เพลงยาวความเก่า
| ๏ สดับข่าวที่เขากล่าวเกลี้ยงถึง | |
| แต่ยินความก็ให้งามใจคนึง | แสนรำพึงมิได้พบดั่งหลบกัน |
| นิจจาเอ๋ยเคยยลแต่หนหลัง | ถึงเมื่อครั้งคราวเปรมเกษมสันต์ |
| ที่ทรงโฉมประโลมลักษณ์วิลัยวรรณ | สารพรรณจะผ่องเพลินจำเริญตา |
| ทั้งสมบูรณ์อยู่ในจุลจักรพรรดิ | ภิรมย์สวัสดิ์ร่วมราชโกษฐา |
| มาเร่อร่ำให้ทำที่ศรีสุดา | ทั้งอุส่าห์เบือนบิดจริตงาม |
| ไปฝึกฝนกันที่ต้นลำไยเก่า | ข้างลำเนาสรรเพ็ชญ์ปราสาทสนาม |
| ถ้าตัวตายและจะหายคนึงความ | ด้วยชู้งามนั้นยังงามอยู่ในใจ |
| จนเสียเมืองมาด้วยกันทุกวันนี้ | ก็มีแต่ทุกข์ทนกมลไหม้ |
| สารพัดจะไม่วัฒนาใจ | ดั่งเสียไฟเฝ้าเป่าหิ่งห้อยแฮ |
| แทบจะสิ้นแรงกายไม่พรายวับ | แล้วก็ดับมิได้แจ้งเหมือนแสงแข |
| ถึงยามชื่นก็เหมือนขืนจักขุแล | ก็มีแต่ชอกช้ำระกำกวน |
| จะใคร่ถามข่าวบ้างก็ยังคิด | กลัวจะบิดไปด้วยเมินสเทินหวน |
| แล้วเกรงความจะว่าลามเปนลมลวน | จึงสู้ม้วนเสน่ห์ไหม้ไว้ในกาย |
| เดชะผลสุจริตไม่คิดประทุษฐ์ | เหมือนเต่าผุดจำเพาะตะเมาะหมาย |
| ครั้นเขาออกชื่อชี้ว่ามีนาย | แล้วก็บ่ายบากหน้านิรานาน |
| ให้ขุ่นคล้ำช้ำใจอยู่ในอก | แสนวิตกอนิจจาน่าสงสาร |
| เสียดายเนื้อที่เปนเชื้อชาวในนาน | จะว่าบุญบันดาลหรือกรรมกวน |
| หรือจะคราวเคราะห์โศกโรคร้อน | หรือจะถาวรแจ่มในอยู่ในสวน |
| นี่ยืมสารจะไปอ่านเปนเพลงครวญ | อันเชิงชวนจะให้เชิญดำเนิรไป |
| ถึงสถานจะใคร่พานพบพักตร์ | ก็บุญหนักยกหน้าขึ้นเปนไหน |
| พอแจ้งข่าวก็ผ่าวอาลัยไป | ดั่งสายใจนี้จะยืดไปตามยิน |
| สุจริตว่าบุราณนี่นานเห็น | เพราะไม่เช่นลมพาลที่หวานถวิล |
| จะเห็นใจก็แต่ในอมรินทร์ | จะแจ้งจินตนานักประจักษ์การ |
| แล้วไร้คนที่จะชี้คดีถึง | ความคะนึงเหมือนจะเมินหมางสมาน |
| ที่จำเริญพาไปแปดประการ | ข้าขอรับกังวานไว้ในกรรณ |
| ดั่งได้น้ำฟ้าสุธารส | ที่สลดค่อยชื่นประชุมขวัญ |
| ถ้าพอว่าราชกิจที่ติดพัน | จะตั้งใจจรจรัลไปหาเอย |
ฯ ๒๘ คำ ฯ
| ๏ ได้สดับสร้อยสุนทรสาร | |
| ไพเราะเสนาะล้ำคำพจมาน | สำเนาสารหวานเพราะเสนาะจริง |
| สารทราบอาบทรวงดวงกมล | ดั่งสุคนธ์ปนประให้เย็นยิ่ง |
| ข้าขอบคุณที่การุญกันจริงจริง | ไม่ประวิงสิ่งซึ่งเปนลาภา |
| ขอบข้อคำที่เจ้าร่ำมาในสาร | ให้ภิยยานยศยิ่งเปนสุขา |
| ยังประวิงสิ่งซึ่งที่วัจนา | ว่าจะมาหาบ้านนั้นยังแคลง |
| แต่คอยคอยเหมือนจะลอยหลีกหาย | นับวันเดือนระคายอารมณ์แหนง |
| เห็นผิดเชิงคิดว่าหมางระคางแคลง | หรือใครแกล้งแย้งยุระบุความ |
| ว่าเรานี้ถอยด้วยน้อยยศ | ประกอบหมดจึงคิดในจิตต์ขาม |
| ครั้นลงมากลัวจะพาที่พักตรงาม | ให้เสื่อมนามทรามยศสลดลง |
| จึงยั้งคิดบิดเบือนอยู่ดั่งนี้ | เห็นจะมีผู้ทัดขัดประสงค์ |
| เจ้าว่าไว้ถ้าใครมายุยง | อย่าให้หลงยินถ้อยจำนรรจา |
| อันเรานี้มิได้มีซึ่งสิ่งแหนง | คิดระแวงฝ่ายเจ้าจะกังขา |
| ดัวยเจียมตนว่าเปนคนอัพลา | ไม่วัฒนาแจ่มแจ้งงามสกนธ์ |
| เพียงศรีอนุชาชีวาลัย | จะผินพักตรพึ่งใครก็ขัดสน |
| ให้ระคางหมางมัวด้วยตัวจน | จึงสู้ทนมิดม้วนสงวนกาย |
| ปลูกถั่วปลูกงาประสายาก | เก็บผักพลหมากมะพร้าวขาย |
| พอได้เลี้ยงอาตมารักษากาย | ไม่สู้สบายเหมือนเก่าแต่ก่อนมา |
| ซึ่งให้ยืมสารามาทั้งนี้ | เพราะมีมโนถวิลหา |
| ใคร่พบพักตรประจักษ์เนตรสักเวลา | ด้วยจากมาตัวเจ้ายังเยาว์นัก |
| แต่ครั้งเมื่อพระสยมบรมพงศ์ | อยู่บรรยงก์รัตนาสน์เฉลิมศักดิ์ |
| จนเสียเมืองเคืองแค้นใจนัก | มิได้พานพบพักตรกันบ้างเลย |
| ต่ออยู่มาช้านานจนป่านนี้ | เขาพึ่งชี้ชื่อเจ้านิจจาเอ๋ย |
| อนิจจาไม้รู้ว่ายังไรเลย | พุทโธ่เอ๋ยเหมือนจะเมินสเทินกัน |
| เขาบอกว่าอยู่ดีได้มียศ | ก็พลอยสดปรีดิ์เปรมเกษมสันต์ |
| ธุระร้อนจะได้จรไปหากัน | ให้พันภิยโยยิ่งประเสริฐชน |
| ฝ่ายเราก็แก่ชราไร้ | เสมือนไหม้ใกล้ฝั่งไม่เปนผล |
| ที่การเล่นมิได้เปนซึ่งกังวล | รักษาแต่ตัวตนทุกวันเอย |
ฯ ๒๘ คำ ฯ
| ๏ ชายเนตรจวบเนตรพิษศรแสลง | |
| ดั่งเมขลาฉายท่ามณีแทง | ให้แสงต้องอสุรีที่ราญรอน |
| ก็ลดองค์ลงยังเงื้อมเมรุมาศ | ปิ้มจะขาดชีพม้วยด้วยดวงสมร |
