บุณโณวาทคำฉันท์
๑๔๏ ขอถวายประนมนขประชุม | ชวลิตสุเบญจางค์ |
แต่บาทยุคลธปวราง | คชิเนนทรทรงญาณ |
๏ อันซึ่งพระองคก็ขจัด | ปรปักษเบญจมาร |
พ่ายแพ้พระเดชภินิหาร | คณพฤกษโพธิพลัน |
๏ หนึ่งข้าก็ยอกรประนม | พระเนาวโลกุดรธรรม์ |
พระปริยัติสุขุมอัน | คัมภิรภาพสาทร |
๏ หนึ่งข้าก็ยอกรประนม | อัษฐสงฆสังวร |
เปนที่พำนักนิอดิศร | สัตวโลกยธาตรี |
๏ หนึ่งข้าก็นบพระสวยม | ภูวเยศโมลี |
เสด็จทรงอุศุภพาหนมี | ฤทธิรุตม์มหิมา |
๏ หนึ่งข้าก็นบบรมจักร | กฤษณราชกฤษดา |
ทรงครุฑพาหนวรา | ฤทธิเรืองรเห็จโพยม |
๏ หนึ่งข้าก็นบพระกมเลศ | จตุรพักตรพิมลโฉม |
เสด็จหงสพาหนก็โจม | จรร่อนณอัมพรา |
๏ หนึ่งข้าก็นบสหัสเนตร | ธิปไตยดึงษา |
อัยเรศตรีเศียรเป็นพา | หนนาถพเนจร |
๏ หนึ่งข้าก็นบสหสแสง | ศศิส่องทิศาดร |
ทรงรถรเรียบอัศวจร | จรัลรอบพระเมรู |
๏ หนึ่งข้าก็นบนิกรเทพ | สถิตย์ทั่วทิศาผลู |
ขอจงเจริญยศวตู | นฤราศพาธา |
๏ หนึ่งข้าก็นบบวรบง | กชบาทกระษัตรา |
ผู้เฉลิมอยุธภิรมยา | ยศโยคกรุงไกร |
๏ ขอจงนฤทุกข์และนฤโศก | นฤโรคนฤไภย |
สรรพสรรพโทษและจัญไร | จงนิราศโภยพาล |
๏ จักกล่าวนิพนธ์ประพฤฒิฉัน | ทแต่ตามอนุมาน |
แสดงโดยอดิตนุดำนาน | บุณโณวาทสูตราฯ |
๑๖๏ เบื้องบรรพ์ยังมีพระดา | บศหนึ่งสมญา |
ว่าสัจพันธโคดม | |
๏ สถิตย์เขาสุวรรณไพรพนม | แทบสถานนิคม |
สุนาปรันตคามา | |
๏ แว่นแคว้นกรุงเทพทวา | รวดีมหา |
ดิลกเลิศไพบูลย์ | |
๏ ปางสมเด็จพุทธางกูร | ทรงบุษบกยูร |
รยาตรยังห้องหาวผจง | |
๏ จากกุรุงสาวถีกับสงฆ์ | ห้าร้อยหย่อนองค์ |
อดิเรกประดับบริพาร | |
๏ ล้วนทรงบุษบกพิมาน | มาโดยคัคณานต์ |
เปนอนุกรมบวร | |
๏ เพียงพญาเหมราชเหิรจร | ประดับด้วยนิกร |
หมู่หงสห้อมระเห็จมา | |
๏ ตระบัดดลด้วยนุภาว์ | พระพิชิตมา |
รอนุเคราะห์มหาบุณ | |
๏ ให้ดลแดนมารคอดุลย์ | เดชด้วยพุทธคุณ |
คัมภีรรัตโนฬาร์ | |
๏ แล้วโปรดพระสัจพันธดา | บศลุถึงอา |
ริยมารคศิวาไลย | |
๏ ครั้นพระสรรเพ็ชญ์เสร็จไคล | โปรดสรรพโลไกย |
ก็ตรัสด้วยพุทธพจมา | |
๏ แก่พระสัจพันธเถรา | ว่าพระศาสดา |
ประโยชน์จะโปรดเวไนย | |
๏ ท่านจงสถิตย์เถิดอย่าไป | เลยจงเนาใน |
นิคมโปรดประชา | |
๏ สัจพันธรับพุทธฎีกา | ก่อนแล้วจึ่งอา |
ราธนทูลทศพล | |
๏ ว่าพระจักเสด็จไปกล | ใดข้าเคยยล |
ที่นี้จะเปล่าเปลี่ยวใจ | |
๏ เคยสดับรสธรรม์อันไพ | เราะห์เริ่มนี้ใคร |
จะอนุเคราะห์ห่อนมี | |
๏ เคยเคารพทุกนาที | นี้จักอัญชลี |
ลอองก็ล่วงลับตา | |
๏ ขอจงโปรดปานีรา | รอยพุทธบาทา |
ประดิษฐ์สถิตย์ในสถาน | |
๏ หวังไว้อภิวาทน์สักการ | ทุกทิวาวาร |
บยลพระองค์ต่างองค์ | |
๏ สมเด็จสุคตก็ทรง | การุญโดยจง |
แก่พระสัจพันธภักดี | |
๏ จึ่งเหยียบวรบาทมุนี | ยังยอดศีขรี |
สุวรรณพรายเจษฎา | |
๏ ด้วยบงกชบาทเบื้องขวา | ลายลักษณวรา |
ทั้งร้อยแปดประการงาม | |
๏ เฉลิมโมลีโลกทั้งสาม | ปรากฏในคาม |
นิคมชนบทบุราฯ |
๑๑๏ ปางปิ่นธเรศตรี | ศรเสวยสวรรยา |
อยุธเยศมหา | นครราชธานี |
๏ ทราบกิจกลรอย | พุทธบาทชินศรี |
