| ๏ ถวิลวันจันทร์ทิวาขึ้นห้าค่ำ |
| ลงนาวาคลาเคลื่อนออกเลื่อนลำ |
พอฆ้องย่ำยามสองกลองประโคม |
| น้ำค้างย้อยพร้อยพรมเปนลมว่าว |
อนาถหนาวนึกเคยได้เชยโฉม |
| มาสูญเหมือนเดือนดับพยับโพยม |
ให้ทุกขโทมนัสในฤทัยครวญ |
| โอ้น่าหนาวคราวนี้เปนที่สุด |
จะจากนุชแนบข้างไปห่างหวน |
| นิราศร้างห่างเหให้เรรวน |
มิได้ชวนเจ้าไปชมประธมประโทน |
| ที่ปลูกรักจักได้ชื่นทุกคืนค่ำ |
ก็เตี้ยต่ำตายฝอยกรองกร๋อยโกร๋น |
| ที่ชื่นเชยเคยรักเหมือนหลักประโคน |
ก็หักโค่นขาดสูญประยูรวงศ |
| ยังเหลือแต่แม่ศรีสาครอยู่ |
ไปสิงสู่เสน่หานางเสาหงส์ |
| จะเชิญเจ้าเท่าไรก็ไม่ลง |
ให้คนทรงเสียใจมิได้เชย |
| วัดระฆังตั้งแต่เสร็จสำเร็จศพ |
ไม่พานพบภคินีเจ้าพี่เอ๋ย |
| โอ้แลเหลียวเปลี่ยวใจกระไรเลย |
มาชวดเชยโฉมหอมถนอมนวล |
| จนนาวาคลาล่องเข้าคลองขวาง |
ตำบลบางกอกน้อยละห้อยหวน |
| ตลาดแพแลตลอดเขาทอดพรวน |
แต่แลล้วนเรือตลาดไม่ขาดคราว |
| ทุกเรือนแพแลลับระงับเงียบ |
ยิ่งเย็นเยียบยามดึกให้นึกหนาว |
| ในอากาศกลาดเกลื่อนด้วยเดือนดาว |
เปนลมว่าวเฉื่อยฉิวหวิวหัวใจ |
| โอ้บางกอกกอกเลือดให้เหือดโรค |
อันความโศกนี้จะกอกออกที่ไหน |
| แม้นได้แก้วแววตามายาใจ |
แล้วก็ไม่พักกอกดอกจริงจริง |
| ดูวังหลังยังไม่ลืมที่ปลื้มจิต |
เคยมีมิตรมากมายทั้งชายหญิง |
| เมื่อยามดึกนึกถึงที่พึ่งพิง |
อนาถนิ่งนึกน่าน้ำตานอง |
| บางว้าน้อยน้อยจิตรด้วยพิสมัย |
น้อยฤๅใจจืดจางให้หมางหมอง |
| หมายว่ารักจักได้พึ่งเหมือนหนึ่งน้อง |
ให้เจ้าของขายหน้าทั้งตาปี |
| ถึงวัดทองหมองเศร้าให้เหงาเงียบ |
เย็นยะเยียบหย่อมหญ้าป่าช้าผี |
| สงสารฉิมนิ่มน้องสองนารี |
มาปลงที่เมรุทองทั้งสองคน |
| ขอบุญญานิสงส์จำนงสนอง |
ช่วยส่งสองศรีสวัสดิ์ไปปฏิสนธิ์ |
| ศิวาลัยไตรภพจบสกล |
ประจวบจนจะได้พบประสบกัน |
| ทั้งแก้วเนตรเกสรามณฑาทิพย์ |
จงลอยลิบลุล่วงถึงสรวงสวรรค์ |
| จะเกิดไหนได้อยู่คู่ชีวัน |
อย่ามีอันตรายเปนเหมือนเช่นนี้ ฯ |
| ๏ วัดปะขาวขาวเหลือเชื่อไม่ได้ |
ด้วยดวงใจเจ้านั้นคล้ำดำมิดหมี |
| แม้นแม่ม่ายขาวโศกโฉลกมี |
เหมือนแม่ศรีสาครฉะอ้อนเอว |
| โอ้เคราะห์กรรมจำคลาศนิราศร้าง |
เพราะขัดขวางความในเหมือนไขว่เฉลว |
| ทั้งเกลียดสิ้นนินทาพาลาเลว |
เหมือนต้องเปลวปลิวต้องให้หมองมอม |
| เสียดายแต่แม่ศรีเจ้าพี่เอ๋ย |
จะชวดเชยชวดชมภิรมย์ถนอม |
| เหมือนดอกไม้ไกลแดนเพราะแตนตอม |
ใครแปลงปลอมปลิดสอยมันต่อยตาย ฯ |
| ๏ บางตำรุเหมือนบำรุบำรุงรัก |
จะพึ่งพักพิศวาสเหมือนมาทหมาย |
| ไม่เหมือนนึกตรึกตรองเพราะสองราย |
เห็นฝักฝ่ายเฟือนลงด้วยทรงโลม |
| พอสิ้นแพแลล้วนสวนสงัด |
พยุพัดฮือฮือกระพือโหม |
| ยิ่งดึกดาววาววามดังตามโคม |
น้ำค้างโทรมแสนหนาวให้เปล่าใจ |
| บางขุนนนต้นลำภูดูหิ่งห้อย |
เหมือนเพ็ชรพลอยพรายพร่างสว่างไสว |
| จังหรีดร้องซร้องเสียงเรียงเรไร |
จะแลไหนเงียบเหงาทุกเหย้าเรือน |
| บางระมาดมาทหมายสายสวาท |
ว่าสมมาทเหมือนใจแล้วไม่เหมือน |
| แสนสวาทมาทหมายมาหลายเดือน |
มิคลาเคลื่อนแคล้วคลาศประหลาดใจ |
| วัดไก่เตี้ยไม่เห็นไก่เห็นไทรต่ำ |
กอระกำแกมสละขึ้นไสว |
| หอมระกำก็ยิ่งช้ำระกำใจ |
ระกำไม่เหมือนระกำที่ช้ำทรวง |
| ถึงวนหลวงหวงห้ามเหมือนความรัก |
เหลือจักหักจับต้องเปนของหลวง |
| แต่รวยรินกลิ่นผกาบุปผาพวง |
ระรื่นร่วงเรณูฟูขจร |
| โอ้ไม้ต้นคนเฝ้าเสาวรส |
ยังปรากฎกลิ่นกล่อมหอมเกสร |
| แต่โกสุมภุมรินมาบินวอน |
ไม่ดับร้อนร่วงกลิ่นให้ดิ้นโดย |
| ดึกกำดัดสัตว์อื่นไม่ตื่นหมด |
แต่นกกดร้องเร้ากระเหว่าโหย |
| ระรวยรินกลิ่นโศกมาโบกโบย |
โอ้โศกโรยแรมร้างมาห่างจร |
| ถึงบางขวางปางก่อนว่ามอญขวาง |
เดี๋ยวนี้นางไทยลาวแก่สาวสลอน |
| ทำยศอย่างขวางแขวนแสนแสงอน |
ถึงนางมอญก็ไม่ขวางเหมือนนางไทย |
| วัดพิกุลฉุนกลิ่นระรินรื่น |
โอ้หอมชื่นเชยกับรสแป้งสดใส |
| เหมือนพิกุลอุ่นทรวงพวงมาไลย |
พี่เคยใส่หัตถ์หอมถนอมนวล |
| โอ้ยามนี้มิได้เชยเหมือนเคยชื่น |
มาหอมรื่นแต่ดอกไม้ที่ในสวน |
| พระพายโชยโรยรินกลิ่นลำดวน |
เหมือนจะชวนชูใจเมื่อไกลเชย |
| บางผักหนามนึกขามแต่หนามเสี้ยน |
