คำนำ

นายปรีดา ใยมณี มาแจ้งความ ณ หอสมุดแห่งชาติกรมศิลปากรว่า มีความประสงค์จะพิมพ์หนังสือลัทธิธรรมเนียมต่าง ๆ ภาคที่ ๔ เรื่องวิชาแพทย์ไทย ชำร่วยในงานฌาปนกิจศพนางแป้น ใยมณี ผู้เป็นมารดา ณ เมรุวัดจันทาราม จังหวัดธนบุรี ในวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๔๙๖ กรมศิลปากรมีความยินดีอนุญาตให้นำไปพิมพ์ได้ตามความประสงค์

หนังสือลัทธิธรรมเนียมต่าง ๆ ภาคที่ ๔ นี้ มีเรื่องเกี่ยวแก่วิชาแพทย์ไทย ๒ เรื่อง คือ เรื่องว่าด้วยวิชาแพทย์ไทย ซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ได้ทรงนิพนธ์ไว้เรื่อง ๑ เรื่องเวชชปุจฉา พระเจ้าราชวรวงศ์เธอชั้น ๔ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ แต่ยังดำรงพระยศเป็นพระองค์เจ้าจรูญโรจน์เรืองศรี ทรงนิพนธ์ไว้เรื่อง ๑ เป็นหนังสือแต่งถวายในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงบัญชาการแทนสภานายกหอพระสมุดวชิรญาณ เมื่อปีฉลู พ.ศ. ๒๔๓๒

ว่าเฉพาะเรื่องวิชาแพทย์ไทยที่พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ทรงนิพนธ์นั้น พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์เป็นกวี และเป็นนักเรียน ทรงชำนาญในทางภาษาไทย ได้รับราชการอยู่ในกรมราชเลขานุการ แต่ยังหาทันได้รับกรมไม่ สิ้นพระชนม์เสียเมื่อปีฉลู พ.ศ. ๒๔๓๒ เมื่อทรงปฏิบัติราชการอยู่ โปรดในทางวิชาแพทย์ ทรงศึกษาในเวลาว่างราชการมาเป็นนิจ ครั้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ตั้งกรมพยาบาลขึ้นสำหรับจัดการโรงพยาบาล จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ เป็นตำแหน่งอธิบดีกรมพยาบาลด้วยอีกหน้าที่ ๑ ได้ทรงเป็นพระธุระไต่ถามความรู้แพทย์จากพระยาประเสริฐศาสตรธำรง (หนู) พระยาพิศณุประสาทเวช (คง) เมื่อยังเป็นขุนแพทย์พิเศษ และพระยาประเสริฐสาตรธำรง (นิ่ม) เมื่อยังเป็นขุนเวชวิสิฐ ทั้งทรงรวบรวมตำราแพทย์มาตรวจตราเมื่อครั้งจัดการโรงพยาบาลต่าง ๆ มีโรงศิริราชพยาบาลเป็นต้น จนได้ความรู้ลัทธิวิธีแพทย์ไทย ทรงเรียบเรียงหนังสือเรื่องนี้ถวายตามความคุ้นเคย และความนิยมของแพทย์ไทยในสมัยนั้น จึงเป็นหนังสือที่แต่งดีทั้งในภาษาไทย และในทางอธิบายลักษณะวิชาแพทย์ไทยตามความคิดใหม่ ถึงบุคคลที่มิได้เป็นแพทย์อ่านก็เห็นจะไม่เบื่อหน่าย

เรื่องเวชชปุจฉานั้น กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ ผู้นิพนธ์ ก็อยู่ในเจ้านายพระองค์ ๑ ซึ่งได้เอาใจใส่ศึกษาวิชาแพทย์ ได้รับราชการในตำแหน่งนายแพทย์กรมทหารรักษาพระราชวัง เมื่อในรัชกาลที่ ๕ จึงแต่งหนังสือเรื่องเวชปุจฉานี้ถวายตามความคุ้นเคย และพระดำริของท่าน เห็นว่าเป็นหนังสือน่าอ่านเหมือนกัน และเห็นว่าเป็นเรื่องว่าด้วยวิชาแพทย์ไทยเหมือนกับเรื่องที่พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ทรงนิพนธ์ จึงได้เอามารวบรวมพิมพ์ไว้ในสมุดเล่มเดียวกัน

กรมศิลปากร ขออนุโมทนากุศลบุญราศีทักษิณานุปทานกิจ ซึ่งนายปรีดา ใยมณี ได้บำเบ็ญอุทิศส่วนกุศลให้แก่นางแป้น ใยมณี มารดาผู้ล่วงลับด้วยความกตัญญูกตเวทีตามหน้าที่ของสาธุชน ขอผลบุญกุศลที่ได้บำเพ็ญตลอดจนที่ให้พิมพ์หนังสือแจกเป็นสาธารณประโยชน์ จงพลวปัจจัย อำนวยให้ซึ่งอิฐวิบูลมนูญผลแก่ผู้ล่วงลับไป ตามควรแก่คติวิสัยในสัมปรายภพทุกประการ เทอญ. ๚ะ

กรมศิลปากร

๑๓ มีนาคม ๒๔๙๖

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