มีราชฤไทยทวี | กุศลมุ่งผดุงการ |
๏ รดับเปนพระมณฎป | วรรัตโนฬาร |
เพียงวิชยันต์พิมาน | อมรเทพปูนกัน |
๏ สฤษฎิสวมพระพุทธบาท | มุนินาถจอมธรรม์ |
ยังยอดศิขรบรร | พตพิศโพรงพราย |
๏ ห้ายอดยเยี่ยมเมฆ | จรัสดวงวิเชียรฉาย |
ชวลิตพรรณราย | รยับโชติสุริยงค์ |
๏ กิ่งกาบททาบกาญ | จนมณีเสตารหง |
บราลีเยาวยง | ช่อฟ้าปรงอนครัน |
๏ มีบรรทจัตุราช | วรพาดกระหนกพัน |
เครือซ้อนสลับกัน | กแนะแก้วกนกกลาย |
๏ สุกรีกระหนาบชั้น | ก็ทงันผงาดหงาย |
เศียรสัตวพรรณราย | รดะดาษระดมดี |
๏ กลีบเกล็ดกัจฉามาศ | ประดับดาษจรุญศรี |
สลับรัตนรูจี | กระจ่างจัดกระจังบัง |
๏ ใบโพสุวรรณห้อย | รยาบย้อยบรุงรัง |
ลมพัดกระดึงดัง | เสนาะศัพทอลเวง |
๏ เสียงดุจสังคีต | อันดึงดีดประโคมเพลง |
เพียงเทพบรรเลง | รเรื่อยจับระบำถวาย |
๏ พ่างพื้นที่ฐานบัตร | เปนครุฑอัดอุราผาย |
กรกุมสุกรีกราย | จะกระหยับเผยอบิน |
๏ สิงห์อัดก็อมดวง | วชิรช่วงมณีนิล |
เทพนมขนัดกิน | นเรศฟ้อนชอ้อนรำ |
๏ อิสูรทมูลแบก | ตระบองบิดก็กำยำ |
แยกเขี้ยวผงาดทำ | ดุจมีมโนเนา |
๏ ผนังดาษกระจกแจ่ม | ชวลิตงามเงา |
กลแก้วผลึกเพรา | รลอกเลื่อนลลานไป |
๏ ซุ้มสี่ทวารา | รจเรขเรืองไร |
กาบพรหมสรไกร | กระหนาบเสาพเพราพราย |
๏ ตาบแต้มณรักร้อย | ประดับพลอยมณีฉาย |
เฉิดกลีบจงกลกลาย | บทนาคสดุ้งดี |
๏ หน้าบันเขบ็จบรร | ผจงปั้นเปนโกสีย์ |
ทรงไอยราตรี | เศียรงามด้วยงางอน |
๏ ช้อยกรชูสัง | ขสังวาลบวร |
แสงรัตนสุนทร | ประกายมาศเลื่อมกัน |
๏ ใบบานทวาเรศ | รดับมุกดูพรายพรรรณ |
เพียงพิษณุกรรม์สรรค์ | นฤมิตรประดิษฐ์แปลง |
๏ แม่ลายแลบุตกหนาบ | ฉลุช่อชวาลแสง |
เกี่ยวก้านกนกแพลง | พิศสัตว์ชวัดวง |
๏ คชสีหสิงหราช | มยุเรศเหมหงส์ |
องคทยศยง | หณุมานทยานกาย |
๏ สุครีพในเครือวัลย์ | ก็กุมขรรคชูฉาย |
พาลีผู้เลิศชาย | ตระบะล้ำกระบิลครัน |
๏ ฉลักมุกทุกทวาร | อัษฐบาลบเพี้ยนกัน |
ล้วนแล้วณเครือพรร | ณรายพรายลลายตา |
๏ พื้นในหิรัญลาด | ก็สอาดอลังการ์ |
ราบรอบพระบาทา | ทศพลวิมลมี |
๏ มณฎปเยาวในนั้น | คณพรรณมณีดี |
พวงกลิ่นสุมาลี | รยาบย้อยอร่ามเรือง |
๏ ดาริจอัจกลับ | วแวบวับมลังมเลือง |
ฉัตรชั้นวิเชียรเรือง | รุกขชาติบูชา |
๏ ดอกดวงผกาแก้ว | สลับศรีสุโสภา |
จงกลพระบาทา | นพรัตนกอบกาญจน์ |
๏ เฟื่องฟุ้งขจรกลิ่น | เสาวคนธโอฬาร |
ดุจทิพพิมานสถาน | อุบลราชเทวัญ |
๏ ปราการประกอบโคม | สว่างแสงเสมอจันทร์ |
แจ่มแจ้งทิวาวัน | บรู้รุ่งรู้ราตรี |
๏ บันไดไศลลาด | อุรคราชเจ็ดศีร์ |
ษเลิกพังพานมี | พิษเพียงประไลยกัลป์ |
๏ อาวาสพระลานเลี่ยน | ดุจแว่นสุวรรณสรรค์ |
มีรูปพระสัจพัน | ธดาบศบรรพชา |
๏ ผดุงไว้จะหวังแจ้ง | กิจโดยดำนานมา |
คือองค์ดาบศอา | ราธนรอยพระบาทางค์ |
๏ เวหารอุโบสถ | พระสถูปอุตมางค์ |
รายโรงระฆังปราง | อดิเรกรจนา |
๏ หน้าลานปราการกั้น | สถลมารครัถยา |
ผู้เฝ้าทวารา | อิสูรสองตระบองกุม |
๏ หน้าย่นแสยะโอษฐ | ดุจโกรธประชาชุม |
หากเดชพระจอมจุม | พลป้องบไภยันต์ |
๏ ก่อกอบเป็นอ่างแก้ว | กระหนาบแนวศิขรขันธ์ |