| จะไล่โลมโฉมนางกลางอัมพร | ก็อ่อนจิตต์ไปด้วยฤทธิ์มณีพราย |
| อันนิลเนตรน้องส่องมาสบพี่ | ยิ่งมณีนางฟ้าที่ง่าฉาย |
| เมื่อวาบวับจับดวงฤดีชาย | ก็หมายชีพม้วยด้วยแสงนิล |
| ประเมินม่อยผอยพักตรตลึงหลง | ก็จงจิตต์สมานที่ชาญถวิล |
| สิ้นประมาทอาชญาแลมลทิน | สิ้นประคิ่นประดิพัทธในภัสดา |
| แสร้างมิดม้วนชวนชื่นขืนคืนสวาท | แล้วหยาดน้ำอาลัยไว้ในหน้า |
| พอสงฆ์กลับจึงคำนับวาจาลา | พี่เดิรฝ่าภาคพักตรตระหน่ำนาง |
| บำหยัดเท้าก้าวหน้าพว้าหลัง | ระวังน้องลืมยั้งระวังย่าง |
| อัฒจันท์ยิ่งอัศจรรย์ลาง | พี่เหยียบขวางไขว่คั่นว่าชั้นเดียว |
| ถึงสีดาประจวบตาพระราเมศร์ | เจ็บเทวษแต่กระนั้นไม่ส้านเสียว |
| อันพี่เจ็บนี้เจ็บจริงจริงเจียว | ดั่งแหลมเหล็กเรี่ยวร้อยในตาชาย |
| ชะชะเจ็บรักนี่หนักหนา | ยิ่งฝืนฝ่าก็ยิ่งท้ออารมณ์หมาย |
| ว่าตาดูรู้รสกันด่วนตาย | เดิมนารายน์เพิ่มพิษยุพาพาล |
| พระชวนชมสมโฉมด้วยดลเนตร | วันประเวศบัญชรพิมานสถาน |
| จะเคลื่อนเงาเงื่อนนี้แลนิพพาน | ประมาณเถิดเห็นจะมีราคีดำ |
| เจ้าดั่งดวงดาราทิพยมาศ | ลอยลีลาศเลื่อนแสงขึ้นแข่งขำ |
| ครั้นมลทินจันทร์ทับก็อับดำ | เข้าประจำล้อมอยู่ดาวดูที |
| จะสดสร่างกระจ่างงามอร่ามพื้น | ไม่ใฝ่ฝืนฝ่าเทวราศี |
| เดิรระวางทางจักรงามดี | ด้วยเว้นแสงพระสุริยศรีร้อนรอน |
| จะเกรงไยในหมู่พลาหก | ถึงจะตกก็ไม่ตัดประภัศร |
| เชิญเลี้ยวเลื่อมมาที่เงื้อมยุคันธร | จะเวียนวอนตาโลกให้ชมดวง |
| หนึ่งสัญจรปทุมาในวาเรศ | ไม่ว่าเพศเช่นพงศประสงค์สรวง |
| สัณฐานจอกดอกชอุ่มเปนพุ่มพวง | เกิดในห้วงวารีนิโครธา |
| ฝ่ายโกเมศหมู่สวะอยู่สระสรง | ใช่บัวบงกชเกศในนาถา |
| พื้นผลซึ่งรคนสาโรชา | ล้วนวารินไคลเคล้าเข้าเวียนเบียน |
| อย่านึกแหนงใช่จะแกล้งแสดงสดับ | ถ้าแม้นรับแล้วอย่ารักเปนพาเหียร |
| เห็นไหนงามตามเถิดจะเวียนเพียร | ช่วยถอนเศร้าถอนเสี้ยนเสียหน่อยเอย |
ฯ ๓๐ คำ ฯ
| ๏ โอ้แสนเวทนานะอกเอ๋ย | |
| ความรกำช้ำใจกระไรเลย | มีแต่เปรยแปรเปนอยู่เช่นนี้ |
| เพียงทรวงพี่จะแยกแตกเปนสอง | ไฉนน้องเจ้าไม่เห็นในอกพี่ |
| ไม่วายสวาทขาดรักสักนาที | มีแต่ครุ่นครวญคิดเปนนิจกาล |
| แสนเสน่ห์ในสมายิ่งศรปัก | แสนรักรึงใจนั้นไม่สมาน |
| แสนร้อนร้อนเร่าอุระราน | แสนสงสารใจจริงทุกสิ่งอัน |
| เจ็บใจด้วยนางจางใจเจื่อน | ช่างเฉยเชือนมิได้ชวนเกษมสันต์ |
| สุดจะทนจึงสอดสารรำพรรณ | ยิ่งอึ้งอั้นอยู่มิเอื้อนปราณี |
| ครั้นเตือนต่อก็ตึงไม่ตอบเตือน | ทำบากเบือนเบี่ยงบ่ายธิบายหนี |
| ก่นแต่เลียมล่อเล่นอยู่เช่นนี้ | ทำทีจะลวงให้ละลานใจ |
| สองผิดวประดิภาคหลากใจพี่ | จะหมองไมตรีเมินไปถึงไหน |
| อันสถานซึ่งสถิตใช่ใกล้ไกล | ชะกระไรใจนางช่างเชือนแช |
| มีแต่หม่นมืดม้วนสงวนพักตร์ | เหตุว่ารักข้างเดียวจริงเจียวแหล |
| แต่เหลือบเลี่ยงเจ้าไม่เบี่ยงจักษุแล | แหเหินเมินสวาทโอ้บาดใจ |
| จะบำบัดตัดมารประหารห่วง | จะละล่วงเลยภพแล้วหรือไฉน |
| หรือว่าหมางรคางรคายใจ | จงดัดให้ตอบต่อที่ข้อวอน |
| โฉมเฉลาเยาวลักษณ์แก้วกากี | สถิตถึงฉิมพลียอดศิงขร |
| ข้ามเขตนทีสีทันดร | ยากมนุษย์สุดจะจรครรไลยไป |
| อันคนธรรพ์นั้นสูอย่าดูหมิ่น | ยังโดยปีกสุบรรณบินไปสมได้ |
| แสนสำราญในสถานพิมานไชย | กรรมใดจึงมาดลให้ทรมาน |
| อันอิเหนากับเยาวราชจินตหรา | นคราก็ทุเรศทุราสถาน |
| ไม่จงใจที่จะไปส่งสการ | ก็ไม่พานเวียงไชยพระไอยกี |
| จนได้เคล้นเน้นแนบแอบสมร | ร่วมร้อนจินตหรามารศรี |
| ชะจนใจมาดหมายหลายปี | ไยจึงหมีเหมือนคิดที่จิตต์จง |
| องค์รเด่นบุษบากาหลัง | นางไม่หวังแต่ชายพิศวง |
| ทั้งกรรมหลังเหลือยากลำบากองค์ | ปิ้มจะปลงชีวิตเปนนิจกาล |
| ก็ได้เคล้นเน้นแนบแอบสมร | ร่วมร้อนปรีดิ์เปรมเกษมสานต์ |
| ฝ่ายพี่ที่ผู้ทรมาน | ไฉนนานหน่วงรักหักอารมณ์ |
| แม้นได้เหมือนกำลังจะยังชั่ว | กลัวแต่มุ่งมาดหมายจะไม่สม |
| แต่มิเอื้อนอยู่ไม่เยื้อนชวนชูชม | จะเกรียมกรมกรอมทุกข์ทุกอิริยา |
| ดั่งโมรินทินกรหย่อนยอแสง | แต่แสวงหวังมุ่งเมขลา |
| ส่วนเมฆไม่มีจิตต์เจตนา | มยุราเหมือนพี่ที่แสนคนึง |
