เพลงยาว
| ๏ แถลงปางให้พระน้องจำทูลถวาย | |
| การุญจิตรปิ้มชีวิตรจะวางวาย | หากเสียดายอยู่ด้วยรักจึ่งหักเพียร |
| จึงได้ดำรงคงชีพนับขวบมา | ด้วยยาเกร็ดรักษากันตามพาเหียร |
| ครั้งหนึ่งโรคกำเริบร้ายประหนึ่งเจียน | เจ็บยิ่งเสี้ยนศรแล่งอุรารอน |
| จึงตั้งจิตรต่อด้วยพรหมวิหาร | กับสัตยาธิฐานบุพเพก่อน |
| เข้าตาจนก็ต้องทนโอ้อาวรณ์ | แต่จงมาดหมายสมรไม่วางเลย |
| เดชะสัตย์จึงบำบัดประทังโรค | แต่แรงโศกนั้นไม่สร่างนะน้องเอ๋ย |
| จึงกลับเพียรสวาดิ์หวังยังก่อนเคย | กริ่งจะเฉยอยู่จึงถ่อมน้ำใจเจียม |
| แต่น้ำใจเฉลิมใจยิ่งเพิ่มสวาดิ์ | ใช่จะอาจล่อลิ้นประลองเลียม |
| แล้วเห็นควรใช่จะลวนประเทียบเทียม | ใจเสงี่ยมดอกนะแม่อย่าถือใจ |
| บุพเพถึงจำเภาะจึงพระน้องพี่ | จึงปรานีรับประกันชอ้อนไห้ |
| ควรฤๅยังไม่สิ้นแคลงฤๅแหนงใจ | จนอ้างไททิพโสตรเปนพยาน |
| ฉะนั้นแล้วยังไม่เชื่อจะไต่สวน | ประมวญชาติ์น้องให้เนิ่นวันสมาน |
| จะอ้างใครเล่าที่ในสุธาธาร | ใช่ว่าการนั้นประเจิดต้องจำจน |
| ตำแหน่งเนาติกาหรังแม่หวังสถิตย์ | แม้นมีฤทธิ์เถิดจะลิ่วโพยมหน |
| จำเภาะพักตร์ให้สิ้นแคลงแจ้งยุบล | นี้ถือคนสอบสื่อนั้นพานคลาย |
| นำคดีถี่ถ้อยชายพล้ำพลาด | จึงต้องร่างกลอนสวาดิ์ให้นำถวาย |
| หนึ่งที่โรคประมาณปีนั้นค่อยคลาย | เห็นจะหายก็เพราะยาที่การุญ |
| แต่จะวางโอสถห่างนั้นไม่ได้ | กลัวว่าไข้กลับกำเริบสิจักวุ่น |
| ยานี้ชอบโรคแล้วแม่หวังบุญ | เถิดที่คุณจักสนองไม่ลืมจำ |
| อันว่าแพทย์พยาบาลมาก่อนมาก | ไม่หวังฝากชีวิตรได้ให้อุปถัมภ์ |
| ทีนี้แหละชรอยคงจะสิ้นกรรม | ดังเทพนำโอสถทิพมาทาทรวง |
| จะหวังแสดงให้แจ้งในอุระบ้าง | ถึงคราวเมื่อเหินแหห่างก็ยังหวง |
| ไม่ว่างเว้นที่จะมุ่งภักดีดวง | สิบเจ็ดปีมิได้ล่วงทิวาวัน |
| แม้นคราวแม่ระทมทุกข์พี่ทุกข์ด้วย | ปิ้มประหนึ่งจะรานม้วยช่วยแซกกระสัน |
| แม้นยามศุขร่วมศุขเสมอกัน | แต่ศุขเมื่อขวัญลอยลิ่วแลเรียมตรอม |
| ครั้งนี้แม่อย่าแหให้ห่างทุเรศ | เอนดูเนตรเถิดจงรับภักดีถนอม |
| ถึงแม้จะปิดศิวาไลยฤไทยออม | ไม่รักเปนจอมวิเชียรเท่าเช่นเพราพราย |
| อยู่เอองค์เกลือกสุริยงค์จะจงสมร | จะทนร้อนได้ฤๅแสงพระสุริฉาย |
| พอใช้ขวัญมาชวนขวัญขอเชิญสบาย | ศุขกายตาไหนจะสู้ศุขใจเจิม |