หนามทุเรียนลักฉีกอีกเจ้าเอ๋ย |
| ที่กีดขวางทางความแต่หนามเตย |
ไม่น่าเชยน่าชังล้วนรังแตน |
| ถึงสวนแดนแสนเสียดายสายสวาท |
มาสิ้นชาติปรโลกยิ่งโศกแสน |
| ไปสวรรค์ชั้นบนคนละแดน |
ไม่ร่วมแผ่นภพโลกยิ่งโศกใจ |
| ถึงวัดเกษเจตนาแต่การะเกษ |
ไม่สมเจตนาน่าน้ำตาไหล |
| เคยลับเนตรเกษน้อยกลอยฤทัย |
มาจำไกลกลืนกลั้นที่รัญจวน |
| น้ำค้างพรมลมชายระบายโบก |
หอมดอกโศกเศร้าสร้อยละห้อยหวน |
| เหมือนโศกร้างห่างเหเสน่ห์นวล |
มาถึงสวนโศกช้ำระกำทรวง |
| เห็นรักน้ำคร่ำคร่าไม่น่ารัก |
จะเด็จหักเสียก็ได้เขาไม่หวง |
| แต่ละต้นผลลูกดังผูกพวง |
ก็โรยร่วงเปล่าหมดไม่งดงาม |
| เหมือนรักคนคนรักทำยักยอก |
จะเก็บดอกเด็จผลคนก็ขาม |
| แม้นยางลูกถูกหัดถ์มันกัดลาม |
เหมือนรำรามรักรายริมชายพง |
| วัดฉะลอใครหนอฉะลอฉลาด |
เอาอาวาสมาไว้ให้อาศรัยสงฆ์ |
| ช่วยฉะลอวรลักษณ์ที่รักทรง |
ให้มาลงเรือร่วมนวมที่นอน |
| ถนอมแนบแอบอุ้มประทุมน้อย |
แขนจะคอยเคียงวางไว้ต่างหมอน |
| เมื่อปลื้มใจไสยาอนาทร |
จะกล่าวกลอนกล่อมขนิษฐให้นิทรา |
| เห็นคลองขวางบางกรวยระทวยจิตร |
ไม่ลืมคิดนิ่มน้อยละห้อยหา |
| เคยร่วมสุขทุกข์ร้อนแต่ก่อนมา |
โอ้สิ้นอายุเจ้าได้เก้าปี |
| แต่ก่อนกรรมนำสัตว์ให้พลัดพราก |
จึงจำจากนิ่มน้องให้หมองศรี |
| เคยไปมาหาน้องในคลองนี้ |
เห็นแต่ที่ท้องคลองนองน้ำตา |
| สงสารบุตรสุดเศร้าทุกเช้าค่ำ |
ด้วยเปนกำพร้าแม่ชะแง้หา |
| เขม้นมองคลองบ้านดูมารดา |
เช็ดน้ำตาโทรมทราบลงกราบกราน |
| ยิ่งตรองตรึกดึกดื่นสอื้นอั้น |
จนไก่ขันเจื้อยเจ๊กวิเวกหวาน |
| เหมือนนิ่มน้องร้องเรียกสำเนียกนาน |
เจียนจะขานหลงแลฉแง้คอย |
| บางศรีทองคลองบ้านน้ำตาลสด |
อร่อยรสซาบซ่านหวานคอหอย |
| เหมือนปากพี่ศรีทองของน้องน้อย |
เปนคู่บอกดอกสร้อยสักระวา |
| ทุกวันนี้พี่เถ้าเราก็หง่อม |
เธอเปนจอมเราเปนจนต้องบ่นหา |
| โอ้จอมพี่ศรีทองของน้องยา |
เมื่อไรจะพาพิมน้อยมากลอยใจ |
| บางอ้อยช้างโอ้ช้างที่ร้างโขลง |
มาอยู่โรงรักป่าน้ำตาไหล |
| พี่คลาศแคล้วแก้วตาให้อาไลย |
เหมือนอกไอยราร้างฝูงนางพัง |
| พอจวนรุ่งฝูงนกวิหคร้อง |
ประสานซ้องเซงแซ่ดังแตรสังข์ |
| กระเหว่าหวานขานเสียงสำเนียงดัง |
เหมือนชาววังหวีดเสียงสำเนียงนวล |
| อโณทัยไตรตรัสจำรัสแสง |
กระจ่างแจ้งแจ่มฟ้าพฤกษาสวน |
| หอมดอกไม้หลายพรรณให้รัญจวน |
เหมือนกลิ่นนวลน้ำกุหลาบซึ่งอาบทรวง |
| โอ้บุบผาสารพัดที่กลัดกลีบ |
ครั้นรุ่งรีบบานงามไม่ห้ามหวง |
| ให้ชื่นชุ่มภุมรินสิ้นทั้งปวง |
ได้ทราบทรวงเสาวรสไม่อดออม |
| แต่ดอกฟ้าสาหรีเจ้าพี่เอ๋ย |
มิหล่นเลยละให้หมู่แมงภู่หอม |
| จะกลัดกลิ่นสิ้นรสให้มดตอม |
จนหายหอมแห้งกรอกเหมือนดอกกลอย |
| ถึงวัดสักเหมือนหนึ่งรักที่ศักดิ์สูง |
ยิ่งกว่าฝูงเขาเหิรเห็นเกินสอย |
| แม้นดอกฟ้าคลาเคลื่อนหล่นเลื่อนลอย |
จะได้คอยเคียงรับประคับประคอง |
| บางขนุนขุนกองมีคลองกว้าง |
ว่าเดิมบางชื่อถนนเขาขนของ |
| เปนเรื่องหลังครั้งคราวท้าวอู่ทอง |
แต่คนร้องเรียกเฟือนไม่เหมือนเดิม |
| สุดาใดได้เปนเพื่อนอย่าเหมือนพี่ |
เหมือนมณีนพรัตนฉัตรเฉลิม |
| อันน้ำในใจรักช่วยตักเติม |
ให้พูลเพิ่มพิศวาสอย่าคลาศคลาย |
| บางนายไกรไกรทองอยู่คลองนี้ |
ชื่อจึงมีมาทุกวันเหมือนหมั่นหมาย |
| ไปเข่นฆ่าชาละวันให้พลันตาย |
เปนเลิศชายเชี่ยวชาญการวิชา |
| ได้ครอบครองสองสาวชาวพิจิตร |
สมสนิทนางจรเข้เสน่หา |
| เหมือนตัวพี่นี้ได้ครองแต่น้องยา |
จะเกื้อหน้าพางามขึ้นครามครัน |
| ถึงคลองขวางบางระนกโอ้อกพี่ |
แม้นปีกมีเหมือนหนึ่งนกจะผกผัน |
| ไปอุ้มแก้วแววตาพาจรัล |
มาด้วยกันนั้นทั้งคู่ที่อยู่ริม |
| คงร่วมเรือเมื่อว่าตื่นสอื้นอ้อน |
จะคอยช้อนโฉมอุ้มไม่หยุมหยิม |
| ให้แย้มสรวลชวนเสบยเฝ้าเชยชิม |
กว่าจะอิ่มอกแอบแนบนิทรา |
| บางคูเวียงเสียงเงียบเชียบสงัด |
เปนจังหวัดแถวสวนล้วนพฤกษา |
| ดูรูปนางบางคูเวียงเหมือนเหนี่ยงนา |
ไม่เหมือนหน้านางนั่งในวังเวียง |
| เห็นโรงหีบหีบอ้อยเขาคอยป้อน |
มีคนต้อนควายตวาดไม่ขาดเสียง |
| เห็นน้ำอ้อยย้อยรางที่วางเรียง |
โอ้พิศเพียงชลนาพี่จาบัลย์ |