ทดท่อธาราสรรพ์ | ประปริ่มไหลจึ่งไขจร |
๏ มาลาเลวงกลิ่น | รสฟุ้งทั้งศิงขร |
หล่นลอยชโลธร | ตระหลบอบสุคนธา |
๏ ลั่นทมระดมดาษ | ดุจลาดประพัตรา |
แก้วกรรณิกากา | รเกษกลิ่นกำจรลม |
๏ สายหยุดประยงค์แย้ม | ยี่สุ่นแซมสุกรมยม |
โดยดอกรำดวนสม | สุรภีพิกุลกาญจน์ |
๏ เบญมาศบุษบัน | มลิวรรณพุดตาลบาน |
อังกาบกุหลาบธาร | สุคนธ์เทศเทียมกัน |
๏ บุนนากลออนวล | พุทธชาติอัญชัน |
ชงโคยี่เข่งพรรณ | มลุลีกระดังงา |
๏ พุดซ้อนสลับกลีบ | จำปาปีบมลิลา |
ซ่อนกลิ่นก็กลิ่นสา | หัสยั่วกมลเสบย |
๏ รวยเรื่อยจรุงรื่น | วายุพัดรำเพยเผย |
บุปผาบุชาเชย | พุทธบาทบขาดวัน |
๏ รุกขชาติประชุมแดน | มณฎปประดิษฐ์สรรพ์ |
ดั่งจิตรลดาวัน | วชิราสถาวร |
๏ มีราชพระนิเวศน์ | กระษัตริย์เสด็จสโมสร |
เกษมสันต์ประชากร | สุขพ้นจะพิสดาร |
๏ แม้วใครไปนบพระ | พุทธบาทอันไพศาล |
ยลพระมณฎปสถาน | ที่ถกลแก่โลกา |
๏ ประเหลไพชยันต์รัตน | พิมานอินทรเจษฎา |
ดังดาวดึงษา | สวรรค์สรรค์เสมอกัน |
๏ ลืมแลบรมทิน | กรลืมบแลจันทร์ |
ลืมแลมไหสวรรย์ | พิภพราชมณฑล |
๏ สุดสุขสุดเกษม | นรนาถบดีดล |
เหิมหื่นกมลชน | อภิวันทนาการ ฯ |
๑๙๏ เขตรแคว้นในวนเวศศิขรพิศาล | |
แสนสนุกนิถ้ำธาร | อเนก |
๏ แนวเนินไศลศิขิรินวราวรวิเวก | |
สูงสุดลิ่วเมฆ | ชรงำ |
๏ คูหาเหวสรสนุกนิเลิศจรก็อำ | |
พนดั่งประดุจทำ | พิฦก |
๏ ท่าธารสินธุเกษมกระแสชลคคึก | |
ไหลโลดคโครมครึก | ฉฉาน |
๏ พนพฤกษในพนเวศพนาดรตระกาล | |
ผลรสโอฬาร | อุชา |
๏ สบสัตวจัตุบททวิบาทคณนา | |
สัตวสัตวเสนหา | แก่กัน |
๏ เดชด้วยวรพุทธบาทบรมสรร | |
เพ็ชญ์อุตม์มหันตา | ธิคุณ |
๏ กอบเกิดศิงขรราวอรัญญิกอดุลย์ | |
แสนสุขฤปานปุน | ประมาณ |
๏ สำหรับราษฎรกระษัตริย์ประพาศสุขสำราญ | |
ถึงปีนมัสการ | บขาดฯ |
๑๖๏ ปางฤดูหิมวคุณมาส | องค์อิศวรราช |
ปิ่นพิภพกุรุงทวา | |
๏ ปราโมทย์หฤทัยราชา | จักเสด็จวันทา |
บรมบาททรงญาณ | |
๏ ดำริห์เสร็จอื้นโองการ | สั่งเสนีชาญ |
พิริยรวจณรงค์พลัน | |
๏ จงจัดจัตุรงค์อนันต์ | อิกมหาสุวรรณ |
นาเวศพยุหยาตรา | |
๏ จักจรัลอัญชลีสักกา | รพุทธบาทา |
สถิตย์สุวรรณศีขรี | |
๏ มโหรศพสมโภชโสภี | มาลาอัคนี |
จงสรรพประดับกิจการ | |
๏ อำมาตย์รับราชบรรหาร | สดุดีนฤบาล |
ตระบัดฉวัดไตรตรา | |
๏ การสรรพกลับผยองผันมา | ทูลแดมหา |
กระษัตริย์เสร็จบริบูรณ์ | |
๏ ขออัญเชิญเสด็จนเรสูร | อรุโณทจำรูญ |
สกุณฤกษ์พยุหพล ฯ |
๑๔๏ ปางนั้นบรมนฤเบศร์ | สุรราชฟังกล |
เสนางคจัดจตุรพล | พิริยสรรพประดับการ |
๏ เร่งมีกมลก็ประโมช | สุมนัศใสสานต์ |
ครั้นส่างอรุณรวิวาร | ยเยี่ยมยอดยุคุนธร |
๏ เสด็จสรงสุธารทิพรส | สุวคนธกำจร |
ภูษิตวิจิตรอลงกรณ์ | วรรัตนธำมรงค์ |
๏ ทองกรตระกองกรประดับ | วชิรเรืองระยับองค์ |
สังวาลวิลัยบวรมง | กุฏแก้วกุณฑลพราย |
๏ เสร็จสรงก็ทรงพิชัยอา | วุธสรรพธนูสาย |
สพักเสร็จเสด็จจรก็ผาย | บทบาทยุคลคลา |
๏ แสนสาวสุรางค์วรสนม | ก็ประดับดังดารา |
แวดล้อมพระจันทรณอา | กาศเรืองรรังษี |
