพิบัติใดอัน | ตกต้อง |
| จงแถลงลักษณพลัน | กูทราบ ก่อนนา |
| ใดขัดจะแก้ข้อง | ขุ่นให้พลันหาย ๚ |
| ๏ พูลถวายไป่ออกสอื้น | อาไลย อยู่แฮ |
| หล่อหลั่งคั่งชลไนย | หยัดย้อย |
| อนิจาอนาถใจ | จะขาด พระเอย |
| ทูลเท่านั้นได้น้อย | หนึ่งแล้วโศกา ๚ |
| ๏ เกิดมาแต่น้อยไป่ | เคยมี ทุกข์เลย |
| เพราะพระเดชกระษัตรีย์ | ปกเกล้า |
| ข้าบาทพึ่งเคยทวี | ทุกข์ใหญ่ พระเฮย |
| รัดรวบควบกันเข้า | ฆ่าข้าจำมรณ์ ๚ |
| ๏ จำจรมากราบเบื้อง | บาทบงสุ์ พระนา |
| ไป่นึกที่จำนง | อื่นแล้ว |
| เห็นอยู่แต่พระองค์ | ปกเกษ |
| ข้าพระเหลือจะแผ้ว | ทุกข์พ้นตนตาย ๚ |
| ๏ นายหะซันซึ่งไท้ | โปรดปราน |
| ข้าพระให้แต่งงาน | เสร็จแล้ว |
| รักกันมิทันนาน | เปนอนิจ นักนา |
| หลัดหลัดมาพลัดแคล้ว | เคลื่อนพ้นกันไป ๚ |
| ๏ ทันใดยิ่งโศกซ้ำ | แสนทวี |
| ยอหัถซัดอกตี | ตื่นร้อง |
| ซบเกษเกลือกธุลี | ลอองบาท นางนา |
| ดังจะวายชีพพ้อง | เพื่อนด้วยเปนสอง ๚ |
| ๏ ฟังสนองนึกอนาถโอ้ | อนิจจา |
| ออหะซันไยมา | ด่วนม้วย |
| ไป่นึกจักมรณา | เรวรวด ฉนี้เลย |
| เรวนักจักเปนด้วย | เหตุร้ายอันใด ๚ |
| ๏ ไป่เคยเจบไข้แต่ | คราวเดียว |
| ไวว่องคล่องประเปรียว | ไหล่หลํ้า |
| แหลมหลักฉลาดเฉลียว | ล้วนสนุกนิ์ |
| แสนสุดเสียดายลํ้า | เล่ห์เพี้ยงพังสมร ๚ |
| ๏ อาวรณ์วิตกนํ้า | ตาไหล ปรี่นา |
| ครวญครํ่ารำพันไป | ไป่เว้น |
| พระสนมหมู่นางใน | พลอยโศก |
| เพราะว่าเคยพูดเหล้น | อยู่เที้ยนทุกวัน ๚ |
| ๏ นานครันแต่ร้องรํ่า | ไรรัก |
| ชลเนตรน่านนองภักตร | ชุ่มหน้า |
| จึ่งโซบิเดซัก | ถามทาษ ตนแฮ |
| เองชาติคนชั่วช้า | จะแกล้งกันกระมัง ๚ |
| ๏ กูยังสนเท่ห์แท้ | ทางความ |
| เองจะแกล้งคุกคาม | บีบคั้น |
| คับจิตรจึ่งไป่ขาม | คิดชีพ ตนนา |
| ทำอย่างไรบ้างนั้น | บอกข้าตามจริง ๚ |
| ๏ สิ่งนี้ข้าบาทหมั้น | หมายถนัด |
| เคยฉลองบทรัช | เนิ่นช้า |
| ใจจิตรพระทราบชัด | ทุกสิ่ง พระเอย |
| จงพิเคราะห์ใจข้า | บาทนี้เปนไฉน ๚ |
| ๏ สิ่งไรพระใช้สํ่า | สบสรรพ์ ก็ดี |
| ยังบเคยบิดผัน | คว่างทิ้ง |
| แต่ผัวที่รักกัน | กลหนึ่ง ชีพนา |
| ควรจะทำกลอกกลิ้ง | เกลียดได้ฉันใด ๚ |
| ๏ น้ำใจประฎิพัทธ์เพี้ยง | ชีพิตร ข้านา |
| ประฎิบัดิบได้คิด | ทดท้อ |
| อาบูกลับมีจิตร | สวนสอบ ถามเทอญ |
| คงสัตย์สิ้นทุกข้อ | ดุจข้ากราบทูล ๚ |
| ๏ อันสูญชีวิตรนี้ | เวรา เขาแล |
| สร้างสืบสะสมมา | เท่านั้น |
| กราบทูลทอดหน้าตา | ตายสนิท |
| โซบิเดเชื่อหมั้น | หมดสิ้นสงกา ๚ |
| ๏ กัลยาเคยเชื่อไว้ | วางใจ มาแล |
| นางรับราชการใด | เรียบร้อย |
| หาชอบกอบการไกล | โกงเกียจ |
| จึ่งบเคลือบแคลงน้อย | หนึ่งด้วยคำลวง ๚ |
| ๏ ดวงสมรจึงสั่งเจ้า | พนักงาน |
| ให้เบิกกระสาปน์กาญจน์ | ครบร้อย |
| กับผ้าลดามาลย์ | ดวงมาศ |
| ให้แก่อัวดัดน้อย | บัดนี้อย่านาน ๚ |
| ๏ ยินสารรับสั่งแล้ว | สรังไคล |
| เบิกจากพระคลังใน | นับให้ |
| อัวดัดรับด้วยใจ | ใสสุทธิ์ |
| กราบแทบพระบาทไท้ | ท่านด้วยยินดี ๚ |
| ๏ เทวีดำรัสซํ้า | สั่งสรรพ์ |
| ไปเถิดจงเรวพลัน | อย่าช้า |
| จับจ่ายซึ่งสุวรรณ์ | สการศพ เขาแฮ |
| ส่วนหีบจงปกผ้า | ซึ่งให้เห็นควร ๚ |
| ๏ กระบวนทำศพนั้น | สูผจง |
| อย่าต่ำอย่าสูงคง | ที่ตั้ง |
| ทำแล้วจุ่งอย่าหลง | ครวญครํ่า ไปนา |
| มาอยู่ยังเรือนรั้ง | จะเลี้ยงดังเดิม ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ใจฮึกเหิมเห่อแท้ | การสนิทนักแล้ |
| บได้รานรคาย ๚ | |
| ๏ สบายใจไม่น้อย | ออกจากที่เฝ้าคล้อย |
| คลาศพ้นภักตรมา ๚ | |
| ๏ เชดน้ำตาเหือดแห้ง | ยิ้มแฉ่งเดินอ้องแอ้ง |
| สู่ห้องหับตน ๚ | |
| ๏ ยลอาบูอุดอู้ | นอนณโลงคุดคู้ |
| หรี่หร้องันงัน | แลนา ๚ |
| ๏ ลุกขึ้นพลันอย่าช้า | มาสดับเรื่องข้า |
| ซึ่งได้ไปทำ ๚ | |
| ๏ ลุสำเร็จสรรพไส้ | โซบิเดโปรดให้ |
| ลาภล้ำเหลือหลาย ๚ | |
| ๏ เราไป่ตายอดแล้ว | เพราะพระทูลกระหม่อมแก้ว |
| ก่อกู้เปนตัว ๚ | |
| ๏ บอกพลางหัวยแย้ม | หน้าสดใสแสล้ม |
| เล่ห์ได้ไปสวรรค์ | มานา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ หะซันสดับถ้อย | ภรรยา บอกแฮ |
| ลุกรีบเร่งเรวมา | กอดน้อง |
| เห็นทรัพย์ยิ่งปรีดา | สมดุจ นึกนา |
| ไป่มอดเพราะหมดท้อง | เที่ยงแท้เราสอง ๚ |
| ๏ ความปองยังไป่สิ้น | สุดฤทธิ์ |
| เมียบอกผัวข้าคิด | ใคร่ม้วย |
| ตามการซี่งเปนกิจ | ข้าจัก ทำนา |
| ดูฉลาดเจ้าด้วย | จักได้มาไฉน ๚ |
| ๏ ใจหญิงหยิ่งง่ายแท้ | เทียวหนอ |
| นิดหนึ่งมาคุยป๋อ | ข่มได้ |
| เตรียมแต่จะกดฅอ | ผัวขี่ เล่นเฮย |
| ใครนั่นแนะนำให้ | นึกบ้างเปนไร ๚ |
| ๏ อันในกาหลิบนั้น | อย่าหมาย |
| ว่าจะมีเคลื่อนคลาย | คลาศได้ |
| คิดเองแลกลับฉลาย | ความคิด มีฤๅ |
| อย่าพลํ่าทำแฉะให้ | เนิ่นช้าป่วยการ ๚ |
| ๏ อย่านานนอนเถิดเจ้า | ทำตาย |
| จงอย่าพูดวุ่นวาย | อวดรู้ |
| ข้าเองจะขวนขวาย | ให้เสร็จ สมนา |
| คอยเถอะข้าจะสู้ | อย่างเจ้าดุจกัน ๚ |
ร่าย
| ๏ ในขษณะนั้นหะซัน | ให้ภรรยาทำตาย |
| คลุมร่างกายดุจก่อน | ผ่อนลงโลงเสร็จสรรพ์ |
| ผันเท้าสู่เมกกะ | ทุบอุระโศกา |
| แต่งกายาอย่างยุ่ง | นุ่งห่มไป่สมประดี |
| โพกเกษีเอียงขว้ำ | เดินหน้าง้ำเงื่อนเศร้า |
| ไปที่เฝ้าภูบาล | ยังโรงธารที่ปฤกษา |
| ขณะเสนาแน่นนัน | ถลันเข้าเคียงทวาร |
| ปานดังทุกข์โศกนัก | ชักเชดหน้ามาถือ |
| อยู่ในมือเวียนซับ | รับชลนาไหลหลั่ง |
| ถั่งลงบได้ขาด | มือพาดอกชกหัว |
| ดุจหนึ่งกลัวไป่พร้อง | ถ้าทีทำแทนร้อง |
| ทุกข์ให้บังคมทูล | ท่านนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ฮารูนอาลราษจิตเจ้า | จอมนรา กรเฮย |
| ยลหะซันภักตรา | โศกสร้อย |
| เคยเห็นแต่หรรษา | สนุกนิ์สบ สมัยแฮ |
| เปนประหลาดไม่น้อย | ซึ่งหน้ามัวมน ๚ |
| ๏ บัดดลท่านหยุดยั้ง | ราชการ |
| ถามเหตุอันใดพาน | พะพ้อง |
| จึ่งทำกิริยาปาน | ดังโศก ฉนี้นา |
| แสดงอรรถอย่าขัดข้อง | หน่อยข้าขอฟัง ๚ |
| ๏ หะซันยังก้มภักตร์ | โศกศัลย์ |
| ทูลแด่พระจอมธรรม์ | ผ่านเกล้า |
| สรรพ์เคราะห์สิ่งอื่นอัน | ใดไป่ เสมอเลย |
| เปนที่รักสุดเศร้า | โศกเพี้ยงพังสมร ๚ |
| ๏ นอซาตอลซึ่งไท้ | ประทาน ข้าแล |
| หวังจักให้สำราญ | ร่วมห้อง |
| บัดนี้เกิดบันดาน | เปนอนิจ จานา |
| พูดบทันหมดร้อง | รํ่าเพี้ยงบรรไลย ๚ |
| ๏ ส่วนไทธิราชได้ | สดับสาร |
| ทราบตระหนักนึกประมาณ | แม่นแท้ |
| ชรอยเมียจะวายปราณ | ปราศชีพ จริงนา |
| จึงรีบมาบอกแม้ | อื่นนั้นไป่มี ๚ |
| ๏ ปรานีอัวดัดผู้ | สวามิภักดิ์ |
| เพราะว่านุชนางรัก | จึ่งให้ |
| เปนเมียคู่คิดจัก | ให้ศุข เกษมนา |
| ไม่ทราบว่าจักไร้ | ชีพสิ้นเรวสูญ ๚ |
| ๏ อาดูรภูลเทวศด้วย | อาบู |
| มุขมาตย์มนตรีดู | บได้ |
| ชลไนยหล่ามไหลพรู | พรายพร่าง |
| สมเพชจิตรคิดให้ | นึกหน้าอนิจจัง ๚ |
| ๏ ภายหลังกาหลิบเอื้อน | โอษฐ์ถาม |
| อ้ายชาติข้าเลวทราม | ชั่วช้า |
| เองทำกดขี่ตาม | ใจดุ ใดนา |
| เขาจึ่งน้อยจิตรกล้า | กลัดกลั้นใจตาย ๚ |
| ๏ ไป่หมายรักร่วมห้อง | จริงจัง |
| ลืมคิดข้อความหลัง | ซึ่งน้อง |
| จงจิตรจักใคร่หวัง | ฝังปลูก |
| จึงสละรักต้อง | ยกให้อยู่กิน ๚ |
| ๏ นารินนับร้อยทั่ว | ทั้งวัง ก็ดี |
| เธอบโปรดใครดัง | หนึ่งนี้ |
| หลู่คุณไป่คิดสัง | เวชจิตร |
| เจ้าจึ่งแกล้งฆ่าผี้ว์ | บ่นั้นไป่พลัน ๚ |
| ๏ หะซันนึกกริ่มยิ้ม | ในใจ |
| ภายนอกโศกาไลย | โอดอ้อน |
| ข้าแต่พระจอมไตรย | ภพนารถ พระเฮย |
| ทูลบทันเสร็จสท้อน | จิตรเอื้อนออกคำ ๚ |