| อันลำอ้อยย่อยยับเหมือนทับอก |
น้ำอ้อยตกเหมือนน้ำตาตวงกว่าขัน |
| เขาโหมไฟในโรงโขมงควัน |
ให้อัดอั้นอกกลุ้มรุมระกำ |
| อันน้ำในใจคนเหมือนต้นอ้อย |
ข้างปลายกร่อยชืดชิมไม่อิ่มหนำ |
| ต้องหันหีบหนีบแตกให้แหลกลำ |
นั้นแลน้ำจึงจะหวานเพราะจานเจือ |
| ถึงบางม่วงง่วงจิตรคิดถึงม่วง |
แต่จากทรวงเสียใจอาลัยเหลือ |
| มะม่วงงอมหอมหวนเหมือนนวลเนื้อ |
มิรู้เบื่อบางม่วงเหมือนดวงใจ |
| เห็นต้นรักหักโค่นต้นสนัด |
เปนรอยตัดรักขาดให้หวาดไหว |
| เหมือนตัดรักตัดสวาทขาดอาลัย |
ด้วยเห็นใจเจ้าเสียแล้วนะแก้วตา |
| ถึงบางใหญ่ให้จอดทอดประทับ |
เข้าเคียงกับกิ่งรักไม่หักหา |
| เมื่อกินเข้าเขาก็หักใบรักมา |
จิ้มปลาร้าลองดูด้วยอยู่ริม |
| อร่อยนักรักอ่อนปลาช่อนย่าง |
เปรียบเหมือนอย่างเนื้อนุ่มที่หยุมหยิม |
| อยากรู้จักรักใคร่พึ่งได้ชิม |
ชอบแต่จิ้มปลาร้าจึงพารวย |
| โอ้รักต้นคนรักเขาหักให้ |
ไม่ตัดได้เด็จรักไม่พักฉวย |
| แต่รักน้องต้องประสงค์ถึงงงงวย |
ใครไม่ช่วยชักนำสู้กล้ำกลืน |
| เสพย์อาหารหวานคาวเมื่อคราวยาก |
ล้วนของฝากเฟื่องฟูค่อยชูชื่น |
| แต่มะแป้นแกนในจะไปคืน |
ของอื่นอื่นอักโขล้วนโอชา |
| แต่สิ่งของน้องรักฟักจันอับ |
แช่อิ่มพลับผลชิดเปนปฤษณา |
| พี่จะจากฝากปิดสนิทมา |
เหมือนแก้วตาตามติดมาชิดเชื้อ |
| แผ่นขนุนวุ้นแท่งของแห้งสิ้น |
แต่ละชิ้นชูใจอาลัยเหลือ |
| ได้ชื่นชิมอิ่มหนำทั้งลำเรือ |
เพราะน้องเนื้อนพคุณกรุณา |
| แล้วเข้าทางบางใหญ่ครรไลยล่อง |
ไปตามคลองเคลื่อนคล้อยละห้อยหา |
| เห็นสิ่งไรในจังหวัดรัถยา |
สอื้นอาลัยถึงคนึงนวล |
| แม้นแก้วตามาเห็นเหมือนเช่นนี้ |
จะยินดีด้วยดอกไม้ที่ในสวน |
| ไม่แจ้งนามถามพี่จะชี้ชวน |
ชมลำดวนดอกซ่มต้นนมนาง |
| ที่ริมน้ำง้ำเงื้อมจะเอื้อมหัก |
เอายอดรักให้น้องเมื่อหมองหมาง |
| ไม่เหมือนหมายสายสวาทมาขาดกลาง |
โอ้อ้างว้างวิญญาในสาคร |
| บางกระบือเห็นกระบือเหมือนชื่อย่าน |
แสนสงสารสัตว์นาฝูงกาษร |
| ลงปลักเปือกเกลือกเลนระเนนนอน |
เหมือนจะร้อนรนร่ำทุกค่ำคืน |
| โอ้อกพี่นี้ก็ร้อนด้วยความรัก |
ถึงฝนสักแสนห่าไม่ฝ่าฝืน |
| ไม่เหมือนรสพจมาลย์เมื่อวานซืน |
จะชูชื่นใจพี่ด้วยปรีดิ์เปรม |
| โอ้เปรียบชายคล้ายนกวิหคน้อย |
จะเลื่อนลอยลงสรงกับหงส์เหม |
| ได้ใกล้เคียงเมียงริมจะอิ่มเอม |
แสนเกษมสุดสวาทไม่คลาศคลาย |
| ถึงคลองย่านบ้านบางสุนัขบ้า |
เหมือนขี้ข้านอกเจ้าเฉาฉงาย |
| เปนบ้าจิตรคิดแค้นด้วยแสนร้าย |
ใครใกล้กรายเกลียดกลัวทุกตัวคน |
| ถึงลำคลองช่องกว้างชื่อบางโสน |
สอื้นโอ้อ้างว้างมากลางหน |
| โสนออกดอกระย้าริมสาชล |
บ้างร่วงหล่นแลงามเมื่อยามโซ |
| _แต่ต้นกระเบาเขาไม่ใช้เช่นใจหญิง |
เบาจริงจริงเจียวใจเหมือนไม้โสน |
| เห็นตะโกโอ้แสนแค้นตะโก |
ถึงแสนโซสุดคิดไม่ติดตาม |
| พอสุดสวนล้วนแต่เหล่าเถาสวาท |
ขึ้นพันพาดเพ่งพิศให้คิดขาม |
| ชื่อสวาทพาดเพราะเสนาะนาม |
แต่ว่าหนามรกระเกะระกะกาง |
| สวาทต้นคนต้องแล้วร้องอุ่ย |
ด้วยรุกรุยรกเรื้อรังเสือสาง |
| แต่ชั้นลูกถูกต้องเปนกองกลาง |
เปรียบเหมือนอย่างลูกสวาทศรียาตรา |
| ริมลำคลองท้องทุ่งดูวุ้งเวิ้ง |
ด้วยน้ำเจิ่งจอกผักขึ้นหนักหนา |
| ดอกบัวเผื่อนเกลื่อนกลาดดาษดา |
สันตวาสายติ่งต้นลินจง |
| ถึงบ้านใหม่ธงทองริมคลองลัด |
ที่หน้าวัดเห็นเขาปักเสาหงส์ |
| ขอความรักหนักแน่นให้แสนตรง |
เหมือนคันธงแท้เที่ยงอย่าเอียงเอน |
| ได้ชมวัดศรัทธาสาธุสะ |
ไหว้ทั้งพระปฏิมามหาเถร |
| นาวาล่องคล่องแคล่วเขาแจวเจน |
เฟือยระเนนน้ำพร่างกระจ่างกระจาย |
| ดูชาวบ้านพรานปลาทำลามก |
เที่ยวดักนกยิงเนื้อมาเถือขาย |
| เปนทุ่งนาป่าไม้ร่ำไรราย |
พวกหญิงชายชาวเถื่อนอยู่เรือนโรง |
| ที่ริมคลองสองฝั่งเขาตั้งบ้าน |
น่าสำราญเรียงรันควันโขมง |
| ถึงฉวากปากช่องชื่อคลองโยง |
เปนทุ่งโล่งลิบลิ่วหวิวหวิวใจ |
| มีบ้านช่องสองฝั่งชื่อบางเชือก |
ล้วนตมเปือกเปอะปะสวะไสว |
| ที่เรือน้อยลอยล่องค่อยคล่องไป |
ที่เรือใหญ่โป้งโล้งต้องโยงควาย |
| เวทนากาษรสู้ถอนถีบ |
เขาตีรีบเร่งไปน่าใจหาย |
| ถึงแสนชาติจะมาเกิดกำเนิดกาย |
อย่าเปนควายรับจ้างที่ทางโยง |