| อภัยน้องเถิดมิใช่จะแกล้งว่า | เพราะเมตตาหวังจะไว้เปนจอมเฉลิม |
| ทุกวันเห็นมีแต่หมองมาพ้องเติม | เออก็เดิมสิเคยเด่นเหมือนเพ็ญจันทร์ |
| มากลับเปนกาฬปักษ์พยับทั่ว | เพราะไกลกลัวร้อนแรงพระสุริฉัน |
| พี่ตรอมด้วยช่วยแสนจาบัลย์ครัน | เพราะรักบุหลันกริ่งจะดับไปกับเดือน |
| อันสุนทรกลอนประจงจำนงหัดถ์ | ใช่จะดัดประลองเล่นเช่นลิ้นเลื่อน |
| เอนดูพี่อย่าหน่ายหนีเสน่ห์เบือน | ขอมอบขวัญไว้เปนเพื่อนพยายาม |
| ขอมอบชีพมอบรักภักดีด้วย | แม้นน้องม้วยจะยอมม้วยด้วยในสนาม |
| แม้นคราวยากจะสู้ยากลำบากตาม | เหมือนหนึ่งร่วมอุทรสามทั้งนายประกัน |
| จะพรรณนาที่มาดมาสิบเจ็ดปี | ก็สุดที่จะแสดงแจ้งข้อกระสัน |
| ถึงจะต้องใส่พ้อมสักสองพัน | อันแรงรักนั้นก็เหลือเปนความจริง |
| ต่อยามสามจึงพอว่างได้ร่างเรื่อง | จนเนตรเคืองกลางวันเฝือการหลายสิ่ง |
| ชำระทุกข์ราษฎรอุทธรณ์ประวิง | ทั้งการช่างเล่าไม่นิ่งต้องดูทำ |
| ไหนจะเฝ้าธุลีบาทสามเวลา | ทั้งดำริห์การค้าเวลาค่ำ |
| เพราะผู้เดียวเปลี่ยวโอ้ใจระยำ | ทั้งการบ้านเล่าก็ทำด้วยจำเปน |
| เพราะไม่มีคู่หวังต้องเหนื่อยนัก | จะหมายภักตร์พึ่งใครไม่แลเห็น |
| จะดับทุกข์ได้แต่น้องช่วยผ่อนเย็น | ยังจะเอ็นดูบ้างฤๅว่าฉันใด |
| โอ้ปานนี้นุชพี่ของเรียมเอ๋ย | ยังเสบยฤๅแม่จะเปนไฉน |
| จะบรรธมแต่ผู้เดียวเปลี่ยวฤไทย | ฤๅมิตรใจชวนใจให้จาบัลย์ |
| ใครจะอยู่เพื่อนพระน้องสนองพลอด | ใจพี่เร่งใจลอดไปโลมขวัญ |
| ถึงทางใกล้จนใจดั่งไกลกัน | ยิ่งกระสันทอดทุ่มบรรจฐรณ์ครวญ |
| ขอพระน้องนายประกันจงนำชอบ | ประกอบถวายอย่าให้เคืองฤทัยหวล |
| สิ่งใดแคลงระแวงข้อขอประทวน | ใช่จะลวนเหมือนหนึ่งเช่นเล่นกลอนพาล |
| ครั้นจะร่างแต่เปนเรื่องอักษรศัพท์ | ฟังดูเล่าก็ไม่จับกรรณสมาน |
| แม้นผิดพลั้งสิ่งใดข้อให้การ | จงประทานอดโทษเสียเถิดเอย ฯ |
ฯ ๕๔ คำ ฯ
| ๏ อัญขยมประนมฟังพระนุชสมาน | |
| รับนุสรจากกนิษฐวินิจนาน | อุระปานทิพรศสุหร่ายพราย |
| ให้เย็นซาบโสตะประสาทชื่น | ชุลีคืนหัตถ์ผันภิวันท์ถวาย |
| เสนาะคำแต่ล้วนขันออกบรรยาย | หวังละลายโศกสร่างสำอางเงา |
| ขอบพระคุณกรุณาปรานีภักตร์ | พระเดชหนักกว่าจอมสุเมรุเขา |
| ประทังทุกข์ขุกเวทนาเนา | ค่อนบันเทาข้อวิตกแต่อกตรอม |
| ประมาณเหมือนเดือนฤดูกาฬปักษ์ | จะวางกายหมายภักตร์ไม่ควรถนอม |