| สุดถวิลดั่งจะสิ้นเสน่ห์สนิท | ลับหลังก่นแต่คิดนิมิตถึง |
| ว่าร่วมอาสน์เจ้าได้เคล้าคลึง | รักรึกเน้นแนบอุรพา |
| จุมพิตนิทราหรรษาสอง | กรตระกองเกี้ยวกอดสอดหา |
| ยังไม่ทันสิ้นชื่นก็ตื่นตา | ไม่ว่าฝันเลยสำคัญว่าจริงเจียว |
| คว้าเปล่าเศร้าจิตต์แล้วใจหาย | สอดสายตาสุดที่จะแลเหลียว |
| ดั่งใครมาหยิบยกกายไปทีเดียว | แสนเปลี่ยวโอษฐโอ้อยู่อาทวา |
| นึกในนิมิตรเห็นผิดประหลาท | พอน้องนาฏใช้คนให้มาหา |
| ขอยืมสารให้อ่านอักขรา | เปนวาทีทิพยมนต์แสดง |
| ฟังเร่งยินดีทวีถวิล | แต่หวังใจอยู่ด้วยจินตนาแหนง |
| เกลือกจะยอแต่พอรบมอารมณ์แรง | ให้หิวแห้งเหือดรักโอ้หนักใจ |
| แม้นน้องช่วยอวยสารสนองพี่ | เปนไรมีสาราจะหาให้ |
| อันมีมิตรผิดประหลาทเร่งบาดใจ | เปนไฉนเชิญช่วยทำนายเอย |
ฯ ๔๔ คำ
| ๏ ได้ยินข่าวที่เขาสรวลสำรวลฉาว | |
| ว่านกน้อยนั้นจะงอยฝีปากยาว | จะแข่งครุฑข้ามอ่าวสมุทร์ไท |
| ขากระต่ายหรือจะหมายหยั่งสมุทร์ | จะสิ้นสุดพากพื้นสักเพียงไหน |
| หิ่งห้อยหรือจะโต้อโณทัย | สกุณไก่หรือจะบินกับอินทรีย์ |
| จอมปลวกหรือจะเปรียบเมรุมาศ | มนุษยชาติหรือจะเหมือนกับโกสีย์ |
| กระบิลงูหรือจะสู้กับนาคี | อันเมืองนี้หรือจะแม้นวิมานอินทร์ |
| อนึ่งแก้วจอมจุลจักรพรรดิ | อันปัดหรือจะเท่าเทียมถวิล |
| จะขึ้นแข่งรัศมีมณีนิล | เมื่อไม่สิ้นชาติกรวดแค่นอวดงาม |
| เอาแต่ทองรองซับพอรับพื้น | ให้ชูชื่นแววไวในสนาม |
| ปะเขารู้สันทัดว่าปัดทราม | จะอายความรู้สักเท่าไรไป |
| ไม่รู้หรือนาคาวราฤทธิ์ | สุภาษิตเปรียบเทียบกับสุริย์ใส |
| ยังยอบกายเกรงพลั้งรวังภัย | จะครรไลยก็ค่อยเลื่อนลีลามา |
| แมลงป่องพิษวางที่หางนิด | หรืองอนประหงิดให้เกินนิวาสา |
| อหังการดั่งจะต้านด้วยนาคา | สเออะหน้ามิได้ยั้งรวังอาย |
| ดั่งกวางเห็นเสือผอมด้อมเดิรพลาด | ทนงอาจเข้าเคียงขวิดด้วยจิตต์หมาย |
| ไม่เจียมชาติเขาประเชินให้เกินกาย | ต่อจวนตายดอกจึงรู้ว่าตูกวาง |
| ดั่งสุกรอวดดีกับสีหราช | ทนงอาจใจใหญ่ออกยืนขวาง |
| แล้วร้องท้าว่าท่านสัตว์จัตุบาทางค์ | เราก็สร้างสี่เท้ามาคราวกัน |
| ควรที่จะชิงไชยเอาไว้ยศ | ให้ปรากฏทั่วฟ้าสุธาสวรรค์ |
| แล้วก็ทำขนแขงแปรงชัน | ขยับยันทีจะวิ่งเข้าชิงไชย |
| สีหราชร้องเย้ยว่าเหวยหมู | ทุรชาติเช่นกูนี้เกลียดใกล้ |
| จะไว้ยศชื่อเราก็เข้าใจ | เสียในกิตติศัพท์สกุลกู |
| ขอรับแพ้แก่ท่านไม่หาญต่อ | อย่ากล่าวล่อเหลืออาจประหลาทหู |
| สีหราชหลบลี้มิขอดู | ก็ไปสู่ถ้ำแก้วแกมทอง |
| ดั่งมณฑุกเกิดในชลาสินธุ์ | อยู่ใกล้กลิ่นกุสุมวิเชียรฉลอง |
| ไม่รู้รสชื่นชมก็สมพอง | ในลอองเกศแก้ววราราย |
| แมลงภู่ซึ่งอยู่พนัสฐาน | รสสุมาลย์เสาะสืบแสวงหมาย |
| ได้เชยซาบอาบต้องลอองอาย | ใสสุหร่ายเสียดสร้อยสุมาลา |
| ดั่งบุรุษเรียนรู้ที่ครูสอน | ใครโง่งอนเหมือนดั่งผมบังภูผา |
| เช่นคนใช้เจนหัดอยู่อัตรา | ที่โอชามิได้รู้ซึ่งรสแกง |
| ดั่งมะเดื่อแดงดีดังสีชาด | ใสสะอาดน่าดูเชิดชูแสง |
| ฝ่ายเปลือกนั้นเห็นงามอร่ามแดง | ต่อฉีกดูจึ่งแจ้งว่าหนอนใน |
| ก็ต้องบทกำหนดขนุนหนาม | ข้างนอกทรามเหมือนจะลองไม่ต้องได้ |
| ครั้นผ่าดูดอกจึ่งรู้ว่าหวานใน | ประเสริฐได้โอชารสจำเริญชู |
| ไม่เหมือนมะเดื่อแดงก่ำดังธรรมชาติ | ข้างนอกฉาดในหนอนบ่อนบินฉู่ |
| ปะเปลือกต้นแก่นใบใครไม่รู้ | จะพาพูและกระพี้ให้พลอยอาย |
| ทั้งตัวหนอนก็จะบ่อนเข้าเบียนกัด | อิกลมพาลก็จะพัดให้หมองหมาย |
| เขาจะถากเปลือกข้นจนต้นตาย | ก็ไม่วายอุปวาทเพราะฝาดดี |
| ทั้งจะนำหน้ามูลประยูรยศ | อยู่ที่บทมะเดื่อแดงแสงสี |
| ถ้าแม้นปะเราเปนเหมือนเช่นนี้ | น่าที่จะดับจิตต์ไม่คิดตัว |
| จะผินเข้ากอดศักดิ์ด้วยรักเชื้อ | ถึงช้ำเดื่อก็ไม่เอาไว้ให้ใครหัว |
| ด้วยไม่แท้ทองคำจึงคล้ำมัว | ต่อจะเปนแต่ตะกั่วตะกูทอง |
| อันเนื้อนพคุณแท้นี่แน่เจ้า | ถึงจะเผาสิบไฟก็ไม่หมอง |
| จะซ้ำใส่เบ้ากรดเข้าทดลอง | ยิ่งจะผ่องเนื้อน้ำอำไพ |
| จึงองอาจว่าเปนชาติทองแท้ | อย่าควรคิดว่าจะแปรเปนปัถมัย |
| ไม่เหมือนเดื่อกับตะกูให้ดูไกล | มิเข้าใจกลล่อก็หลงงาม |
