อธิบายนิราสเดือน

หนังสือกลอนนิราสเดือนนี้ เปนนิราสซึ่งนับถือกันว่าสำนวนแต่งดีเปนอย่างยิ่งเรื่อง ๑ บางคนเข้าใจว่าสุนทรภู่แต่ง แต่ที่กล่าวกันมาเปนหลักฐานนั้น ว่านายมีศิษย์ของสุนทรภู่แต่งเมื่อบวชเปนพระอยู่วัดพระเชตุพน นายมีคนนี้ว่าได้แต่กลอนนิราสเมืองถลางไว้อิกเรื่อง ๑ ปรากฎสำนวนในหนังสือ ๒ เรื่องด้วยกัน ความที่กล่าวมานี้เห็นว่าพอจะเชื่อฟังได้ ด้วยกลอนนิราสเดือนแลนิราสเมืองถลางทั้ง ๒ เรื่องนี้ แต่งตามแบบของสุนทรภู่ เปนเค้าเงื่อนว่าผู้แต่งเปนศิษย์ หรือเปนผู้นับถือวิธีกลอนของสุนทรภู่ แต่พิเคราะห์ดูในทางความที่แต่งผิดกับสุนทรภู่ จึงเข้าใจว่าจะเปนสำนวนผู้อื่นซึ่งเปนศิษย์ของสุนทรภู่

ศิษย์ของสุนทรภู่ที่สามารถแต่งกลอนได้ดีแทบจะถึงครูปรากฎแต่ ๒ คน คือนายมีนี้คน ๑ กับหม่อมราโชทัย กระต่าย อิศรางกูร ณกรุงเทพ ซึ่งแต่งนิราสลอนดอนอิกคน ๑ นิราสลอนดอนนั้น ว่าที่แท้จะดีกว่าของสุนทรภู่ในบางอย่างก็ว่าได้ เช่นตรงใช้ศัพท์ภาษาอังกฤษ ใช้แห่งใดคงหาสัมผัสที่เหมาะเข้าความได้ไม่มีเคอะเลยสักแห่งเดียว กระบวนเล่นศัพท์ภาษาต่างประเทศเช่นนั้น สุนทรภู่ไม่รู้ภาษาต่างประเทศ หาสามารถจะเล่นได้ไม่ จึงว่าหม่อมราโชทัยได้เปรียบสุนทรภู่อยู่ตรงนั้น ผู้ที่แต่งกลอนเอาอย่างสุนทรภู่มีมากกว่ามาก แต่ไม่มีใครที่จะแต่งได้ดีทัดทันครูเท่านายมีกับหม่อมราโชทัยที่กล่าวมา.