| ตามแถวทางกลางย่านนั้นบ้านว่าง |
เขาปลูกสร้างศาลาเปิดฝาโถง |
| เจ๊กจีนใหม่ไทยมั่งไปตั้งโรง |
ขุดร่องน้ำลำกระโดงเขาโยงดิน |
| ดูทุ่งกว้างวางเวกหมอกเมฆมืด |
บรรพตพืดภูผาพนาสิน |
| ฝูงวิหคนกกาเที่ยวหากิน |
ตามที่ถิ่นเขตรแคว้นทุกแดนดาว |
| บ้างเดิรดินบินว่อนขึ้นร่อนร้อง |
ริมขอบหนองนกกระกรุมคุ่มคุ่มขาว |
| ค้อนหอยย่องมองปลาแข้งขายาว |
อีโก้งก้าวโก้งเก้งเขย่งตัว |
| กระทุงทองล่องเลื่อนดูเกลื่อนกลาด |
ไม่คลาคลาศคลอเคลียเหมือนเมียผัว |
| มีต่างต่างยางกรอกนกดอกบัว |
เที่ยวเดิรยั้วเยี้ยย่องที่ท้องนา |
| นกกระจาบขาบคุ่มอีลุ้มร่อน |
ดูว้าว่อนเวียนเร่ในเวหา |
| เห็นยางเจ่าเซาจับคอยสับปลา |
นกกระสาซ่องซ่องค่อยย่องเดิร |
| โอ้ดูนกอกใจให้ไหวหวาด |
ยามนิราศเริศร้างมาห่างเหิน |
| เห็นสิ่งไรใจพี่ไม่มีเพลิน |
ส่วนเรือเดิรด่วนไปใจจะคืน |
| จะออกช่องคลองโยงเห็นโรงบ้าน |
เขาเรียกลานตากฟ้าค่อยพาชื่น |
| โอ้แผ่นฟ้ามาตากถึงภาคพื้น |
น่าจะยืนหยิบเดือนได้เหมือนใจ |
| เจ้าหนูน้อยพลอยว่าฟ้าตกน้ำ |
ใครช่างด้ำยกฟ้าขึ้นมาได้ |
| แม้นแดนดินสิ้นฟ้าสุราไลย |
จะเปล่าใจจริงจริงทั้งหญิงชาย |
| โอ้ฟังบุตรสุดสวาทฉลาดเปรียบ |
ต้องทำเนียบนึกไปก็ใจหาย |
| ถึงแขวงแควแลลิ่วชื่องิ้วราย |
สอื้นอายออกความเหมือนนามงิ้ว |
| งามเสงี่ยมเอี่ยมอิ่มเมื่อพริ้มพักตร์ |
ดูน่ารักเรือนผมก็สมผิว |
| แสนสุภาพกราบก้มประนมนิ้ว |
เหมือนโฉมงิ้วงามราวกับชาววัง |
| ถึงย่านน้ำสำประทวนรำจวนจิตร |
เหมือนใจคิดทวนทบตลบหลัง |
| ไปลอบโลมโฉมเฉกที่เมฆบัง |
เปรียบเหมือนนั่งแอบอุ้มทุกทุ่มโมง |
| ถึงปากน้ำลำคลองที่ท้องทุ่ง |
เจ๊กเขาหุงเหล้ากลั่นควันโขมง |
| มีรางรองสองชั้นทำคันโพง |
ผูกเชือกโยงยืนชักคอยตักเติม |
| น่าชมบุญขุนพัฒน์ไม่ขัดข้อง |
มีเงินทองทำทวีภาษีเสริม |
| เมียน้อยน้อยพลอยเปนสุขไรจุกเจิม |
ได้พูลเพิ่มวาสนาเสียกว่าไทย |
| ทุกวันนี้มีทรัพย์เขานับถือ |
เหมือนเราฤๅเขาจะรักมิผลักไส |
| สงสารจนอ้นอั้นให้ตันใจ |
จนเข้าในปากน้ำสำประโทน |
| ริมลำคลองสองฝั่งสพรั่งพฤกษ์ |
พินิจนึกเหมือนหนึ่งเขียนบ้างเกรียนโกร๋น |
| นกอีลุ้มคุ่มขาบจิบจาบโจน |
กระพือโผนโผผินขึ้นบินโบย |
| บนไม้สูงฝูงเปล้านกเค้ากู่ |
กระลุมภูโพระโดกเสียงโหวกโหวย |
| วิเวกใจได้ยินยิ่งดิ้นโดย |
ละห้อยโหยหาน้องในคลองลัด |
| พอมืดมนฝนคลุ้มฉอุ่มอับ |
โพยมพยับเปนพยุระบุระบัด |
| เสียงลมลั่นบันลือกระพือพัด |
พิรุณซัดสาดสายลงพรายพราว |
| ฟ้ากระหึมครึมครั่นให้ปั่นป่วน |
เหมือนพี่ครวญคราวทนน้ำฝนหนาว |
| แวมสว่างอย่างแก้วดูแวววาว |
เปนเรื่องราวรามสูรอาดูรทรวง |
| เพราะนางเอกเมขลาหล่อนฬ่อแก้ว |
จะให้แล้วแล้วไม่ให้ด้วยใจหวง |
| เหมือนรักแก้วแววฟ้าสุดาดวง |
เฝ้าหนักหน่วงนึกเหมือนจะเคลื่อนคลา |
| ถึงบางแก้วแก้วอื่นสักหมื่นแสน |
ไม่เหมือนแม้นแก้วเนตรของเชษฐา |
| ดูรูปนางบางแก้วไม่แผ้วตา |
ไม่เหมือนหน้าน้องแก้วที่แคล้วกัน |
| จนเกินย่านบ้านคลองที่ท้องทุ่ง |
เปนเขตรคุ้งขอบป่าพนาสัณฑ์ |
| ทุกถิ่นเถื่อนเรือนโรงโขมงควัน |
เปนสำคัญเขตรโขดโตนดตาล |
| ถึงโพเตี้ยโพต่ำเหมือนคำกล่าว |
แต่โตราวสามอ้อมเท่าพ้อมสาน |
| เปนเรื่องราวจ้าวฟ้าพระยาภาน |
มาสังหารพระยากงส์องค์บิดา |
| แล้วปลูกพระมหาโพธิบนโขดใหญ่ |
พะเอิญให้เตี้ยต่ำเพราะกรรมหนา |
| อันเท็จจริงสิ่งใดเปนไกลตา |
เขาเล่ามาพี่ก็เล่าให้เจ้าฟัง |
| ที่ท้ายบ้านศาลจ้าวของชาวบ้าน |
บวงสรวงศาลจ้าวผีบายศรีตั้ง |
| เห็นคนทรงปลงจิตรอนิจจัง |
ให้คนทั้งปวงหลงลงอบาย |
| ซึ่งคำปดมดท้าวว่าจ้าวช่วย |
ไม่เห็นด้วยที่จะได้ดังใจหมาย |
| อันจ้าวผีนี้ถึงรับก็กลับกลาย |
ถือจ้าวนายที่ได้พึ่งจึงจะดี |
| แต่บ้านนอกคอกนาอยู่ป่าเขา |
ไม่มีจ้าวนายจึงต้องพึ่งผี |
| เหมือนถือเพื่อนเฟือนหลงว่าทรงดี |
ไม่สู้พี่ได้แล้วเจ้าแก้วตา |
| บางกระชับเหมือนกำชับให้กลับหลัง |
กำชับสั่งว่าจะคอยละห้อยหา |
| วานซืนนี้พี่ได้รับกำชับมา |
ไม่อยู่ช้ากว่ากำชับจะกลับไป |
| แต่เป็ดหงส์ลงหาดไม่คลาศคู่ |
สังเกตดูดังจะพาน้ำตาไหล |
