เพลงยาวความเก่า
| ๏ แต่วันเห็นมิได้เว้นทิวาหวัง | |
| เสน่ห์ในวรนุชสุดกำลัง | ก่นแต่ตั้งใจคิดคำนึงนาง |
| เจ้าโฉมงามทรามรุ่นจำเริญรัก | จะพิศทรงวงภักตร์ไม่ขัดขวาง |
| โสภาสารพันทั้งสรรพางค์ | งามราวสาวสุรางค์แรมโพยม |
| เห็นหญิงในไตรโลกก็เกือบกึ่ง | กี่แสนนางแต่สักหนึ่งไม่ถึงโฉม |
| ยิ่งกำหนัดนึกตรองปองประโลม | ไม่เห็นท่าแล้วก็โทมฤไทยทวี |
| อันธุระราชการแลงานเย่า | ไม่นำพาฝ่าเฝ้าแต่หมองศรี |
| มิได้สนิทนิทราสักราตรี | แต่สาลีก็ไม่ล่วงลงลำคอ |
| คงจะม้วยเสียเปนแน่ตระหนักนัก | จะผินภักตร์พึ่งใครที่ไหนหนอ |
| เหลือกำลังที่จะรั้งอารมณ์รอ | ฤไทยท้อเห็นไม่ทันถึงวันเชย |
| ชีวาไลยไม่เสียดายเท่าสายสวาดิ์ | จะนิราศมิได้ร่วมเรียงเขนย |
| ฤๅบุพเพผลบุญเราคุ้นเคย | จะทรงกรให้ได้เกยกายสุดา |
| ค่อยอุ่นใจจึงได้จดบทประดิษฐ์ | ถอดจิตรลงให้เห็นเปนเลขา |
| ไม่ใส่กลจนบันทัดล้วนสัจจา | อย่าสงกากินแหนงว่าแกล้งลวง |
| พี่รับขวัญกัลยามาในสาร | ด้วยแดดาลดวงใจนั้นใหญ่หลวง |
| จงเห็นความพิศมัยที่ในทรวง | เอนดูหน้าเถิดอย่าหน่วงเสน่ห์นาน |
| อันจะเฝ้าเนาเดียวนี้เปลี่ยวนัก | ด้วยไร้ผู้อยู่พิทักษ์เปนภูมฐาน |
| เขาจะฉินหมิ่นหมายหลายประการ | เหมือนเยี่ยงอย่างปางบุราณท่านเล่ามา |
| นครินไร้ปิ่นประชาราษฎร์ | พนาวาศไร้พยัคฆ์ซึ่งรักษา |
| ชลาไลยร้างไร้พาลกุมภา | จะเปนท่าคนทำไม่ยำเกรง |
| แม้นมีคู่สู่สมภิรมย์ขวัญ | ได้ป้องกันเจ้ามิให้ใครข่มเหง |
| เปนเขตรขอบขึงขังไม่วังเวง | จะครื้นเครงสรรเสริญเจริญดี |
| ซึ่งพึ่งบุญพ่อแม่นี่แน่น้อง | จะปกครองไปถึงไหนนะโฉมศรี |
| ดังพฤกษาใกล้ท่าชลธี | พยุมาก็จะมีอันตราย |
| จะฝากองค์พงศ์พันธุ์กระนั้นฤๅ | เจ้ามีทรัพย์นับถือเปนเชื้อสาย |
| พอไร้ลงวงศ์วารก็พานคลาย | ไม่มาดหมายรักเจ้าจิรังกาล |
| จงตรึกตรองดูเถิดน้องอย่านึกแหนง | จะโดยซื่อฤๅว่าแกล้งมากล่าวขาน |
| เจ้าเขื่องควรจะประมวญความประมาณ | พี่ช่วยสอนด้วยสงสารแสนทวี |
| พิศมัยในสมรเสมอชีพ | จึงเร่งรีบมาให้รู้อารมณ์พี่ |
| จะร่วมศุขไปจนสิ้นชีวินทรีย์ | มิให้มีอายหน้าประชาชน |
| แม้นเห็นด้วยโดยกลอนสุนทรสนอง | ขอเชิญพร้องตอบรศเจริญผล |
| จะนับทุ่มโมงท่ากว่าจะยล | ในสำเนาเจ้านิพนธ์ให้พี่เอย |
ฯ ๓๒ คำ ฯ
ชมโฉม
| ๏ พิศทรงดังทรงอัปศรสวรรค์ | |
| พิศภักตร์งามภักตร์ดังเพ็ญจันทร์ | สารพันไฝฝ้าไม่ราคิน |
| พิศกรรณกลกลีบประทุมาศ | พิศขนงวงวิลาศดังคันศิลป์ |
| นาสิกยลกลขอกุญชริน | งามเนตรประหนึ่งนิลที่เจียรไน |
| งามสลวยสวยเส้นเกษาสล้าง | จรุงปรางคันธรศสดใส |
| โอษฐเอี่ยมเรี่ยมรอบเปนขอบไร | เมื่อยิ้มแย้มแวมไวทนต์ระยับ |
| พิศสอดุจเส้นสุวรรณวาด | สุดสอาดพร้อมพริ้งทุกสิ่งสรรพ |
| อังษาสวมสร้อยใส่สไบทับ | วิไลยรับมิดเม้นประทุมา |
| ระทวยกรอ่อนนิ้วนขาค้อม | ลมุนลม่อมมารยาตรนี่หนักหนา |
| แต่เบื้องบนจนทั่วถึงบาทา | เห็นงามลบใต้หล้าไม่เทียมทาน |
| แต่วันแรกเรียมยลวิมลภักตร์ | ฤไทยปลงจงรักภิรมย์สมาน |
| ถวิลหวังมิได้เว้นทิวาวาร | ดำริห์การที่จะมอบไมตรีตรง |
| ไม่เหมือนหมายก็ยิ่งหมองกระมลไหม้ | ครั้นเห็นโฉมแล้วก็ให้ตลึงหลง |
| พินิจนั่งตั้งอารมณ์ชมทรง | ยิ่งพิศไหนยิ่งจำนงเสน่ห์นวล |
| ดวงภักตร์ผ่องพาให้จุมพิต | ไม่ขาดคิดจะประคิ่นประคองสงวน |