| ๏ ทรงธรรมธิเบศร์เผ้า | ภูวนา ยกเฮย |
| พระโปรดเกล้าเมตตา | ชุบเลี้ยง |
| ข้าบาทซึ่งชื่ออา | บูหะ ซันแฮ |
| พระเดชพระคุณเพี้ยง | แผ่นฟ้าดินแดน ๚ |
| ๏ ยังไป่แทนทดโต้ | ตอบสนอง หนึ่งเลย |
| ฤๅจะกลับลืมผอง | ฉับได้ |
| ราตรีทิวาตรอง | ตริยิ่ง ตริเอย |
| จิตรรฦกพระคุณไท้ | ทุกครั้งหายใจ ๚ |
| ๏ หนึ่งไซ้อัวดัดผู้ | ภรรยา ข้านา |
| ประกอบด้วยปรีชา | คล่องคล้อย |
| เปนที่รักร่วมอา | รมณร่วม ชีพเฮย |
| ไยจะคิดฆ่าสร้อย | สวาดิให้สูญชนม์ ๚ |
| ๏ กรรมดลเปนดั่งนี้ | ทำไฉน |
| ข้าบาทเปนจนใจ | เจบชํ้า |
| ขอพระจุ่งตริไตร | ตราถ่อง แท้เทอญ |
| ยังแต่ตูข้าปลํ้า | ทุกข์แท้เดียวดาย ๚ |
ร่าย
| ๏ ทรงฟังคลายเคลือบแคลง | เห็นเนตรแดงถั่งชล |
| ธเชื่อกลหะซัน | หนึ่งทรงธรรม์เคยสดับ |
| หะซันกับภรรยา | แต่วิวาห์กันแล้ว |
| บคลาศแคล้วไปจาก | ต่างรักมากมูลสนิท |
| บมีผิดพ้องใจ | ขัดเคืองใดปรากฎ |
| ธก็เชื่อหมดทุกประการ | จึ่งบรรหารตระบัด |
| ให้คลังจัดจ่ายทอง | ปองครบร้อยเช่นกัน |
| ผ้าเครือวัลย์ดวงมาศ | สำหรับลาดคลุมศพ |
| จัดมาครบธให้ | อาบูได้พระราชทาน |
| แล้วธพจมานสั่งพลัน | ผ้าสุพรรณนั้นให้ |
| ได้คลุมศพภรรยา | ยังกาญจนาจงจ่าย |
| ฝ่ายการฝังทั้งปวง | สรวงสการตามกิจ |
| จงเร่งคิดจัดผจง | คงยศดั่งนางใน |
| ตามใจซึ่งรักกัน | จงส่างศัลย์โศกเศร้า |
| ทำเร่งทำเทอญเจ้า | จุ่งให้เตมใจ เจ้าเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ หมายใดไป่พลาดพลั้ง | เสียที |
| จึ่งหะซันเปรมปรี | ไม่น้อย |
| ถวายกรอ่อนอัญชุลี | แทบบาท |
| ลาหลีกลีลาคล้อย | สู่เหย้าเรือนตน ๚ |
| ๏ จรดลโดยด่วนขึ้น | เคหา |
| ยอหัถเปิดทวารา | ย่างเข้า |
| เมียนอนอยู่นานรอา | ใจเหนื่อย นักนา |
| พอตระหนักฝีเท้า | เหยียบผ้างพื้นสเทือน ๚ |
| ๏ คอยเตือนจักเนิ่นช้า | นานนัก |
| เสร็จฤยังอยากประจักษ์ | จิตร์แท้ |
| วิ่งไปรับผัวรัก | ร้องไต่ ถามเฮย |
| ชนะเสมอฤๅแพ้ | บอกรู้เรวพลัน ๚ |
| ๏ หะซันส่งทรัพย์ให้ | ภรรยา |
| ติดตระหลกเจรจา | หยอกเย้า |
| เมียยังอยู่กับตา | ตนประจักษ์ |
| แต่ว่าทราบสุดเค้า | ขนาดเศร้าโศกเปน ๚ |
| ๏ เหนฉลาดฤๅไม่เจ้า | จงวิจารณ์ |
| ยังบเคยสักวาร | ว่าต้อง |
| เหนจริงทุกสิ่งปาน | ดังฝึก ฝนแฮ |
| ในโลกย์มีแต่น้อง | กับข้าสองคน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ยกยอตนป่องป้อ | ฃิกฃิกหริกหริกหร้อ |
| หยอกเย้ากันพลาง ๚ | |
| ๏ กางกรกอดนิ่มน้อง | เจ้าจุ่งอย่าเพ่อพร้อง |
| แพร่ให้โด่งดัง ๚ | |
| ๏ ฟังไปอีกหน่อยไส้ | กาหลิบแลนางไท้ |
| จักแย้งคำกัน ๚ | |
| ๏ ต่างองค์ดันเดือดดื้อ | คงจะสืบสักมื้อ |
| หนึ่งให้แน่นอน ๚ | |
| ๏ คงภูธรสนุกนิ์แท้ | อีกมเหษีแล้ |
| โปรดลํ้าสรวลเส ๚ |
โคลง ๓
| ๏ บางทีเดชะบุญ | มาอุดหนุนส่งให้ |
| ลาภจะมีอีกไส้ | ส่วนข้างรางวัล ๚ |
| ๏ เพราะทรงธรรม์มหิษี | ทรงปรานีอยู่ด้วย |
| ทั้งที่เราทำม้วย | ท่านได้สนุกนิ์สนาน นักแล ๚ |
ร่าย
| ๏ ปฤกษาการเสร็จพลัน | ชวนกันนิ่งนั่งคอย |
| ชรอยใครจะมา | สอบกิจจาแม่นหมั้น |
| ขษณนั้นนฤบาล | การสำคัญสั่งเสร็จ |
| ธใคร่เสด็จโดยพลัน | จะครรไลฃ่าวทัก |
| ยังตำหนักโซบิเด | มเหษีสายสมร |
| เพื่อบังอรทราบเหตุ | จะทุกข์เทวศวิตก |
| เร่าร้อนอกรำคาญ | จึงบรรหารให้ยั้ง |
| การอันขั้งค้างเกิน | พรุ่งนี้เทอญจึงประกอบ |
| กาลชอบท่านควรกลับ | เสนีรับบัญชา |
| บังคมลาครรไล | ส่วนจอมไทธิบดี |
| เสด็จจรลีจากอาศน์ | เมศรามาตย์โดยเสด็จ |
| เสร็จสู่ห้องฝ่ายใน | ธจึงไขสิงหนาท |
| ประภาษชวนเมศเรอ | พระนางเธอจะโศก |
| ด้วยวิโยคจำจาก | ข้ารักพรากตายไป |
| ใจกูใคร่เยี่ยมเยียน | โศกศัลย์เจียนค่อยคลาย |
| พิปรายแล้วลีลา | เมศเรอมาเบื้องหลัง |
| บัดดลยังเรือนนาง | เยี่ยมโดยทางทวารห้อง |
| เหนพระน้องสฐิตย์อาศน์ | ไสยาศน์แสนโศกา |
| ชลนานองเนตรชํ้า | เหนมเหษีซํ้า |
| โศกเศร้าทับทวี | ขึ้นนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูมีค่อยย่างเยื้อง | ครรไล |
| เอียงแอบองค์อรไทย | แกล่ใกล้ |
| เอื้อนอรรถตรัสปราไส | โดยอ่อน หวานนา |
| พี่ทุกข์หฤไทยไข้ | ควบด้วยนงคราญ ๚ |
| ๏ จงวิจารณ์ถี่ถ้อย | คำตู เตือนนา |
| ไป่เพราะต้องกับหู | แต่แก้ |
| ให้กลับเสบยขู | เมื่อคิด เหนแฮ |
| จักรงับทุกข์แม้ | โศกเศร้าพลันหาย ๚ |
| ๏ ร่างกายพระเจ้าโปรด | เปนมา |
| ประสิทธิ์ดวงวิญญา | อยู่ด้วย |
| ยามใดพระปราถนา | ให้กลับ |
| จำจากพรากกันม้วย | สู่ฟ้าเมืองบน ๚ |
| ๏ กังวลวิตกด้วย | นอซา ตอลเฮย |
| เปนที่สบหฤทยา | แม่นั้น |
| เพราะดีทุกอย่างหา | เปรียบยาก นักแฮ |
| ยามเมื่ออยู่เลี้ยงครั้น | มอดแล้วกำสรวญ ๚ |
| ๏ พอควรเขาซึ่งได้ | สวามิภักดิ์ |
| ปรากฎเหนความรัก | แห่งเจ้า |
| โศกไปใช่เขาจัก | คืนชีพ เปนนา |
| อย่าแม่อย่ายิ่งเศร้า | ส่างเท้อญดวงสมร ๚ |
| ๏ บังอรรักชีพไว้ | จักดี กว่านา |
| ชีพนุชดุจหนึ่งชี | วิตรข้า |
| เจ้าทุกข์ยิ่งทับทวี | ทุกข์พี่ |
| ชนม์ชีพจักยืนช้า | เหตุน้องนางเดียว ๚ |
| ๏ ฟังเสียวทราบซึ้งสุด | อารมณ์ |
| น้อมเกษกราบบังคม | ยอบเกล้า |
| คำปลอบพระอุดม | ดุจทิพย์ ธารนา |
| มาโสรดสรงใจเศร้า | ส่างสิ้นถวิลหวัง ๚ |
| ๏ แต่ยังฟังแผกเค้า | เหลือคเน |
| ไยพระตรัสปรวนเปร | ดั่งนั้น |
| พระแกล้งกล่าวคำเส | ไสเกลื่อน กลายฤๅ |
| ฤๅว่าเปนคำหมั้น | แม่นแล้วฉันใด ๚ |
| ๏ คือใครตายแน่นั้น | ยังฉงน |
| อัวดัดข้ายังยล | อยู่แท้ |
| โรคไภยบมีดล | ใดแก่ เขานา |
| ผัวดอกสิ้นชีพแล้ | ล่วงได้กึ่งวัน ๚ |
| ๏ ทรงธรรม์ฟังถ้อยท่าน | แย้มสรวล อยู่นา |
| กวักหัถเมศเรอชวน | ช่วยพร้อง |
| สูฟังซึ่งสำนวน | นางกระษัตริย์ กล่าวเฮย |
| ทราบกิจผิดฤๅต้อง | ถ่องแท้เปนไฉน ๚ |
| ๏ นิไสยหญิงท่านว่าไว้ | คำมี อยู่นอ |
| ฟังบมั่นวาที | มักพลั้ง |
| ผิดชอบไป่ควรตรี | ชาโทษ เขาแฮ |
| ต้องบทจำงดยั้ง | ยกให้ไป่ประมาณ ๚ |
| ๏ การนี้เจ้ารู้ชัด | เสร็จสรรพ์ |
| ยลแลยินกับกรรณ์ | เช่นข้า |
| จริงเทจจะควรปัน | เปนฝ่าย ไหนเฮย |
| กูจักชี้แจงถ้า | ถ่องให้เธอฟัง ๚ |
| ๏ จงยังความโศกเศร้า | แสนศัลย์ เสื่อมเทอญ |
| ตัวอบูหะซัน | บม้วย |
| เขาศุขสบายวัน | นี้อยู่ ดีนา |
| โศกก็โศกแต่ด้วย | บ่าวเจ้าตายจริง ๚ |
| ๏ พยานอิงเปนหลักหมั้น | สัตยา ยลแฮ |
| ตัวหะซันยังมา | เมื่อกี้ |
| พูดพลางรํ่าโศกา | ครวญครํ่า |
| บอกว่าเมียตายลี้ | ล่วงแล้วจักฝัง ๚ |
| ๏ พี่ยังให้ผ้าปัก | พื้นสุวรรณ |
| ผืนหนึ่งคลุมศพมัน | ซึ่งม้วย |
| กับทองลิ่มร้อยบรร | จบครบ ถ้วนแฮ |
| นายเมศเรอรู้ด้วย | หมดสิ้นสมกัน ๚ |
| ๏ จอมขวัญฟังถ้อยพระ | ภูบดี |
| สนองอรรถพระสวามี | คอบแค้น |
| ไฉนพระจึ่งพาที | เทียมเล่น ฉนี้นา |
| ยามเมื่อทุกข์ร้อนแม้น | ศุขแล้วตามพระไทย ๚ |
| ๏ อันใจข้ารุ่มร้อน | โศกศัลย์ |
| เพราะอบูหะซัน | ดอกไท้ |
| อัวดัดซึ่งเปนภรร | ยาอยู่ ดีนา |
| ชอบแต่พระจักให้ | ช่วยข้าจึ่งควร ๚ |
| ๏ กาหลิบสรวลตอบเจ้า | อย่าสง ไสยเลย |
| ไป่หยอกดอกโฉมยง | อย่างนั้น |
| เมียมันมอดมั่นคง | เปนแน่ |
| ผัวอยู่ยั่งยืนหมั้น | แม่นแล้วอย่าแคลง ๚ |
| ๏ ฟังแสดงแห้งเหี่ยวยํ้า | ยืนคำ อยู่ฤๅ |
| น้อยจิตรคิดใคร่กำ | สรดไห้ |
| ข้าแต่พระทรงธรรม | สดับก่อน พระเอย |
| ฃอกราบทูลท่านไท้ | อีกครั้งไป่คลาย ๚ |
| ๏ ผู้ตายเปนแน่นั้น | หะซัน |
| อัวดัดผู้เมียมัน | แลหม้าย |
| มาบอกทุกสิ่งอัน | จึ่งทราบ ความนา |