| เหมือนเสียทีมีเพื่อนไม่เหมือนไทย |
ดังดินไร้เส้นหญ้าอนาทร |
| ถึงวัดสิงห์สิงสู่อยู่ที่นี่ |
แต่ใจนี้พี่ไปสิงมิ่งสมร |
| ถึงตัวจากพรากพลัดกำจัดจร |
ยังอาวรณ์หวังเสน่ห์ทุกเวลา |
| ถึงวัดท่าท่าน้ำดูฉ่ำชื่น |
สำราญรื่นร่มไม้ไทรสาขา |
| คิดถึงนุชสุดสวาทที่คลาศคลา |
จะคอยท่าถามข่าวทุกคราวเครือ |
| ถึงบ้านกล้วยกล้วยกล้ายเขารายปลูก |
น้ำเต้าลูกเท่ากระติกพริกมะเขือ |
| กล้วยหากมุกสุกห่ามอร่ามเครือ |
อยู่ริมเรือเรียดทางข้างคงคา |
| คิดถึงเมื่อเรือน้องมาคลองนี้ |
จะชวนชี้ชมประเทศกับเชษฐา |
| สอื้นโอ้โพล้เพล้ถึงเวลา |
สกุณาข้ามฝั่งไปรังเรียง |
| บ้างเริงร้องซร้องแซร่กรอแกรกรีด |
หวิวหวิวหวีดเวทนาภาษาเสียง |
| ลูกอ่อนแอแม่ป้อนชะอ่อนเอียง |
บ้างคู่เคียงเคล้าคลอเสียงซอแซ |
| เอ็นดูนกกกบุตรแล้วสุดเศร้า |
เหมือนบุตรเราเคียงข้างไม่ห่างแห |
| หวนสอื้นฝืนใจอาไลยแล |
ได้เห็นแต่ตาบน้อยละห้อยใจ |
| ตวันรอนอ่อนอับพยับแสง |
ดูดวงแดงดังจะพาน้ำตาไหล |
| ยังรอรั้งสั่งฟ้าด้วยอาไลย |
ค่อยไรไรเรืองลับวับวิญญา |
| พระจันทรจรจำรูญข้างบูรพทิศ |
กระต่ายติดแต้มสว่างกลางเวลา |
| โอ้กระต่ายหมายจันทร์ถึงชั้นฟ้า |
เทวดายังช่วยรับประคับประคอง |
| มนุษย์ฤๅถือดีว่ามีศักดิ์ |
มิรับรักเริศร้างให้หมางหมอง |
| ไม่เหมือนเดือนเหมือนกระต่ายเสียดายน้อง |
จึงขัดข้องขัดขวางทุกอย่างไป |
| น้ำค้างพรมลมเฉื่อยเรื่อยเรื่อยริ้ว |
หนาวดอกงิ้วงิ้วออกดอกไสว |
| เกสรงิ้วปลิวฟ้ามายาใจ |
ให้ทราบในทรวงช้ำสู่กล้ำกลืน |
| โอ้งิ้วป่าพาหนาวเมื่อคราวยาก |
สุดจะฝากแฝงหน้าไม่ฝ่าฝืน |
| แม้นงิ้วเปนเช่นงารเมื่อวานซืน |
จะชูชื่นช่วยหนาวเมื่อคราวครวญ |
| โอ้ดูเดือนเหมือนได้ยลวิมลพักตร |
ไม่ลืมรักรูปงามทรามสงวน |
| กระจ่างแจ้งแสงจันทร์ยิ่งรัญจวน |
คนึงหวลนิ่งนอนอ่อนกำลัง |
| ถึงบ้านธรรมศาลาริมท่าน้ำ |
เปนโรงธรรมภาคย์สร้างแต่ปางหลัง |
| เดชะคำทำคุณการุณัง |
เปนที่ตั้งวาสนาให้ถาวร |
| ขอสมหวังดังสวาทอย่าคลาศเคลื่อน |
ให้ได้เหมือนหมายรักในอักษร |
| หนังสือไทยอธิษฐานสารสุนทร |
จงถาพรเพิ่มรักเปนหลักโลม |
| โอ้เย็นฉ่ำน้ำค้างลงพร่างพร้อย |
ให้ละห้อยหวลเห็นเหมือนเช่นโฉม |
| พอมืดมนฝนพยับอับโพยม |
ทรวงจะโทรมเสียเพราะรักที่หนักทรวง |
| ถึงถิ่นฐานบ้านเพนียดเปนเนินสูง |
ที่จับจูงช้างโขลงเข้าโรงหลวง |
| เหตุเพราะนางช้างต่อไปฬ่อลวง |
พลายทั้งปวงจึงต้องถูกมาผูกโรง |
| โอ้อกเพื่อนเหมือนหนึ่งชายที่หมายมาท |
แสนสวาทหวังงามมาตามโขลง |
| ต้องติดบ่วงห่วงรักชักฉะโลง |
เสียดายโป่งป่าเขาคิดเศร้าใจ |
| เข้าจอดท่าหน้าเนินเพนียดช้าง |
มีโรงร้างไร่ฝาเข้าอาศรัย |
| พอประทังบังฝนใต้ต้นไทร |
พวกผู้ใหญ่หยุดหย่อนเขานอนเรือ |
| แต่ลูกเล็กเด็กอ่อนนอนชั้นล่าง |
น้ำค้างพร่างพรมพราวให้หนาวเหลือ |
| โอ้รินรินกลิ่นเกสรขจรเจือ |
เหมือนกลิ่นเนื้อแนบชิดสนิทใน |
| หนาวน้ำค้างพร่างพรมจะห่มผ้า |
พออุ่นอารมณระงับได้หลับไหล |
| ถึงลมว่าวหนาวยิ่งจะผิงไฟ |
แต่หนาวใจจากเจ้าให้เศร้าซึม |
| สงัดเงียบเยียบเย็นทุกเส้นหญ้า |
แต่สัตว์ป่าปีบร้องก้องกระหึม |
| ไม่เห็นหนต้นไม้พระไทรครึม |
เสียงงึมงึมเงาไม้พระไทรคนอง |
| ทั้งเปรตผีปี่แก้วแว่วแว่วหวีด |
จังหรีดกรีดกรีดเกรียวเสียวสยอง |
| เสียงหริ่งหริ่งกิ่งไทรเรไรร้อง |
แม่ม่ายลองในเพราะเสนาะใน |
| สงสารแต่แม่ม่ายสายสวาท |
นอนอนาถหนาวน่าน้ำตาไหล |
| อ่านหนังสือฤๅว่าน้องจะลองใน |
เสียดายใจจางจืดไม่ยืดยาว |
| แม้นยอมใจให้สัตย์จะนัดน้อง |
ไปร่วมห้องหายม่ายทั้งหายหนาว |
| นี่หลงเพื่อนเหมือนเคี้ยวเข้าเหนียวลาว |
ลืมเข้าจ้าวเจ้าประคุณที่คุ้นเคย |
| โอ้คิดอื่นหมื่นแสนไม่แม่นเหมือน |
ที่ร่วมเรือนร่วมเตียงเคียงเขนย |
| สงัดเสียงเที่ยงคืนเคยชื่นเชย |
เมื่อไรเลยจะคืนมาชื่นใจ |
| จวนจะหลับกลับฝันว่าขวัญอ่อน |
แนบฉอ้อนอุ่นจิตรพิสมัย |
| พี่เคยเห็นเช่นเคยเชยฉันใด |
จนชั้นไฝที่ริมปากไม่อยากเฟือน |
| พอฟื้นกายหายรูปให้งูบง่วง |
กำสรดทรวงเสียใจใครจะเหมือน |
| ยังมิคุ้นอุ่นจิตรไม่บิดเบือน |
มาเปนเพื่อนทุกข์ยากเมื่อจากจร |