๏ เสด็จดลฉนวนพระอรณพ | ขนานน่าวสุกรี |
แตรสังขประโคมดุริยดนตรี | มหรธึกและกาหฬ |
๏ เสด็จทรงที่นั่งสุวรรณนา | วบุษบกไพชยนต์ |
เมินแมนพิมานอมรถกล | ก็ประเทิดประทัดทาย |
๏ เครื่องสูงไสวเสวตรฉัตร | อภิรุมยชุมสาย |
กลดกลิ้งกระชิงรัตนพราย | มยุรฉัตรจรัสจรูญ |
๏ พัดโบกและจามรมณี | ทรกั้งกำบังสูรย์ |
ธงฉานฉวัดวรพิบูลย์ | รยะยาบที่ธงไชย |
๏ นาเวศสุวรรณวรประดับ | สุรมุขเกรียงไกร |
คู่เคียงกับจักษุวิมานไชย | รัตนเรืองสุธาธาร |
๏ นาวาขนัดคณคชสีห์ | สิหราชมกรกาญจน์ |
โตสิงกิเลนทอัศวาร | สกุณพักตรเจษฎา |
๏ นอกนั้นก็จับวรฉลาก | นวสูรเสนา |
แห่แหนบรมนรนรา | ธิบดินทร์เสด็จจร |
๏ โห่แห่กระหึมศัพทสำเนียง | นิสนั่นชโลธร |
พายทองกระทุ่มธวัชกร | ชลฟุ้งคือฝอยฝน |
๏ ฟองฟุ้งนทีธรติรา | ครลอกกระฉอกชล |
ธงเทียวธวัชกลคือกล | สกุณร่อนรริ้วโพยม |
๏ ทวาราวดีพิฦกพลั่น | สนั่นลั่นคครื้นโครม |
ไพร่ฟ้าประชาชนก็โสม | มนัศโดยเสด็จไคล |
๏ เหรามัจฉากัจฉปป่วน | บมิทวนสถิตย์ใน |
สาครกระเจิงจรนุไพร | พำนักนิ์ห้วยละหารธาร |
๏ เสด็จดลประทับท่าเจ้าสนุก | พระดำหนักอันโอฬาร |
เถลิงอาสนราชสุขสาน | ติภิรมยรมยา |
๏ ปราการประดุจศิขรกั้น | สมุทคั่นคัมภีรา |
หว่างเขาอัศกรรณวินัตกา | คิชกูฏคุหาหงส์ |
๏ ตาริ้วระรอบกลคือเขา | บริภัณฑกรรกง |
รอบล้อมนิเวศวรคือวง | กฏเกี้ยวพระเมรุมาศ |
๏ สรรพพฤนทประชาชนนิกร | วรมนตริเกลื่อนกลาด |
อึกอึงอุโฆษพนวาศ | พนพนมจะหล่มทลาย |
๏ เรือจอดจรดก็บมิส่ำ | ดูคคล่ำกระแสสาย |
กู่กันพเพรียกจรจราย | บมิรู้กี่โจษจรร |
๏ เสพโภชน์กระยาหารสำเริง | สุขรมยชมกัน |
เปรมเปรอจเรอจรจรัล | ก็คเคลือบทั้งแดนดง |
๏ สายัณหแสงสุริยเสด็จ | จรคล้อยพระเมรุลง |
ปักษาคณากรสู่พง | พนพฤกษเพรียกรัง |
๏ จับจอมผกาอรประอึง | คคลึงคู่สิเนหัง |
หวนหันกระสันสัตวประนัง | ศัพทร้องสำเนียงหวาน |
๏ ราตรีสงัดศัพทนิกร | นรราชทวยหาญ |
เพื่อผลมหันตดรธาน | ประทุษฐจิตรกามา |
๏ แสงจันทร์จรูญเมฆจแจ่ม | จรแหร่มณนภา |
กาศเรืองรยับรัศมิดา | รกพรายโพยมบน |
๏ น้ำค้างรำเพยประวายุพัด | ปรมาณุฝอยฝน |
เย็นทั่วทั้งพื้นพนภุวดล | ชฉ่ำพวกพลากร |
๏ กวางทรายกระต่ายจรก็เต้น | ประชมแสงศศิธร |
โลดเลมรบัดสุขและจร | ณเหล่าแหล่งพนาราม |
๏ ไถงเงื้อมยุคุนธรจะจวน | ปจุสสมัยย่ำยาม |
กดโกกิลาสกุณปาม | สุรศัพทอึงอล ฯ |
ร่าย๏ เสนาตระบัดตื่นตน ตรวจเตรียมพลพยุหบาตร เร่งรุมฟาดนายอัศว์ เร่งรันฉมัดนายคเชนทร์ เร่งรดับเกณฑ์นายรถ เร่งรันขนดนายพล ศัพทโจษจลจรรจา แก้ช้างม้าโคเกวียน ลงฉวัดเฉวียนวาเรศ แต่งสกนธเพศพลไกร คชไสวอัศวา โดยขบวนตราพยุหบาตร เมือบคามาศวิถี ท่านฤบดีผ่านเผ้า พอรุ่งอรุณเร้า แผ้วฟ้าวรโพยม ฯ
๑๕๏ พลคชคชแรงโรม | โจมณรงค์คง | อาวุธสรรพ |
๏ พลคชคชเร็วรับ | จับอรินทรราชฟาด | ขจัดจร |
๏ พลคชคชฤทธิรอน | เบญจลึงคธร | เถลิงงา |
๏ พลคชคชศักดา | งางอนช้อยสอย | เอาดวงดาว |
๏ พลอัศวอัศวฉ่าฉาว | จบทุกแดนดาว | สยบสยอง |
๏ พลอัศวอัศวลำพอง | ทวนมาศลำยอง | จามรี |