| ประสานสบเนตรชื่นฤไทยชวน | งามกระบวนนำสวาดิ์ถาวรทวี |
| เจ้าครัดเคร่งเปล่งปลั่งกำลังสาว | ฉวีราวจันทร์จำรัสรัศมี |
| ทั้งถ้อยคำน้ำเสียงซึ่งพาที | เสนาะในใจพี่ทุกสิ่งอัน |
| ยิ่งภูลเพิ่มประดิพัทธสามิภักดิ์ | เห็นควรรักควรร่วมภิรมย์ขวัญ |
| ควรถนอมแนบสนิทติดพัน | ไม่เคลื่อนกรคลายกันให้เอกา |
| จึงจะสมด้วยโฉมประโลมจิตร | คนึงคิดก็ยิ่งให้ละห้อยหา |
| กี่ปีล่วงแต่ที่หน่วงเสน่ห์มา | จนสุดกลั้นแล้วจึงกล้าสุนทรกลอน |
| เมื่อสู่ขอต่อชนกก็ยกให้ | ความยินดีที่จะได้ดวงสมร |
| คอยสดับข่าวคดีที่บิดร | จะพาโฉมอรชรมาให้ชม |
| ครั้นคอยหายหลายผัดมนัศแหนง | ชรอยแกล้งลวงเล่นให้เห็นสม |
| ว่าเดือนนี้สิจะมาสมาคม | สู้ทนตรมไปอิกคราวก็เปล่าไป |
| เห็นผิดนัดนานเนิ่นเกินกำหนด | ไปเตือนซ้ำซ้ำปดว่าป่วยไข้ |
| ต้องโกรธขึ้งตึงตัดขัดฤไทย | กว่าจะได้สมจิตรเจตนา |
| หากกุศลที่ได้ทำนำสนอง | จึงได้ช่องเชยชิดขนิษฐา |
| เปนความสัตย์เหมือนหนึ่งวัจนามา | จะเห็นว่าพิศมัยฤๅไม่เอย |
ฯ ๓๐ คำ ฯ
เกี้ยว
| ๏ โฉมสวรรค์สรรค์ทรงประเสริฐศรี | |
| พี่รักคอยแต่ยังน้อยดรุณี | ให้เห็นดีสารพัดจะพึงชม |
| ทุกค่ำเช้าเฝ้าพินิจด้วยพิศมัย | เพราะอยู่ใกล้กันกับนางแต่ปางปฐม |
| แต่ตรอมใจด้วยมิได้สมาคม | กรรมระดมดลพรากให้จากกัน |
| มาไกลนางทุกข์ที่ห่างไม่เห็นภักตร์ | ไหนจะแสนแน่นหนักมโนกระสัน |
| คนึงโฉมแล้วค่อยชื่นทุกคืนวัน | เฝ้าใฝ่ฝันว่าได้แนบถนอมนอน |
| ฤๅวันใดกลับไปยลวิมลภักตร์ | ยิ่งมากมุ่งความสมัคหมายสมร |
| แต่เช่นนี้นี่เปนนิจนิรันดร | ดังเพลิงลามความร้อนนั้นเหลือแรง |
| ครั้งพบเจ้าเล่าจะแจ้งว่าจงสวาดิ์ | แต่ขยับแล้วขยาดไม่อาจแถลง |
| แม้นปรานีก็จะดีโดยแสดง | ฉวยว่าโกรธสิเหมือนแกล้งประจานตน |
| เพราะเท่านี้แลจึงหน่วงเสน่ห์นิ่ง | สุดยากยิ่งสารพัดจะขัดสน |
| สู้ห้ามใจก็ไม่ฟังเฝ้ากังวล | ให้ร้อนรนแต่จะลอบประโลมนวล |
| จะปฤกษาหาผู้ให้ชูช่วย | ไม่เห็นด้วยจะยิ่งแซ่สนั่นสรวล |
| ก็แจ้งจิตรดอกว่าคิดนี้ไม่ควร | แต่ความรักกลแต่กวนให้ก่อการ |
| เฝ้าเพียรตรองหาช่องจะชมชื่น | ปัญญาเดียวเคี่ยวขืนจะหมายสมาน |
| คิดไม่สมก็ยิ่งแสนแค้นรำคาญ | เปนช้านานแล้วแต่กลั้นที่ความตรอม |
| เห็นจะม้วยเสียด้วยโรคที่โศกรัก | จนเผือดภักตร์ผิดรูปเพราะซูบผอม |
| ทวีทุกข์ทับถมระงมงอน | สุดจะออมอดกลั้นอยู่ฉันใด |
| เห็นสิ้นท่าที่จะหาซึ่งโอกาศ | จึงสามารถเสี่ยงสารมาขานไข |
| ทุกคำควรเลือกล้วนที่จริงใจ | ไม่เศกแสร้งสรรใส่พอสมกลอน |
| ขอฝากจิตรมาสนิทเสน่ห์น้อง | ขอฝากกรมาตระกองโฉมสมร |
| ขอฝากนาสาสูบคันธจร | ขอฝากโอษฐมาชะอ้อนให้เอนดู |
| จงปรานีชี้ช่องให้ชื่นชิด | พี่คุ้นเคยดอกอย่าคิดสิ่งอดสู |
| สงสารพี่เถิดที่มีกตัญญู | จนสุดรู้ก็ยังรักไม่แรมคลาย |
| แม้นขนิษฐ์แนะปฤษณานัด | ที่โหยหาสาหัสจะพลันหาย |
| ถึงต้องไภยก็มิได้เสียดายกาย | เพราะเหมือนมาดที่พี่หมายสุมามาลย์ |
| จะรีบลอบไปประโลมโฉมชแล่ม | อย่ารื้อริว่าจะแรมภิรมย์สมาน |
| จะครองกันไปจนวันทำลายปราณ | ไม่คิดอ่านหาอื่นมาชื่นชม |
| ที่ทัดเทียบเปรียบแม่แต่ละอย่าง | จะเปนบ้างก็แต่ที่เคยมีถม |
| พออาไศรยใช้สอยการระดม | ไม่นิยมเยี่ยงคู่อันเคียงควร |
| ประหนึ่งน้องสิ่งไหนไม่เดียดฉัน | สารพันสมภักตร์ศักดิ์สงวน |