| พึ่งจะจากเรือนผ้าย | เมื่อกี้ไป่นาน ๚ |
| ๏ พยานยืนพวกนี้ | กำนัล |
| ทั้งหมดมั่วมูลกัน | รํ่าไห้ |
| ไป่เชื่อสอบถามพลัน | ทราบเสร็จ |
| จริงบจริงจักได้ | ถ่องแท้ทุกสฐาน ๚ |
| ๏ หนึ่งกาญจนครบร้อย | จำนวน |
| คลุมศพผ้าทองควร | ค่าให้ |
| คอยองค์อดิศวร | เสด็จฝ่าย ในนา |
| จักเยี่ยมพระบาทไท้ | ข่าวถ้อยทูลถาม ๚ |
| ๏ ฟังความกาหลิบซ้ำ | สรวลสันต์ สนั่นแฮ |
| ขืนพูดดื้อดึงดัน | อยู่ได้ |
| เมียดอกใช่หะซัน | ตายแน่ นางเอย |
| พูดนักมักหมั่นไส้ | ต่อล้อลวนลาม ๚ |
| ๏ เปนความจริงถ่องแท้ | พระเอย |
| ข้าบเศกสรรเฉลย | หลอกล้อ |
| เมียอยู่บตายเลย | เปนแน่ แล้วนา |
| คือหะซันแลน้อ | แน่แล้วเปนผี ๚ |
ร่าย
| ๏ เปนอัคคีลวกลาม | พลามโพลงพลุ่งรุ่งโรจน์ |
| ไนยนาโชติแดงฉาด | พระบาทขัดเคืองนัก |
| เคลื่อนองค์พักเหนืออาศน์ | ห่างจากนาฎมเหษี |
| มีบัณฑูรให้หา | เมศเรอมาสั่งชัด |
| เองจงรัดรีบไป | ดูคือใครตายแน่ |
| แต่ส่วนกูรู้ตระหนัก | ประจักษ์ว่าเมียตาย |
| พูดวุ่นวายเปล่าเปล่า | เถียงกันเล่าป่วยการ |
| วานเองไปเรวมา | เมศเรอลาครรไล |
| เรวรีบไปบช้า | เกรงท่านจักคอยถ้า |
| เนิ่นนั้นฤๅสม | ควรเลย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ส่วนบรมนารถไท้ | กับมเหษีให้ |
| ขุ่นข้องเคืองกัน ๚ | |
| ๏ กาหลิบผันภักตร์พร้อง | คอยสดับเทอญน้อง |
| แน่ข้างผู้ใด ๚ | |
| ๏ นางตอบไปบช้า | ข้าเชื่อไนยเนตรข้า |
| แม่นแท้ผัวตาย ๚ | |
| ๏ กาหลิบหมายมั่นแท้ | ข้าว่าเมียมันแล้ |
| บได้แคลงคลาง ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ครู่ปางจะได้ทราบ | เสร็จสรรพ์ |
| มาเถิดมาพนัน | จะให้ |
| อันใดเมื่อแพ้กัน | เปนแน่ |
| ว่าจุ่งคงคำไว้ | ก่อนหน้าเขามา ๚ |
| ๏ พระฮาพระทราบสิ้น | สิ่งใด มีแฮ |
| จักพนันกันไฉน | ก็ได้ |
| ข้าเหนหะซันประไลย | ยลยั่ง ยืนนา |
| ตามแต่พระไทยไท้ | ค่อยน้อยทำตาม ๚ |
| ๏ เหนความเปนแม่นแล้วตามใจ เทอญนา | |
| ข้าก็มั่นหฤไทย | แน่แท้ |
| แม้นเปนหะซันไป | ดั่งว่า |
| ยอมยกอุทยานแล้ | แลกให้สินพนัน ๚ |
| ๏ ผิวผันเปนบ่าวเจ้า | จะเอา |
| ห้องกอบจิตรกรรมเฉลา | ฉลุนั้น |
| เปนสินพนันเรา | คงคู่ ควรนา |
| เปนตกลงกันหมั้น | แม่นแล้วอย่ามลาย ๚ |
| ๏ ทั้งหลายทุกสิ่งสิ้น | สรรพ์มี ใดเฮย |
| ไป่ยิ่งอย่างงามดี | เทียบไท้ |
| ฃอถวายทุกสิ่งศรี | สำรศ |
| แม้ว่าพ่ายพนันให้ | ริบสิ้นสุดสกนธ์ ๚ |
ร่าย
| ๏ ปิ่นภูวดลธิบดี | กับเทวีโซบิเด |
| ต่างถ่ายเททอดทรัพย์ | นับเปนสินพนัน |
| ตรัสเถียงกันบมิอยุด | จนเสร็จสุดสัญญา |
| ฝ่ายอาบูหะซัน | กับภรรยาอยู่ห้อง |
| ตั้งภักตรจ้องตายล | ตามช่องบนมุลี่กั้น |
| หมั้นจิตรว่าจักมา | ดูกายายลตระหนัก |
| พอสบภักตรเมศเรอ | เรวรีบเผยอผาดแล่น |
| ชวนเมียแพ่นผ้ายไป | สู่ห้องในเตือนเมีย |
| จงอย่าเสียเวลา | ฝ่ายภรรยาลงนอน |
| กลางห้องตอนหัวหัน | ทำดุจกันเยี่ยงก่อน |
| หยิบเอาท่อนพัตรา | ซึ่งกาหลิบประทาน |
| คลุมมิดปานดังศพ | ครบสำเร็จบมินาน |
| เผยผายทวารว่างไว้ | หะซันไส้แสร้งโศกา |
| ถือพัตราซับภักตร | ครํ่าครวญรักภรรยา |
| ริมสริราเสร็จแล้ว | พอเมศเรอแคล้ว |
| คลาศเข้ามาพลัน ๚ |
โคลง ๓
| ๏ ตั้งตากรรณสังเกต | หาเหตุอันท่านใช้ |
| จริงบจริงจะให้ | แน่แท้แก่ตา ๚ |
| ๏ เหลือบทัศนายลผี | ผ้าคลุมดีเรียบร้อย |
| จะเสร็จสิ้นความถ้อย | ที่ถุ้มเถียงกัน ๚ |
| ๏ ดีใจครันสมหมาย | บกลับกลายเกลื่อนได้ |
| สมดั่งคำท่านไท้ | ถี่ถ้วนทุกประการ ๚ |
| ๏ จักคืนสฐานหมิ่นนัก | ดูจุ่งประจักษ์อีกน้อย |
| จึ่งค่อยกลับคืนคล้อย | สู่ไท้ทูลความ ท่านนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ยุรยาตรตามรยะเข้า | ประตู |
| จึ่งหะซันเหลียวดู | สบหน้า |
| พลันมายกมือชู | คำนับ |
| จูบจรดหัดถาถ้า | อ่อนน้อมยินดี ๚ |
| ๏ โศกีพลางกล่าวถ้อย | ทักทาย |
| ข้าคิดขอบคุณนาย | ยิ่งล้ำ |
| มาเยี่ยมภริยาวาย | วางชีพ |
| เดิมก็อุปถัมภ์ซํ้า | บัดนี้ทวีคุณ ๚ |
| ๏ ฟังหนุนเมศรต้อง | หฤไทย นักนา |
| จึงค่อยย่องเยื้องไป | เปิดผ้า |
| ยลภักตรจักเปนใคร | นอนแน่ |
| พอพบประสบหน้า | นี่แท้นางเมีย ๚ |
| ๏ ปิดเสียบพิศช้า | เนิ่นนาน |
| เหนแต่ผาดสันนิฐาน | เที่ยงแท้ |
| ออกปากว่าสงสาร | อัวดัด พี่เอย |
| อายุสั้นนักแล้ | ล่วงลี้เรวพลัน ๚ |
ร่าย
| ๏ แล้วผันภักตรมาหา | เรียกอาบูหะซัน |
| เล่าเหตุอันวุ่นวาย | เถียงเรื่องตายบตก |
| ยกมากล่าวทั้งมวญ | ปิ่นบดิศวรกระษัตริย์ |
| กับพระรัตนนารี | ถ้อยทีต่างเถียงกัน |
| พระนางผันเหนแผก | แปลกไปว่าเจ้ามรณ์ |
| ส่วนอดิศรกาหลิบ | ยกหยิบเหตุเล่าแถลง |
| ชี้แจงเหตุนานา | ว่านอซาตอลตาย |
| นางโฉมฉายไป่เชื่อ | เพื่อเข้าใจผิดผัน |
| ถุ้งเถียงกันบจบ | ธจึ่งปรารภให้เรา |
| มาเอาข่าวให้แน่ | แต่เรามานึกใน |
| แม้นกลับไปกราบทูล | ตามมูลซึ่งตนเหน |
| คงกลับเปนประจบ | ทบเข้าทางทรงธรรม์ |
| อันหญิงนี้ยากนัก | จักได้เชื่ออันใด |
| มักเหนไปผิดผิด | ไป่คืนคิดผิดชอบ |
| เราจะประกอบจงดี | อันทรากผีจงรอ |
| พอเราไปทูลแถลง | ไป่ระแวงเชื่อชัด |
| จึ่งค่อยรัดรีบไป | ฝังเมื่อใดก็ได้ |
| ตัวเราไส้จะมา | ส่งสริราสการ |
| จะช่วยขานคำสวด | จัดหมู่หมวดแห่ศพ |
| ให้ครบถ้วนทุกประการ | บให้นานเนิ่นช้า |
| สูจุ่งอยุดอยู่ถ้า | ค่อยเต้าคืนหลัง ก่อนนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ หะซันฟังสั่งซั้น | รับยุบลเหมาะหมั้น |
| หมดสิ้นทุกประการ ๚ | |
| ๏ ครั้นสั่งสารเสร็จแล้ว | จึ่งเมศเรอแคล้ว |
| คลาศเต้าคืนมา ๚ | |
| ๏ อาบูดูแต่ใกล้ | จนตราบไกลจึ่งได้ |
| กลับเข้าในเรือน ๚ | |
| ๏ เตือนเมียตื่นเถิดเจ้า | ตายนักจักเลยเข้า |
| หีบแล้วลงดิน | จริงนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เมียยินคำบอกแล้ว | ลุกมา เรวนา |
| ต่างชื่นชมปรีดา | พูดจ้อ |
| เราทำนี่ตำรา | เล่นอย่าง ใหม่แฮ |
| เหนจะไม่สิ้นข้อ | คิดไว้จงดี ๚ |
| ๏ เทวีจักขัดขึ้ง | เคืองคำ |
| อันเมศเรอนำ | บอกแจ้ง |
| เพราะเหนกับเนตรสำ | คัญมั่น อยู่นา |
| จริงจะกลับเปนแกล้ง | ปดโป้เสียคน ๚ |
| ๏ คอยยลดูก่อนเจ้า | อย่าเผลอ ใจเลย |
| สักครู่พอเมศเรอ | กลับแล้ว |
| นางท้าวจักแคลงเธอ | คงสอบ สวนนา |
| แม้ว่าผู้ใดแหว้ว | จักแก้จงพลัน ๚ |
ร่าย
| ๏ เจรจากันไปพลาง | นั่งแลทางทั้งสอง |
| มองช่องฝาบมิวาย | จึ่งฝ่ายนายเมศเรอ |
| คิดคำเธอสั่งใช้ | เดินบได้รีรอ |
| พอมาถึงทวาเรศ | เหลือบเนตรดูภูบาล |
| ทำอาการแย้มยิ้ม | ปิ้มจะอดไป่ได้ |
| คำนับไท้ลูบเกล้า | บอกเงื่อนเค้าข้างดี |
| กาหลิบมีบัญชา | กรรโชกมาบัดดล |
| อ้ายทาษคนชั่วช้า | มึงมีหน้าหัวเราะ |
| จะเยาะเย้ยผู้ใด | การฤๅไฉนจึงหัว |
| ตัวกูใช้ให้ไป | ว่ากระไรไม่ว่า |
| ผ่าออกมาให้กระจ่าง | สว่างว่าใครมอดไส้ |
| ผัวฤเมียบอกให้ | แน่น้ำใจกู หน่อยรา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ อาบูอยู่ณห้อง | เหนสบาย พระเอย |
| อัวดัดดอกนางตาย | แน่แท้ |
| ทุกข์โศกหะซันคลาย | กว่าเมื่อ ก่อนแฮ |
| ศพอยู่ที่ห้องแล้ | บได้ไปฝัง ๚ |
| ๏ ฟังทูลบเสร็จสิ้น | เรื่องราว |
| กาหลิบสำรวลฉาว | ฉ่าก้อง |
| โชกเหมาะสบเคราะห์คราว | ดียิ่ง ดีนา |
| สมซึ่งสัญญาพร้อง | พรํ่าไว้เตมประตู ๚ |
| ๏ เมื่อกี้กูกับเจ้า | โซบี เดเฮย |
| พนันแลกสวนมาลี | กับห้อง |
| เดี๋ยวนี้ข่าวมาดี | เปนสิทธิ์ เราแฮ |
| บำเหนจจักให้ต้อง | จิตรเจ้าดังประสงค์ ๚ |