| ครั้นพินิจดูไปก็ในเปล่า | ไม่ได้เนื้อสำเนาขนุนหนาม |
| เหมือนว่าหมึกหมายชื่อให้ลือนาม | ไว้เปนความแขวนปากทั้งปวงไป |
| ต้องร้อนตัวอยู่เหมือนวัวรวังแผล | แต่กาแลวิปลาสก็หวาดไหว |
| เพราะเจ็บนอกนั้นช้ำเหมือนคำใน | จนบรรไลยก็อย่าหมายไม่หายเอย |
ฯ ๕๐ คำ ฯ
| ๏ ขาวเหลืองเรืองศรีวิเชียรฉาย | |
| แสนสวาทมิได้ขาดทิวาวาย | เสน่ห์หมายวชิรรัตนอลงกรณ์ |
| แสงสว่างกระจ่างแจ่มจับเนตร | วันประเวศบนวิบูลยศิงขร |
| แม้นเรืองฤทธิ์เหมือนวิทยาธร | จะเขจรแหวกเมฆไปเมียงชม |
| พื้นหัตถ์จะประชีสำลีรอง | จะประคองช้อนชูมาสู่สม |
| แสนสงวนมิให้ต้องลอองลม | จะวางชมบนพื้นสุมาลี |
| วัตถาเวียนวงจะประดับ | มิให้อับอ่อนแสงมณีศรี |
| จะแนบไว้ในอุราทุกนาฑี | อันราคีมิให้ปนรคนพาล |
| นี่สุดยากที่จะบากอารมณ์ถวิล | ทั้งเดิรดินแล้วก็ขลาดไม่อาจหาญ |
| ตั้งแต่ทนเทวษช้ำรกำนาน | ก็นับวารวายชีพนิราทวา |
| เพราะกนิษฐ์และได้คิดภิรมย์รัก | เสน่ห์หนักในเพศแห่งเชษฐา |
| ไม่สมหมายก็ไม่วายจินตนา | จะฝืนฝ่าฝากรักก็สุดใจ |
| อนุชาเหมือนว่ายวนวาเรศ | ลอยประเวศตามสายชลาไหล |
| จะบ่ายหน้าหาฝั่งก็ยังไกล | จะพึ่งพักขอนไม้ไม่ทานตน |
| อันสัดจองนาวาก็หายาก | จะเบือนบากพึ่งใครก็ขัดสน |
| แต่เวียนว่ายอยู่ในสายทเลวน | แสนทุพลยอดยากลำบากกาย |
| เห็นแต่พี่แลจะชูชีวิตน้อง | ช่วยประคองขึ้นให้พ้นกระแสสาย |
| เมื่อการุญทำคุณไว้ไม่ตาย | จะบากบ่ายนำเสน่ห์สนองกัน |
| ไม่ลืมคุณอุปการคุ้งวันหน้า | จนม้วยสิ้นดินฟ้าสุธาสวรรค์ |
| เชิญสมานกายโดยรบอบบรรพ์ | วานอย่าฉันทาเคียดรังเกียจกวน |
| เชิญสนองในคลองเสน่ห์มิตร | คำนึงคิดอยู่ในฤทัยสงวน |
| ถ้ารับรักแล้วอย่ารักให้เรรวน | วานอย่าม้วนสวาทไว้ให้เนิ่นนาน |
| เชิญร่วมอารมณ์ภิรมย์รัก | ให้สมศักดิ์สมสวาทในมาศฐาน |
| อย่าแหนงรักเลยว่ารักจะพลันราญ | สดับสารแล้วอย่าคิดรแวงแคลง |
| ประการใดในประเพณีสวาท | ขอประสาทเสน่ห์ไว้ไม่ควรแถลง |
| หนึ่งเชษฐาถึงจักว่ารักแรง | จงให้แจ้งแต่รับไมตรีตรอง |
| เอ็นดูเถิดที่ธุระทุรารักษ์ | เห็นแก่พักตรเถิดจงเยื้อนเสน่ห์สนอง |
| ดำริห์รักแล้วอย่าคิดให้ผิดคลอง | ไมตรีประคองอย่าให้สูญสวาทเอย |
ฯ ๒๘ คำ ฯ
| ๏ ชังใจที่ไม่เจียมใจสงวน | |
| ชังหน้าที่หน้ามาหมองนวล | เออก็ควรหรือมาริให้เร่งตรอม |
| ไม่เจียมตนเลยว่าตนนี้ต่ำศักดิ์ | มาริรักที่ไม่ควรประครองถนอม |
| หมายใจอยู่ว่าใจอยู่ในจอม | มีแต่มอมหน้าม่อยให้อัประมาน |
| ไม่รู้หรือว่าประยูรวิหคหงส์ | ถวิลลงโบกขรพัสนัทีสถาน |
| ไม่ร่วมชาติกาจกาสกุลกาฬ | โอ้ประมาณเหมือนอกจรกา |
| ต่ำศักดิ์หรือมารักวงศเทเวศร์ | ให้ผิดเพศตุนาหงันอสัญหยา |
| เหมือนอิเหนาเสาวภาคกับบุษบา | เออสาสิที่ใจไม่เจียมใจ |
| ยิ่งห้ามใจว่าอย่าใฝ่วงศาสูง | ใจยิ่งจูงใจตรึกนี่นึกไฉน |
| แต่เวียนหวังอยู่มิฟังวิญญาไย | นี่ใครใช้หรือจึงครุ่นทวีครวญ |
| เปนน้อยใจหนอใจไม่ฟังห้าม | มารักงามที่ไม่รู้เสงี่ยมสงวน |
| ใจเอ๋ยหรือมาเฉยชล่าลวน | เมื่อไม่ควรหรือมาควรคะนึงนาน |
| ไม่เจียมตนหรือว่าตนเปนหิ่งห้อย | มาทิ้งรอยตามแสงพระสุริย์ฉาน |
| ท่านเหมือนพลอยเพ็ชรรัตน์ชัชวาล | ตัวนี้ปานปูนปัดหรือควรปอง |
| มาหมายแก้วจอมจุลจักรพรรดิ | ให้เสื่อมสวัสดิ์รัศมีมณีหมอง |
| เปนน้อยใจด้วยว่าใจไม่ตรึกตรอง | ใจที่จองหองห้ามยิ่งหยามใจ |
| ตนกระต่ายหรือมาหมายจิตต์จง | มางวยงงอยู่ด้วยแสงศศิไข |
| เมื่อจันทร์แจ่มแต้มตัวกระต่ายใน | วงเปนไรกระต่ายไม่หมายชม |
| ถ้าใครช่วยชูมั่งจะยังชั่ว | ให้ใจกลัวจึงจะสาแก่ใจสม |
| ถ้ามิฟังจะเอาไฟใส่หม้อรม | ช่วยขู่ข่มเสียให้ขาดประมาทครวญ |
| ใจสิมุ่งเหมือนพระลอดิลกโลก | จึงแสนโศกมิได้วายกระหายหวน |
| ส่วนพระลอมิได้ปองสองนางชวน | ให้รัญจวนไปด้วยวิทยายันต์ |
| จึงได้สมสองงามเปนสามเขย | ชิดเชยสองข้างประคองขวัญ |
| จนทหารเข้าประหารผลาญชีวัน | เออกระนั้นเล่าเถิดก็ควรตาย |
| ไฉนใจจังจะไม่เห็นด้วย | ใจจะม้วยเสียแล้วหรือเพราะมุ่งหมาย |
| เอ็นดูใจเถิดอย่าให้ใจลอาย | เอ็นดูกายเถิดที่เอื้อมจนสุดมือ |