| โปรดเพียงพึ่งบารมินทร์นรินทร์จอม | ขอพระเกียรติปกกระหม่อมแต่พอเย็น |
| เมตตาตรึกรฦกตรองให้ช่องโชค | ช่วยปะโศกสุดที่ดับระงับเข็ญ |
| จะมิผอมมอมหน้าน้ำตากระเดน | ยามเมื่อเอนดูจิตรล้วนคิดควร |
| กำหนดนับพยายามความเทวศ | สดับนองชลเนตรแล้วกลับสรวล |
| สิบเจ็ดปีมีแต่ทุกข์ทับประมวญ | ระทมทวนแท้จริงทุกสิ่งโทม |
| ก็ย่อมทราบยุบลบ้างแต่ปางหลัง | แม้นสมหวังไหนจะนึกรฦกโฉม |
| เมื่อแผลเสี้ยนเบียนระบอมมาซอมโซม | ฟังก็โสมนัศชื่นแล้วคืนจิน |
| ตนามุ่งสมหวังจะยังชั่ว | นี่เกลือกกลั้ววาสนาไม่พาผิน |
| นุญาตร่วมทุกข์ระทมนิยมยิน | ยามเมื่อกินระกำขวัญนั้นแลลอย |
| เพราะไม่มีที่พำนักจะพักพึ่ง | อย่ายกเรื่องเลยให้รึงแรงลห้อย |
| ใช่ฝ่ากายใฝ่สูงพยูงค้อย | คราวบุญน้อยก็ต้องช้ำระกำตรอง |
| ดังดวงแขแลยามวสันต์แสง | ถึงยามแจ่มแจ้งก็คงชื่อนั้นฦๅหมอง |
| ไหนจะส่างกระจ่างสีราคีประคอง | ฝ่าลอองเชิญวินิจฉัยในราวความ |
| ดวงอุทัยไขแสงภาณุมาศ | เรืองสอาดส่องภพทวีปสาม |
| จะมัวสีก็เพราะมีมลทินตาม | เสียดายงามเคยรุ่งอรุณเรือง |
| ฝ่ายบุญน้อยก็จะช้ำระยำยาก | ทุพลพากเผือดสีฉวีเหลือง |
| เพราะหลงงมชมหวานนานจะเคือง | ใครจะเปลื้องปลดเศร้าบันเทาเท |
| นี่ใจจริงสิ่งสนองฉลองตรัส | เปนความสัตย์ใช่จะทวนให้หวนเห |
| จะว่าเลี้ยวลดลมคารมเร | หน่วงคะเนไต่สวนไม่ควรคือ |
| ไหนจะหมองกายังทั้งเสียสิ้น | จะเชิดชื่อปัถพินว่าหลงถือ |
| หมายจิรังแล้วจะยังแต่นามฦๅ | เขาจะรื้อเย้ยหยันสิครันงาม |
| แต่จะตรึงรึงรุมเทวศครัน | กระหม่อมฉันฤๅจะเอื้อมออกสนาม |
| เชิญที่มุ่งก่อนสมรเสมอนาม | ใช่จะลามเพิดภ้อต่อแสดง |
| นื้โดยจริงจึงประมาณสารสวัสดิ์ | ครั้นไม่ทูลประหนึ่งขัดบัญชาแถลง |
| ด้วยเจียมตัวกลัวผิดคิดระแวง | มิให้แหนงนี้เปนน่านิจาจริง |
| ว่าไม่มีที่หวังประทังทุกข์ | สงสารโศกช่างไม่ศุขแต่สักสิ่ง |
| ก็สุดชื่นแต่จะเชื่อเหลือประวิง | เลือกล้วนพริ้งพร่ำว่าให้พาใจ |
| ที่อวยโอษฐโปรดน้อมมนัศนับ | จะร่วมคัพภาพงศ์ยังสงสัย |
| พระวาจังหวังแต่จริงไม่กริ่งใจ | คำนี้ไว้หว่างศิโรโมฬีชม |
| เห็นจะมั่นฤๅประกันในสรรพเสร็จ | มาถึงไทโดยเสด็จสรวมประสม |
| ประทานโทษโปรดข้ออุทธรณ์ลม | ลิขิตคมคำเล่นไม่เป็นการ |
| อันเสาวรศพจน์น้อยเหมือนเจ้าของ | กรประคองวันทามาในสาร |
