คำอธิบาย

หนังสือประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ นี้ หอพระสมุดฯ ได้ให้พิมพ์ไปแล้ว ๔ ภาค คือ ภาคที่ ๑ เปนประกาศซึ่งออกในปีกุญ พ.ศ. ๒๓๙๔ อันเปนปีแรกที่พระบาทสมเด็จ ฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ กับปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ แลปีฉลู พ.ศ. ๒๔๙๖ รวม ๓ ปี เปนประกาศ ๒๓ ฉบับ ภาคที่ ๒ เปนประกาศออกในปีขาล พ.ศ. ๒๓๙๗ กับปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๙๘ รวม ๒ ปี เปนประกาศ ๔๗ ฉบับ ภาคที่ ๓ เปน ประกาศออกในปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๙๙ กับปีมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐ รวม ๒ ปี เปนประกาศ ๓๑ ฉบับ ภาคที่ ๔ เปนประกาศออกในปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๐๑ ปีเดียวเปนประกาศ ๕๗ ฉบับ ภาคนี้นับเปนภาคที่ ๕ เปนประกาศออกในปีมะแม พ.ศ. ๒๔๐๒ แลปีวอก พ.ศ. ๒๔๐๓ แลปีระกา พ.ศ.๒๔๐๔ รวม ๓ ปี เปนประกาศ ๓๙ ฉบับ ประกาศที่พิมพ์ในภาคนี้มีผิดปีอยู่ฉบับ ๑ คือ ประกาศฉบับที่ ๑๗๒ ว่าด้วยพระราชบัญญัติกฎหมายท้องน้ำ น่า ๕๓ ท้ายประกาศลงไว้ว่า “ประกาศมาณวันศุกร เดือน ๖ ขึ้นค่ำ ๑ ปีวอกโทศก จุลศักราช ๑๒๒๑” เมื่อเรียงพิมพ์แล้วมาตรวจดูตัวประกาศ เปนปีมะเสง จุลศักราช ๑๒๑๙ ซึ่งที่ถูกควรจะอยู่ในภาคที่ ๓ แต่ภาคที่ ๓ ได้พิมพ์เลยมาเสียแล้ว เสมอพิมพ์ฝากไว้ในภาคนี้จึงแจ้งความไว้ให้ทราบ

ลักษณะประกาศในรัชกาลที่ ๔ ได้อธิบายไว้โดยพิสดารในประชุมประกาศภาคที่ ๑ แล้ว เห็นไม่จำเปนจะต้องนำความนั้นมาแสดงในเล่มนี้อิก แต่มีความอยู่ข้อ ๑ ซึ่งเห็นควรจะกล่าวซ้ำไว้เพื่อกันความเข้าใจผิด คือ ประกาศรัชกาลที่ ๔ ซึ่งยังใช้เปนบทกฎหมายแลประเพณีอยู่ก็มีบ้าง ที่เลิกเสียแล้วก็มีมาก การที่หอพระสมุดฯ รวบรวมพิมพ์ ประสงค์แต่จะให้เจริญความรู้ในทางวรรณคดีแลในทางพงศาวดารเปนที่ตั้ง เพราะฉนั้นขออย่าให้ผู้อ่านหนังสือประชุมประกาศซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์ เอาไปอ้างใช้เปนกฎหมายในอรรถคดีใดๆ โดยลำพังหนังสือซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์นี้เลย