คำอธิบาย

คำฉันท์มหาชาติ เข้าใจว่าเห็นจะมีทั้ง ๑๓ กัณฑ์ แต่ที่ในหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครรวบรวมได้ไว้ยังไม่ครบ สังเกตดูฉบับที่ได้ไว้ สำนวนแต่งดูเหมือนจะแต่งในรัชกาลที่ ๒ แลที่ ๓ กรุงรัตนโกสินทร์นี้ เปนสำนวนกวีที่แต่งดีทุกกัณฑ์ แต่หาทราบชื่อผู้แต่งได้หมดไม่ ที่ทราบได้บางกัณฑ์เปนสำนวนเจ้านายผู้หญิงทรงพระนิพนธ์ก็มี ดังเช่นคำฉันท์กัณฑ์กุมาร ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านารีรัตนาทรงพิมพ์ประทานตอบแทนผู้ถวายรดน้ำสงกรานต์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๖ ปรากฏว่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๑ พระองค์เจ้าหญิงอุบล กับพระองค์เจ้าหญิงมณฑาช่วยกันทรงแต่ง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านารีรัตนา มีพระประสงค์จะทรงพิมพ์หนังสือประทานตอบแทนผู้ถวายรดน้ำสงกรานต์ใน พ.ศ. ๒๔๖๗ จึงได้จัดเรื่องมัทรีคำฉันท์ พิมพ์ถวายในสมุดเล่มนี้ ต่อจากที่ได้ประทานเมื่อปีกลาย.