| ๏ ควรคงความชอบได้ | นำความ ดีแฮ |
| มาบอกเมื่อคราวยาม | อยากรู้ |
| เล่าจุ่งตลอดตาม | เหนแน่ มานา |
| จงแจ่งกระจ่างผู้ | ไหร่ม้วยมาเสนอ ๚ |
| ๏ เมศเรอทูลเหตุนั้น | ทุกประการ |
| กาหลิบฟังสำราญ | รํ่าพร้อง |
| กูชอบทุกกิจปาน | เองประกอบ นักแฮ |
| จงคนึงเทอญน้อง | ดั่งนี้เยียไฉน ๚ |
| ๏ สงไสยอยู่อีกบ้าง | ประการ ใดฤๅ |
| อัวดัดยืนชนมาน | ฤม้วย |
| หะซันวอดวายปราณ | ฤๅอยู่ ดีฤๅ |
| ข้อพนันกันด้วย | จักแพ้ฤๅยัง ๚ |
| ๏ ฟังคำจะเชื่อน้อย | ฤๅมี |
| นอบเกษทูลกระษัตรีย์ | ร่มเกล้า |
| พระหมายว่าวาที | ทาษกล่าว จริงฤๅ |
| ข้าไป่เชื่อเท่าเผ้า | พูดพร้องเลมอมาย ๚ |
| ๏ ลืมกายพูดแต่เพ้อ | พวยไป |
| เถียงเนตรเถียงกรรณ์ใคร | เชื่อได้ |
| ใช่เผลอสติไฉน | จักเลอะ ลืมฤๅ |
| เห็นอยู่กับตาให้ | ยักเยื้องอย่างไร ๚ |
| ๏ ใช่ใครอัวดัดแล้ | มาหา |
| บอกว่าผัวมรณา | แน่แท้ |
| ถามไถ่ไล่เลียงสา | รพัดพูด กันแฮ |
| หลัดหลัดชัดโสตแม้ | ว่าม้วยมาไฉน ๚ |
| ๏ อรไทยธิราชเจ้า | สดับอรรถ ก่อนรา |
| ขอถวายความสัตย์ | ต่อไท้ |
| แม้นข้าพูดแพลงผลัด | คำเปลี่ยน แปลงฤๅ |
| ขอพระเปนใหญ่ได้ | ทราบด้วยเปนพยาน ๚ |
| ๏ อย่านานตายจากท้าว | ทั้งสอง องค์นา |
| ข้าบาทรักเหลือปอง | เลิศแล้ว |
| พระครอบพระปกครอง | ข้าบาท |
| เปนศุขทุกวันแผ้ว | ผ่องเพี้ยงเดือนเพญ ๚ |
| ๏ ข้าเห็นเปนแน่นั้น | นอซา ตอลเฮย |
| ม้วยมอดทอดสริรา | ห่อไว้ |
| ยังอยู่แต่นายอา | บูหะ ซันแฮ |
| ข้าบแกล้งใส่ไคล้ | ดั่งนี้ความจริง ๚ |
| ๏ สุงสิงกำเริบอ้าย | ตอแหล เอกเฮย |
| อ้ายทาษชาติผันแปร | โลกย์ขว้ำ |
| เคืองขัดตรัสกริ้วแหว | หวาดหวั่น |
| กูจะยันมึงซํ้า | สอบให้เห็นโกง ๚ |
โคลง ๒
| ๏ เรียกโมงยามฝ่ายเฝ้า | ใครอยู่นั่นเร่งเต้า |
| สู่ข้าเรวพลัน ๚ | |
| ๏ ฟังสำคัญโกรธกริ้ว | เรวรีบมาเปนริ้ว |
| เกือบร้อยรวมคน ๚ | |
| ๏ บอกบัดดลอย่าช้า | เอาแต่ที่จริงอ้า |
| อ่อเจ้าเห็นไฉน ๚ | |
| ๏ คือใครมาสู่ข้า | ก่อนเสด็จเจ้าหล้า |
| กล่าวถ้อยแต่จริง | เทอญนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ฝูงหญิงฟังตรัสถ้อย | คำถาม |
| ต่างต่างกราบทูลความ | ต่อต้อง |
| อัวดัดอนุชทราม | สวาดิ์สู่ ท่านนา |
| คนอื่นบได้พ้อง | เนตรข้าสักคน ๚ |
โคลง ๒
| ๏ บัดดลตรัสเรียกให้ | ชาวพระคลังมาใกล้ |
| ท่านแล้วจึ่งถาม ๚ | |
| ๏ จงบอกความถ่องแท้ | กูสั่งอันใดแล้ |
| หยิบให้นอซา | ตอลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ บัญชาให้หยิบก้อน | กาญจนา |
| ตรวจสรรพนับไตรตรา | ครบร้อย |
| กับผ้าดอกละดา | ดวงมาศ |
| เขารับกลับคืนคล้อย | คลาศห้องเรือนเขา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ นงเยาว์ฟังกระชั้น | ถามเมศเรอนั้น |
| ชาติอ้ายจรรไร ๚ | |
| ๏ จักว่าไฉนดั่งนี้ | เองก็ยินกูชี้ |
| เสร็จสิ้นทุกคำ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ อันลำโกหกนั้น | มึงหมาย ดีฤๅ |
| กูบเชื่อบระคาย | เท่าก้อย |
| ชาวคลังและทั้งหลาย | เขามาก นักนา |
| มึงจะมาพูดจ้อย | เชื่อเจ้าฉันใด ๚ |
ร่าย
| ๏ เปนจนใจจำอด | ไป่นิ่งงดไป่ควร |
| ครั้นจะสวนคำตอบ | เหมือนยิ่งกอบโทโส |
| โตขึ้นทุกครั้งคราว | ยาวไปไป่ชอบที |
| ข้าอึงมี่เถียงเจ้า | เสียเงื่อนเค้าแบบรบอบ |
| บชอบแก่ตนกู | ดูมิบังควรนัก |
| การทรงศักดิ์ซึ่งใช้ | กูก็ได้ประกอบ |
| ทุกรบอบทูลชี้แจง | เธอกลับแคลงเคลือบเห็น |
| เปนว่าเรากลับกลอก | บอกความจริงบเชื่อ |
| เพื่อเปนวาศนาเรา | เนานิ่งไปช้าช้า |
| ถ้าเธอหายกลุ้มจิตร | คงจะคิดเหนตาม |
| ความกูคอบคำตรง | เขาจำนงนึกชอบ |
| นิ่งไป่ตอบวาจา | ก้มหน้าตาสลด |
| กำหนดแน่สำคัญ | ว่าหะซันไป่ตาย |
| อัวดัดวายชีวิตร | เปนแน่จิตรไป่แคลง |
| แต่จักแสดงไป่ได้ | จำงดอดปากไว้ |
| เหตุด้วยกระตัญญู | อยู่นา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูธรฟังแต่ต้น | จนปลาย |
| สองฝ่ายต่างบรรยาย | เรื่องพร้อง |
| ยั่งยืนอยู่บคลาย | บเคลือบ แคลงเลย |
| เหนเมศเรอกล่าวต้อง | ถูกแท้ทุกคำ ๚ |
| ๏ แม่นยำอย่างนั้นแน่ | นอนนัก |
| โซบิเดนงลักษณ์ | กลับกริ้ว |
| ท่านหัวอยู่คักคัก | ขันจัด จริงนา |
| ให้ภักตรผันภักตรพลิ้ว | บอกใบ้เมศเรอ ๚ |
| ๏ แน่เธอฃอพูดบ้าง | สักคำ หนึ่งนา |
| สังเกตดูแม่นยำ | มากแล้ว |
| การที่ธกล่าวสำ | เหนียกแน่ ไฉนนา |
| ไป่พบพยานแผ้ว | ผ่องให้เห็นควร ๚ |
| ๏ สำนวนเมศรหมั้น | คงนัก |
| เขาย่อมยินยลประจักษ์ | เนตรด้วย |
| วาทีแน่แหล่งหลัก | ปลายและ ต้นนา |
| ยืนว่าเมียดอกม้วย | ใช่เจ้าอาบู |
| ๏ ฟังดูคำเจ้ากล่าว | ยืนยัน |
| ง่อนแง่นไป่สำคัญ | เชื่อได้ |
| ยังขืนจะดื้อดัน | ไปฝ่าย เดียวนา |
| ส่งแต่เสียงไจ้ไจ้ | จักสู้ความตรง ๚ |
| ๏ ทรงธรรม์ธิราชเจ้า | จงโปรด ข้ารา |
| พูดดั่งยกหยิบโทษ | ท่านไท้ |
| จงงดอดพิโรธ | ข้าก่อน พระเอย |
| ข้ามั่นหมายจิตรไว้ | ว่าแกล้งทำกัน ๚ |
| ๏ ทรงธรรมแสร้งสั่งให้ | เมศเรอ |
| นำข่าวไป่จริงเสนอ | แนะให้ |
| ใช่ทำแต่อำเภอ | ใจกล่าว เองนา |
| เพราะจะให้ข้าได้ | เดือดร้อนอัปรมาณ ๚ |
| ๏ ภูบาลจงโปรดเกล้า | ตามใจ ข้ารา |
| ให้แต่งคนข้าไป | อีกมื้อ |
| จริงเท็จจักเปนไฉน | จักประจักษ์ จริงนา |
| แม้นมั่นไป่ดันดื้อ | ดอกข้าคงตาม ๚ |
ร่าย
| ๏ ครั้นฟังความพระบาท | ตรัสอนุญาตโดยใจ |
| ตามแต่ในหฤทยา | นางให้หาพระนม |
| ผู้สนิทสนมเนิ่นนาน | แต่เดิมกาลยังเยาว์ |
| ผมพ่างเลาแลสกาว | ขนคิ้วขาวฟันหัก |
| จักษุดีมีแรง | เดินเหิรแขงปรี้เปร่า |
| เท่ากับสาวสคราน | นางบรรหารตระบัด |
| แม่จงรัดรีบจรัล | ไปพลันพลันไปดู |
| เรือนอาบูหะซัน | ฤๅจะผันพูดให้ชัด |
| เรือนอัวดัดนั้นเอง | แต่เพรงเปนเรือนผัว |
| ตัวตายตกนอซา | พิจารณาจงถนัด |
| ความซึ่งขัดขวางกัน | กับทรงธรรม์บัดนี้ |
| ชี้ให้เห็นผิดชอบ | ดีจักขอบคุณนัก |
| สิ่งของรักจะให้ | บได้คิดราคา |
| รีบกลับมาเรวพลัน | อย่าให้ทันนั่งถ้า |
| ไปเร่งไปอย่าช้า | รีบร้อนเรวพลัน เทอญนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ สั่งสรรพ์ทุกสิ่งแล้ว | พระนม |
| น้อมเกษกราบบังคม | เคี่ยมไหว้ |
| เปรมปรีโปร่งอารมณ์ | ลาจาก ท่านนา |
| เดินด่วนโดยท่านใช้ | จักช้าฤๅควร ๚ |
ร่าย
| ๏ ส่วนอาบูหะซัน | ผันภักตร์มองช่องฝา |
| เห็นหญิงชราจรดล | ยลภักตร์แน่พระนม |
| สมดังจิตรคิดไว้ | ชรอยธให้มาดู |
| กูตายแน่ฤๅไฉน | เขาเข้าใจเปนชัด |
| เร่งรัดเรียกภรรยา | รีบเรวมาทันที |
| ทำจงดีอีกเตื้อ | ข้อยจะเมื้อนอนตาย |
| สูวุ่นวายดุจก่อน | สั่งเสร็จอ่อนเอนกาย |
| เมียชักชายผ้าทอง | ของมเหษีประทาน |
| คลุมกายปานคราวก่อน | ผ่อนผ้าโพกปกหน้า |
| ทำบได้เนิ่นช้า | เสร็จแล้วดิบดี แลนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ นั่งโศกีลห้อย | บ่นเร่งบ่นค้อยค้อย |
| คล่าวน้ำตานอง ๚ | |
| ๏ สองกรข้อนอกชํ้า | เจบดั่งฝีหัวขวํ้า |
| ติดตั้งกลางใจ ๚ | |
| ๏ ไป่ทันไรด่วนม้วย | จงฆ่าข้าไปด้วย |
| จักได้พบกัน | อีกแล ๚ |
| ๏ หนีไปสวรรค์แต่ผู้ | เดียวบบอกให้รู้ |
| หลีกเร้นตนหนี | ข้านา ๚ |
| ๏ ยินดีใดด่วนผ้าย | ทิ้งอยู่ผู้เดียวหม้าย |
| มืดกลุ้มกลัดแด ๚ | |
| ๏ แปรบเห็นภักตร์เจ้า | จักอยู่จักยิ่งเศร้า |
| โศกต้องตายดี | กว่าแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ โศกีกำสรดไห้ | โหยหา |
| ยินเยือกเยนวิญญา | ยิ่งลํ้า |
| ใครฟังบสงกา | กลกระเหน็ด นั้นเลย |
| พลอยโศกสงสารซํ้า | สอื้นอกกรม ๚ |