๏ พลอัศวอัศวสำลี | ทรงกุทณฑ์ตี | ดำเลิงสาย |
๏ พลอัศวอัศวผาดผาย | ทรงธนูสาย | ประลองทัด |
๏ พลรถรถเฉวียนฉวัด | เรียบแปรกรัต | นปลายธง |
๏ พลรถรถก้องกง | เวียนระเห็จหงส์ | คือกังหัน |
๏ พลรถรถพรายพรรณ | สรรพ์ประดับกาญจน์ | มณีแสง |
๏ พลรถรถคำแหง | ปรปักษ์แสยง | สยบมรณ์ ฯ |
๑๖๏ ตรวจเตรียมเทียบแสนยากร | แพนดั้งโตมร |
กุทัณฑ์ธนูนั่นหนา | |
๏ ดาบเขนเสโลห์ปืนยา | ปืนไฟคณนา |
บรู้กี่ส่ำเนืองนอง | |
๏ ย่อมล้วนเกราะกรายลายทอง | เสื้อหมวกไหมกรอง |
กระหนกกระหนาบแกมกัน | |
๏ สรรพพฤนทามาตย์โจษจรร | พร้อมพรั่งอนันต์ |
อเนกขนัดในขบวน | |
๏ ครั้นเพลาฤกษเรืองควร | อัญเชิญอิศวร |
สุเรนทรราชยาตรา ฯ |
๑๑๏ ปางนั้นนฤบดิน | ทรสุเรนทรมหา |
เร่งมีมโนปรา | รภซึ่งเสด็จดล |
๏ เสด็จสรงสุธารทรง | พิภูษิตระการกล |
พาหุรัตนกุณฑล | มกุฏแก้วกรรเจียกจร |
๏ เสร็จทรงพิไชยอา | วุธสรรพประดับกร |
ย่างเยื้องจรัลจร | วรราชเกยไชย |
๏ ทรงพระคชาธาร | ทรเรืองมหิทธิไกร |
ดุจองค์สหัสไน | ยนิสิทไอยรา |
๏ ประดับหมู่พิริยพล | ลโจษจลณมรรคา |
ส่ำแสนทแสนยา | กรก้องกเกริกไพร |
๏ เสียงสารอัศวราช | นฤนาทวนาไลย |
แตรสังข์ประนังใน | ศุภฤกษ์ดำเนินพล ฯ |
๑๔๏ ฝ่ายพญาคชาธรพิพงศ์ | อยเรศมหัยรณ |
พิศไหนลมัยมุขพิมล | ทินย่อมประดับดาว |
๏ ผ่านพักตรพัตรรัตคน | ชนักต้นกระวิลวาว |
ซองหางรยับรัศมิพราว | พพรายรัตนาภา |
๏ ข่ายทองตระพองพักตรพนาศ | รุจเรกขโมรา |
กำภูหุ้มภู่พรรณจา | มรีเฟื้อยฟฟายงาม |
๏ ปรบกรรณกระหึมสุรส่ายมัน | จรแกว่งณกลางสนาม |
เสนาพลาจรคั่งคาม | พิศเพียงเอราวัณ |
๏ ประดับด้วยเสวตบวรฉัตร | อภิรุมชุมสรรพ์ |
ธงทวนฟฟายจามริพรรณ | ดุจกวักจะไกวโพยม |
๏ แวงแซงจัตุลังคบทบา | ทคเชนทรชรุกโซม |
ฆ้องกลองประนังศัพทประโคม | จแจ้วปี่ชวานำ |
๏ คชดังประนังอธิคคม | คชกรมเสียดส่ำ |
พังคาและแซกกิรินินำ | ที่นั่งรัตนพุดตาลทอง |
๏ เบื้องหลังคเชนทรบรม | ขัติโยรสมพอง |
โดยเสด็จจุฑาธรณินอง | รถเรียบประเทียบจร |
๏ รถอรรคสุดาสุรสนม | วรรูปคืออับสร |
เยี่ยมยิ้มพพริ้มพักตรบวร | ธิวิสูตรมาศผจง |
๏ กล่นเกลื่อนอรัญรถยา | ธุลิตระหลบทังไพรพง |
เสียงสารและอัศวก้องกง | รถลั่นสนั่นพนม |
๏ แส้เสียงพลาพลนิกร | ก็สท้อนสเทือนระทม |
สรรพสัตวก็ตื่นจิตรระงม | ปลาตแล่นขจัดขจาย |
๏ เรไรและวานรชนี | พเพรียกพร้องสำเทียนทาย |
เสด็จคลาพลาพลนิกาย | ดลราชวังสถาน |
๏ หยุดยั้งพยุหจัตุรง | คสำเริงฤไทยลาน |
ตรวจเตรียมมโหรศพการ | สมโภชพุทธบาทา ฯ |
๒๑๏ ปางนั้นสมเด็จกระษัตรา | ศุภจิตรวรา |
เสด็จสรงสา | คเรศพลัน |
๏ เสร็จทรงอาภรณพรายพรรณ | ภูธรจรจรัล |
มากระทำอัญ | ชลิตวา |
๏ ทักษิณพุทธบาทศาสดา | ถวายทีปบุษมา |
ไลยสุคนธา | รกำจร |
๏ อิกภูษิตสรรพาภรณ์ | เบญจราชกกุธธร |
ถอดถวายศร | ภิรมยัง |
๏ เสด็จสดับรสธรรมเทศนัง | ดุริยางคจำเรียงสังข์ |
คีตประนังดัง | ประโคมถวาย |
๏ ครั้นเสร็จอภิวันท์เสด็จปราย | หิรัญสุวรรณหลาย |
ทรัพยแจกจ่าย | คณานันต์ |
๏ ทานแก่พณิพกสบสรรพ์ | บรมหริรักษจรร |