| จงปรานีอย่าให้มีราคีพาน | แล้วแช่ชุบชลธารเสียเถิดเอย |
ฯ ๔๐ คำ ฯ
ชาย
| ๏ นอนคนึงถึงพระนุชกำสรดเสวย | |
| จุมพิตภักตร์ต่างภักตร์ตระกองเชย | ยอกรเกยก่ายนลาตรัญจวนครัน |
| เสียวสวาดิ์ดังกรรมชวาตจะรอนจิตร | ปิ้มจะปลิดชีพิตรเด็ดด้วยแรงกระสัน |
| นี่หากได้สวมบุหงายาดมทัน | พอประกันแก้ไว้บันเทาคลาย |
| จึงหยิบเอาสารประจงออกคลี่อ่าน | รศถ้อยคำสมานยิ่งเตือนกระหาย |
| ผิดระเบียบฝีหัดถ์ไม่พริ้มพราย | ดั่งช่างชายกลวาดอักขรา |
| แล้วเอาสำเนามาบรรทับอุระครวญ | ยิ่งรัญจวนร้อนเร่าลห้อยหา |
| พอผู้นำกลอนสนองพระน้องมา | แจ้งว่ายุบลตอบก็ขอบคำ |
| จึงรับมาแตระผนึกประจำแก้ | ถุงแพรจัดดัดประจงจำนงขำ |
| มิทันอ่านที่ในสารพระนุชทำ | เสน่ห์นำก็ยิ่งเพิ่มเติมทวี |
| จึงพินิจที่ในกลอนสมรมิ่ง | เสนาะจริงมิใช่แสร้งสรรใส่สี |
| ถึงนาเรศที่เปรมปราชญ์ชาติ์กวี | จะดีกว่ามธุรศแม่สักเพียงไร |
| รศถ้อยน้อยฤๅฉ่ำดังน้ำทิพย์ | มายกหยิบร้อนโศกจนเสื่อมได้ |
| พี่หวังจิตรคิดจะฝากชีวาไลย | ด้วยน้ำใจมิตรภาพเปนความจริง |
| แต่ไยไฉนในสุนทรที่กลอนอ้าง | ยังระคางระวางแหนงอยู่หลายสิ่ง |
| ครั้นจะแคะแกะข้อต่อประวิง | เหมือนหนึ่งยิ่งร้อนจิตรให้หมองมัว |
| จะขอยุดแต่สิ่งสัตย์อันสุจริต | กับมิตรจิตรแลจะปลิดราคินกลั้ว |
| กับแรงรักแลจะไว้เปนเพื่อนตัว | ต่อเสร็จชั่วศิวโมกข์แลวายปอง |
| ขอเชิญแม่จงเจือใจอาไลยบ้าง | ขจัดหมางดับโศกวิโยคหมอง |
| ยุบลหลังซึ่งว่าทราบนั้นดานคะนอง | ครั้นเมื่อต้องจำจนจึงจำเปน |
| พอแก้ใจมิได้ไว้สวนเสร็จซ้อม | คำต่อคำแลนำน้อมเหมือนว่าเล่น |
| ไม่นานนักแล้วก็รักสร่างกระเดน | ไหนจะเช่นที่มาดมาแรมปี |
| หนึ่งว่าเชิญให้ไปมุ่งที่ก่อนเสมอ | เออเออผิดไปแล้วน้องแก้วพี่ |
| ซึ่งถ่ายจิตรนี้แลก่อนอักษรมี | ก็ต้องที่จะได้เดินประเชิญพยาน |
| ไม่นำมากแล้วไม่ยากต้องไต่สวน | จะอ้างประมวญแต่พระน้องสองสมาน |
| ถ้าสืบสมเหมือนหนึ่งคำพี่ให้การ | แม้นในก่อนอย่ารอนสารเลยจำยอม |
| โอ้พระนุชจงเห็นใจในพี่บ้าง | เด็ดระคางอย่าให้เผือดฉวีผอม |
| โดยสุจริตอื่นไม่คิดประสงค์จอม | ถึงใครจะน้อมดอกฟ้ามาใส่มือ |
| ก็ไม่ประสงค์ด้วยสัตย์จงแต่ตรงนี้ | นับขวบปีมิได้วายจะหมายถือ |
| จะมาดถนอมไว้เปนจอมหทัยฦๅ | จะไว้ชื่อน่อยหนึ่งรักที่เพียรมา |
