- คำอธิบาย
- พระราชประวัติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช
- ประวัติพระมหาราชครู
- พระประวัติ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
- ตอนที่ ๑
- ตอนที่ ๒
- ตอนที่ ๓
- ตอนที่ ๔
- ภาคผนวก ๑ ชื่อช้างทุรลักษณ์
- ภาคผนวก ๒ ช้าง ๘ ตระกูล
- ภาคผนวก ๓ ช้างมงคล
- ภาคผนวก ๔ ๑๐ กษัตริย์เข้าแข่งขันยกโลหธนู ในงานสยุมพร นางพินทุมดี ณ กรุงรมยนคร
- ภาคผนวก ๕ อธิบายศร
- ภาคผนวก ๖ ทหารเอก ๑๐ ตนของพระสมุทรโฆษ
- ภาคผนวก ๗ กษัตริย์และขุนพลที่กล่าวถึงในรายการรบ
- ภาคผนวก ๘ สมุทรโฆษในปัญญาสชาดก
ภาคผนวก ๕
อธิบายศร (หน้า ๙๖)
ศรในสรภังคชาดก
| (ฉบับแปล หน้า๔๐-๔๑) | ฉบับบาลี | |
| ๑. สรปฏิพาหนะ | - ศิลป์เครื่องห้ามลูกศร | สรปฏิพาหนํ |
| ๒. จักวิทธะ | - ศิลป์ยิงไปประหนึ่งจักร | จกฺกวิทธํ |
| ๓. สรลัฏฐิ | - ศิลป์รูปไม้เท้าแล้วด้วยลูกศร | สรลฏฺฐึ |
| ๔. สรรัชชุ | - ศิลป์รูปเชือกแล้วด้วยศร | สรรชฺชุํ |
| ๕. สรเวณิ | - ศิลป์รูปมวยผมแล้วด้วยศร | สรเวณึ |
| ๖. สรปราสาท | - ศิลป์รูปปราสาทแล้วด้วยศร | สรปาสาทํ |
| ๗. สรมณฑป | - (๑) ศิลป์รูปมณฑปแล้วด้วยศร | สรมณฺฑป |
| (๒) สรปาการ ก็มี | สรโสปานํ | |
| ๘. สรโสปาณะ | - ศิลป์รูปบันไดแล้วด้วยศร | สรมณฺฑลํ |
| ๙. สรโปกขรณี | - ศิลป์รูปสระแล้วด้วยศร | สรปาการํ |
| ๑๐. สรปทุม | - ศิลป์รูปดอกบัวแล้วด้วยศร | สรวนํ |
| ๑๑. สรวัสสะ | - ศิลป์รูปฝนแล้วด้วยศร | สรโปกฺขรณึ |
| พระมหาสัตวแสดงศิลป ๑๒ เหล่านี้ | สรปทุมํ | |
| อันไม่ทั่วไปด้วยชนเหล่าอื่น..... | สรปุปฺผํ | |
| ยังอีกศรหนี่งว่า “ยิงขนทรายในที่สุดแห่งอุสภด้วยสัญญาผลมะแว้งเครือ” | สรวสฺสํ | |
| ศรดอกนี้ไม่บอกชื่อ | อิติอญฺเติ อสาธารณานิ อิมานิ ทฺวาทส สิปฺปานิ ทสฺเสตุวา... | |
| จตฺตาลีสนิปาเต สรภงฺคชาตกํ | ||
| หน้า | ||
| ยังอีกศรหนึ่งไม่ออกชื่อ กล่าวในบาลีหน้า ๓๖๕ ว่า วาติงฺคณสญฺาย อุสภ มตฺถเก พาลํ วิชฺฌิ |
ศรในสมุทรโฆษคำฉันท์ (หน้า ๙๖)
๑
| ๏ ปืนเล่มเดียวท้าวธประลอง | ยิงเป็นปืนนอง |
| ในท้องธราหนั่นหนา | |
| ๏ ร้อยเรียงดาษดาโสภา | เหลือคิดคณนา |
| อเนกศรจรรโจษ |
๒ บทนี้ ฟังเป็นศรลูกแตกไม่มีในสรภังคชาดก
๒
| ๏ แล้วนั้นแผลงศรหนึ่งโสด | เป็นปืนไกรโกฏิ |
| ห้อยในห้องหาวหน | |
| ๏ แชรงชิดพิศคือสายฝน | เมื่อพรรษาดล |
| แลซร้องในท้องธรณิน |
๒ บทนี้ฟังเหมือนจะเอาศรวัสสะในสรภังคชาดกเป็นเค้าแต่ง
๓
| ๏ แล้วแผลงศรหนึ่งในอา- | กาศกลนาคา |
| คคึกก็หาญแลประหาร | |
| ๏ เป็นห้องปราสาทพิมาน | ทั่วทั้งคัคณาน- |
| ตเรืองด้วยศรศรแสดง | |
| ๏ เป็นมณฑลแก้วแกมแสง | พลชื่นชมแชรง |
| สรรเสริญสมเด็จภูธร |
๓ บทนี้ฟังเป็นศรรัชชุ (กลนาคา) ศรปราสาทและศรมณฑลในสรภังคชาดก ฉบับบาลี
๔
| ๏ แล้วนั้นจึงพระแผลงศร | เป็นบุษบากร |
| แลกั้งพิดานดูพราย | |
| ๏ มีรำยวนมาลบรรลาย | เรือนรัตนพรรณราย |
| บุรีกี่กลนานา | |
| (บรู้กี่กลนานา - ในสมุดไทย) |
รวมความ ทรงแผลงศรเป็นดอกไม้หรือดอกบัวกั้นพดานห้อยย้อยอยู่ในเรือนรัตนะ (เรือนแก้ว)
๒ บทนี้ ฟังเป็นศรปทุมหรือศรบุปผาและศรมณฑป (เรือนรัตนะ) ในฉบับบาลี (สรปทุมํ สรปุปผํ สรมณฑปํ)
๕
| ๏ ท้าวทายศรหนึ่งคือยนต์ | ยิงไปในอน- |
| ธการบังทฤษฎี | |
| ๏ ต้องเส้นหางมฤคจามรี | ขาดขจัดทฤษฎี |
| ก็ตกตระบัดดูแสดง |
๒ บทนี้ ฟังเป็นศรยิงขนทราย แต่ไม่บอกชื่อศร ตรงกับศรในสรภังคชาดก ซึ่งไม่ออกชื่อเหมือนกันว่า “ยิงขนทรายในที่สุดแห่งอุสภ ด้วยสัญญาผลมะแว้งเครือ”