| แต่ห้ามห้ามก็ไม่ห่างถวิลเหือด | จนผิวเผือดผอมแล้วไม่เห็นหรือ |
| จะตายไยที่มิให้คำคนลือ | จะรื้อรักเถิดอย่ารักให้เหนื่อยนาน |
| หาดีไม่ไหนเล่าเขาว่ารัก | พิสมัยหนักก็มักได้หมางสมาน |
| ย่อมทนทุกข์อยู่ทุกทิวาวาร | แสนรำคาญเคืองคิดไม่ขาดตรอม |
| ชอบบำราสรสร่วมอารมณ์สอง | ก็หนักกรประคองครุ่นครวญถนอม |
| ดั่งโกยทุกข์มาประทุกอกออม | แต่ผอมเผือดเหือดแห้งจนหายงาม |
| จะยืนเดิรดำเนิรนั่งนอนที่ไหน | ก็ตั้งใจแต่จะดิ้นถวิลหวาม |
| จนสิ้นเพียรภาวนาพยายาม | จนลืมความเรือนราชการตน |
| ยามกินลืมกินอาหารรส | ลืมกำหนดนับคืนวันฉงน |
| แต่นอนนิ่งกลิ้งกลับเกลือกสกนธ์ | ไม่หลับจนจวบทุ่มสักคืนวัน |
| นี่และใจจะไม่ฟังใจเจียวหรือ | จะรื้อรักอยู่ไม่รักชีวาสัญ |
| จงรักกายเถิดอย่าหมายวงศเทวัญ | ที่เฉิดฉันมิได้แปลกประยูรวงศ์ |
| จึงห้ามใจว่าใจอย่าประเจิด | อย่าพลั้งเพลิดเลียมลองประโลมหลง |
| รักษาสัตย์ตัดใจให้ตริตรง | อย่าพลอยหลงไปด้วยพลั้งกำลังพาล |
| ท่านว่าถ้าและใครใจประมาท | ย่อมเปนคลองมัจจุราชประหารผลาญ |
| สงวนสัตย์ตัดห่วงบ่วงมาร | จะพลันพ้นสงสารที่วงเวียน |
| ถึงโลกีย์ยังมิตัดราคีขาด | แม้นประมาทก็ประมาณแต่พาเหียร |
| เรียนรู้เถิดอย่าเรียนรำพึงเพียร | ใจจงเจียนในรักให้หักรอน |
| ชอบจะเฉยอย่าเฉลยเหมือนเช่นหลัง | นี่แน่ใจเอ๋ยจงฟังใจสั่งสอน |
| จะแจ่มจิตต์อยู่เปนนิตย์นิรันดร | ธุระร้อนก็จะแรมโรยเอย |
ฯ ๔๖ คำ ฯ
| ๏ อนิจจาคอยท่าคนึงถึง | |
| จะถามเจ้าเขาลือกันอื้ออึง | ว่ามีแอหนังหนึ่งดำเนิรมา |
| งามลม่อมพร้อมพริ้งสรรพางค์พักตร์ | วิลัยลักษณ์ตละอย่างนางดาหา |
| ทรงเศวตตามเพศปะตาปา | เมื่อทิวาวัดพลับถวายไฟ |
| ว่าชนชายหลายแลในแอหนัง | ให้กำลังพิศวาสไม่หวาดไหว |
| บ้างกรุยรักปักฉลากแล้วบากไม้ | บ้างสืบส่อบ้างให้แสวงบล |
| เห็นจะเปนศึกใหญ่ขึ้นในอก | จะปิดปกเงื่อนงำคำฉงน |
| ไม่เชื่อภารการชายนี้หลายกล | จึงนิพนธ์เพลงถามด้วยความแคลง |
| ใช่จะกล่าวแย้มเยื้อนเหมือนเตือนสติ | ด้วยดำริห์ตริฟังเมื่อยังแฝง |
| ว่าปันหยีนั้นสิเปนคนแคลง | จะลักบุษบาแปลงยังอำปลัง |
| เรื่องระเด่นจะเปนแอหนังนี้ | หรือเปนชีสาวใช้ในกาหลัง |
| กรรมวิบัติดอกจึงพลัดออกจากวัง | สีปัตหราชังกระมังเธอ |
| เร่งจำสืบแสวงดูให้รู้แท้ | ว่าใครแน่เปนหลังอาหลัดเหลอ |
| ชี้ตรอกบอกนามอย่าอำเออ | จะว่าเพ้อชี้ตรอกแล้วออกนาม |
| ฝ่ายเจ้าก็เปนตำรวจราช | เฉลิมบาทชิดใช้ในสนาม |
| จะดำริห์สิ่งใดก็ไม่งาม | ให้สมความฟูมฟักจำเริญเอย |
ฯ ๑๖ คำ ฯ
| ๏ เสียดายรักหลงรักกะไรหนอ | |
| มาหวังรักคิดว่ารักจักลงตอ | ไม่เห็นข้อที่ว่ารักจักกลับชัง |
| น่าจะมีที่รักที่ร่วมคิด | จึงเมินมิตรหน่ายรักที่ใจหวัง |
| จึงซ่อนรักหักทำเปนอำปลัง | น้อยหรือบังรักเล่นจนเห็นใจ |
| เจ้ายังรักสมรักประจักษ์จิตต์ | มาพาผิดรักร้างเราทางไหน |
| เจ้ารักร้อยสร้อยสนเปนยนต์ใน | รักจะไปแล้วมารานกลับพาลเรา |
| มีที่รักแล้วจะชักเปนเชิงเฉย | อย่าพักบังรักเลยพอรู้เท่า |
| จะชี้ชื่อชายรักเหมือนลักเตา | เหมือนรักอยากหยิบเงาให้ป่วยการ |
| ถึงจะไม่มีใจทยารัก | อย่าหาญหักรักร้างให้หมางสมาน |
| ก็เต็มหน้าเรื่องรักได้อัประมาน | แสนรำคาญคิดถึงรักก็หนักใจ |
| อันแรกรักก็ประจักษ์กับใจน้อง | ไม่ตริตรองรักบ้างนี่ช่างไฉน |
| จึงปลิดรักหากปละละไป | สิ้นอาลัยสิ้นรักก็อย่าเลย |
| ได้หลงรักก็จะรับแต่อัประยศ | เพราะจับจดจึงรักมักเชือนเฉย |
| แต่แรกรักมิได้หมายระคายเลย | นิจจาเอ๋ยคิดว่ารักจึงหลงลม |
| เมื่อเมินรักแล้วมิหนำยังซ้ำภ้อ | เออหนออ่อรักนี่มักขม |
| เพราะรักหวานต้องพานแสลงลม | มักชมแลจึงรักมักจืดจาง |
| โอ้ปลูกรักหวังรักบำรุงสงวน | เออก็ควรหรือรักมาโรยหมาง |
| เพราะรักชู้มิได้รู้ว่ามียาง | จึงรักนางรักสมิทสนอมกาย |
| ประหลาทหนอรักนักย่อมวิบัติ | ถึงรักกัดก็อุส่าห์รักษาหาย |
| เปนไรรักนี้ไฉนจึงไม่คลาย | จะจำตายเสียด้วยรักที่แรมครวญ |
| เสียดายรักโอ้ว่านิจจาเอ๋ย | ไม่เห็นเลยว่ารักจะหักหวน |
| เสียแรงรักมาดมุ่งผดุงนวล | ไม่ควรรักที่จะมาเปนราคี |