| เมื่อครั้งน้องอยู่กลางกองสุเมรุมาศ | แลสุดอาจที่จะเจาะชำเราะผา |
| ถึงกระนั้นก็ไม่สิ้นที่จินตนา | หมายอยู่ว่าถ้ากุศลจนวันวาย |
| จะดับขันธ์ปัจจุบันในชาตินี้ | แม้นบุญมีอนาคตคงสมหมาย |
| ช่างกะไรจะให้ป่วยภักดีกาย | ฤๅจึงทลายแคะข้อประวิงความ |
| แต่สุริเยศยังประเวศอาไลยโลก | แรงวิโยคจะให้ดับฤๅใคร่ถาม |
| ถึงจันทร์ส่องแสงศรีฉวีงาม | เมื่อยามจะแรมร้างราษราตรี |
| ยังรู้อาไลยที่ในดวงดาราก่อน | นี่ไยสมรน้องจะไม่อาไลยพี่ |
| ถึงมัจฉาเจียวยังหวงห้วงวารี | เมื่อยามแล้งจะร้างที่ลงวังวน |
| แต่มยุราที่มีคู่ถนอมขวัญ | แล้วยังกระสันถึงเมฆฤดูฝน |
| จะไม่ถนอมเสน่ห์บ้างก็ท่าจน | เหมือนเด็ดก้านอุบลเยื่อไม่ไว้ใย |
| แม้นเปนกระนี้จะต้องปรานีทรวงเทวศ | จะตวงน้ำชลเนตรไว้ที่ไหน |
| จะหาขวดยักกัตตราสักสิบใบ | ได้สู้ใส่ไว้เปนบรรณาการ |
| ไฉนน้องจะให้น้ำเนตรฤๅ | จึงยังถือฤทัยแหนงระแวงสมาน |
| ไม่หน่วงรักหักข้อราคินพาล | เลยอันสิ้นสาธารณ์มีธรรมดา |
| แม้นชอบกันแล้วก็ยกว่ากันดี | แม้นชังกันใส่สีเศกสรรว่า |
| ก็เปนวิไสยโลกธรรมย่อมมีมา | ถึงเทวาสุรเทพสุราไลย |
| คำดำเนียนคือใครไหนจะพ้น | แต่ลมฝนหนาวร้อนยังค่อนได้ |
| นี่แน่น้องแม่อย่าหมองกมลใน | ปลงแต่ใจเถิดที่ใจการุญกัน |
| ซึ่งยังแหนงคำจำนงจงรวมครรภ | เอนดูนับน่อยน้องอย่าเคืองฉัน |
| ใช่อุทธรณ์ลมล่อต่อผูกพัน | ล้วนสัตย์มั่นสิ่งซื่อทุกคำกลอน |
| ขอขนิษฐ์นายประกันเสนอด้วย | แล้วหมั่นช่วยเพ็ดทูลอย่าสูญสอน |
| ทิวาวันแม่อย่าเว้นชอ้อนวอน | จงชี้แจงสารสุนทรอุราตรม |
| แม้นจะขัดเคืองในพระน้องบ้าง | กนิษฐ์นุชพี่อย่างห่างระคางขม |
| อันโกรธเกรี้ยวสักประเดี๋ยวก็ลิ่วลม | เหตุประถมทั้งนี้เพราะพี่เอย |
ฯ ๕๔ คำ ฯ
หญิง
| ๏ อัญชุลิตกฤษฎางค์ในทางกระแส | |
| กันไกรแตระแกะตราที่ประแจ | วิไลยแลเลขาสง่าองค์ |
| ดังสุพรรณบัตรแบ่งแห่งตรีเนตร | ใช้วิศณุเรศระเห็จหงษ์ |
| ลอยโพยมโลมโลกครรไลลง | ละลานทรงสุนทรสนองของเทวินทร์ |
| ชรอยบุญหนุนวาศนาเหลือ | บุพเพเพื่อพอประสบพบโกสินทร์ |
| เข้าขัดทัพรับรั้งนัครินทร์ | บรรดาสิ้นก็ไม่สมคเนปอง |
| เปนกุศลคนในมหัยฤทธิ์ | ปลิดชีพิตรลอยลงบรรจงสนอง |
| เอางานรับชีพดูชูประคอง | วางไว้ต้องมั่นหัดถ์จะพลัดกร |