| มิตรจิตรขอให้มิตรใจประมวญ | อย่าเรรวนรอนรักให้ราวัน |
| ไม่เมตตาก็เหมือนฆ่าชีวิตรพี่ | บาปจะมีตามตอมนะจอมขวัญ |
| ถึงสิ้นบุญพี่ในเบื้องปัจจุบัน | คงจะมั่นหมายสวาดิ์ทุกชาติ์เอย |
ฯ ๓๔ คำ ฯ
| ๏ อนิจาน้อยฤๅใจกระไรสมร | |
| ไม่มีเรื่องเคืองขัดถึงตัดรอน | มามึนตึงบึงบอนไม่เบิกบาน |
| ซึ่งแรกเริ่มรักกันนั้นไฉน | ยังมิได้ว่ากล่าวให้ร้าวฉาน |
| แต่กล่อมเกลี้ยงเลี้ยงน้องมานมนาน | สิ่งสำราญอย่างไรไม่โรยรา |
| ไฉนหนอมีข้อเจ้าเคืองคิด | อนาถจิตรน้อยใจพี่หนักหนา |
| จะนั่งนอนมิรู้สิ้นที่จินตนา | โอ้สุดาใจด่วนไม่ควรเลย |
| ฤๅเจ้าเคืองเรื่องพี่มีมากมิตร | เปนไปบ้างข้างขนิษฐ์ประหนึ่งเฉย |
| โดยกระนั้นความสวาดิ์ไม่ขาดเคย | นิจาเอ๋ยเมื่อยังมีไมตรีตรง |
| ถึงแปลกปลื้มก็ไม่ลืมเสน่ห์น้อง | หากเจ้าของเคืองคิดเปนพิศม์สง |
| ไม่แจ่มภักตร์เยื้อนพจนาจำนง | จะสำคัญมั่นคงว่าใจจาง |
| ฤๅอริฤษยามาเสี้ยมสอน | ให้สมรเจ้าหมองอารมณ์หมาง |
| จงบอกหน่อยเถิดอย่าน้อยฤไทยนาง | เขาชี้ทางยกโทษพี่ฉันใด |
| ชรอยเจ้าหลงเล่ห์เปสุญวาท | ฤๅฉลาดเล็งเห็นเปนไฉน |
| จึงหวนจิตรคิดอางขนางใจ | ซึ่งรักใคร่ผูกพันมาพลันคลาย |
| ทำเฉยเชือนเหมือนจะชังเสียทั้งชาติ์ | นึกปลาดใจอยู่ไม่รู้หาย |
| ถึงพานพบหลบภักตร์ไม่ทักทาย | ลืมละลายคำสัตย์ที่ปัฏิญาณ |
| พี่นี้รักลักเรียกประโลมถาม | ขอทราบความที่ตรงนางเจ้าหมางสมาน |
| ควรฤๅพรางมิได้แพร่งให้แจ้งการ | เราวิจารณ์ไม่ประจักษ์น้ำใจจริง |
| สิ่งไหนชั่วหนอที่ตัวกระทำผิด | สักหน่อยนิดซึ่งไม่สมอารมณ์หญิง |
| จึงสุดแสนแค้นคั่งเฝ้าชังชิง | เคราะห์จริงจริงมาประจวบให้จำเปน |
| ยิ่งเดือดดาลในกระมลทนเทวศ | เพราะตรองหาสาเหตุไม่เล็งเห็น |
| เพียงอุราจะรานร้าวทุกเช้าเย็น | สุชลกระเดนด้วยว่าชายไม่หน่ายชม |
| อันน้ำจิตรพิศมัยนั้นใหญ่หลวง | ชำแหละทรวงได้เปนซีกจะเห็นสม |
| ไม่เชื่อพี่แล้วมามีแต่โกรธตรม | สักนิดเรื่องเจ้าก็ล่มอาไลยแล |
| โอ้ก่อนไรมิได้เคยเลยนะน้อง | ถึงเคืองข้องฉันใดไม่ห่างแห |
| นี่จริตผิดสำนวนเห็นปรวนแปร | ตระหนักแน่ว่าเจ้าขาดสวาดิ์กัน |
| อนิจาตัดใจได้ง่ายง่าย | ไม่บรรยายข้อหาที่หุนหัน |
| เมื่อไม่มีผิดจริงสักสิ่งอัน | เหมือนหักก้านบุษบันไม่ไว้ใย |
| กินรินจากถิ่นยังสั่งถ้ำ | ปักษาซ้ำรู้สั่งที่อาไศรย |
| พิรุณรู้สั่งฟ้าด้วยอาไลย | แต่น้ำใจเจ้าไม่สั่งพี่บ้างเลย |
| มาเด็ดได้ไม่อาไลยที่ในสวาดิ์ | ฤๅสูญสิ้นสันนิวาศนะอกเอ๋ย |
| จะล่วงลับไม่กลับคืนมาชื่นเชย | คิดถึงเคยร่วมแท่นแสนเสียดาย |
| เสียดายจิตรเจ้าสนิทเสน่ห์พี่ | ไม่น่าที่แรงรักจะหักหาย |
| เสียดายองค์แอบอุ่นลมุนกาย | เสียดายโอษฐอภิปรายเสนาะนวล |
| ถึงแสนทุกข์ก็บันเทาให้เศร้าสร่าง | เสียดายปรางปรุงพรรณสุคันธ์หวน |
| เสียดายเนตรงามเยื้องชำเลืองยวน | เสียดายกระบวนเบี่ยงสบัดสัมผัสกร |
| จะโรยร้างห่างรักไม่รั้งคิด | จงพินิจถ้อยคำที่กำศร |
| แล้วสอบไล่ใคร่ครวญสำนวนกลอน | แม้นขืนรอนรักร่ำก็จำตาย |
| ไม่ปรานีพี่ผู้มุ่งบำรุงขวัญ | จะดึงดันดาลเดือดไม่เหือดหาย |
| เหมือนหาญหักเอาด้วยจักรนารายน์กำจาย | กายินทรีย์พี่ให้วายชีวาเอย |
ฯ ๔๐ คำ ฯ
| ๏ โอ้อาวรณ์สมรมิตรขนิษฐา | |
| เพราะประมาทจึงได้คลาศอุราคลา | ทุกทิวาพี่เทวศทวีตรอม |