| มาเด็ดรักหักใจไม่ไว้หน้า | อนิจจายอดรักมาผลักพี่ |
| เสียแรงรักแก้วตาไม่ปราณี | ตั้งแต่นี้รักนางจะร้างเรา |
| จะตัดรักเสียให้ขาดในชาตินี้ | เท่าธุลีมิได้รักสมัคเจ้า |
| ให้สาสมอารมณ์รักที่เหลือเบา | แต่เปล่าเปล่ารักร้างระคางใจ |
| ถึงจิตต์เจ้าจะมิรักก็หักเห็น | อย่าทำเปนชิงรักให้พิสมัย |
| ไม่รักแล้วชมสารให้เต็มใจ | ที่แกงไดเด็ดรักไมตรีกัน |
| วาสนารักนวลไม่ควรคู่ | จะร่วมรู้ร่วมรักภิรมย์ขวัญ |
| จะรักน้องมิได้ต้องน้ำใจกัน | ก็จะบั่นบากรักที่เจตนา |
| ไม่รักง้อขอรักให้เหนื่อยจิตต์ | จะสู้ปลิดรักขาดไปชาติหน้า |
| จะขาดรักดั่งขากซึ่งเขฬา | เรารักหน้ากลับกลืนก็เกลียดอาย |
| รักก่อจะมิต่อก็จำสาร | จึงจำราญรอนรักให้หักหาย |
| อันเรื่องรักขาดกันจนวันตาย | ไม่มาดหมายหรือรักเจ้าเลยเอย |
ฯ ๓๔ คำ ฯ
| ๏ ชาวศรีสมบูรณ์พูลสวัสดิ์ | |
| พี่หมายน้องเหมือนหนึ่งปองมณีรัตน์ | อันอุบัติอยู่ในยอดยุคุนธร |
| แสงสว่างกระจ่างจับเนตร | แต่สังเกตมาก็สุดนุสนธิ์สมร |
| แม้นเหมือนวิทยาธรากร | จะจรฟ้ามาสู่มณีนวล |
| มือจะพันสำลีประคองรับ | ประจงจับลูบแก้วกำสงวน |
| มิให้หมองลอองลออนวล | จะมิดม้วนมอบไว้เมียงชม |
| นี่สุดเหาะที่จะเหิรโพยมมาศ | แสนสวาทไม่วายคิดแต่ปฐม |
| ดำริห์รักหนักทรวงแสนระทม | เหมือนเรือล่มลงว่ายทเลวน |
| จะมุ่งฝั่งก็ยังลับเหลือเนตร | จะสังเกตแก่งเกาะก็ขัดสน |
| จะพึ่งขอนไม้น้อยก็ลอยชล | แต่ว่ายวนปิ้มจะขาดใจจม |
| พี่มุ่งหมายเหมือนสายวารีรัก | อกจะหักด้วยไม่เสร็จประสงค์สม |
| แปดปีมิได้วายอารมณ์กรม | ยิ่งคิดชมยิ่งคิดไม่ขาดวัน |
| ชะรอยบุญเบื้องบุพพาสนอง | เหมือนพี่ปองจะไม่ป่วยประกันขวัญ |
| จึงมีเทพธิดาสาครคัน | เหาะหันเหิรเมฆสุเมรุมา |
| เห็นเรียมว่ายอยู่ในสายชลาเลื่อน | จึงแย้มเยื้อนเสาวนีเสนหา |
| ว่าว่ายวนอยู่เห็นทนเวทนา | จะปรารถนาฝั่งชลหรือกลใด |
| เรียมก็รับเสาวนีด้วยโสมนัส | ประนมหัตถ์นบนิ้วสนองไข |
| ค่อยคลายร้อนผ่อนทุกข์บรรเทาใจ | จึงวอนไหว้อวยถ้อยด้วยคำงาม |
| ก็บัญชาว่าจะช่วยโดยประสงค์ | จะพาส่งให้พ้นชลท่าข้าม |
| เดชะกุศลผลช่วยพยายาม | สดับความปานได้ดารากร |
| อันตกจากฟากฟ้าลงมาสถิต | ทรงประสิทธิมอบมือให้ถือสมร |
| อันความเทวษเวทนาในสาคร | ค่อยคลายร้อนผ่อนทุกข์บันเทาทน |
| ตั้งปัญจางคประดิษฐ์จิตต์เคารพ | มีแต่พบมือเสี่ยงกุศลผล |
| ที่สุจริตมิได้คิดประทุษฐพล | ขอให้ดลบันดาลฤดีดุ |
| จงตอบรักเถิดอย่าชักให้รักเนิ่น | อย่ามึนเมินหมางเคียงระคางอยู่ |
| ได้ยินชอบอย่าตอบเชิญชู | เหมือนช่วยกู้แก้เจ็บระกำใจ |
| ช่วยชมชูกู้ชีพภิรมย์รัก | เหมือนช่วยชักชวนทางพิสมัย |
| แม้นได้แอบแนบนวลสนิทใน | จะปลื้มใจทั้งเปรมปรีดา |
| จะถนอมสนิทถนัดแนบ | จะออมแอบอ่อนน้อมเสนหา |
| ทัศนาเจ้าเช่นแก้วแล้วไคลคลา | มาตามแถวถนนหน้าระเนียดราย |
| นวลโฉมแข่งแขวิมลพักตร์ | พี่ลอบลักรับขวัญแล้วขวัญหาย |
| อันใดแม้ได้ดำเนิรกาย | กลิ่นขจายคนธรสมาลินโรย |
| ทาสุคนธ์ปนเนื้อเจือกระแจะ | นั้นแหละจะกลายกระหายโหย |
| เพราะเห็นพักตร์เหมือนจะชักให้ดิ้นโดย | เมื่อลมโบยโบกขวัญมาชมเชย |
| จึงสอดสารประสงค์สาราสนอง | จำลองลักษณ์ไมตรีที่พี่เฉลย |
| นแน่เจ้าจงแปรภิปรายเปรย | เชิญเฉลยศุภสร้อยสารานำ |
| ถึงไม่มากก็สักสามบรรทัดครึ่ง | ไม่เหมือนตึงตัดความอุปภัมถ์ |
| แม้นมิสนองสารน้อมเสน่ห์นำ | จะเศร้าช้ำทุกข์ทอดถวิลครวล |
| กว่าจะสิ้นสมุดสุดดินสอ | เมื่อไรต่อวายมะพร้าวห้าวสวน |
| จึงจะขาดที่พี่มาดหมายประมวล | หวนถวิลอยู่เปนนิตย์นิรันดร์เอย |
ฯ ๔๐ คำ ฯ
| ๏ โฉมหอมหอมเหินเวหาหวน | |
| แต่โหยหามิได้เว้นทิวาครวญ | ควรสงวนเนตรทัศนานาง |
| งามเสงี่ยมเอี่ยมอิ่มชอ้อนพักตร์ | เจริญรักมิได้เอื้อนอางขนาง |
| งามศักดิ์งามสรรพสรรพางค์ | ดำเนิรนางอย่างเหมราชบิน |
| เมื่อยินยลกลวิษณุกรรมวาด | มรรยาทพริ้งเพริดเฉิดฉิน |
| เมื่อนั่งเจียนเมียนแม้นอับสรอินทร์ | ฟ้าดินสิ้นเสียงสำเนียงนวล |
| เมื่อเจ้าพรายพักตร์พริ้มยิ้มเยื้อน | เหมือนจะเตือนให้พี่ง่วงงงสงวน |