| ยังเหลือแต่แพรสีที่พี่ห่ม |
ขึ้นประธมจะถวายให้สายสมร |
| แม้นโฉมงามตามมาจะพาจร |
เมอขวัญอ่อนขึ้นไปชมประธมทอง |
| โอ้ยามสามยามจากเคยฝากรัก |
ได้ฟูมฟักแฝงเฝ้าเปนเจ้าของ |
| มาสูญขาดวาสนาน้ำตานอง |
มิได้น้องแนบเชยเหมือนเคยเคียง |
| พอรุ่งรางวางเวงเสียงเครงครื้น |
ปักษาตื่นต่างเรียกกันเพรียกเสียง |
| โกกิลากาแกแซ่สำเนียง |
สนั่นเพียงพิณพาทย์ระนาดประโคม |
| กระหึมหึ่งผึ้งบินกินเกสร |
ทรวงภมรเหมือนพี่เคยได้เชยโฉม |
| น้ำค้างชะประเปรยเชยชะโลม |
พื้นโพยมแย้มสว่างกระจ่างตา |
| เสพย์อาหารหวานคาวแต่เช้าชื่น |
ยังรวยรื่นรินรินกลิ่นบุปผา |
| กับพวกพ้องสองบุตรสุดศรัทธา |
ขึ้นเดิรป่าไปตามทางเสียงวางเวง |
| กระเหว่าหวานขานเสียงสำเนียงเสนาะ |
ค้อนทองเคาะค้อนทองเสียงป๋องเป๋ง |
| เห็นรอยเสือเนื้อตื่นอยู่ครื้นเครง |
ให้กริ่งเกรงโห่ฉาวเสียงกราวเกรียว |
| ต้นกรวยไกรไทรสะแกแคแกรกร่าง |
น้ำค้างพร่างพร่างชุ่มชอุ่มเขียว |
| หนทางอ้อมค้อมคดต้องลดเลี้ยว |
พากันเที่ยวชมเนื้อดูเสือดาว |
| พอแสงแดดแผดร้อนอ่อนอ่อนอุ่น |
กระต่ายตุ่นต่างต่างบ้างด่างขาว |
| สุกรป่าช้ามดเหมือนแมวคราว |
เวลาเช้าชักฝูงออกทุ่งนา |
| เด็กเด็กโดดโลดไล่กระต่ายหลบ |
จับประจบหกล้มสมน้ำหน้า |
| สนุกในไพรพนัศรัถยา |
ทั้งบรรดาเด็กน้อยก็พลอยเพลิน |
| ครั้นถึงวัดพระประธมบรมธาตุ |
สูงทายาดอยู่สันโดษบนโขดเขิน |
| แลทะมึนทึ่นเทิ่งดังเชิงเทิน |
เปนโขดเนินสูงเสริมเขาเพิ่มพูล |
| ประกอบก่อย่อมุมมีซุ้มมุข |
บุดีบุกบันจบถึงนพสูญ |
| เปนพืดแผ่นแน่นสนิททั้งอิฐปูน |
จงเพิ่มพูลพิสดารอยู่นานครัน |
| แล้วลดเลี้ยวเที่ยวลอบขอบข้างล่าง |
ล้วนรอยกวางทรายเกลื่อนไก่เถื่อนขัน |
| สพรั่งต้นคนทาลัดดาวัล |
ขึ้นพาดพันพงพุ่มชอุ่มใบ |
| เห็นห้องหับลับลี้เปนที่สงฆ์ |
เที่ยวธุดงค์เดิรมาได้อาศรัย |
| พลอยศรัทธาพาเพลินเจริญใจ |
ถึงบันไดดูโกรกชะโงกงัน |
| เห็นสูงสุดหยุดแลชะแง้แหงน |
ถึงมาทแม้นบรรไลยคงไปสวรรค์ |
| ต่างอุส่าห์พยายามต้องตามกัน |
ขึ้นถึงชั้นบนได้จิตรใจมา ฯ |
| สงสารสุดบุตรน้อยก็พลอยขึ้น |
ไม่เมื่อยมึนเหมือนผู้ใหญ่ไวหนักหนา |
| ประนมมือถือประทีปเทียนบูชา |
ตั้งวันทาทักษิณด้วยยินดี |
| ได้สามรอบชอบธรรมเปนกำหนด |
กราบประณตกรประนมก้มเกษี |
| ถวายธูปเทียนบุบผาสุมาลี |
กับเทียนที่ฝากถวายนั้นหลายคน |
| เจ้าของคิดอธิษฐานที่บ้านแล้ว |
จงผ่องแผ้วผิวพักตรถึงมรรคผล |
| ให้ผาสุกทุกสมรอย่าร้อนรน |
ประจวบจนจะได้ตรัสด้วยศรัทธา |
| ฉันรับฝากอยากจะใคร่ได้เปนญาติ |
ทุกทุกชาติไปอย่าขาดเหมือนปราถนา |
| ให้รักใคร่ไปทุกวันเห็นทันตา |
ไปเบื้องหน้านั้นขอให้บริบูรณ์ |
| สาธุสะพระประธมบรมธาตุ |
จงทรงสาสนาอยู่ไม่รู้สูญ |
| ข้าทำบุญคุณพระช่วยอนุกูล |
ให้เพิ่มพูลสมประโยชน์โพธิญาณ |
| หนึ่งขอฝากปากคำทำหนังสือ |
ให้สืบชื่อชั่วฟ้าสุธาสถาน |
| สุนทราอาลักษณ์เจ้าจักระวาฬ |
พระทรงสารศรีเศวตเกษกุญชร |
| อนึ่งมนุษย์อุตริติต่างต่าง |
แล้วเอาอย่างเทียบทำคำอักษร |
| ให้ฟั่นเฟือนเหมือนเราสาปในกาพย์กลอน |
ต่อโอนอ่อนออกชื่อจึงฦๅชา |
| อนึ่งหญิงทิ้งสัตย์เราตัดขาด |
ถึงเนื้อน้ำธรรมชาติไม่ปราถนา |
| ข้างนอกนวลส่วนข้างในใจสุดา |
เหมือนปลาร้าร้ายกาจอุจาดจริง |
| ถึงรูปชั่วตัวดำระยำยาก |
รู้รักปากรักหน้าประสาหญิง |
| ถึงปากแหว่งแข้งคอดไม่ทอดทิ้ง |
จะรักยิ่งยอดรักให้หนักครัน |
| จนแก่กกงกเงิ่นเดินไม่รอด |
จะสู้กอดแก้วตาจนอาสัญ |
| อันหญิงลิงหญิงค่างหญิงอย่างนั้น |
ไม่ผูกพันพิศวาสให้คลาศคลา |
| ขอเดชะพระมหาอานิสงส์ |
ซึ่งเราทรงศักราชพระสาสนา |
| เสน่ห์ไหนให้คนนั้นกรุณา |
เหมือนในอารมณรักประจักษ์ใจ |
| หนึ่งน้องหญิงมิ่งมิตรพิศวาส |
ซึ่งสิ้นชาติชนม์ภพสบสมัย |
| ขอคุณพระอานิสงส์ช่วยส่งไป |
ถึงห้องไตรตรึงศ์สถานพิมานแมน |
| ที่ยังอยู่คู่เคยไม่เชยอื่น |
จงปรากฏยศยืนกว่าหมื่นแสน |
| มั่งมีมิตรพิศวาสอย่าขาดแคลน |
ให้หายแค้นเคืองทั่วทุกตัวคน |
| นารีใดที่ได้รักแต่ลักลอบ |
เสน่ห์มอบหมายรักเปนพักผล |
| พะเอินขัดพลัดพรากเพราะยากจน |
แบ่งกุศลส่งสุดาทุกนารี |
| ให้ได้คู่สู่สมภิรมย์รัก |