| ด้วยเปนมนุษย์สุดนิยมมาชมสวรรค์ | จึงรำพรรณทูลแต่จริงสิ่งนุสร |
| ไม่โปรดห้ามความแหนงระแวงกลอน | ก็เปนอ่อนอกโอ้ระกำอำ |
| เมื่อสารพัดจัดเจาะจำเภาะเจ็ด | ครั้นจับเหตุเห็นว่าพบประสบขำ |
| กลับป้วนเปี้ยนเวียนบิดพนิตคำ | ก็ตามเถิดแต่ทำไม่ทูลเลย |
| ประทานโทษโปรดที่เกินมาสอบถาม | ต้องตัดตามรับสั่งดังเฉลย |
| สอนประทานคำบ้างไว้วางเคย | นิจาเอ๋ยจะให้อายแต่ฝ่ายเดียว |
| นี้ฤๅว่าปรานีที่ตรงไหน | เมื่อปัถมัยรองเนื้อนั้นเหลือเขียว |
| อันราคินนั้นไม่สิ้นในใจเจียว | จะให้เหนี่ยวหน่วงไหนลงใบยอม |
| แม้นบริสุทธิ์ดุจหลังครั้งถ่ายจิตร | ไม่เคลือบแคลงแต่สักนิดจะนอบถนอม |
| ถึงมิชั่วก็เหมือนช้ำด้วยคำมอม | นี้แลจอมสุดที่จนฉงนใจ |
| การุญจิตรมิตรภาพประมาณแม้น | กว่าโกฏิ์แสนสิ้นสุดอสงไขย |
| มายลยากแต่จะฝากชีวาไลย | ฉวยรับไว้ปะที่ขำสิจำเปน |
| นานจะแชแก้ขัดสลัดช่อง | ว่าคำต่อคำน้องกำเดาะเล่น |
| ยังจะเหมือนเชือนชักหักกระเดน | ก็จะเช่นรายหลังระวังความ |
| อันสุริยันต์จันทรอาวรณ์จิตร | ใช่เชิงชิดปรีชาอย่ามาถาม |
| ถึงดาเรศมยุรามัจฉายาม | นิยมตามภาษาอาไลยกัน |
| วิไสยเขาใหญ่จึงเอามาทอนถาก | นี่ใครพรากคู่ถนอมให้ตรอมขวัญ |
| ดูก็น่าสงสารรำคาญครัน | สุดจะกลั้นโศกาช่วยอาดูร |
| นี่แน่คุณที่การุญภักดีน้อง | วานพี่รองชลไนยอย่าให้สูญ |
| ปานนี้ท่วมบรรจ์ฐรณ์ฟูยี่ภู่ภูล | พี่ช่วยทูลทัดท่าหาขวดรอง |
| แต่สิบใบนี้จะใส่ไว้พอฤๅ | เอนดูซื้ออิกสักห้าหกสิบสนอง |
| คราวเมื่อโศกครั้งไรก็ได้รอง | ฟังคนองนี่เพราะเสนาะปาน |
| ดุริยางค์สังคีตดีดสีสังข์ | แตรฝรั่งดนตรีปี่ประสาน |
| เหมือนเตือนขวัญให้หวั่นเทวศนาน | น้อยฤๅหวานรศเจือจนเหลือฟัง |
| แต่นี้เข็ญเช่นก่อนจะหย่อนทุกข์ | เกษมศุขสบที่โง่ก็งมหวัง |
| ดูระดมดานสดับคับอุรัง | จนกระทั่งลั่นฆ้องแต่น้องเคียง |
| อันเดิมตีนี้ระฆังในวัดพระแก้ว | พี่หวาดแว่วว่าจะเปนเช่นสองเสียง |
| ไก่กระพือปีกขันสนั่นเวียง | ส่งสำเนียงเร้าเร่งดาเรศแรง |
| วินิจดาวคราวเมื่อดึกเด่นระดาษ | ดูอนาถจวนรุ่งก็โรยแสง |
| วิตกเช่นเห็นประกายพฤกษ์แปลง | ถึงยามแจ้งแล้วจะโอ้แต่อกรัว |
| นี่นุชสุดสายสมรพี่ | อย่าถือดีเข้ามาแก้แม่ทูลหัว |
| แม่ยังเยาว์เบาจิตรไม่คิดกลัว | ถ้าพี่มัวจะไม่หมองฤๅน้องชม |