| ๏ พระนมสดับว้า | หวั่นสมร |
| นั่งแนบนอซาตอล | ปลอบเปลื้อง |
| อ้าแม่อย่าอาวรณ์ | ทรวงโศก นักเลย |
| ในโลกย์ม้วยเปนเบื้อง | น่าแล้วธรรมเนียม ๚ |
| ๏ เหลือเกรียมกรมอกแท้ | แม่คุณ ลูกเฮย |
| ตกตํ่าแล้วสถุล | ชั่วช้า |
| ดุจก่อเถกิงกุณฑ์ | กลางอก |
| เพราะพรากจากผัวข้า | ดุจเกล้าขาดรอน ๚ |
| ๏ บังอรอรรคเรศร์เจ้า | เจิมเศียร เราแฮ |
| ปองจะให้สฐิตย์เสถียร | คํ่าเช้า |
| ฤๅกลายกลับมาเบียฬ | ชีวาต มานา |
| จำพรากจากบาทเจ้า | เพราะไร้ผัวขวัญ ๚ |
| ๏ หะซันเสมอชีพโอ้ | อนิจจา |
| ใดขัดเคืองหฤทยา | จึ่งม้วย |
| อุส่าห์ระวังสา | รพัดไป่ ประมาทเลย |
| ชอบสิ่งใดโดยด้วย | บได้ขัดใจ ๚ |
| ๏ เปนไฉนจึ่งด่วนทิ้ง | น้องไป พ่ออา |
| โกรธบบอกเหตุไฉน | ทราบบ้าง |
| ถึงโกรธเท่าใดใด | ควรด่า ว่าแฮ |
| ฤๅรวดเรวทิ้งร้าง | เริศให้ครวญหา ๚ |
| ๏ เวรามาบีบคั้น | ก่อเขญ |
| นํ้าเนตรตกอกเย็น | เยือกไข้ |
| บมีที่ผ่อนเปน | ศุขต่อ ไปเลย |
| พลางสอึกสอื้นไห้ | เกลือกกลิ้งกลางเรือน ๚ |
| ๏ พระนมเบือนหน้าเชด | นํ้าตา |
| สังเวชจิตรอนิจจา | ลูกน้อย |
| แม่คิดขัดเคืองสา | หัสยิ่ง นักแฮ |
| ช่างเท็จมารสาถ้อย | กลับกลิ้งกลายความ ๚ |
| ๏ หน้าครามภายนอกน้ำ | ใจดำ ด้วยนา |
| โกหกพกลมทำ | วุ่นว้า |
| คิดมาน่าแค้นคำ | มันกล่าว |
| โทษจะหนักนักล้า | ลดได้ฉันใด ๚ |
| ๏ คือใครทำเหตุให้ | นฤบาล |
| เคืองขัดกับนงคราญ | เข่นเข้น |
| โดยฤทธิ์ตอแหลปาน | ลิ้นจะกวด สองแฮ |
| ชอบแต่ตัดหัวเส้น | เสียบให้กากิน ๚ |
| ๏ ไป่ยินจักเล่าให้ | จงฟัง |
| มันแค่นกราบทูลดัง | กระนี้ |
| ว่านายหะซันยัง | อยู่ดอก |
| เจ้าแลวายชีพชี้ | ชัดอ้างออกตรง ๚ |
| ๏ ยุยงส่งส่อให้ | ทรงธรรม์ |
| กับพระนางทะเลาะกัน | กึกก้อง |
| คืออ้ายเมศเรอมัน | โกหก |
| จึ่งแม่จำมาห้อง | สืบให้ชัดเจน ๚ |
| ๏ กรรมเวรใดจึ่งได้ | เปนปาน ฉนี้รา |
| เขาพูดไป่มีสาร | สดแท้ |
| ข้าทุกข์ยิ่งประมาณ | มีแต่ โศกนา |
| เพราะคิดถึงผัวแม้ | มอดได้ตามตาย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ พลางทอดกายเกลือกกลิ้ง | ผัวลูกมละทิ้ง |
| ลูกไว้เอกา ๚ | |
| ๏ ใครจักยารอดได้ | ให้ลูกตัดหัวให้ |
| บได้เสียดาย | เลยนา ๚ |
| ๏ บเหือดหายลห้อย | พลางรํ่านํ้าเนตรย้อย |
| หยาดเปื้อนแก้มคาง | ครํ่านา ๚ |
| ๏ นางนมใจระเริ้ม | มือสั่นเสียงเทิ้มเทิ้ม |
| หวาดว้าใจตน ๚ | |
| ๏ สงสารทนบได้ | น้ำเนตรอาบหน้าไห้ |
| บ่นเพ้อพึมพำ ๚ | |
| ๏ กรรมเอ๋ยกรรมลูกแก้ว | ผัวจึ่งจำคลาศแคล้ว |
| แต่เจ้ายังสาว ๚ | |
| ๏ คราวเคราะห์คราวโทษแล้ว | จงรงับทุกข์แผ้ว |
| ผ่อนให้เบาบาง ๚ | |
| ๏ พลางปลอบพลางย่องเยื้อง | ไปที่หะซันเปลื้อง |
| ปกหน้าเปิดดู ๚ |
โคลง ๔
| ๏ เหนอบูหลับเนตรปิ้ม | มรณา |
| ข้อนอกโอ้อนิจจา | มอดม้วย |
| กลับคลุมซึ่งพัตรา | ปิดเกษ |
| ผันภักตรมาพูดด้วย | ลูกน้อยนอซา ๚ |
| ๏ แม่ลาไปก่อนแล้ว | ลูกเอย |
| บอยากกลับหลังเลย | ละเจ้า |
| แม้นมาแต่เยือนเฉย | กิจไป่ มีฤๅ |
| แม่จะอยู่เพื่อนเฝ้า | ศพด้วยบไป ๚ |
| ๏ จนใจด้วยท่านใช้ | ตนมา |
| อยู่เนิ่นเกินเวลา | ไป่ได้ |
| จักเรวรีบนำอา | การกราบ ทูลแฮ |
| เปลื้องปลดมลทินให้ | ห่างพ้นพระนาง ๚ |
| ๏ ล้างคำโจรป่าอ้าย | ทรยศ |
| มันสุดสามารถสบถ | ต่อไท้ |
| จักจำแนกคำคด | จงกระจ่าง |
| ทูลพระนางเธอให้ | เสร็จสิ้นกังขา ๚ |
ร่าย
| ๏ กล่าววาจาเสร็จแล้ว | นางคลาศแคล้วครรไล |
| ออกไปแล้วหับทวาร | รีบสู่สฐานนางพระยา |
| ส่วนนอซาเสร็จธุระ | เห็นว่าจะไป่กลับ |
| จึ่งหับทวารไว้ | ดีใจได้การดี |
| อยุดโศกียิ้มแฉ่ง | ผ้าขาวแบ่งชายซับ |
| จับเลิกผ้าคลุมผัว | มือฉุดตัวขึ้นพลัน |
| ชวนกันไปนั่งเตียง | เคียงน่าต่างคอยยล |
| ผู้คนอันจะมา | เพื่อตรวจตราอีกครั้ง |
| จะได้ตั้งแก้ไข | ได้ทันใดบช้า |
| แต่มุ่งมองคอยถ้า | ไป่เว้นวางใจ เลยนา ๚ |
โคลง ๓
| ๏ ในขษณนั้นพระนม | เร่งชื่นชมใช่น้อย |
| เพราะว่าสมดังถ้อย | ที่เจ้าตนเถียง ๚ |
| ๏ เพียงชราเคยย่อง | เดินคล่องกว่าเก่าแม้ |
| ดุจเมื่อยังสาวแล้ | บอกเค้าความดี ๚ |
| ๏ อีกหมายมีรางวัล | อยากได้ครันรีบเต้า |
| ครู่หนึ่งจึ่งย่างเข้า | สู่ห้องนงคราญ ๚ |
| ๏ เกือบวายปราณหอบรวน | จวนกำลังหมดสิ้น |
| ยืนกระแหม่วท้องลิ้น | ยื่นอ้าปากหาย ใจนา ๚ |
โคลง ๒
| ๏ คลายเหนื่อยทูลเล่าแจ้ง | สิ้นทุกสิ่งพรายแผร้ง |
| เลอียดถ้วนทุกประการ ๚ | |
| ๏ ส่วนเยาวมาลย์สดับแล้ว | ดีพระไทยผ่องแผ้ว |
| เล่ห์เพี้ยงสงคราม | ชนะแล ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ฟังความจบเรื่องแล้ว | สั่งพลัน |
| ทูลแด่ไท้ทรงธรรม์ | อีกครั้ง |
| พระองค์สิสำคัญ | เราจริต เสียนา |
| จักค่อยคลายคลั่งตั้ง | แต่นี้ต่อไป ๚ |
| ๏ หนึ่งไขความบอกอ้าย | ทาษดำ |
| ซึ่งยิ่งยวดอย่างรยำ | ปลอกปลิ้น |
| ช่างพิทช่างทูลนำ | เหตุยั่ง ยืนนา |
| ให้ทราบว่าทราบสิ้น | สบต้องกว่ามัน ๚ |
ร่าย
| ๏ น้อยใจครันเมศเรอ | พระนางเธอกริ้วกราด |
| หวาดกระมลบมีศุข | ความสัตย์ทุกข้อคำ |
| มิได้งำเงื่อนปด | คิดคดต่อนางพระยา |
| ดังฤๅมากลับกลาย | เปนมุ่งหมายสู้รบ |
| ด่าว่าครบทุกสิ่ง | ยิ่งมีความโทมนัศ |
| บัดยินคำพระนม | กลับทับถมทอดเท |
| พูดเสเพลโกหก | ยกหยิบเหตุหันเหียน |
| เจียนจะเอาชีวิตร | คิดหาชอบแต่ตน |
| ความผิดปนผู้อื่น | อีเถ้าตื่นตายห่า |
| กูอยากฆ่าอยากแกง | ให้เตมแรงรังแก |
| ตอแหลแปรสดสด | อดใจไว้เพราะกลัว |
| ลำพังตัวบัดซบ | กูจะตบให้ยับ |
| เฆี่ยนบนับคเนคแนน | พอทดแทนแก่มัน |
| นิ่งกัดฟันกรอดกรอด | ทอดตาดูบมิวาง |
| พอพระนางสั่งสาร | ให้แถลงการให้ฟัง |
| สมสบดังจิตรนึก | อกทึกทึกคันปาก |
| อยากจะเถียงกลางคัน | แต่บทันเล่าเสร็จ |
| เพราะจะเผดจง่ายดาย | ไม่เหมือนกายนางพระยา |
| เกรงอาญาจำงด | อีนี่ยศเสมอกัน |
| จะเถียงมันได้ถนัด | จับให้ชัดโกหก |
| ยกหยิบให้เห็นจริง | หายสุงสิงกำเริบ |
| ทำตนเติบบยุบยอบ | คิดตรองตอบเตมแรง |
| พอเสร็จแสดงจบเค้า | ยกหัถเฮ้ยออเจ้า |
| ช่างรู้ผ่อนผัน | ดีแฮ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ฟันหักหัวหงอกเพี้ยง | ดอกเลา |
| หาสัตย์สักคำเอา | ไป่ได้ |
| เห็นอยู่กับตาเรา | อัวดัด ตายแฮ |
| ศพทอดผัวกอดไห้ | หว่างห้องเราเห็น ๚ |
| ๏ ไป่เยนยินตอบร้อน | เตมแรง |
| มึงแลโกหกแพลง | พลิกขวํ้า |
| กลางโลกย์ไป่คิดแสยง | ใจต่อ พระนา |
| ยังจะถุ้มเถียงซ้ำ | จับโป้ปดกู ๚ |
| ๏ ไปดูมาบัดนี้ | แก่ตา |
| เมื่อหะซันมรณา | แน่แล้ว |
| นางเมียแม่นอซา | ตอลอยู่ ดีแฮ |
| มึงจะกลับจริงแผ้ว | ผ่องให้เปนโกง ๚ |
| ๏ อย่าโผงเราใช่ผู้ | หาความ ผิดนา |
| แกแลคิดพยายาม | ฆ่าข้า |
| เสียดต่อส่อเติมตาม | แต่โปรด ปรานแฮ |
| เห็นแต่บำเหน็จผล้า | ชีพผู้อื่นตาย ๚ |
| ๏ อยาบคายคำถ้อยกล่าว | เคืองหู |
| ต่อภักตรสองปิ่นภู | ธเรศไท้ |
| กูพูดเพราะกูดู | มาเมื่อ กี้แฮ |
| ยกหยิบความชั่วให้ | แปดเปื้อนกูไย ๚ |
| ๏ อรไทยรับสั่งให้ | พิจารณ์ |
| กูก็ทูลแต่สาร | สัตย์สิ้น |
| โดยเหตุที่เปนปาน | ตาพบ เห็นแฮ |
| กูไม่กล้าปลอกปลิ้น | ปดแม้นมึงเปน ๚ |
| ๏ เราเห็นเสร็จสิ้นหมด | แล้วยาย |
| นิ่งเถิดอย่าวุ่นวาย | พูดเพ้อ |
| แกหลงเลอะงมงาย | เพราะแก่ นักแฮ |
| พูดออกพล่ามเพ้อเจ้อ | จะบ้าจริงจัง ๚ |
โคลง ๒
| ๏ ฟังคำผันผิดแท้ | นางพิโรธนักแล้ |
| เล่ห์เพี้ยงไฟกัลป์ ๚ | |
| ๏ ส่วนทรงธรรม์สดับถ้อย | เห็นประหลาดไม่น้อย |