โลงลิลาผัน | ประเวศวัง ฯ |
๑๑๏ บัดการมโหรศพ | พก็โห่ขึ้นประนัง |
กลองโขนตระโพนดัง | ก็ตั้งตระดำเนิรครู |
๏ ฤๅษีเสมอลา | กรบิลพาสองสู |
เสวตรานิลาดู | สัประยุทธภัณฑนา |
๏ ตระบัดก็เบิกไพ | จิตรสูรอสูรา |
ถวายดวงธิดาพงา | อมเรศเฉลิมงาน |
๏ ลครก็ฟ้อนร้อง | สุรศัพทกลับขาน |
ฉับฉ่ำที่ดำนาน | อนิรุทธกินรี |
๏ ฝ่ายฟ้อนลครใน | บริรักษจักรี |
โรงริมคิรีมี | กลลับบแลชาย |
๏ ล้วนสรรสกรรจ์นาง | อรอ่อนลอออาย |
ใครยลบอยากวาย | จิตรจงมเมอฝัน |
๏ ร้องเรื่องระเด่นโดย | บุษบาตุนาหงัน |
พักพาคุหาบรร | พตร่วมฤดีโลม |
๏ ฝ่ายหุ่นก็ตั้งโห่ | ศัพทส้าวกระโหมโครม |
ชูเชิดพระโคโดม | ทวิพราหมณรณรงค์ |
๏ เริ่มเรื่องพระไชยทัต | จรเสด็จพนาพง |
ลอบล้อมมฤคยง | อสุรท้าวกุเวรแปลง |
๏ โมงครุ่มคณาชาย | กลเพศพึงแสยง |
ทับทรวงสอิ้งแผง | ก็ตระกูตโกคำ |
๏ เทริดใส่บใครยล | ก็ละลนละลาวทำ |
กุมแส้ทวารำ | ศัพทร้องดำเนิรวง |
๏ บัดเบื้องรเบ็งแต่ง | กลกายประดุจมง |
ครุ่มเทริดบสมทรง | กรกุมธนูเมียง |
๏ ย่องยิงมยุรมรณ์ | ก็สอ้อนสเอวเอียง |
ลูกคู่ก็แตกเสียง | โอรพ่อตระหลบเวียน |
๏ นางรำระบำบรร | พก็ฟ้อนบชำเนียร |
พิศเล่นแต่พาเหียร | บมิส่ำจะสำรวล |
๏ เทพทองคนองเฮ | ชนเปรสดับสรวล |
โต้ตอบก็ไป่ควร | ประถ้อยแถลงกัน |
๏ โขนหนังรดับช่อง | รทาหุ่นและรามัญ |
รำเล่นบเปนฉัน | ทิจะสุนทราแล |
๏ เหล่าหกคเมนเมิล | จรลิ่วลลานแด |
ยกบาทกลับแปร | ศิรลงก็เสียวสยอน |
๏ ไต่ลวดและกุมหาง | มยุรย่างพเนจร |
แล่นเล่นบอาทร | ดุจเหาะจะเหิรหาว |
๏ แนบนิทรลวดแลบ | ก็กระแหนบทิหนวดคราว |
ห้อยหันคือคังคาว | ขนเสียวสยองแทน |
๏ รำแพนฟฟ้อนหัด | ถก็ยืนรโยนแปลน |
ปลายไม้ประดุจแมน | มารังสรรคโสภา |
๏ ลอดบ่วงทลวงถลัน | บมิทันจะพรับตา |
ประดุจอุรคา | อันเลื้อยลอดลดาดาย |
๏ พวกนิทรหอกดาบ | พิศปลาบชีวาวาย |
ครกวางณกลางกาย | ประนังสากบยากยัน |
๏ มวยปล้ำตระบองตี | ประเตะต่อยตลุมกัน |
หยุดยกก็รางวัล | ชนะปูนบำเหน็จนอง |
๏ ล้วนสรรพกลั่นแกล้ง | มาสมโภชสมพอง |
สุดสิ้นเสนอสนอง | จะนิพนธรำพรรณ |
๏ เบื้องบ่ายพระสุริเยน | ทรเสนีประนมคัล |
สามคาบก็ขึ้นกัล | ลปพฤกษโปรยทาน ฯ |
๒๘๏ เมื่อนั้นประชา | |
ราษฎรโยธา | พณิพกทวยหาร |
สิ้นทั้งปักษ์ปวง | มารับพระราชทาน |
ตบหัดถ์ฉัดฉาน | ชนช่วงชิงกัน |
๏ เบียดเสียดสับสน | |
ชายหญิงโจษจล | รวบรับหิรัญ |
ล้มลุกคลุกคลาน | ดิ้นด้าวแดยัน |
ฉุดชักพวกพรรค์ | ได้แล้วครรไลย |
๏ ซื้อหากระยาหาร | |
เสพสุขสำราญ | โอ่อ่าคลาไคล |
ธูปเทียนบุบผา | คันธามาลัย |
จรพระลานใน | นบพุทธบาทา |
๏ เปนเวรอภิวาท | |
ชายหญิงบอาจ | ลุมเล้าทวารา |
สำเริงสำราญ | สุขีปียา |
ทั่วทั้งประชา | ชีพราหมณสงฆ์ ฯ |
๑๖๏ ครั้นสุริยเสด็จอัษฎงค์ | เลี้ยวลับเมรุลง |
ชรอุ่มชรอ่ำอัมพร | |
๏ บัดหนังตั้งโห่กำธร | สองพระทรงศร |
ฉลักเฉลิมเจิมจอง | |
๏ เทียนติดปลายศรศรสอง | พากย์เพ้ยเสียงกลอง |
ก็ทุ่มตระโพนท้าทาย | |
๏ สามตระอภิวันท์บรรยาย | ชูเชิดพระนารายน์ |