| มิฟังพี่แล้วจะตีจริงนะเจ้า | อะไรเฝ้าเซ้าซี้ทีประสม |
| นิจายาหยีน้อยจะลอยลม | ไปบรรธมให้สำราญวานอย่าวอน |
| แน่ดูทำจำบีบสุชลไหล | เดี๋ยวนี้ก็หยิกดวงใจนี่ใครสอน |
| ช่างจู้จี้จริงจริงไม่นิ่งนอน | ถ้าขืนอ้อนแล้วจะตีให้หนีเอย |
ฯ ๔๔ คำ ฯ
ชาย
| ๏ สิ้นเวลาราชกิจบรมบาท | |
| ระทวยองค์ลงกับที่ศรีไสยาศน์ | เหนื่อยอนาถอกโอ้คนึงครวญ |
| จึงคลี่อ่านสารสนองพระน้องพี่ | ดาลฤดีเร่าเร้าฤไทยหวน |
| โสตรเสนาะเพราะถ้อยคดีทวน | เร่งรัญจวนหนักเทวศด้วยแรงไกล |
| จะพรับเนตรติดเนตรพินิจโฉม | ตริตระโบมศรตระโบมใคร่พิศมัย |
| กำสรดโศกยิ่งวิโยคเศร้าฤไทย | ดังสายใจจะว่ายเมฆไปเทียมประธม |
| สักราตรีมิได้มีเสียงสิ่งเกษม | ที่เคยเปรมก็กลายกลับระทมขม |
| ยิ่งรื่นรศรวยกลิ่นมาเลศดม | รื้อนิยมยั่วเย้าเหมือนเร้าเตือน |
| สุดกระหายแล้วทุกคราวระบายปัศสาส | บรรดาสวาดิ์อื่นไม่มีที่สิ่งเหมือน |
| จะได้แก้เทวศบ้างพอสร่างเบือน | บคลายเคลื่อนบางถวิลสักอึดใจ |
| จนบรรจฐรณ์ที่เคยอ่อนเอี่ยมสอาด | ก็อนาถสวาดิ์ร้อนไม่นอนได้ |
| บันเทาบ้างจะได้สร่างกมลใน | ก็เพราะสุคนธวิไลยสุหร่ายโปรย |
| ได้เชยบ้างก็แต่วงประวิชสอง | ต่างภํกตร์น้องพอได้คลายกระหายโหย |
| ข้อประวิงเหมือนหนึ่งยิ่งให้ดาลโดย | ไม่ควรโกยเอาถนิมมานอมมวล |
| แม้นรับรักเสียอย่าผลักดวงจิตรถ่าย | ในระคายจะเจือกลั้วให้กำสรวญ |
| ครั้งนั้นกรรมปถัมภ์ให้จึงแปรปรวน | นิยมควรสนองแล้วอย่าหน่วงนาน |
| ซึ่งยังหมองสองเสียงระฆังวัด | พระศรีรัตนศาสดาสถาน |
| ถึงจะทุ่มหนักเบาก็บันดาล | ส่งกังวานเสนาะลั่นไม่พลิกแพลง |
| แต่แรกหล่อมาก็นานจนปานนี้ | สิบเจ็ดปีตีเปนนิจไม่ผิดกระแสง |
| แล้วเด่นเดียวอนาถโอ้อยู่กลางแปลง | มิใช่จะแข่งเปลี่ยนเสียงเช่นวัดระฆัง |
| ถึงจะระดมพร้อมตีทีละห้า | โดยสัญญาจะให้เปนเสียงเดียวมั่ง |
| ก็เอาเถิดสำเนียงแปร่งไม่อยากฟัง | บ้างก็ดังเหง่งหงั่งไม่ยั่งยืน |
| อันระฆังวัดพระแก้วนี้แล้วแม่ | ถึงวาดแหว่ก็ไม่แชเปนเสียงอื่น |
| เสมือนเบญจระฆังที่เกลียวกลืน | สำเนียงชื่นผลดอกเปลือกรากใบ |
| หนึ่งว่างานรับชีพจะพลัดหัดถ์ | เปนความสัจจึงมุ่งไม่หมายไหน |
| พร้อมทั้งจิตรวาจาแลน้ำใจ | มิใช่เล่นลิ้นล่อลวงประโลม |
| ยามใดราตรินจรัสแสง | ฤดูแล้งกาฬปักษ์จึงเด่นโฉม |
| รดื่นดาษอากาศทั่วโพยม | นี้แลโสมนัศนึกมาเนานาน |