| นึกหน้าสงไสย | จริงนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูวไนยกล่าวถ้อยต่อ | มเหษี |
| พี่พิเคราะห์ดูคดี | แปลกแท้ |
| ทีหนึ่งพี่ปดที | หลังนุช ปดนา |
| ซํ้าเมศเรอปดแล้ | ตลอดทั้งพระนม ๚ |
| ๏ บรรสมทั้งสี่สิ้น | ด้วยกัน |
| สี่ปดสี่คนขัน | คาบนี้ |
| อย่าเลยจะผายผัน | ทั้งสี่ แลนา |
| สืบสอบทั้งสี่ชี้ | ปดนั้นคือใคร ๚ |
| ๏ ไฉนคงประจักษ์ด้วย | ไนยนา เราเฮย |
| จึ่งจะหมดกังขา | ขาดได้ |
| ตรัสพลางย่างเยื้องคลา | จากอาศน์ |
| สาวสุรางค์ตามไท้ | ท่านลํ้าแหล่หลาย ๚ |
ร่าย
| ๏ อำมาตย์นายเมศเรอ | นำเสด็จเธอลีลาศ |
| ยาตรไปเปิดทวารา | อ่อนเกษาบังคมทูล |
| ว่านเรนทร์สูริย์เจ้าหล้า | ข้าคิดยิ่งยินดี |
| พระองค์มีปัญญา | กอบปรีชาเชี่ยวแท้ |
| ดำริห์แก้การกระลี | ซึ่งมิดีร้ายกาจ |
| คำข้าบาททูลฉลอง | คงสบคลองพระเนตร |
| จักทราบเหตุแท้เที่ยง | เบียงทุกข์ข้าเบาบาง |
| ซึ่งพระนางกริ้วกราด | ด้วยอำนาจอกุศล |
| ดลบันดานธใช้ | พระนมให้ไปสอบ |
| ส่วนแกกรอบเต็มชรา | มีวาจาเลื่อนใหล |
| จำอันใดบได้ | ไผล้เอาน่าเปนหลัง |
| จะเชื่อฟังบหมั้น | ครั้นธเสด็จด้วยพระองค์ |
| ทรงเห็นครบทุกอย่าง | จะกระจ่างเจนจัด |
| ทราบจริงชัดถ่องแท้ | ว่าแก่หลงเลอะแล้ |
| พูดล้วนเหลวไหล | สิ้นแล ๚ |
โคลง ๒
| ๏ พระนมได้สดับถ้อย | คิดขัดใจไม่น้อย |
| นิ่งไว้ไป่คง | อยู่เลย ๚ |
| ๏ มึงแลหลงเลอะบ้า | พูดมากปากกล้าจ้า |
| จักได้ดูดี | บัดนี้ ๚ |
ร่าย
| ๏ จรลีโดยลำดับ | ตรงห้องหับอาบู |
| เขามองดูบมีวาย | เห็นธผันผายเสด็จมา |
| ทั้งชายามเหษี | ฝูงสัตรีมากหลาย |
| นายยุนุกนำเดิน | ดำเนินมาสมคิด |
| เขาก็สกิดภรรยา | คือราชาจะเข้า |
| เยี่ยมเรือนเหย้าเราแล้ว | ควรผ่องแผ้วปรีดา |
| เปนวาศนายิ่งนัก | ส่วนเมียรักครั้นฟัง |
| ทอดตายังช่องมอง | โลมาสยองสยบเกล้า |
| คือว่าพระเปนเจ้า | แน่แท้เสด็จมา นี่นา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ อนิจจาไป่รอดแท้ | สองชี วิตรเฮย |
| จักคิดฉันใดดี | ดั่งนี้ |
| จนจิตรคิดบมี | ทางออก แล้วแฮ |
| ผิดเพราะเจ้าหากชี้ | ช่องให้ทำเอง ๚ |
| ๏ อย่าเกรงเลยบได้ | เปนใด ดอกนา |
| บอกแต่แรกลืมไป | หมดแล้ว |
| สองเรารีบมาไส | ยาศน์ดุจ ตายแฮ |
| ดังเมื่อก่อนนอนแส้ว | สักน้อยเสร็จการ ๚ |
| ๏ วานไวอย่าเนิ่นช้า | นานนัก |
| เกลือกว่าพระทรงศักดิ์ | เสด็จพ้อง |
| ต่อไปพี่เองจัก | คิดอ่าน |
| คงบพาโทษต้อง | ตกเจ้าอย่ากลัว ๚ |
ร่าย
| ๏ สองเตรียมตัวบมิช้า | ชักผืนผ้าดวงสุวรรณ์ |
| ซึ่งทรงธรรม์มหิษี | ปรานีจัดประทาน |
| ถือลนลานมานอน | ตอนกลางเรือนคนละข้าง |
| ชักผ้ากว้างคลุมกาย | ดุจตายยังแต่ศพ |
| นิ่งสงบบมิติง | ดังตายจริงใช่แกล้ง |
| ใครบทราบเล่ห์แสร้ง | สดุ้งตกใจ ยิ่งนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ภูวไนยเสด็จด้วย | สาวสนม |
| งามเงื่อนเตือนตาชม | ใช่น้อย |
| ยุรยาตรบาทนุกรม | ลำดับ มานา |
| ถึงคฤหเมศเรอคล้อย | แข่งเข้าเปิดทวาร ๚ |
| ๏ นฤบาลเยื้องย่างเข้า | ในเค หาเฮย |
| แล้วจึ่งโซบิเด | ติดต้อย |
| เมศเรอพระนมคเน | การชอบ ควรนา |
| อีกสนมใหญ่น้อย | ติดเต้าตามจรัล ๚ |
| ๏ อัศจรรย์ใจยิ่งพ้น | คณนา |
| ไยจึ่งเปนสองรา | ร่วมม้วย |
| ยืนนิ่งไม่ติงกา | ยาอยุด ฉงนแฮ |
| ใดดั่งนี้หนอด้วย | เหตุอ้าอันใด ๚ |
| ๏ ใครใครไป่ทราบเค้า | คิดไฉน |
| ต่างต่างจนจิตรใจ | ทั่วผู้ |
| จึ่งโซบิเดไข | คำกราบ ทูลแฮ |
| เปนอย่างไรไป่รู้ | ดั่งนี้อนิจจา ๚ |
| ๏ มรณาทั้งคู่แล้ว | เหลือสง สารแฮ |
| เหตุนี่เพราะพระองค์ | หากแกล้ง |
| บ่าวข้าจึ่งปลดปลง | ชนม์ชีพ |
| เพราะพระจะทำแสร้ง | ใส่ให้สมคำ ๚ |
| ๏ ฤๅรอยกำสรดเศร้า | หมองนัก |
| ร้องรํ่าถึงผัวรัก | ตราบม้วย |
| อนิจจาน่าอกหัก | อัวดัด กูเฮย |
| ผัวมอดมาตายด้วย | ดั่งได้นัดกัน ๚ |
| ๏ ทรงธรรม์ตรัสตอบถ้อย | เทวี |
| คิดมากจนเกินดี | ดุจร้าย |
| นางเมียแลมารศรี | ตายก่อน |
| ผัวรักจักเปนหม้าย | จึ่งม้วยตนตาม ๚ |
| ๏ จบความเปนเสร็จสิ้น | สัญญา |
| ซึ่งพนันกันมา | ก่อนนั้น |
| ตำหนักนุชเลขา | เปนขาด พี่แฮ |
| ต้องมอบพี่หมดหมั้น | แม่นแล้วอย่าแคลง ๚ |
| ๏ ขอแสดงความคิดบ้าง | สักวาร |
| เห็นว่าราชอุทยาน | ท่านไท้ |
| เปนสิทธิ์เสร็จตามการ | พนันต่อ กันแฮ |
| เพราะเหตุข้าใช้ให้ | แม่เถ้ามาดู ๚ |
| ๏ อาบูตายเสร็จแล้ว | เห็นนอน อยู่แฮ |
| ยังแต่นอซาตอล | รํ่าไห้ |
| ภายหลังเมื่อภูธร | ใช้เมศ เรอนา |
| เพราะทุกข์โศกหนักไส้ | จึ่งสิ้นสุดปราณ ๚ |
| ๏ ฟังสารดูสบต้อง | ตามกาล |
| เห็นจะแพ้เยาวมาลย์ | แม่นแท้ |
| คิดดูก็ยังดาล | ใจอัศ จรรย์นา |
| ยังบหมดใจแม้ | จะต้องปราไชย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ คิดฉันใดจะรู้ | จงถนัดว่าผู้ |
| ไหร่ม้วยก่อนหลัง ๚ |
โคลง ๓
| ๏ คิดดูยังวนเวียน | เพียรฉันใดจะได้ |
| ทราบเหตุอันจริงให้ | สบข้อสำคัญ ใจนา ๚ |
ร่าย
| ๏ หะซันจักตายก่อน | กหมั่ง | นางเมียอ่อนอกใจ | กหมั่ง |
| ตายตามไปโดยรัก | กหมั่ง | ฤๅยังจักไป่หมั้น | กหมั่ง |
| นางเมียนั้นบรรไลย | กหมั่ง | อาบูใจหม่นหมาง | กหมั่ง |
| จึ่งวายวางด้วยโศก | กหมั่ง | ฤๅบริโภคยาพิศม์ | กหมั่ง |
| คิดผูกฅอตนตาย | กหมั่ง | ทิ่มแทงกายให้ม้วย | กหมั่ง |
| ฤๅมรณ์ด้วยกลั้นจิตร | กหมั่ง | คิดฉันใดดั่งนี้ |
| จึ่งหลีกตายลับลี้ | บแจ้งสักคำ หนึ่งเลย ๚ |
โคลง ๒
| ๏ จักคลำเหตุบได้ | ลดพระองค์ลงใกล้ |
| ศพทั้งสองรา ๚ | |
| ๏ ทรงทัศนาเขม้น | หาเหตุซึ่งแอบเร้น |
| ต่อสู้การพนัน ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ทรงธรรม์ประกาศด้วย | วาจา |
| ใครหากนำเหตุมา | บอกอ้าง |
| ในการภริยาสา | มีคู่ นี้แฮ |
| ใครมลายชีพร้าง | เริศสิ้นก่อนกัน ๚ |
| ๏ สุวรรณ์พันลิ่มถ้วน | ถี่นับ |
| บำเหน็จปูนปานกับ | ที่รู้ |
| แพ้ชนะจะได้จับ | จงมั่น คงแฮ |
| ดีกว่ามัวอัดอู้ | อกอั้นตันใจ ๚ |
| ๏ ทันใดเสียงพูดได้ | ยินถนัด |
| ตรงศพหะซันชัด | ถี่ถ้อย |
| พระองค์เอกอิศรขัต | ติยราช ข้าเฮย |
| ตายก่อนคือข้าน้อย | แน่แล้วขอประทาน ๚ |
ร่าย
| ๏ หะซันคลานเข้ามา | กอดบาทาปิ่นกระษัตริย์ |
| ส่วนอัวดัดภรรยา | ลุกขึ้นมาทั้งโปง |
| วิ่งตะโพงกอดบาท | พระนางนาฎนารี |
| เทวีร้องสุดเสียง | พระสนมเพียงขวัญหาย |
| เสียงเวยวายกึกก้อง | คิดว่าผีหลอกร้อง |
| พ่างเพี้ยงเรือนพัง | เพิกนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ อกยังระทึกเต้น | ตื่นไภย |
| จะวิ่งหนีทางไหน | จะพ้น |
| เพ่งพิศพินิจไป | เปนอยู่ ดอกฤๅ |
| คลายวิตกอกข้น | ขุกร้องทักทาย ๚ |
| ๏ หลายอย่างมึงแกล้งแต่ | ทำกู |
| ทุกข์โศกน้ำตาพรู | เพราะเจ้า |
| เห็นหน้ากลับเอ็นดู | อยู่หน่อย |
| ว่าไป่ตายดังเค้า | คาดไว้แต่หลัง ๚ |
| ๏ กูยังรักใคร่แท้ | ตัวเอง |
| มึงหลอกเล่นหลายเพลง | บิดพลิ้ว |
| อันโทษที่ทำเพรง | กูยก ให้แฮ |
| เพราะรักหักโกรธกริ้ว | ดับได้โดยพลัน ๚ |
| ๏ ทรงธรรม์กาหลิบเผ้า | แผ่นไผท |
| ตริมากหากห่างไกล | ขลาดคร้าม |
| ฟังคำหะซันไข | คำรับ บนแฮ |
| แล้วลุกคลานงุ่มหง้าม | กอดเบื้องบาทา ๚ |
| ๏ ราชาสนุกนิ์แท้ | สรวลสันต์ นักแฮ |
| ประภาษถามหะซัน | บช้า |
| มึงจะฆ่ากูบรร | ไลยเพราะ สรวลฤๅ |
| จึงคิดดั่งนี้อ้า | ประโยชน์อ้างอันใด ๚ |
| ๏ อย่างไรจึงคิดเหล้น | กันฉัน นี้เฮย |
| เอาตระหนกอกครัน | ดั่งนี้ |
| บได้คิดป้องกัน | ตัวตื่น เจ้าแฮ |
| จะประสงค์ใดชี้ | ออกให้เห็นความ ๚ |