| เคยเคียงภักตร์พิศวาศไสยาศน์แอบ | แม้นยิ่งหนาวเจ้ายิ่งแนบพี่ยิ่งถนอม |
| ไม่เดียดฉันเพราะเจ้ามั่นมโนประนอม | ข้างฝ่ายพี่นี้ก็น้อมเสน่ห์นวล |
| แม้นยามสรงยามเสพกระยาหาร | พูดพิไรให้สำราญสำรวลสรวล |
| ยามสบายก็เคยย้ายกระบวนยวน | โอ้ยามช้ำก็ได้ชวนให้เปรมปรีดิ์ |
| จะไปไหนตามติดไม่บิดพริ้ว | อันก้อยน้องคล้องนิ้วขนิษฐ์พี่ |
| ไม่ขวยอายว่าเปนชายกับสัตรี | เพราะถ้อยทีต่างรักเหมือนร่วมวงศ์ |
| พี่ก็หมายจะใคร่มอบไมตรีมิตร | แต่กีดนิดหนึ่งไม่สมอารมณ์ประสงค์ |
| เฝ้ารอรอก็จนเริศนิราศองค์ | เพราะเวรกรรมจำจงให้จำจร |
| โอ้จากมาได้แต่ผ้าไว้ต่างภักตร์ | พอบันเทาเศร้ารักที่แรมสมร |
| ยามไสยาศน์แผ่พาดอุรานอน | ถึงแสนร้อนก็ไม่ร้างให้ห่างกาย |
| ได้เชยชูอยู่แต่ผ้าอุส่าห์สงวน | ยังหอมหวนกลิ่นไอมิใคร่หาย |
| โออนาถนึกถึงนุชสุดเสียดาย | น่าตีตนเสียให้ตายด้วยน้อยใจ |
| อยู่กับหัดถ์ยังให้พลัดไปพลันห่าง | ถึงตามเพียรก็เห็นพ่างจะตักไษย |
| แต่ท่วงทีนั้นยังมีซึ่งเยื่อใย | แสนอาไลยฤๅจะลอบประโลมลอง |
| ฉวยพลั้งท่าก็จะพากันเผือดภักตร์ | สงสารศักดิ์สองเราจะเศร้าหมอง |
| ทำไฉนหนอจะได้คืนประคอง | อยู่ร่วมเตียงเคียงสองเขนยนอน |
| ได้ใครหนอพอจะรับธุระรัก | ช่วยสื่อชักชิดชมภิรมย์สมร |
| จะขอบคุณไปทุกวันนิรันดร | ซึ่งดับร้อนโรคเรื้ออุราเรา |
| ความกระสันแสนโศกในทรวงพี่ | โอ้ครั้งนี้ประหนึ่งเนื่องเรื่องอิเหนา |
| เสน่ห์นุชบุษบาไม่บางเบา | ซ้ำได้ต้องน้องท้าวเมื่อเสี่ยงเทียน |
| ครั้นนางเสร็จไหว้พระต้องจำพราก | ถึงตัวจากกันก็ได้สไบเปลี่ยน |
| มานานหน่อยค่อยคิดสนิทเนียน | ทำพากเพียรเผาเมืองแล้วลักมา |
| แต่ตัวพี่ไร้ผู้จะคู่คิด | เหมือนน้ำท่วมปากปิดไม่อาจอ้า |
| ครั้นจะแจ้งแพร่งพรายหลายหูตา | สงสารหน้าขนิษฐ์น้อยจะพลอยอาย |
| แต่เรรวนป่วนรักนี้หนักหนา | ยิ่งนานมาก็ยิ่งภูลประมูลหมาย |
| แกล้งลืมเลยเฉยขังหวังให้คลาย | ก็มิฟังขืนฟายสุชลตรอง |
| ไม่เห็นใครจะให้มอบไมตรีสมาน | จะพึ่งได้ก็เพียงสารนุสนธิ์สนอง |
| จึงประมวญสวาดิ์หมายลงลายจำลอง | มาแอบอ้อนวอนน้องด้วยน้ำนวล |
| แม้นชอบผิดคิดหน้ากันหน่อยเหนอ | เอนดูพี่นะอย่าเพ่อทำหุนหวน |
| แต่หลังนั้นฉันใดจงใคร่ครวญ | ให้รอบคอบสอบสวนกับสารา |
| ซึ่งโอหังบังคับนี้รับผิด | ตามแต่จิตรจะประสงค์ที่โทษา |
| แม้นสิ้นโกรธโปรดกลับนับภักตรา | เหมือนช่วยชีพพอให้ช้าซึ่งวันวาย |
| หนึ่งข้อคิดเกรงคาวจะกล่าวกลุ้ม | พี่เห็นพอห่อหุ้มให้ห่างหาย |
| ใช่จะหลอกล่อเล่นให้เปนลาย | ขอมอบกายมอบจิตรสนิทนาน |
| ทั้งชั่วนี้ชั่วน่าอย่ารู้หน่าย | จะเวียนว่ายอยู่ในวัฏสงสาร |
| แม้นเกิดไหนขอให้พบสบสำราญ | ให้สมการสมภักตร์ที่เพียงกัน |
| หนึ่งพี่ขอข้อไหนแม้นแหนงถ้อย | อย่านิ่งน้อยใจรังเกียจเดียดฉัน |
| จงชี้แจงมาให้แจ้งสิ่งสำคัญ | จะนับวันคอยสดับคดีเอย |
ฯ ๔๐ คำ ฯ
| ๏ งามสงวนควรคิดคำนึงถึง | |
| จะพิศไหนก็วิไลยลานตลึง | ใครยลนางอย่างประหนึ่งให้เร่งรัก |
| ศรีสวัสดิ์แต่พี่ทัศนาสมร | อาวรณ์เวียนวิตกเพียงอกหัก |
| ด้วยโฉมน้องต้องไนยเนตรนัก | เจตนาสามิภักดิ์ไม่เคลื่อนคลาย |
| แต่สถานที่สถิตย์ขนิษฐนาฏ | อันหน้าไหนจะไปมาดพิมานหมาย |
| เช่นมนุษย์นี้เห็นสุดกรตะกาย | โอ้อกตนกับกระต่ายเห็นต้องกัน |
| ศศิธรนี้บ่ห่อนเสน่ห์นึก | ก่นแต่คึกคิดแค่นแสนกระสัน |