ที่สมศักดิ์สมหน้าเปนราศี |
| สืบสกูลพูลสวัสดิ์ในปถพี |
ร่วมชีวีกันสองคนไปจนตาย |
| แต่นารีขี้ปดโต้หลดหลอก |
ให้ออกดอกเหมือนวี่วันที่มั่นหมาย |
| ทั้งลิ้นน้องสองลิ้นเพราะหมิ่นชาย |
เปนแม่ม่ายเท้งเต้งวังเวงใจ |
| ที่จงจิตรพิศวาสอย่าคลาศเคลื่อน |
ให้ได้เหมือนหมายมิตรพิสมัย |
| อย่าหมองหมางห่างเหเสน่ห์ใน |
ได้รักใคร่ครองกันจนวันตาย |
| เปนคู่สร้างทางกุศลจนสำเร็จ |
สรรเพชญ์โพธิญาณประมาณหมาย |
| ยังมิถึงซึ่งนิพพานสำราญกาย |
จะกลับกลายเปนไฉนอย่าไกลกัน |
| แม้นเปนไม้ให้พี่นี้เปนนก |
ให้ได้กกกิ่งไม้อยู่ไพรสัณฑ์ |
| แม้นเปนนารีผลวิมลจันทร |
ขอให้ฉันเปนพระยาวิชาธร |
| แม้นเปนบัวตัวพี่เปนแมงภู่ |
ได้ชื่นชูสู่สมชมเกสร |
| เปนวารีพี่หวังเปนมังกร |
ได้เชยช้อนชมทะเลทุกเวลา |
| แม้นเปนถ้ำน้ำใจใคร่เปนหงส์ |
จะได้ลงสิงสู่ในคูหา |
| แม้นเนื้อเย็นเปนเทพธิดา |
พี่ขออาศรัยเสน่ห์เปนเทวัญ |
| กว่าจะถึงซึ่งมหาศิวาโมกข์ |
เปนสิ้นโศกสิ้นสุดมนุษย์สวรรค์ |
| เสวยสวัสดิ์ชัชวาลย์นานอนันต์ |
เหลือจะนับกัปกัลป์พุทธันดร |
| โอ้คิดไปใจหายเสียดายนัก |
ที่เคยรักเคยเคียงเคยเรียงหมอน |
| มาวายวางกลางชาติถึงขาดรอน |
ให้ทุกข์ร้อนรนร่ำระกำตรอม |
| ยังเหลือแต่แพรชมภูของคู่ชื่น |
ทุกค่ำคืนเคยชมได้ห่มหอม |
| พี่ย้อมเหลืองเปลื้องปลดสู้อดออม |
เอาคลุมห้อมหุ้มห่มประธมทอง |
| กับแหวนนางต่างหน้าบูชาพระ |
สาธุสะถึงเขาผู้เจ้าของ |
| ได้บรรจงทรงเครื่องให้เรืองรอง |
เหมือนรูปทองธรรมชาติสอาดตา |
| แล้วกราบลาพระประธมบรมธาตุ |
เลียบลีลาศแลพินิจทุกทิศา |
| เห็นไรไรไกลสุดอยุธยา |
ด้วยสุธาถมสูงที่กรุงไกร |
| ที่อื่นเตี้ยเรี่ยราบดังปราบเรี่ยม |
ด้วยยืนเยี่ยมสูงกว่าปฤกษาไสว |
| โอ้เวียงวังยังเขม้นเห็นไรไร |
แต่สายใจพี่เขม้นไม่เห็นทรง |
| ยิ่งเสียวเสียวเหลียวย้ายทั้งซ้ายขวา |
ล้วนทุ่งนาเนินไม้ไพรระหง |
| ภูเขาเคียงเรียงรอบเปนขอบวง |
ในแดนดงดูสล้างล้วนยางยูง |
| ที่ทุ่งโถงโรงเรือนดูเหมือนเขียน |
เห็นช้างเจียนจะเท่าหมูด้วยอยู่สูง |
| เขาต้อนควายหวายผูกจมูกจูง |
เปนฝูงฝูงไรไรทุกไร่นา |
| ในอากาศดาษดูล้วนหมู่นก |
บ้างเวียนวกวนร่อนว่อนเวหา |
| เห็นนกไม้ไพรวันอรัญวา |
สอื้นอาไลยเหลียวด้วยเปลี่ยวใจ |
| บนประธมลมเฉื่อยเรื่อยเรื่อยรื่น |
กระพือผืนผ้าปลิวหวิวหวิวไหว |
| เสียงฮือฮือรื้อร่ำยังค่ำไป |
อนาถใจจนสอื้นกลืนน้ำตา |
| เห็นไรไรไม้งิ้วละลิวเมฆ |
ดังฉัตรเฉกชื่นชุมพุ่มพฤกษา |
| สูงสันโดษโสดสุดจึงครุฑา |
เธอแอบอาศรัยสถานพิมานงิ้ว |
| เห็นไม้งามนามไม้อาลัยมิตร |
รำคาญคิดเขินขวยระหวยหิว |
| ฉิมพะลีปลีอ่อนเกสรปลิว |
มาริ้วริ้วรื่นรื่นชื่นชื่นใจ |
| โอ้ยามจนอ้นอั้นกระศัลย์สวาท |
คิดถึงญาติดังจะพาน้ำตาไหล |
| แกล้งแลเลยเชยชมพนมไพร |
พระปรางค์ใหญ่เยี่ยมฟ้าสุธาธาร |
| ที่ริมรอบขอบคันข้างชั้นล่าง |
เอาอิฐขว้างดูทุกคนไม่พ้นฐาน |
| แลข้างบนคนข้างล่างที่กลางลาน |
สุดประมาณหมายหน้าในตาลาย |
| แล้วลาพระจะลงดูตรงโตรก |
สูงฉะโงกเงื้อมไม้จิตรใจหมาย |
| เมื่อขึ้นนั้นคั่นกระไดขึ้นง่ายดาย |
จะลงเห็นเปนว่าหงายวุ่นวายใจ |
| ต้องผินผันหันหลังลงทั้งสิ้น |
ถึงแผ่นดินยินดีจะมีไหน |
| เที่ยวชมวัดทัศนาศาลาไลย |
ต้นโพธิ์ไทรสูงสูงทั้งยูงยาง |
| ดูเย็นชื่นรื่นร่มพนมมาศ |
มะตูมตาดต้นเอื้องมะเฟืองฝาง |
| นมสวรรค์ลั่นทมต้นนมนาง |
มีต่างต่างตันอกตกตลึง |
| นมสวรรค์ฉันดูสู้ไม่ได้ |
เหมือนเตือนใจจะให้นึกลำฦกถึง |
| เห็นเล็บนางหมางเมินเดิรรำพึง |
ชมกระทึงดอกดวงพวงพยอม |
| พิกุลใหญ่ใต้ต้นหล่นชะแล่ม |
ดูกลีบแซมชื่นเชยระเหยหอม |
| ผลลูกสุกห่ามงามงามงอม |
แต่แตนตอมต่อผึ้งฮึงฮึงฮือ |
| เห็นนกเปล้าเขาไฟฝูงไก่เถื่อน |
เที่ยวเดิรเกลื่อนกลางดินบ้างบินปรื๋อ |
| เหล่าลูกเล็กเด็กใหญ่ไล่กระพือ |
มันบินรื้อร่อนลงเข้าดงดอน |
| ทั้งสระมีสี่มุมประทุมชาติ |
ระดะดาษดอกดวงบัวหลวงสลอน |
| บ้างร่วงโรยโปรยปรายกระจายจร |
หอมเกสรเสาวคนธ์ที่หล่นลอย |
| มีเต่าปลาอาศรัยอยู่ในน้ำ |
บ้างผุดดำโดดคนองพ่นฟองฝอย |
| ฝูงกริมกรายรายเรียงขึ้นเคียงคอย |