| งามสรรพสุนทราวิญญายวน | งามกระบวนเนตรน้าวเสน่ห์นำ |
| งามใจใจเจียนเขียนแผ่นเพ็ชร์ | เผด็จพาลมารร้ายรคายขำ |
| งามเงื่อนชั่งเยื้อนเสงี่ยมงำ | งามคำงามคิดคดีงาม |
| ให้ควรด้วยจอมจักรพรรดิราช | ร่วมอาสน์แนบเนื้อเสน่ห์สนาม |
| ไม่ควรไกลไร้รสนิราทราม | ไม่ควรความจะเออองค์อาทวา |
| ให้ควรด้วยสิริโสภาคพักตร์ | บริรักษ์ศิวราชโกษฐา |
| จึงเสื่อมศักดิ์วรพักตรพนิดา | ดั่งหงส์ทองตกท่าสาธารณ์ชล |
| หากสุวรรณสัณฐานธรรมชาติแท้ | จะแปรเป็นราคีอย่าควรฉงน |
| มาดแม้นถมแผ่นพื้นภูวดล | ยังวิมลรัศมีให้หมองมัว |
| ดั่งหนึ่งนุชให้พี่สุดแสนถวิล | มิได้มีมลทินโทษกลั้ว |
| สงวนศักดิ์รักตัวเห็นเหลือตัว | ดั่งดอกบัวในโบกขรณีเนา |
| ดอกเดียวเด่นดวงพิโดนชม | ลมโบกโชยกลิ่นขจรเสา |
| วคนธาทิพรสเกลี้ยงเกลา | เฉลากลีบกลัดรบัดใบ |
| อันบุษบงในวงโบกขรพัส | ย่อมรบัดบานต้องอุทัยไข |
| กิมิชาติอาจบ่อนเบียนใน | ปางภมรซอนไซ้สุมามาลย์ |
| จนโรยร่วงรวงดอกออกฝักแฝง | ปางแมลงภู่เบียนเปนอาหาร |
| ที่ดอกแกมแนมในนทีธาร | ก็บันดาลเสียดสีคลี่กลีบคลาย |
| อันภุมเรศนอกเขตสระสนาน | ย่อมประมาณเมินมุ่งแล้วม่ายหมาย |
| ด้วยโกเมศภุมเรศสิร่อนราย | มิได้คลายคลาดสร้อยสาโรชรวย |
| อันปทุมโกสุมที่สังเกต | เห็นห่างเหตุเสื่อมสิ้นสีสลวย |
| เฉลิมนาสาชมด้วยลมชวย | รทวยก้านพานพ้นวารีริน |
| อกเรียมเทียมภุมรินรัก | ที่สำนักนอกสระกระแสสินธุ์ |
| แต่ร่อนร้องวนเวียนเฉวียนบิน | ถวิลซาบอาบสร้อยสุมาเมียง |
| คิดจะโจมโถมถาลงท่าจับ | แล้วขยับท้อถอยฤทัยเถียง |
| ร่อนร้องมองหมายรายเมียงเคียง | แล้วเลียบเลี่ยงเข้ากล้ำกลิ่นกลืน |
| ไม่วายวันทิวาเว้นเทวษ | เพราะสังเกตนั้นสุดเสน่ห์ฝืน |
| แต่โหยหาทุกทิวาวันคืน | ไม่ได้ชื่นหน้านึกตริตรึกตรอง |
| เหมือนมยุราหมายเมฆาทิพากาศ | มิได้ร่วมอารมณ์มาดสนอง |
| เหมือนมัจฉาหมายเสียงฟ้าร้อง | ดั่งหงส์ทองหมายมุจลินท์อินทร์ |
| เหมือนพี่มุ่งมิได้สมอารมณ์มาด | แสนสวาทมิได้เว้นวายถวิล |
| ดำริห์รักดั่งพลิกพลักแผ่นดิน | ฤดีดิ้นจินตนาคะนึงตรอง |
| ว่ารักแล้วจะรู้อารมณ์ด้วย | ที่ปองปีมาจนป่วยใจผอม |
| ขอเชิญนุชสุดเสน่ห์ช่วยประนอม | เสน่ห์น้อมพร้อมจินตนาการ |
| จงช่วยเพิ่มเสริมสันนิวาสา | อย่าเมินหน้าม้วนเมินหมางสมาน |
| เอ็นดูคนที่ทุพลคะนึงนาน | เถิดอย่ารานเรื่องรักให้โรยรวน |
| อันบุบผาในพนมพนาเวศ | ย่อมมีเหตุกลย่อมแล้วหอมหวน |
| ที่ไม่มีเจ้าของประคองนวล | ก็มักปรวนแปรเพศอันตรธาน |
| ถ้าผู้พานพอพบสบสำนัก | จะสอยชักหักกิ่งด้วยใจหาญ |
| ถ้าใกล้ภัยแมลงภู่แลหมู่พาล | ก็บันดาลร่วงโรยลงรายดิน |
| จะเสียเพศเสียพรรณบุบผชาติ | ที่อุบัติมาให้มาดหมายถวิล |
| จะแห้งเปล่าเสียเปนเถ้าถมธรณินทร์ | ทั้งมลทินจะปลอมแปลกรคนปน |
| จะเสียทีเปนที่ภิรมย์รัก | เสียดายศักดิ์จะเอาศักดิ์ปฏิสนธิ์ |
| จะเปนที่ติฉินราคินคน | ย่อมแจ้งราชนิพนธ์ภิปรายรบาย |
| ว่านางทรงศุภลักษณ์เปนศักดิศรี | ไม่เท่าที่ชายชั่วเฉาฉงาย |
| ประหนึ่งพลอยเพ็ชรรัตนพรรณราย | ไม่มีเรือนย่อมสลายเลื่อนรทม |
| ถึงถนอมออมไว้ก็ในเปล่า | ไม่งามเท่าที่รบายลายยาถม |
| ถึงมีรุ้งรัศมีโดยนิยม | ช่วงจะชมแต่เพ็ชรไม่มีเรือน |
| ธรรมดาว่าเพ็ชรสุหร่งราย | ให้เพริดพรายในวงศพงศเพื่อน |
| นี่รักเปล่าอยู่แต่เวียนเปลี่ยนเรือน | มิทันรู้ก็เห็นเหมือนว่ามีวง |
| ถ้าช่างชาญชำนาญรังเรือนเห็น | จะชี้เช่นรอยเรือนให้เหมือนประสงค์ |
| ดั่งโฉมเฉิดเลิศลักษณ์อุดมวงศ์ | อันเพ็ชรสุหร่งนี้อย่ารักเรือนรอย |
| ไม่ปราณีพี่ควรคำนวณคิด | ด้วยสุจริตเรียมแท้ถ่องถอย |
| อันเอองค์นี้เหมือนหลงด้วยลมลอย | ปราณีหน่อยเถิดที่รักบำรุงชม |
| ถึงมิการุญเหมือนคำที่ร่ำรัก | เพราะต่ำศักดิมิควรร่วมอารมณ์สม |
| อย่าอยู่ช้าข้าพลอยเปลี่ยนทรวงรทม | ทั้งความกรมยิ่งจะเกรียมทรวงโทรม |
| อันสุดาถ้าและเว้นจากสามี | นั้นชนกชนนีถนอมโฉม |
| ยังไม่ปลอดผู้ลอดประลองโลม | ก็มักโครมครุ่นอัประยศยวน |
| อันสัตรีมีที่เสน่หา | ประเพณีภัสดาเดียวสงวน |
| รวังงามความร้ายแปรปรวน | ทั้งกันสรวลมลทินแลนินทา |