นรินทรเริ่มอนุวัน | |
๏ บัดพาลาสองสองขยัน | ปล่อยวานรพัน |
ธนาก็เต้าเตียวจร | |
๏ ถวายโคบุตรบมิให้มรณ์ | ปละปล่อยวานร |
นิวาสสถานเทาคง | |
๏ เริ่มเรื่องไมยราพฤทธิรงค์ | สกดอุ้มองค์ |
นเรศดลบาดาล | |
๏ ปางนั้นสมเด็จมหิบาล | เสด็จด้วยบริพาร |
ลีลาศเลียบเหลี่ยมผา | |
๏ จุดเพยียมาศแจ่มดวงผกา | ถวายพุทธบาทา |
ตระบัดรทาพุ่มเพลิง | |
๏ โป้งปีบปีบเสียงศัพท์เถกิง | ดุจพยัคฆ์ร้องเริง |
แลเสียงมฤคกวางฟาน | |
๏ ตรวจตรวยพวยพุ่งคัคณานต์ | นกบินบินปาน |
สกุณร่อนรักรัง | |
๏ อ้ายตื้อหวือวุดกำลัง | พพักตรชนพัง |
พินาศโลหิตสลาย | |
๏ กังหันหันดุจลมผาย | ช่อม่วงร่วงราย |
ฝอยทองรเทือกน่ารทา | |
๏ พลุจีนศัพทก้องโกลา | แจ่มดวงในอา |
กาศเรืองชช่วงดังดาว | |
๏ เพลิงพยัคฆ์ลากหางสำหาว | แล่นลุมชนฉาว |
ปทัดปะทะคนยัน | |
๏ เพลิงสินธพบรเห็จหัน | พเนียงสนั่นครัน |
อุโฆษชโชติช่วงงาม | |
๏ เพลิงโคควายวิ่งกลางสนาม | มีนายติดตาม |
กรกุมประฏักทักแทง | |
๏ เพลิงพ้อมพิสดารดูแสดง | หลากหลายเปลี่ยนแปลง |
ปราสาทสุดโคมคน | |
๏ มีมังกรล่อแก้วกล | แล่นไล่เวียนวน |
วิจิตรส่ำรำพรรณ | |
๏ จรัสแจ่มเพยียรุ่งเรืองวรรณ | นวลคือนวลจัน |
ทรแจ่มหน้าชนานวล | |
๏ มโหรศพสมโภชประมวญ | ครบเจ็ดวันควร |
สนุกแลสุขสบสรรพ์ ฯ |
๑๑๏ เสร็จการสยมโภช | บรมไทเสด็จพลัน |
คลายพยุหโจษจรร | จรชมพนมพนา |
๏ ห้วยเหวศิขรบรร | พตเลิศสมญา |
ถ้ำธารทุราทวา | รแวกวุ้งคุหาบรร |
๏ โตรกตรอกชงอกเงื้อม | ชง่อนซ้อนสลับกัน |
ลดเลี้ยวสลายพรรณ | พิฦกล้วนศิลาลาย |
๏ เปลวปล่องชช่องคู | กระพุ่มภูพพร้อยพราย |
หยัดเย็นกระแสสาย | ชลใสสอาดดี |
๏ เสด็จชมพนาดร | วรพฤกษสักขี |
รวกรังกระสังมี | ผลดกประดู่แดง |
๏ ชาเลียงและเหียงหัน | พชิงชันกระชุมแสง |
จวงจันทนจิกแจง | ตะขบข่อยมค่าคาง |
๏ พลวงพลองมตองแต้ว | และมตูมมตาดทราง |
เกดแก้วลำไยยาง | พยอมยูงรโยงไพร |
๏ อ้อยช้างและช้างน้าว | และกระเช้าสีดาใส่ |
หูกวางและกร่างไกร | มเกลือกล่ำกระลำภอ |
๏ คูนเคี่ยมตะเคียนคล้าย | และย่างทรายเสม็ดสมอ |
ปริกปรงประยงคุ์ยอ | มดูกเดื่อกระโดนโกรน |
๏ สนสักมะกักกอก | และตระแบกตระบากโยน |
หลาวหลกชโอนโอน | และกระทุ่มกระถินทอง |
๏ คนทามะค่าแค | มงั่วแง่ระงับกรอง |
เล็บนางขานางน้อง | มฝ่อแฟบมเฟืองไฟ |
๏ เต่าร้างภุมเรียงรัก | ดูสลักสลมไพร |
พรรณพฤกษ์ระบัดใบ | รบุช่อผกากาง |
๏ หอมหวนประอวนกลิ่น | รสรินณริมทาง |
ราชาคณานาง | ก็นิยมภิรมย์ยวน |
๏ เสด็จชมคณานก | ดุจผกฤไทยหวน |
โกกิลขมิ้นนวล | หัสไนยรังนาน |
๏ ไก่ฟ้าพญาลอ | กระวิกแขวกขวาน |
ขุนแผนกระแวนวาน | รวังไพรตระไนยาง |
๏ ขาบเค้ากระทาคุ่ม | อิลุ้มกรุมตรลอนฟาง |
เงือกงั่วกระลิงลาง | กเลมาะเค้าแมวโมง |
๏ สร้อยร้าพญาเสวย | ตีวิดวิ่งและคลิ้งโคลง |
ภูรโดกชโงกโพรง | กุลาโห่และโกญจา |
๏ ยางกรอกกับดอกบัว | กระเตนตั้วและตับคา |
แขกเต้ากระเหว่าสา | ลิกาแก้วกรอดเกรียน |
๏ กาสักและสัตวา | มยุเรศตีนเทียน |
จินโจ้กระจาบเวียน | บารบุนและเบญจวรรณ |