| ไม่เว้นว่างวายรักเลยสักวัน | อันตัวเจ้าเปรียบจันทร์ไม่เห็นใจ |
| ถวิลหวังจะใคร่สั่งสื่อกระซิบ | แล้วขยั้นครั้นเขาหยิบก็โทษใหญ่ |
| ทั้งจะพาภักตร์น้องให้หมองไป | ทั้งเกรงไภยด้วยมิควรจะลวนลาม |
| ไหนจะเจ็บที่ใครแจ้งจะแกล้งสรวล | ไม่คู่ควรจะมาให้ผู้ใดหยาม |
| ครั้นจะงดง่ายง่ายเสียดายงาม | ใจเปนสองตรองความลังเลใจ |
| ไปหาผู้รู้วิชาสามัญเพศ | ให้ชี้เหตุว่าเปนเคราะห์จำเภาะไฉน |
| เคราะห์เดือนปีนั้นก็ดีทุกสิ่งไป | เคราะห์ด้วยรักหนักในพนิดา |
| เมื่อวันพบสบภักตร์ก็จวนค่ำ | ได้แต่เนตรให้ช่วยนำเสนหา |
| แทนขันหมากเหมือนพี่มั่นต่อกัลยา | พอให้แจ้งกิจาที่จำนง |
| แล้วคะเนในจริตขนิษฐา | เหมือนจะปรานีสมอารมณ์ประสงค์ |
| ยิ่งปีติดังหนึ่งกรได้ช้อนองค์ | ด้วยสำคัญคิดว่าคงประจักษ์ใจ |
| เมื่อปะกันน้องอัญชลีพี่ | ด้วยภักดียิ้มแย้มแจ่มใส |
| จะเอื้อนอรรถออกมั่งก็นั่งไกล | ทั้งมากหน้าข้าไทยต้องจำจน |
| ครั้นขวัญตาลากลับไปลับภักตร์ | อกจะหักเสียไม่รู้กี่ร้อยหน |
| สู้ฝ่าฝืนยืนตรงดำรงสกนธ์ | มานอนทนทุกข์แทบทำลายกาย |
| ความสวาดิ์ที่หวังยังไม่เห็น | ว่าจะเปนเสร็จสมอารมณ์หมาย |
| จะนิ่งไว้ไหนก็ตนไม่พ้นตาย | จึงนิพันธ์บรรยายไปตามบุญ |
| ด้วยโรครักหนักใจในครั้งนี้ | อันตัวพี่สิ้นสุดผู้อุดหนุน |
| ยังเห็นแต่ขนิษฐาจะการุญ | จึงกล่าวสุนทรคดีมาชี้แจง |
| ใช่จะแต่งลิ้นลมมาหลอกหลอน | เอาสิ่งสัตย์เปนอักษรมาแจ้งแถลง |
| เชิญสมรรับสมานสารแสดง | อย่างหน่วงแหนงถ้อยเท็จทำสเทิน |
| ประการใดในลักษณ์จำลองสนอง | แม้นขัดข้องแล้วอย่าหมางระคางเขิน |
| พิศมัยอยู่เสมอจะเผลอเพลิน | ถ้าเหลือเกินก็จงให้อไภยเอย |
ฯ ๓๐ คำ ฯ
| ๏ ได้สดับกิติศัพท์เขาแซ่สรวล | |
| หน่วงมโนมิได้แหนงอนงค์นวล | ไม่เห็นข้อที่ควรจะเคืองใจ |
| เขายิ่งแย้มให้ได้ยินไม่สิ้นสุด | เอ๊ะนี่นุชจะสลัดความสัตย์ไฉน |
| สืบสังเกตไปก็จริงทุกสิ่งไป | ทั้งปลาดอยู่ที่ในจริตนาง |
| แจ้งถนัดโทมนัศทวีนัก | เสียแรงรักหนอขนิษฐ์ช่างคิดขนาง |
| แกล้งกลบคาวกล่าวคำอำพราง | สำนวนสำเนาเข้าอย่างเหมือนกากี |
| ไม่รู้เช่นว่าจะเปนดังนี้หนอ | น่าหัวร่อนี่กะไรช่างใส่สี |
| รู้สึกตัวกลัวผิดคิดไม่ดี | จึงทำทีทอดสนิทเปนชิดชม |
| พูดเฉยภักตร์รักพี่นั้นที่สุด | สัพยอกหยอกยุดให้เห็นสม |
| ฉอเลาะลอดกอดเกี้ยวเข้าเกลียวกลม | จะได้งมอยู่ว่ารักเชลยใจ |
| ก็สมคิดเชื่อนางเจ้าช่างเกลื่อน | หากผู้อื่นเขาเอื้อนจึงสงไสย |
| อนิจาจิตรนางช่างกะไร | ไม่เกรงกรรมทำได้หนอบังอร |
| กระนั้นสิเจ้าจึงหน่ายเสน่ห์พี่ | ทำท่วงทีแชเชือนไม่เหมือนก่อน |
| เราหักห้ามตามประสายังอาวรณ์ | แต่สมรเจ้าไม่ฟังกำลังมัว |
| เสียแรงเราหมายมุ่งบำรุงสวาดิ์ | ไม่รู้เช่นเลยว่าชาติ์เปนคนชั่ว |
| ละเลิงเหลิงจิตรกล้าชล่าตัว | จนเห็นทั่วสุดแต่ที่ใครมีตา |
| เสียดายสัตย์ที่ได้ปัฏิญาณไว้ | เมื่อเนาในร่วมห้องเสนหา |
| เสียดายภักตร์เหมือนเอารักชโลมทา | เสียดายทรงโสภามาหมองมอม |
| ดังมะเดื่อแดงดีด้วยสีสด | ใครไม่รู้ก็ว่ารศคงหวานหอม |
| ข้างในมีแมลงหวี่มาเวียนตอม | ต่อสุกงอมจึงได้ทราบว่าสาธารณ์ |
| เสียดายนามแลตระกูลประยูรยศ | จะปรากฎไม่รู้สิ้นเอาวสาน |
| สัตรีชั่วมิได้กลัวนรกานต์ | จึงริอ่านด้วยประมาทบังอาจองค์ |