| ทั้งกันหมู่ประมาทหมิ่นราคินข้อง | มาดหมองก็ได้ตรึกปรึกษา |
| ถ้าคราวโศกโรคร้อนพาธา | ครั้นเห็นหน้าก็ค่อยอันตรธาน |
| อันจะลอยลมว่านั้นหาไม่ | มิใช่เช่นลิ้นไล้น้ำตาลหวาน |
| แรกรักหวังรักไม่พลันราน | อันทรวงชื่นนี้และนานจะเห็นทรวง |
| ไม่รักแล้วก็เร่งสืบสารสนอง | ให้ขัดข้องใจพี่ที่แหนหวง |
| ถ้านิ่งนานไม่สืบสารโดยกระทรวง | จะว่าดวงสมรพี่ปราณีเรียม |
| จงปราณีเสน่ห์หน่อยเถิดจอมสมร | อันงามงอนนี้ไม่งามเท่างามเสงี่ยม |
| จะเจียมใจอยู่ก็สุดใจเจียม | วานอย่าเลียมลบสารสมานกัน |
| วานอย่าเยื้องกระเบื้องร้อนรานร้าว | วานอย่ากล่าวคำเคียดเดียดฉัน |
| วานอย่าถือคำพาลมาพาลกัน | อย่าขึงมั่นอยู่ไม่ผ่อนใจเอย |
ฯ ๗๖ คำ ฯ
| ๏ ปางพี่มาดหมายสมานสุมาลย์สมร | |
| ดั่งหมายดวงหมายเดือนดารากร | อันลอยพื้นอัมพรโพยมพราย |
| แม้นพี่เหิรเดิรได้ในเวหาศ | ถึงจะมาดก็ไม่เสียซึ่งแรงหมาย |
| มิได้ชมก็พอได้ดำเนิรชาย | เมียงหมายรัศมีพิมานมอง |
| นี่สุดหมายที่จะมาดสุมาลย์สมาน | สุดหาญที่จะเหิรเวหาศห้อง |
| สุดคิดที่จะเข้าเคียงประคอง | สุดสนองใจสนิทเสน่ห์กัน |
| โอ้แต่นี้นับทวีแต่เทวษ | จะต้องนองชลเนตรกันแสงศัลย์ |
| จะแลลับเหมือนหนึ่งดับเดือนตะวัน | เมื่อเลี้ยวเหลี่ยมสัตภัณฑ์ยุคันธร |
| ยิ่งคะนึงก็ยิ่งนานจะเห็นพักตร์ | ฉวยฉุดรักแล้วก็ทอดฤทัยถอน |
| ไม่เห็นกรรมว่าจะนำให้ไกลกร | ไม่เห็นรักว่าจะรอนให้แรมโรย |
| อกเอ๋ยเมื่อได้เคยประโลมเล่น | ครั้นห่างเห็นแล้วก็ตั้งแต่เตือนโหย |
| ยามดำเนิรเดิรดิ้นอาดูรโดย | ก่นแต่โกยกอบทุกข์มาทับกาย |
| จะผ่อนผันฉันใดก็ใช่ที่ | อันนับปีแต่จะเริศร้างหาย |
| จะอาดูรแต่ผู้เดียวอยู่เปลี่ยวกาย | มิได้วายความถวิลที่จินตนา |
| แสนเทวษสุดทวีครั้งนี้เอ๋ย | ไม่เห็นเลยว่าจะน้อยวาสนา |
| แต่ปางไกลแสนอาลัยทุกเวลา | ครั้นคิดมาไม่เห็นหน้าแล้วอาวรณ์ |
| แสนรักจะร่วมเรือนเหมือนบุหรง | ที่พิศวงภาณุมาศประภัสสร |
| เมื่อเลี้ยวลับศีขรินลงรอนรอน | สุดอาวรณ์ที่นกยุงจะมุ่งปอง |
| แสนวิตกเหมือนกระต่ายที่ใฝ่ฝัน | แสงพระจันทร์งามจรเวหาศห้อง |
| พระจันทรอยู่สำราญวิมานทอง | หรือจะปองใจหมายกระต่ายดง |
| สงสารอกกระต่ายป่าปักษาชาติ์ | จะวายชีวาตม์ดับชีวิตด้วยพิศวง |
| แสนคนึงถึงเสน่ห์ที่จำนง | ก็เหมือนอกกระต่ายดงที่หลงเดือน |
| โอ้สุดคิดสุดฤทธิ์เห็นสุดรัก | เพราะต่ำพักตรไม่มีศักดิ์เสมอเหมือน |
| ใครจะช่วยบำรุงรักช่วยตักเตือน | โอ้นับเดือนก็จะลับไปนับวัน |
| ถึงจำจากเพราะวิบากให้วิบัติ | ขอกอดสัตย์ไปจนสิ้นชีวาสัญ |
| ได้ตั้งใจมิตรจิตต์คิดผูกพัน | ขอหมายมั่นกว่าจะม้วยชนมาน |
| ถ้าดับชีวิตไปสวรรค์ขั้นใดไฉน | ขอตามไปร่วมทิพย์พิมานสมาน |
| ทุกขมหันต์อรรณพอเนกนาน | จนสู่สถานที่สถิตนิพพานเมือง |
| โอ้ชาตินี้เห็นน้อยแล้วความสุข | จะแสนทุกข์สุดโทมนัสเนื่อง |
| สุดปลุกใจปล้ำให้โศกเปลือง | ยิ่งครุ่นคิดแล้วก็เครื่องทวีครวญ |
| เมื่อเวลามาบำราสให้ขาดรัก | สงวนศักดิไว้ให้งามเถิดทรามสงวน |
| คิดเสงี่ยมเจียมพักตรแต่พอควร | ใครสงวนไม่เท่านวลสงวนกาย |
| เห็นสุดถวิลสุดสิ้นบุพเพนิวาส | ที่มุ่งมาดมิได้สมอารมณ์หมาย |
| เจ็บจิตต์คิดจะวางชีวาวาย | ก็เสียดายด้วยอาลัยมิได้ลา |
| เชิญสำราญเถิดแม่อย่าหมองพักตร์ | จงคงศักดิ์คงสถิตในยศถา |
| ต่อเมื่อไรวันกำหนดมรณา | ขอเห็นหน้าเสียสักหน่อยพอชื่นใจ |
| อย่าเสียแรงที่มุ่งบำรุงรัก | มาดสมัคหมายสมานพิสมัย |
| ได้เห็นหน้าแล้วจะลาชีวาลัย | จะอวยโอษฐ์ให้อโหสิกรรมกัน |
| ถึงอยู่ใกล้ก็เหมือนไกลเพราะใช่คู่ | จึงมิได้ชูชมโฉมประโลมขวัญ |
| เห็นสิ้นบุญแล้วในเบื้องปัจจุบัน | ขอหมายมั่นบุญเบื้องบุรพา |
| แม้นกุศลเราสองเคยร่วมสร้าง | ขอร่วมห้องอย่าให้ห่างเสนหา |
| เสี่ยงผลที่ได้เพิ่มบำเพ็ญมา | ขอร่วมชีวาร่วมวางชีวาวาย |
| เกิดไหนขอให้ได้ถนอมพักตร์ | ความรักอย่าได้ร้างอารมณ์สลาย |
| รักนุชอย่าได้สุดเสน่ห์คลาย | ขอสมหมายที่ข้ามาดสมุทาน |
| อันสาราบำราสบำรุงคิด | จารึกไว้โดยสุจริตสาร |
| พยายามตามสัตย์ปัญญาญาณ | พอแจ้งการณ์ที่มีกรรมในกายเอย ฯ |
ฯ ๔๖ คำ ฯ
