คำนำ

บทสักรวาเรื่องอิเหนาที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ เปนของแต่งในรัชกาลที่ ๓ นับถือกันว่าแต่งดี จนถึงใช้เปนตำราเมื่อแรกเล่นสักรวากันในรัชกาลที่ ๕ ผู้ที่เล่นสักรวาจำได้มากบ้างน้อยบ้างไม่ใคร่เว้นตัว แต่ยังไม่เคยเห็นใครรวบรวมบทสักรวาชุดนี้ได้ครบหมดมาแต่ก่อน หอพระสมุดฯ หาฉบับซึ่งเข้าใจว่าครบหมดทั้งชุดได้ในพ.ศ. ๒๔๖๒ จึงได้พิมพ์ขึ้นเปนครั้งแรก บัดนี้ฉบับที่พิมพ์ครั้งแรกนั้นหมดไป จึงได้ให้พิมพ์ฉบับนี้ขึ้นใหม่เปนครั้งที่ ๒

เรื่องตำนานของบทสักรวานี้ ได้ความตามที่กล่าวในตัวบท ว่าร้องถวายน่าพระที่นั่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว แลกล่าวไว้แห่งหนึ่งว่า “ในงานฉลอง” จึงเข้าใจว่าเห็นจะมีในงานฉลองวัดราชโอรส เมื่อปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๗๔ ด้วยเปนทำเลที่ประชุมเรือเล่นสักรวา แต่ใครจะเปนผู้บอกบ้างหาปรากฎไม่ สังเกตได้แต่คนเดียว ที่อ้างตนว่าเปนชาวบ้านนอกแลเปนคนแก่ จะรับว่าบทท้าวดาหานั้นคงเปนพระยาไชยวิชิตเผือกมิใช่ผู้อื่น เปนกวีมีชื่อมาแต่เปนจมื่นไวยวรนารถในรัชกาลที่ ๒

บทสักรวาชุดนี้เห็นจะเล่นถึง ๓ คืน ๔ คืน เพราะสักรวาร้องคืน ๑ อย่างมากเพียง ๓๐ บทก็สิ้นเวลา อิกประการ ๑ บทสักรวาเริ่มต้นเปนบทชวนร้อง ๑๑ บทซึ่งอยู่ข้างต้นสมุดนั้น เปนสำนวนร้องลับหลังพระที่นั่ง เข้าใจว่าเห็นจะร้องไปกลางทางในเวลาเมื่อเรือพวกสักรวาพายไปยังที่ประชุม สมมตกันตกลงเสียก่อน แล้วพอเสด็จลงก็ร้องเริ่มขึ้นบท “สักรวามาพร้อมเรือประพาศ ถวายบังคมบรมนารถนาถา” ส่วนบทตอนเรื่องนางจินตะหรานั้นจะเปนเรือสักรวาอิกพวก ๑ ร้องถวายอิกแห่ง ๑ ต่างหากก็เปนได้ ด้วยคราวนั้นฉลองพระอารามซึ่งทรงบุรณปฏิสังขรณ์พร้อมกันหลายพระอาราม ที่เหมาะนั้นน่าจะเปนที่วัดสระเกษ ด้วยคลองมหานาคเปนทำเลที่เล่นสักรวาอิกแห่ง ๑ แต่บทตอนนี้ไปหมดค้างอยู่กลางเรื่อง ชวนให้สงไสยว่าจะยังมีอิกไม่ได้มาครบ แต่ข้าพเจ้าพิเคราะห์ดูในต้นฉบับที่ได้มา เปนสมุดไทยเขียนตัวรง เห็นหมดบทสักรวาอยู่กลางเล่มข้างน่าปลาย แล้วเขาเขียนเรื่องอื่นต่อไปทีเดียว จึงเข้าใจว่าบทเดิมเห็นจะมีเท่านั้นเอง เพราะเลิกสักรวาเพียงนั้นแล้วมิได้เล่นต่อไปวันหลัง

ผู้ใดเอาใจใส่ในกระบวนกลอน อ่านบทสักรวาที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ เห็นจะยอมเปนอย่างเดียวกันหมด ว่าเขาแต่งดีจริง ดูราวกับมิใช่กลอนสด เพราะในสมัยนั้นเล่นบทกลอนกันช่ำชอง พวกกวีมีติดต่อมาแต่รัชกาลที่ ๒ แลที่มาดีขึ้นในรัชกาลที่ ๓ ก็ยังมีอิกมาก ผู้ที่บอกสักรวาเหล่านี้ คงเปนพวกกวีที่มีชื่อเสียงในสมัยนั้นจึงแต่งได้ดีถึงเพียงนี้

ข้าพเจ้าเชื่อว่าท่านทั้งหลายได้สมุดเล่มนี้ไป คงจะพอใจอ่านด้วยกันทุกคน.