| นี่แน่นางในแผ่นดินไม่สิ้นหญ้า | ประหนึ่งเจ้าเราพอหาสมประสงค์ |
| ทุจริตจิตรใจไม่ซื่อตรง | โดยทนงโอหังลำพังตน |
| ไม่สมัคแล้วไม่รักพยาบาท | จะอนุญาตแลกส่วนกุศลผล |
| เทพทั่วสามภพจบสกล | เชิญช่วยยลเปนพยานให้แม่นยำ |
| อันนางนี้นี่เสน่ห์ถนอมไว้ | เมื่อป่วยไข้ได้เปนที่อุปถัมภ์ |
| บัดนี้มีผู้รักมาชักนำ | จะหลั่งน้ำษิโณทกอุทิศทาน |
| ซึ่งบริจาคนุชนางนี้อย่างยิ่ง | จงเสร็จสิ่งสรรพกิจพิศถาน |
| อนึ่งจงเปนปัจจัยไปนิพพาน | ให้สมวจีปณิธานเราเถิดเอย |
ฯ ๓๐ คำ ฯ
ภ้อ
| ๏ โอ้รำพึงก็ไม่ผิดที่คิดหมาย | |
| ชะกะไรใจหญิงยิ่งกว่าชาย | เล่นอุบายล้วนเอาแบบเปนแยบยนต์ |
| เราเชื่อใจมิได้แจ้งน้ำจิตรเจ้า | เฝ้าสั่งแล้วสอนเล่าสักร้อยหน |
| เหมือนหนึ่งสอนท่อนไม้มิใช่คน | ค่ำลงบ่นกันเหมือนบ้าทั้งตาปี |
| เห็นโกรธใหญ่ให้สัญญานึกน่าเชื่อ | ครั้นเช้าเบื่อไม่ทันบ่ายก็หน่ายหนี |
| ผิดสังเกตเห็นว่าเหตุจะพึงมี | ทำเช่นนี้อยู่เปนนิจน่าอัศจรรย์ |
| ได้ตำราไหนมาเรียนแนบเนียนนัก | ฤๅใครใช้ให้ใครชักจึงเหหัน |
| ฟังลมเขามาทำขึงดื้อดึงดัน | ที่พูดกันไว้เปนแน่ก็แปรแปลง |
| นี่แน่นางเชื่อไหนก็ให้สนิท | เจ้าปลงจิตรให้เปนหนึ่งอย่าพึงแหนง |
| มิใช่เล็กไม่รู้เท่าจึงเฝ้าแคลง | แม้นตรองจริงก็จะแจ้งประจักษ์ใจ |
| ขอให้บอกออกเนื้อความอย่าขามคิด | จะปกปิดอ้ำอึ้งไปถึงไหน |
| ทำจะเยื้อนแล้วขยักกระอักกระไอ | แบ่งเปนไนยให้เรานึกสำเนาเดา |
| ลางเวลาก็เห็นหล่อนหย่อนลงให้ | ครั้นไปไปก็กลับพลิกเอาอิกเล่า |
| จะทำโพยโดยอำนาจดูลาดเลา | เครื่องจะเศร้าใจทั้งสองไม่ต้องการ |
| เราก็ได้ใคร่ครวญใช่หวนหุน | หวังให้คุ้นเคยภักตร์สมัคสมาน |
| จะร่ำไปก็เหมือนแกล้งแสร้งประจาน | ความรำคาญศับอกอยู่อัตรา |
| ข้อที่งามความที่ดีก็มีมั่ง | ข้อที่แฝงแกล้งไม่ฟังก็หนักหนา |
| บุญก็ทำกรรมก็สร้างทุกเวลา | อันคุณโทษนั้นเห็นท่าไม่เท่าเทียม |
| สิ่งนั้นดีสิ่งนี้ชั่วก็รู้ชัด | แต่หากขัดใจระคายเพราะอายเหนียม |
| จะเข้าชิดคิดตระหนี่กระดี้กระเดียม | แสร้งสงบซบเสงี่ยมจนเกินงาม |
| ทีเพื่อนเล่นกันออกร่าเจียวหนาน้อง | ดูทำนองเห็นเรานิ่งก็ยิ่งหยาม |
| แกล้งหลอกล้อล่อให้ฤไทยลาม | สิ่งไหนห้ามก็ยิ่งหาเอามาทำ |
| กำลังเพลินเดินไปพบแล้วหลบภักตร์ | วิ่งไม่ทันขันนักนั่งหน้าคว่ำ |
| สำรวมเคร่งเหมือนท่านขรัวที่กลัวกรรม | จะกล่าวคำก็ค่อยค่อยอยู่ในคอ |
| ไม่รู้เท่าฤๅเขาแดกจึงขืนดื้อ | ชะช่างซื่อเสียทุกสิ่งเจียวจริงหนอ |
| ทำหูตึงขึงตัวเหมือนหัวตอ | แกล้งลองล้อก็ไม่เหลียวมาแลดู |
| เพียรจนตายก็ไม่ต้องในตาชอบ | ถึงปล้ำปลอบไปก็เปล่าไม่เข้าหู |
| เพราะรู้เช่นเห็นชัดเปนศัตรู | แต่จนอยู่จำมาสมาคม |
| เสียไม่ได้กลัวจะด่าต้องหน้าด้าน | ทำปากหวานแก้ไขแต่ใจขม |
| ช่างลวงล่อให้เราหลงปลงอารมณ์ | สนิทสนมมิได้แหนงแคลงมโน |
| จริงนะเชื่อไม่รู้เชิงเจ้าชัดชัด | เห็นให้สัตย์กันสดสดหมดโทโส |
| กินลูกยอของน้องจนท้องโร | เห็นยิ่งโง่แล้วกะไรมิให้เงย |
| ที่เราบอกออกบั้งคอยสังกัด | สารพัดเปนมุสานิจาเอ๋ย |
| ช่างฉลาดกะไรล้นไปจนเลย | พี่ก็เคยเลี้ยงรักมานักนาง |
| ไม่เช้าช้ำค่ำชื่นอยู่เช่นนี้ | พูดกันทีหนึ่งก็สิ้นราคินขนาง |
| ไม่เหมือนเจ้าใจแขงแต่แกล้งพราง | กลัวไม่หายอายไม่ห่างเลยจริงจริง |