| ๏ ฟังถามบสทกสท้าน | หฤไทย |
| ข้าแต่พระภูวไนย | ปิ่นเกล้า |
| ข้าบาทคิดการไฉน | จะกราบ ทูลแฮ |
| บปกปิดพระเจ้า | จุ่งแจ้งบาทบงสุ์ ๚ |
ร่าย
| ๏ เดิมพระองค์กรุณา | ข้าบาทมาชุบเลี้ยง |
| พระคุณเพี้ยงพสุธา | แลนภากาศควบ |
| รวบกันชั่งยังหย่อน | ห่อนหนักทัดเทียมทัน |
| ทุกสิ่งสรรพ์พระราชทาน | ภูลเกษมสานต์ศุขสบาย |
| ภายหลังสองบพิตร | ยังมีจิตรสังเวช |
| เหตุข้าไร้ภรรยา | จักเสน่หาร่วมห้อง |
| พ้องจิตรรักสาวใช้ | ท้าวธก็ให้บมิหวง |
| สฤษดิ์การปวงวิวาห์ | นอซาตอลอัวดัด |
| จัดให้เปนภรรยา | ทั้งพัตราเงินทอง |
| กองให้มากเหลือนับ | สำหรับให้เปนทุน |
| คุณเท่านี้เหลือหลาย | ยังไป่วายให้ปัน |
| บเว้นวันเนิ่นนาน | เรียกประทานเนืองเนือง |
| ไป่คิดเปลืองปลดแหน | ข้าบาทแสนชั่วช้า |
| คิดวุ่นว้ามัวเมา | เอาแต่เล่นเปนนิจ |
| บคิดสำนึกตน | จนทรัพย์สิ้นสูญหมด |
| ปลดใช้หนี้บมิหลอ | ไป่มีพอจ่ายกิน |
| จึ่งกลับถวิลถึงกาย | เมื่อยามวายอาหาร |
| ดาลเดือดทุกข์ทำงน | แสนขัดสนยิ่งนัก |
| ครั้นว่าจักบังคมทูล | แด่นเรนทร์สูริย์ทรงทราบ |
| คงลุลาภเหลือหลาย | แต่นึกหมายบมิควร |
| กวนเบื้องบาทยุคล | เพราะตัวซนทำเอง |
| เพรงพระคุณเปนอนันต์ | ยังไป่ทันตอบสนอง |
| ไป่ควรปองกวนอีก | ครั้นจะหลีกไปหา |
| ขอมารดาก็อาย | มารดาหมายจะพึ่ง |
| ซึ่งพระองค์อนุญาต | ให้เฝ้าบาทใกล้พระองค์ |
| ทรงกรุณาเปนอเนก | ยังโหยกเหยกจนยาก |
| เสียใจมากบมิวาง | บรางรอดชีวาตม์ |
| เพื่อคิดคาดไป่สม | จักรทมทุกข์ทวี |
| เห็นบดีบควร | คิดใคร่ครวญถ้วนถี่ |
| ยลแต่ที่จะประกอบ | เปนความชอบอันใด |
| ในพระบาทเรณู | จนภูธรประทาน |
| ค้นคิดนานเนิ่นช้า | ใช่จักร้าโดยง่าย |
| ฝ่ายอาหารบริโภค | เลงในโลกย์ไป่มี |
| เยียวยาชีพิตรตน | จึ่งขวนขวายทำการ |
| ปานดังนี้เพราะเห็น | ว่าจักเปนความชอบ |
| กอบสำรวลสำราญ | เบอกบานพระหฤไทย |
| นับเนื่องในบำรุง | ผดุงพระองค์ให้เกษม |
| เปรมปรีดาปราโมทย์ | โทษใดผิดคิดบควร |
| ทั้งมวญจงเมตตา | อดโทษานุโทษ |
| โปรดข้าผู้ภักดี | มีจิตรตั้งกระตัญญู |
| ต่อภูบดีผ่านเกล้า | ถวิลทุกยามเย็นเช้า |
| แต่ตั้งตอบสนอง | คุณนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ ทั้งสองกระษัตริย์ได้ | สดับสาร |
| เห็นประหลาดเหลือประมาณ | คิดเหล้น |
| ใครคิดบมีปาน | ความคิด เขาแฮ |
| คิดเช่นนี้ได้เว้น | แต่เจ้าสองคน ๚ |
| ๏ ยลภักตรบได้แต่ | จักหัว ไปรา |
| หัวภริยาหัวผัว | จัดจ้าน |
| หัวตัวต่างตนมัว | เถียงทเลาะ กันแฮ |
| หัวพระนมต่อต้าน | กับด้วยเมศเรอ ๚ |
| ๏ เธอหัวบมิขึ้ง | ขัดเคือง |
| หัวแหบหิวใจเปลือง | ปลาบท้อง |
| พระสนมอเนกเนือง | กันนั่ง หัวแฮ |
| เสียงกระเกริกเกรียวก้อง | เซกห้องเสียงหัว ๚ |
| ๏ อย่ากลัวความผิดเฮ้ย | ตามกู ไปรา |
| กูจะให้ทองสู | ซึ่งพร้อง |
| เองคิดชอบกลดู | เห็นขบ ขันแฮ |
| บมิตายเลยต้อง | เร่าร้อนรนใจ ๚ |
| ๏ อรไทยอรรคเรศผู้ | มหิษี |
| จึ่งกราบทูลสวามี | ท่านไท้ |
| พระองค์หากปรานี | ให้แต่ ผัวนา |
| ข้าจะออกอีกให้ | ส่วนข้างนางเมีย ๚ |
ร่าย
| ๏ ไป่คิดเสียสมนึก | หะซันคึกขึ้นมาก |
| ยินมลากเหลือประมาณ | ตามภูบาลเสด็จดล |
| ยังมณเฑียรท่านไท้ | บัดธสั่งให้ชาวคลัง |
| ทังฝ่ายน่าฝ่ายใน | รีบแยกไปหยิบสุวรรณ์ |
| คลังละพันลิ่มนับ | ขนมาฉับบมินาน |
| ท้าวธประทานแก่หะซัน | ถ้วนถึงพันไตรตรา |
| ส่วนนางพระยาก็ให้ | อัวดัดได้เสมอสมาน |
| รวมรายการซึ่งคิด | ประสิทธิ์ทรัพย์สี่ครั้ง |
| ทั้งสองคนด้วยกัน | สองพันสองเสศร้อย |
| ได้มากบมิน้อย | น่าปลื้มใจครัน แลนา ๚ |
โคลง ๔
| ๏ หะซันอัวดัดได้ | ทองประทาน |
| หน้าเบิกดุจบัวบาน | ร่อนํ้า |
| กราบลงแทบบทมาลย์ | สองกระษัตริย์ |
| พระเดชพระคุณล้ำ | เลิศฟ้าดินแดน ๚ |
| ๏ จักแทนคุณราชด้วย | ใดใด ก็ดี |
| บมิสบเสมอใจ | จิตรตั้ง |
| ขอฉลองบทรัชไป | ตราบชีพ มลายเฮย |
| พระเดชพระคุณกั้ง | เกษคุ้งวันตาย ๚ |
| ๏ ไป่คลายประฏิพัทธพู้น | ภักดี |
| พระก็โปรดปรานี | ยิ่งลํ้า |
| สองศุขเกษมศรี | สนองบาท พระนา |
| ตรลอดชีวิตรซ้ำ | สืบเชื้อวงษหลาย ๚ |
| ๏ บรรยายนิเทศเบื้อง | โบราณ |
| อรับร่ำเรื่องนิทาน | เก่ากี้ |
| แสดงโดยดับพิศดาร | เต็มเรื่อง |
| ผู้หลับตื่นขึ้นชี้ | ชื่ออ้างฉบับบูรพ์ ๚ |
| ๏ ฮารูนอาลราษจิตนี้ | นามปรา กฎเฮย |
| เปนมหาธรรมา | ธึกแท้ |
| นิทานเรื่องนานา | มีมาก |
| ชมว่าเลิศแล้วแล้ | ยิ่งลํ้ากระษัตริย์หลาย ๚ |
| ๏ ความหมายในเรื่องนี้ | หะซัน |
| คบเพื่อนมากมายครัน | นับร้อย |
| ยามขัดสลัดพลัน | แพลงหมด |
| คบบมีคุณน้อย | หนึ่งให้ไภยขู ๚ |
| ๏ คบภูธเรศรเจ้า | ธรณี ดลฤๅ |
| อาจส่งเปนกระษัตรีย์ | ดุจพร้อง |
| คบถูกที่คนดี | เดียวดุจ ร้อยแฮ |
| คบเพื่อนจำเพียรต้อง | เลือกซ้ำหลายครา ๚ |
| ๏ เวลามีศุขล้น | เหลือเหลิง |
| ปล่อยจิตรคิดละเลิง | โล่งแล้ว |
| ถึงทุกข์แทบป่นเปิง | เปลืองชีพ |
| เฟ้อนักมักไม่แคล้ว | เหตุร้ายเร็วถึง ๚ |
| ๏ คำนึงรู้สึกแล้ว | ละพยศ เสียเฮย |
| ดีจึ่งกลับปรากฎ | อีกครั้ง |
| ลุลาภตราบตัวปลด | ปลงชีพ |
| ควรอยุดสติยั้ง | อย่าเต้นตื่นบุญ ๚ |
| ๏ เปนคุณแต่เท่านี้ | แนะความ |
| นอกจากนั้นเหลือหลาม | แหลกเปื้อน |
| เรียงเรียบเรื่องราวตาม | ฉบับจบ ลงแฮ |
| สำหรับนักเลงเอื้อน | อ่านเหล้นเห็นขัน ๚ |
| ๏ เกลาฉันท์กลั่นน้ำนับ | เสมอสมาน กันฤๅ |
| เหลวแหลกบมีสาร | สอบก้อน |
| สำหรับรงับดาล | แดเร่า ร้อนแฮ |
| หยิบส่งลงหัถช้อน | เชิดได้ในมือ ๚ |
| ๏ ถือไว้ไป่อยู่ช้า | เหลวลลาย หมดเฮย |
| ฟังเที่ยวเดียวคืนคลาย | จืดแล้ว |
| น้ำแขงคู่บรรยาย | โคลงเรื่อง นี้แฮ |
| ได้แต่ยลยามแผ้ว | แผ่วร้อนคราวเดียว ๚ |
| ๏ นึกเฉลียวเกรงปราชผู้ | พานพบ |
| จักติเตียนปรารภ | ว่าฟุ้ง |
| หนีแบบบเคยสบ | หูแต่ เดิมแฮ |
| ฟังแต่ต้นจนคุ้ง | จบล้วนตลกหลาม ๚ |
| ๏ เรียงตามฉบับข้าง | อังกฤษ |
| กางสมุดออกประดิษฐ์ | กาพย์นี้ |
| ตามฉบับบได้คิด | คเนแต่ง เองนา |
| อย่างเรื่องเขาคิดชี้ | เช่นเพ้อพระอไภย ๚ |
| ๏ ผู้ใดทราบอ่านรู้ | ภาษา |
| อังกฤษคงพบหา | อ่านหง้าย |
| แต่คำรํ่าเรียงมา | ไป่หมด เหมือนแฮ |
| เปนแต่เรื่องราวลม้าย | ไม่เพี้ยนผิดความ ๚ |
| ๏ ยามทำบได้จด | แปลเรียง ความเฮย |
| เปนแต่อ่านเองเพียง | ทราบแล้ว |
| เติมบ้างตัดบ้างเคียง | เทียบเรื่อง ง่ายแฮ |
| ใครใคร่ทราบเลอียดแผ้ว | อ่านเบื้องฉบับบรรพ์ ๚ |
| ๏ เชิงฉันท์กลอนกาพย์ข้อง | ขัดขวาง |
| อายจิตรคิดรคาง | ครั่นคร้าม |
| วานใครช่วยคิดขนาง | บทราบ ความแฮ |
| จนจิตรจำงุ่มหง้าม | แต่งเหล้นตามแกน ๚ |
| ๏ แทนของแจกให้แก่ | พระวงษ ปวงเฮย |
| ซึ่งเสด็จทุกพระองค์ | พรั่งพร้อม |
| ในวันวิวิธมง | คลเปลี่ยน ปีแฮ |
| ทราบเรื่องยลรูปน้อม | จิตรให้ยินดี ๚ |
| ๏ ศรีสวัสดิ์สฤษดิ์พร้อม | ไพรศาล โสตเทอญ |
| ทั่วพระวงษนฤบาล | เบิกหน้า |
| ยืนชีพชุ่มศุขมาน | ปราโมทย์ |
| ยิ่งยศยั่งยืนช้า | สิ่งเศร้าเสียสลาย ๚ |
| ๏ วายกิจกำหนดได้ | หลายวาร |
| จึงนิพนธ์พจนสาร | สืบไว้ |
| บนานกลับมีการ | กีดแทรก มาเฮย |
| แต่บอยุดยั้งให้ | เนิ่นช้าเชือนไป ๚ |
| ๏ จนใจจะค่อยไค้ | แคะทำ |
| ให้เพราะเจาะทุกคำ | ไป่ได้ |
| เกรงการจักมีสำ | ทับหนัก มานา |
| แม้ว่าปีใหม่ใกล้ | จักค้างเสียคราว ๚ |
| ๏ จำสาวราวรีบร้อน | รนคิด |
| เพราะบเพราะตามจิตร | ลวกแท้ |
| การเล่นบเปนผิด | ใดแผก พ้องแฮ |
| จงคิดขนาดแม้ | เท่านี้วันทำ ๚ |