| อันข้อเคืองที่จะเปลื้องวิตกน้อง | แม่อย่าหมองเลยนะแม่ใช่แก่นสาร |
| ประลองเล่นโดยลำพองคนองพาล | เพราะว่าการควรหวังไม่สมคิด |
| อกุศลดลดวงหทัยน้อง | ให้ขัดข้องมิได้ปลงจำนงจิตร |
| จนแสนยากปิ้มประหนึ่งจะม้วยมิด | เหมือนเฉาชายหมายปลิดดาเรศเรือง |
| ครั้งเผด็จอยู่ในห้องนภาแผ้ว | สุดจะเหินเห็จแล้วจนผอมเหลือง |
| ถึงกะไรแต่พอศึกมาต่างเมือง | จะได้เปลื้องอุบายสู้สงครามชิง |
| แม้นทหารถึงจะน้อยกว่าร้อยเท่า | อย่าดูเบาเลยไม่พรั่นแต่สักสิ่ง |
| จำพิไชยสงครามได้ชำนิจริง | เหมือนกลอนพริ้งคล่องแคล่วไม่ดาดเลย |
| แต่ครั้งนั้นจนใจนะน้องพี่ | เหมือนวนว่ายวารีนะน้องเอ๋ย |
| ปะสวะก็ต้องพะปะทะเกย | บางเสบยพอได้ผ่อนกระหายโรย |
| ใช่จะยึดอยู่ทีเดียวนั้นหาไม่ | ที่จริงใจจงพระนุชแลสุดโหย |
| เหมือนฝั่งไกลสุดจะว่ายกระเดือกโดย | ครั้งนี้เห็นลมโชยจึงพ่วงแพ |
| หมายจิตรเพียรคิดจะข้ามสมุท | ก็ฦกสุดถ่อหยั่งไม่ถึงกระแส |
| จึงถ่อเลียบแสวงตื้นไม่ล่องแล | มิรู้แร่ค้างโขดอยู่โดดเดียว |
| เมื่อสิ้นกรรมกุศลนำปถัมภก | เหมือนฝนตกเปี่ยมโอฆชลาเชี่ยว |
| อุบัติดลท่วมจนอากาศเจียว | กระนั้นแล้วดาวไม่เหลียวให้ชมดวง |
| น้อยฤๅยากพี่พาแพระเห็จฟ้า | จึงได้สมชมดาราจำรัสช่วง |
| ยังกังขาอยู่อิกว่าจะหลอนลวง | จงตัดห่วงเราให้สิ้นทั้งสองตรอม |
| จะได้เกษมเพราะบุญเพรงปถัมภ์แท้ | ไยนะแม่จะมาดริบให้เผือดผอม |
| กัมพุชประเภทใช่เหตุจะเจื่อนจอม | ขอแม่น้อมตัดถ้อยอย่าถือจริง |
| แม้นนานไปใครไม่รู้เห็นสมุท | จะถือรุดตามแม่กล่าวสิ้นทุกสิ่ง |
| ก็จะพากันได้บาปเพราะประวิง | สมุทใหญ่นี้ชอบทิ้งเสียเถิดเอย |
ฯ ๕๐ คำ ฯ
| ๏ เนื้อลมุนแอบอุ่นอุราพี่ | บรรธมเถิดภคินีแม่เฉิดโฉม |
| พี่จะถนอมกล่อมรศจำเรียงระโบม | เชิญแม่โสมนัศสดับสุนทรฟัง |
| จะเริ่มปางแต่เมื่อครั้งแรกถ่ายจิตร | จนแม่สถิตย์มาเนาที่ติกาหรัง |
| แล้วเผด็จรับน้องประเวศวัง | จงสมหวังดังที่ประสงค์เอย |
ฯ ๔ คำ ฯ
| ๏ เชิญขวัญขวัญเมืองแม่ไสยาศน์ | ลอออาศน์เขาแต่งไว้บรรจงถวาย |
| พี่จะเทียมบรรธมน้องประคองกาย | มิให้สายสมรแม่พี่เอองค์ |
| กว่าจะดับสูญสิ้นชีพิตรพี่ | ไม่หน่ายหนีเด็ดรักหักประสงค์ |
| แต่ล้วนสัตย์แม่จงจำนะคำคง | เสมือนลงแผ่นสุวรรณบัตรเอย |
ฯ ๔ คำ ฯ