| ชรอยเทพธิดาลงมาเกิด | มิเสียทีที่กำเนิดเปนนางหญิง |
| เห็นหน้าชายแล้วให้ตั้งแต่ชังชิง | ขยับวิ่งหวาดผวาไปท่าเดียว |
| ขัดอยู่นิดคิดอยู่หน่อยอยู่ในสำนัก | ต้องข่มขืนฝืนภักตร์ได้เพียงประเดี๋ยว |
| ความรำคาญนั่งนานดูหน้าเซียว | แต่พอเหลียวก็ค่อยเลี่ยงเบี่ยงให้บัง |
| ทีจะไปใจร้อนไม่รอช้า | ทีจะมาอ้อยสร้อยท้อถอยหลัง |
| ไถลเลื่อนเชือนช้าละล้าละลัง | เที่ยวแวะนั่งเสียพอให้น้ำใจเย็น |
| มาหาเราเปรียบเหมือนเข้ามาติดคุก | ระทมทุกข์คับแค้นนั้นแสนเข็ญ |
| ไหนจะใช้เหนื่อยน่าน้ำตากระเดน | ยิ่งกว่าเปนทาษีมีค่าตัว |
| สงสารนักนฤมลมาทนทุกข์ | แม้นมีศุขอยู่มั่งจะยังชั่ว |
| นี่เฝ้าโกรธร่ำไปจึงไม่กลัว | แกล้งเลยยั่วเสียให้ใหญ่สาใจเธอ |
| ดูตึงตังคลั่งเล่นเหมือนเช่นบ้า | แม้นต่อว่าหลอกให้ว่าใจเผลอ |
| ช่างเปนไรไยมิงานทยานทะเยอ | รำพรรณเพ้อไปไม่เหนื่อยก็แล้วไป |
| จริงดอกเจ้าเฝ้าแต่ว่าเพราะหวังรัก | เจ้าเกลียดนักก็เพราะกรรมจะทำไฉน |
| ไม่รู้แห่งบนบานประการใด | เปนขัดสนจนใจจริงจริงเจียว |
| โอ้หยาบหน่อยมิได้เหน็บให้เจ็บจิตร | นี่เนื้อนิดมิได้ทำให้ช้ำเขียว |
| สู้ถนอมรักนางนั้นอย่างเดียว | พูดก็เหมือนแก้เกี้ยวโกหกกัน |
| ใจเราถือซื่อสัตย์สุจริต | มิได้คิดพาทีใส่สีสัน |
| เจ้าอิกรับแล้วยังเลี่ยงไม่เที่ยงธรรม์ | เพราะสำคัญหลายอย่างแต่พรางเรา |
| บอกเท่าไรว่าให้เจ้าเอาจริงแจ้ง | นิ่งเสียแกล้งผัดเจ้าล่อพอรู้เท่า |
| ทำเรียบร้อยหน่อยแล้วเรื่อยทำเฉื่อยเอา | เห็นว่าเจ้านี้จะบวชพี่เอาบุญ |
| เสียแรงหวังฝังฝากไมตรียืด | มาจำจืดจากกันเพราะหันหุน |
| ซึ่งเจ้าแสร้งแกล้งว่ายังการุญ | พี่ขอบคุณแต่เห็นขันพันทวี |
| ด้วยวิ่งซุนซุกซ่อนกันซึ่งซึ่ง | ทำเหมือนหนึ่งตัวเราเปนเจ้าหนี้ |
| ฤๅเกลียดอายขายหน้าจงพาที | ไม่ข่มขี่ขัดคอดอกหนอนาง |
| พี่ก็รู้ดอกว่ารูปไม่สะสวย | ไม่สมด้วยโฉมเจ้าจึงเฝ้าหมาง |
| ขอว่าหน่อยนะอย่าคอยเคืองระคาง | ไยมิสางสืบสวนจึงด่วนมา |
| เออฉุกจิตรคิดรำคาญเมื่อปานนี้ | กลับเปนพรหมจารีได้อิกฤๅหนา |
| ฤๅเสียให้เพียงเท่านั้นกันนินทา | จะอยากหย่าลองอยู่ดูลอยลอย |
| ไม่มีลูกมีผัวทำตัวเปล่า | ขี้เกียจเฝ้าให้ผู้ใดมาใช้สอย |
| ใครไม่บ่นหงุดหงิดตะบิดตะบอย | เปนหม้ายหน่อยหนึ่งไม่เน่าสิ่งไหนไป |
| ไม่สมนึกเช่นนั้นฤๅขวัญเนตร | จึงเปนเหตุไม่รู้จบสงบได้ |
| ทุกวันนี้คิดอ่านประการใด | ที่จะให้สมจิตรเจ้าคิดปอง |
| แต่เห็นอยู่ว่าเจ้ายังกำลังสาว | ถึงอยู่ไหนก็ไม่หนาวอย่านึกหมอง |
| เมื่อไรเล่าเจ้าตรึกจะสมตรอง | เอนดูน้องจะได้ซาที่อาวรณ์ |
| แต่เดี๋ยวนี้นี่เจ้ายังไม่หวังได้ | ต้องจำใจจำดีด้วยพี่ก่อน |
| ไม่ควรด่วนเด็ดสวาดิ์ให้ขาดรอน | เพราะยังนอนแนบสนิทพี่ชิดชม |
| เราก็แจ้งว่าน้ำใจไม่สมัค | ข่มเหงหักข่มขู่ให้สู่สม |
| เรียกมาใกล้กิริยาระอาระอม | ผ้านุ่งห่มเห็นแต่ชั่งระวังเวียน |
| ทั้งเส้นสายสารพัดจะขัดแขง | บิดเบือนแบ่งเกียจกันทำหันเหียน |
| สงบหงอยม่อยหมอบเจียนละเมียน | กลัวจะเฆี่ยนฤๅจะฆ่าหน้าตาตึง |
| จะต่อเนตรก็ไม่นานรำคาญเนตร | แสนสมเพชที่ไม่พูดช่างบูดบึ้ง |
| เฝ้าตรอมใจอะไรจริงนิ่งตลึง | ฤๅรำพึงภาวนารักษาตัว |
| จนถามไถ่ก็มิใคร่จะตอบถ้อย | แกล้งทำขันก็ไม่ค่อยจะยิ้มหัว |
| แต่แรกรักหักจิตรไม่คิดกลัว | เห็นจักรหลอกเปนดอกบัวก็เร่อมา |