| ๏ เริ่มคำขึ้นแรกทั้ง | วันลง จบแฮ |
| สองศุกรสบกันตรง | ดั่งแกล้ง |
| ข้างขึ้นหกคํ่าผจง | จบเจ็ด คํ่านา |
| เดือนเจ็ดจนแปดแสร้ง | สฤษดิแล้วเสร็จลง ๚ |
| ๏ คงคิดยี่สิบเก้า | วันวาร |
| นับว่าเดือนหนึ่งประมาณ | หมดถ้อย |
| เรียงศกตกปีขาน | สัมฤทธิ ศกแฮ |
| ศักราชพันสองร้อย | สี่สร้อยมีสูญ ๚ |
| ๏ เพิ่มพูนแนะท้ายน่อย | นามคิด ไว้แฮ |
| ชื่อนิทราชาคริช | เรื่องนี้ |
| แปลตรงดุจอังกฤษ | เขาเรียก กันแฮ |
| เสนอเนื่องนักเลงชี้ | ชื่ออ้างอ่านจำ ๚ |
| ๏ คำโคลง สุวภาพเพี้ยง | พวงประพาฬ |
| ลิลิต เกบบรรสาร | สอดร้อย |
| นิทรา เรื่องหลับปาน | เคลิ้มจิตร เขานา |
| ชาคริช กลับเคลื่อนคล้อย | ส่างเคลิ้มมัวหลง ๚ |
| ๏ กรมหมื่นพิชิตได้ | ขวนขวาย |
| ตัดตกเติมคำขยาย | ออกบ้าง |
| เลือกคัดดัดแปลงปลาย | สัมผัศ กลอนแฮ |
| ไพเราะห์เสนาะอ้าง | อรรถล้วนควรฟัง ๚ |
| ๏ ภายหลังจึ่งส่งให้ | พระศรี |
| สุนทรโวหารมี | ชื่อน้อย |
| เทียบทานถ่องอีกที | หนึ่งเผื่อ พลั้งแฮ |
| สอบอักษรกลอนถ้อย | ถูกถ้วนบริบูรณ ๚ |
ร่าย
| ๏ ภูลเพิ่มท้ายแถลงการ | ปางเรียงสารพิมพกิจ |
| คิดแบ่งกันปันงาน | ให้สอบทานทีละแท่น |
| เพื่อเหมาะแม่นอักษร | กลอนสัมผัศเอกโท |
| โดยโบราณดำหรับ | ข้อบังคับทั้งหลาย |
| บได้คลายคลาคลาศ | พระเจ้าราชวรวงษ |
| พระองค์เจ้าบุตรี | ปรีชาเชิงลิขิต |
| กรมหมื่นพิชิตเชี่ยวชาญ | การโคลงกาพย์กลอนฉันท์ |
| อีกเทวัญอุไทยวงษ์ | คงแก่เรียนรู้มาก |
| มนุศย์นาคมานพ | จบจิตรแจ้งเจนจัด |
| สวัศดิประวัติไวว่อง | ถ่องวิทยายิ่งกระวี |
| พระศรีสุนทรโวหาร | อาจาริย์ผู้รู้หลัก |
| นักงานตูอีกตน | รวมเจ็ดคนค้นคิด |
| หาที่ผิดแคะไค้ | บางคนได้ผิดกลอน |
| บางคนทอนเอกโท | โวหารเห็นเพี้ยนผิด |
| ต่อเติมติดตกแซก | บให้แปลกฉบับบรรพ์ |
| อักษรอันพลั้งพลาด | ขาดไม้น่านฤคหิต |
| ทัณฑฆาฎผิดพินขาด | ตัวคล้อยคลาศขึ้นลง |
| วงฟองมันวิสัญชนี | ตาใครดีหาพบ |
| มาบรรจบเจ็ดใบ | เกบลงในใบหนึ่ง |
| จึ่งส่งไปให้แก้ | เพื่อถ่องแท้ทุกคำ |
| ทำเยี่ยงนี้นิจกาล | ตราบสิ้นสารสุดเรื่อง |
| ส่วนเครื่องพิมพ์พนักงาน | การกรมขุนบดินทร์ |
| เจ้าวัชรินทรตรวจจัด | ตีเยบตัดอัดสมุด |
| บได้อยุดยับยั้ง | พลั้งผิดบ้างคงหลาย |
| หมายบมั่นหมดใจ | ในกระบวนโคลงฉันท์ |
| อันไป่พลั้งไป่มี | หนึ่งตีพิมพ์ก็ยาก |
| ผู้ตรวจมากหลายผู้ | แต่ไป่รู้หมดผิด |
| ติดใจตรวจคราใด | คงอยู่ในพบอีก |
| หลีกตาลอดไปบ้าง | ฝ่ายข้างผู้พิมพ์การ |
| เรียบเรียงสารตามสอบ | ไป่รอบคอบขาดเหลือ |
| เพราะฟั่นเฝืองวยงง | คงยังคงผิดอยู่ |
| คู่รับผิดไป่พ้น | เกลือกผู้ค้นดูปะ |
| จะโจทท้วงทักทาย | จงอย่าวายดำริห์ |
| ตริความยากผู้แต่ง | หลงลืมแห่งผู้ทาน |
| การลงพิมพ์เรวเร่ง | เพ่งเห็นผิดพึงแปลง |
| ใดคลางแคลงสอบถาม | ดัดแปลงตามแต่เพราะ |
| เพื่อเสนาะทั่วหน้า | ยั่วจิตรนักเลงกล้า |
| แต่งเหล้นภายหลัง | อีกเทอญ ๚ |
โคลง ๔
| ๏ รังเรื่องลิลิตนี้ | นับประมาณ |
| ห้าเล่มเตมแน่นปาน | เบียดแป้ง |
| ลงพิมพ์ผจงสาร | สมุดเล่ม เดียวแฮ |
| วางกะระยะแสร้ง | สฤษดิ์ให้เห็นสวย ๚ |
| ๏ ด้วยรอกระดาษช้า | ไป่มา ถึงเฮย |
| เห็นจวบจวนเวลา | เล่นแล้ว |
| จึ่งเร่งรีบเร็วหา | กระดาษ ทำแฮ |
| พิศบผุดผ่องแผ้ว | ผ่อนเพี้ยงพอการ ๚ |
| ๏ ขานสัมฤทธิศกสิ้น | สุดปี |
| เดือนสี่เดือนเดียวมี | ช่องเร้า |
| เร่งทันแจกราตรี | ปาฏิบท |
| ปีใหม่มาเยี่ยมเข้า | เขตรแล้วจุงเจริญ ๚ |
| ๏ จบ เรื่องอาหรับพู้น | เพรงกาล |
| บ บกพร่องพิศดาร | ถี่ถ้วน |
| ริ ทำรับทันงาน | ปีใหม่ มาแฮ |
| บูรณ แบบโคลงร่ายล้วน | หลากเบื้องโบราณ ๚ |
[๑] เปนประเทศตั้งอยู่หว่างทะเลแดง กับอ่าวเปอเซีย เรียกตามอังกฤษว่าอาเรเบีย ฯ
[๒] เปนเมืองอยู่ในประเทศเตอรกีข้างเอเซีย ตั้งอยู่ริมฝังนํ้า ชื่อตริคริสแลติจูดเหนือ ๓๓ ดีกรี ลองติจูด ๔๔ ดีกรีตวันออกอย่างอังกฤษ ฯ
[๓] ราชกิจสี่ประการนี้ คือธรรมสี่ประการชึ่งคัดมาแต่พระธรรมสาตร ในกฎหมายเล่ม ๑ น่า ๑๑ บันทัดที่ ๗ ฯ
[๔] ฮารูนเปนพระนามพระเจ้าแผ่นดินอาลราษจิดนั้น เปนสร้อยพระนาม แปลว่า ทรงธรรมในกระษัตรใหญ่ ในประเทศอาหรับ เตอรกี อีหยีปต์ เสวยราชสมบัติอยู่ในเมืองแบกแดด ซึ่งเปนเมืองหลวง ตั้งแต่จุลศักราช ๑๔๘ จน ๑๗๑ เปน ๒๓ ปี ฯ
[๕] เปนภาษาอาหรับ แปลว่าเจ้าแผ่นดิน แลผู้สืบต่อ คือสืบต่อมาจากมหมัด ฯ
[๖] เปนผู้ตั้งสาสนาแขก ฯ
[๗] เปนชื่อคนจะเรียกแต่อาบูคำหนึ่ง ฤๅหะซันคำหนึ่งก็ได้ ฯ
[๘] คัดมาแต่โคลงสุภาสิตบทที่ ๔๐๙ ซึ่งกรมสมเด็จพระเดชาดิศรทรง ฯ
[๙] เปนชื่อเมืองซึ่งตั้งอยู่ปลายน้ำตริคริส แลติดจูดเหนือ ๓๖ ดีกรี ลองติดจูด ๔๓ ดีกรีตวันออกอย่างอังกฤษ ฯ
[๑๐] เปนภาษาฝรั่งเศสความว่า เนื้อสัตว์ฉีกประสมกันหลายอย่างคล้ายกับยำญวน ฯ
[๑๑] เปนภาษาอาหรับแปลว่าพระแขกอย่างหนึ่ง แปลว่าเจ้าอย่างหนึ่ง แต่ในที่นี้ใช้ว่า พระแขก ฯ
[๑๒] เปนภาษาอาหรับแปลว่าหนังสืออ่าน แต่บัดนี้เขาใช้ว่าเปนชื่อคัมภีร์ เปนธรรมคำสั่งสอนของมหมัด ฯ
[๑๓] แป้งนี้เปนยาเบื่อเมาอย่างหนึ่ง ซึ่งกาหลิบเคยใช้วางคนให้หลับตามพระไทยประสงค์ ฯ
[๑๔] นมาศนี้ แปลว่าไหว้พระอย่างแขก ฯ
[๑๕] สปันช์เปนภาษาฝรั่งเศส แปลว่าฟองน้ำ ฯ
[๑๖] เปนภาษากรีก แปลตามศัพท์ว่า ผู้รักษาเก้าอี้ แต่ใช้เปนใจความว่า เปนพนักงานกรมวังฤๅชาวที่ ฯ
[๑๗] เมศรฤๅเมศเรอนั้น เปนชื่อขุนนางผู้ใหญ่ในกรมวัง ฯ
[๑๘] เมศเรอ เป็นขุนนางผู้ใหญ่ในกรมวัง ฯ
[๑๙] พระเปนเจ้านี้ใช้ตามสำนวนแขกที่มักอ้างขื่อ อาหล่า ซึ่งเปนผู้สร้างของเขาบ่อยๆ ฯ
[๒๐] เปนชื่อเสนาบดีตัวโปรดของกาหลิบ นับหนึ่งว่าเปนโอรสของกาหลิบด้วย ฯ
[๒๑] แครนด์เปนภาษาอังกฤษ แปลว่าใหญ่ วิเซียนั้นเปนภาษาอาหรับ แปลตามศัพท์ว่าผู้แบกแลตรงกับจัตตุสดมภ์ ฯ
[๒๒] เปนชี่อเสนาบดีตัวโปรดของกาหลิบ นัยหนี่งว่าเปนโอรสของกาหลิบด้วย ฯ
[๒๓] โปลิศเปนภาษาอังกฤษแปลว่ากรมนครบาล ฯ
[๒๔] จอบคำนี้แปลออกจากคำที่ว่าเรก เปนชื่อของมารดาอาบูหะซัน ฯ
[๒๕] คำนี้แปลจากคำอังกฤษที่ว่ามูนไลต์ เปนชื่อนางใน เพราะฉบับอังกฤษไม่ออก ชื่อแขกเหมือนอย่างอาบู ฯ
[๒๖] แปลจากซันไชน์ เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๒๗] แปลจากหาดดีไลต์ เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๒๘] แปลจากไอยดิไลต์ เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๒๙] แปลจากคอรัลลิบส เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๐] แปลจากอาลบาสเตอเนก เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๑] แปลจากซุคาเคน เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๒] แปลมาจากหาตเชน เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๓] แปลมาจากโซลตอเมนต์ เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๔] แปลว่าจากคลัสเตอออฟเปอล เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๕] แปลมาจากวีนัส เปนชื่อนางในเหมอนกันฯ
[๓๖] แปลมาจากเดไลต์ เปนชื่อนางในเหมือนกัน ฯ
[๓๗] ผู้ถือสาสนามหมัด ผู้ที่เปนชาวเมืองโมสเลม ฯ
[๓๘] ภาษาอังกฤษ ๗ วัน เรียกว่าวิกหนึ่ง ฯ
[๓๙] นี้มีในพระราชกำหนดเก่ากฎ ๕๐ กฎหมายเล่ม ๒ น่า ๓๘๑ กับมีเพิ่มเติมอุดหนุนในพระราชกำหนดใหม่กฎ ๓๘ น่า ๔๘๙ นั้นอีก ฯ
[๔๐] เปนชื่อพระอรรคมเหษีของกาหลิบ ฯ
[๔๑] เปนชื่อนางข้าหลวงพระมเหษี จะเรียกแต่อัวดัดก็ได้ นอซาตอลก็ได้ ฯ
[๔๒] เปนเมืองอยู่ในอาหรับ ใกล้ทเลแดง แลติจุดเหนือ ๒๑ ดิกรี ลองติจุด ๔๕ ดิกรี ตวันออกอังกฤษ ฯ