จะคาบสร้อยเสาวคนธ์ว่ายวนเวียน |
| เหมือนด้วยรักหนักหน่วงไม่ร่วงหล่น |
ให้เวียนวนหวั่นหจิตรตะขวิดตะเขวียน |
| แสนสนุกรุกขชาติดาษเดียร |
เที่ยวเดิรเวียนวนชมประธมทอง |
| โบสถ์วิหารท่านสร้างแต่ปางก่อน |
มีพระนอนองค์ใหญ่ยังไม่หมอง |
| หลับพระเนตรเกษเกยเขนยทอง |
ดูผุดผ่องพูลเพิ่มเติมศรัทธา |
| โอ้เอ็นดูหนูตาบจะกราบก้ม |
เปลื้องผ้าห่มนอบนบจบเกษา |
| ขึ้นห่มพระอธิษฐานให้มารดา |
พลอยน้ำตาตกพรากเพราะยากเย็น |
| แม้นยังอยู่คู่เชยไม่เลยละ |
มาไหว้พระก็จะพามาให้เห็น |
| โอ้ชาตินี้มีกรรมจึงจำเปน |
มาแสนเข็ญขาดมิตรสนิทใน |
| กราบพระเจ้าเศร้าจิตรคิดสังเวช |
โอ้น้ำเนตรเอ๋ยกลืนก็ขืนไหล |
| สารพัดตัดขาดประหลาดใจ |
ตัดอาไลยตัดสวาทไม่ขาดความ |
| แกล้งพูดพาตาเถ้าพวกชาวบ้าน |
คนโบราณรับไปได้ไถ่ถาม |
| เห็นรูปหินศิลาสง่างาม |
เปนรูปสามกระษัตริย์ขัติยวงศ์ |
| ถามผู้เถ้าเล่าแจ้งจึงแต่งไว้ |
หวังจะให้ทราบความตามประสงค์ |
| ว่ารูปทำจำลองฉลององค์ |
พระยากงส์พระยาภาณกับมารดา |
| ด้วยเดิมเรื่องเมืองนั้นถวัลยราช |
เรียงพระญาติพระยากงส์สืบวงศา |
| เอาพานทองรองประสูติพระบุตรา |
กระทบหน้าแต่น้อยๆเปนรอยพาน |
| พอโหรทายร้ายกาจไม่พลาดเพลี่ยง |
ผู้ใดเลี้ยงลูกน้อยจะพลอยผลาญ |
| พระยากงส์ส่งไปให้นายพราน |
ทิ้งที่ธารน้ำใหญ่ยังไม่ตาย |
| ยายหอมรู้จู่ไปเอาไว้เลี้ยง |
แกรักเพียงลูกรักไม่หักหาย |
| ใครถามไถ่ไม่แจ้งให้แพร่งพราย |
ลูกผู้ชายชื่นชิดสู้ปิดบัง |
| ครั้นเติบใหญ่ได้วิชาตาปะขาว |
แกเปนชาวเชิงพนมอาคมขลัง |
| รู้ผูกหญ้าผ้าภาพยนต์มนต์จังงัง |
มีกำลังฦๅฤทธิ์พิสดาร |
| พระยากงส์ลงมาจับก็รับรบ |
ตีกระทบทัพย่นถึงชนสาร |
| ฝ่ายท้าวพ่อมรณาพระยาภาณ |
จึงได้ผ่านภพผดุงกรุงสุพรรณ |
| เข้าหาพระมเหษีเห็นมีแผล |
จึงเล่าแต่ความจริงทุกสิ่งสรรพ |
| เธอรู้ความถามไถ่ได้สำคัญ |
ด้วยคราวนั้นคนเขารู้ทุกผู้คน |
| ครั้นถามไถ่ยายหอมก็ยอมผิด |
ด้วยปกปิดปฏิเสธซึ่งเหตุผล |
| เธอโกรธาฆ่ายายนั้นวายชนม์ |
จึงให้คนก่อสร้างพระปรางค์ประโทน |
| แทนคุณตามความรักแต่หักว่า |
ต้องเข่นฆ่ากันเพราะกรรมเหมือนคำโหร |
| ที่ยายตายหมายปักเปนหลักประโคน |
แต่ก่อนโพ้นพ้นมาเปนช้านาน |
| จึงสำเหนียกเรียกย่านบ้านยายหอม |
ด้วยเดิมจอมจักรพรรดิอธิษฐาน |
| ครั้นเสร็จสรรพ์กลับมาหาอาจารย์ |
เหตุด้วยบ้านนั้นมีเนินศิลา |
| จึงทำเมรุเกณฑ์พหลพลรบ |
ปลงพระศพพระยากงส์พร้อมวงศา |
| แล้วปลดเปลื้องเครื่องกระษัตริยขัติยา |
ของบิดามารดรแต่ก่อนกาล |
| กับธาตุใส่ในตรุบรรจุไว้ |
ที่ถ้ำใต้เนินพนมประสมสถาน |
| จึงเลื่องฦๅชื่อว่าพระยาภาณ |
คู่สร้างชานเชิงพนมประธมทอง |
| ท่านผู้เถ้าเล่าแจ้งจึงแต่งไว้ |
หวังจะให้สูงเสริมเฉลิมฉลอง |
| ด้วยเลื่อมใสในจิตร์คิดประคอง |
ให้เรืองรองรุ่งโรจน์ที่โบสถ์ราม |
| ก็จนใจได้แต่ทำคำหนังสือ |
ช่วยเชิดชื่อท่านผู้สร้างไว้ทั้งสาม |
| ให้ฦๅชาปรากฏได้งดงาม |
พอเปนความชอบบ้างในทางบุญ |
| ถ้าขัดเคืองเบื้องหน้าขออานิสงส์ |
สิ่งนี้จงจานเจือช่วยเกื้อหนุน |
| ทั้งแก้วเนตรเชษฐาให้การุญ |
อย่าเคืองขุ่นข้องขัดถึงตัดรอน |
| แล้วลาออกนอกโบสถ์ขึ้นโขดหิน |
ตรวจวารินรดทำคำอักษร |
| ส่งส่วนบุญสุนทราสถาพร |
ถึงบิดรมารดาคุณอาจารย์ |
| ถวายองค์มงกุฎอยุธเยศ |
ทรงเศวตคชงามทั้งสามสาร |
| เสด็จถึงซึ่งบุรีนีรพาน |
เคยโปรดปรานเปรียบเปี่ยมได้เทียมคน |
| สิ้นแผ่นดินปิ่นเกล้ามาเปล่าอก |
น้ำตาตกตายน้อยลงร้อยหน |
| ขอพบเห็นเปนข้าฝ่ายุคล |
พระคุณล้นเลี้ยงเฉลิมให้เพิ่มพูล |
| ถึงล่วงแล้วแก้วเกิดกับบุญฤทธิ |
ยังช่วยปิดปกอยู่ไม่รู้สูญ |
| สิ้นแผ่นดินทินกรจรจำรูญ |
ให้เพิ่มพูลพอสว่างหนทางเดิร |
| ดังจินดาห้าดวงช่วงประทีป |
ได้ชูชีพช่วยทุกข์เมื่อฉุกเฉิน |
| เปนทำนุอุประถัมภ์ไม่ก้ำเกิน |
จงเจริญเรียงวงศ์ทรงสุธา |
| อนึ่งน้อมจอมนิกรอักษรราช |
บำรุงสาสนาสงฆ์ทรงสิกขา |
| จงไพบูลย์พูลสวัสดิ์วัฒนา |
ชนมาหมื่นแสนอย่าแค้นเคือง |
| สิโนทกตกดินพอสิ้นแสง |
ตวันแดงดูฟ้าเปนผ้าเหลือง |
| สิโรราบกราบลากลับมาเมือง |
เปนสิ้นเรื่องที่ไปชมประธม เอย ๚ |