| ครั้นเห็นชัดสิเมื่อพลัดเข้าติดติ้ง | จะถอนทิ้งก็ไม่ขาดเหมือนปราถนา |
| ซังตายต้องแสร้งศุขทุกเวลา | เห็นใจชัดสนัดหน้าครั้งนี้จริง |
| จะพูดภ้อต่อไปไม่ได้แล้ว | โอ้น้องแก้วตั้งแต่นี้พี่จะนิ่ง |
| จนคำน้อยก็ไม่ล่วงไปท้วงติง | จงหาศุขเถิดทุกสิ่งให้สมใจ |
| เจ้าก็ลั่นวาจาให้ปรากฎ | ไม่อาไลยในรศพิศมัย |
| เปนสูญสิ้นชิ้นเชื้อเยื่อใย | ก็แล้วไปแต่พอแจ้งจะได้จำ |
| ทีหลังต้องก็จะร้องให้คนช่วย | เข็ดจนม้วยแล้วไม่เสือกเถลือกถลำ |
| พี่จะช่วยสอนให้จงไปทำ | เทอุทกหกคว่ำคะนนลง |
| พิศถานเสียให้พ้นที่ทนทุกข์ | ที่ไหนศุขก็ให้สมอารมณ์ประสงค์ |
| เปนอันขาดชาติ์น่าอย่าจำนง | เสน่ห์ปลงชายชั่วเช่นตัวเรา |
| อโหสิต่อกันเสียวันนี้ | อย่าให้มีเลยนะโทษที่โกรธเจ้า |
| เอนดูด้วยเถิดจงช่วยให้บาปเบา | ได้เคี่ยวเข็นเย็นเช้ามานานนม |
| พี่เข็ดหลาบแล้วต้องลาหล่อนทั้งรัก | เจ็บใจนักนึกไว้นั้นไม่สม |
| สิ้นปัญญาที่จะขืนยืนนิยม | สิ้นทั้งลมปากพี่เท่านี้เอย |
ฯ ๙๔ คำ ฯ
| ๏ มิเสียทีมีตาได้มาเห็น | |
| น่าสำรวลสรวลสันต์ให้ฟันกระเด็น | จะชี้เช่นเทียบเท่าที่เมามัว |
| ท่านทั้งหลายฟังเล่าอย่าเนานิ่ง | ช่วยบรรยายชายหญิงให้รู้ทั่ว |
| โกกิลาอาจองทนงตัว | ยกหัวเทียมหงษ์อหังการ |
| ก็มารยาตรชาติ์หงษ์นี้เห็นง่าย | อันการ้ายปลอมหงษ์คงวิถาร |
| ถึงดูรูปจะไม่แจ้งไม่แกล้งประจาน | แต่สันดานมิได้สูญตระกูลกา |
| หากไม่รู้ก็เฝ้าชูศิโรเลิศ | ระเห็จระเหิดเกินสันนิวาศา |
| เข้าแข่งเคียงเรียงราชเหมรา | ทำปีกหางกางก๋าพาลลำพอง |
| อิกไส้เดือนเกลื่อนพื้นสุธาถม | มันนิยมรูปตัวมัวจองหอง |
| เที่ยวเพ่นพ่านอวดงามตามทำนอง | ใครได้ยลก็สยองโลมาเกรียว |
| ยิ่งไว้ตนจะใคร่รณอุรุคราช | เพราะคนพบหลบประลาศไม่แลเหลียว |
| นึกเปนหนึ่งว่าเขากลัวตัวจริงเจียว | กำเริบเรี่ยวแรงทำไม่รำพึง |
| ยังคางคกยกตนคำรนร้อง | สุนีคนองหมายไม่ลั่นสนั่นถึง |
| ก็คั้นคอเข่นเขี้ยวเคี้ยวคางอึง | ให้หูตึงเสียทั้งโลกระย่อยอม |
| เหมือนมฤคนึกนิยมว่าสมเล่ห์ | ด้วยเห็นเสือโซเซทุพลผอม |
| ประมาทใจมิได้ขามเที่ยวตามตอม | แล้วลับเขาจะเข้าซ้อมฝีมือดู |
| อย่างวิฬาร์ตามืดไม่มองเห็น | สนุกจริงวิ่งเล่นเถิดหนอหนู |
| ระริกแร่จากรังออกพรั่งพรู | เข้ามาดูขันหมัดจะกัดแมว |
| หนึ่งสีหราชมีอำนาจที่สุรเสียง | ไกรเกรียงสุธานั้นกล้าแกล้ว |
| พิฦกเลิศกายาสง่าแล้ว | สถิตย์ที่ถ้ำแก้วประกอบวงศ์ |
| เช่นสุนักข์มักขม้ำที่ต่ำเย่า | สเออะเห่าหอนสู้เสียงประสงค์ |
| แล้วแยกเขี้ยวขู่คำรามตามจำนง | สถุลพงศ์มิได้ยั้งกำลังพาล |
| ดังหิ่งห้อยน้อยนึกทนงนัก | ไม่เจียมภักตร์เพียงชาติ์เดียรฉาน |
| มีแววนิดติดก้นอหังการ | บินทยานส่องสู้ศศิธร |
| ถึงน้อยแสงคงจะแข่งไปโดยแค่น | เพราะสุดแสนฤษยาประสาหนอน |
| จันทร์กระจ่างอยู่ยังพ่างทิฆัมพร | หิ่งห้อยว่อนไปเที่ยววามตามลำภู |
| หนึ่งสังคีตดีดสีตีเป่า | พร้อมกันเข้าไพเราะห์เสนาะหู |
| จักรจั่นเรไรมิได้รู้ | ด้วยฟังดูเสียงดังก็หวังใจ |
| ระแร่ร้องเลือนลั่นสนั่นป่า | ว่าเพราะกว่าดนตรีปี่ไฉน |
| ดิรฉานปัญญานั้นพาไป | อุปไมยเหมือนปลวกพวกพาลา |
| จะทำรังหมายกระทั่งเทวโลก | ให้โตรจโตรกดังสิเนรุภูผา |
| เฝ้าแกะกัดปัถพีทวีมา | อหังกาเกิดเกินสกุลเอย |
ฯ ๓๒ คำ ฯ