๏ กินลมสมบัณฑิต | ยประหิศอัญชัน |
เค้ากู่คับแคพรร | ณพิราบครวญคราง |
๏ เรไรระหริ่งร้อง | จักรจั่นสนั่นกลาง |
วนเวศประหนึ่งนาง | ดุริยขับจำเรียงถวาย |
๏ ชมหมู่มฤคกา | ษรสรรพแหล่หลาย |
พาฬพยัคฆกวางทราย | จรเตร็จณโกรกเกริน |
๏ โคเพลาะและเลาะเลม | ลบัดนัศแนวเนิน |
ถึกเที่ยวกระทิงเดิน | วนเวศโคคลอน |
๏ เม่นหนีชนีโหน | จรโจนในดงดอน |
จิ้งจอกกระหลอกหอน | ชมดรสสุคนธาร |
๏ ลมั่งรมาศผาด | สุรศัพทเพรงดาล |
เยียงผาระเห็จหาญ | ณห้วยเหวคุหายง |
๏ กระต่ายเต้นกระตุ่นขุด | สุกรดุดณดารดง |
ฟานแฟนกระจงลง | ชลแช่กระหายแรง |
๏ แรดร้ายระดูจำ | ศิลสู่ที่ปลักแปลง |
พรานไพรชมัดแทง | ทลุล้มสดวกดาย |
๏ ชมหมู่กิรีนี | ศุภลักษณแหล่หลาย |
โทนทอกพินายพลาย | เอกทนต์ประทุมทันต์ |
๏ โคบุตรชมลบ | วรครบจรอกจรัล |
รายเรียงสกอกัน | จรจบจรอดหา |
๏ ลูกน้อยณแนบนม | ก็กรดูดกษีรา |
โฆษเพรียวพเพรียกอา | รัญเวศเมื่อสายัณห์ ฯ |
๑๖๏ ชมพรรณนกไม้สบสรรพ์ | สบสัตวอนันต์ |
อเนกตรูตราไตร | |
๏ เสด็จชมถ้ำธารอำไพ | เย็นฉ่ำชลใส |
ลเลื่อมวาลุกาพราย | |
๏ มีหมู่มัจฉามากมาย | ตริวตราวม่านลาย |
แลฝูงจรเข้เหรา | |
๏ ช้างเหยียบปลาแม้วลิ้นหมา | คางเบือนเบือนหา |
กรช่อนแก้มช้ำสู่หมอ | |
๏ กรตรับตรับฟังรังรอ | กรายว่ายเวียนตอ |
ตรเพียนตรพากไยไภ | |
๏ ดาบลาวอ้าวอุกเสือไคร | เนื้ออ่อนอ่อนใจ |
ประนอมน้ำเงินเงินมี | |
๏ แมวม้าพาเทโพลี | จิ้มฟันกุมภีล์ |
ก็พาอ้ายด้องดวนตาม | |
๏ กระแหแห่ห้อมหลังหนาม | อิทุกทุกคาม |
มาสู่ปลากดกฎหมาย | |
๏ ทมางหมางใจไหลหลาย | ซ่อยซ่าซิวสวาย |
ชวาดวิวาทข่มแขยง | |
๏ ชโดทองพลุกดุกแดง | ช่อนช้อนชวนแชวง |
เห็นพวกกระดี่ดีใจ | |
๏ นานาแน่นน้ำเลมไคล | ผุดว่ายเวียนระไว |
บรู้กี่ส่ำสังขยา | |
๏ เสด็จลงสรงสินธุธารา | แสนสรรพสุดา |
ประดับประดุจกินรี | |
๏ แล่นไล่ในสาคเรศศรี | ใสสุทธวารี |
วรากุสุมภ์เสาวคนธ์ | |
๏ โกมุทบุษบาอุบล | บุษบันจงกล |
ก็บานสพรั่งเกสร | |
๏ เกสรจรัสแสงทินกร | เรณูขจร |
ภุมรีก็กลั้วรสชม | |
๏ ต่างนางว่ายเวียนเด็ดดม | สาวสรรค์สนม |
สนุกนิสุขหฤหรรษ์ | |
๏ เสร็จสรงพอสุริยสายัณห์ | เสด็จจากธารอัน |
ทุเรศประเวศวังสถาน | |
๏ แต่จรประพาศถ้ำธาร | ราษฎรสำราญ |
สำเริงจะล่าธานี |
๑๔๏ ปางนั้นสมเด็จนฤบดิน | ทรปิ่นธเรศตรี |
พร้อมด้วยบรมขัติยศรี | สุริยวงศ์สนมใน |
๏ ชีพราหมณ์ประชาชนนิกร | จรโดยเสด็จไคล |
ถือทีปสุคนธมาไลย | ชวเลศสำอาง |
๏ เสด็จดลพระมณฎปก็ทำ | อภิวันทปัญจางค์ |
ถวายเครื่องสุคนธปวรางค์ | ประทีปธูปสุคนธาร |
๏ เครื่องทรงประดับพระวรองค์ | ดุจเทวนฤมาลย์ |
เปลื้องปลดประนมนมัสการ | พุทธบาทศาสดา |
๏ สิ้นทั้งพระวงศก็ถวาย | วรรัตนรจนา |
ทวยราษฎรพราหมณพฤฒา | ก็ประชุมชลีคัล |
๏ เสร็จกรุงกระษัตริย์นมัสการ | ก็กำหนดทิวาวัน |
จาฤกลิขิตสุวรรณพรร | ณบัตรศุภใสสานต์ |
๏ หลั่งน้ำสิโนทกธารา | ดลเมทนีดาล |
ตั้งสัตยากรธิฐาน | มตโมกข์ศิวาไลย ฯ |
๑๙๏ ครั้นเสร็จนบบาทมุนินทรคลา | |
เลิกลาศโยธา | ครไลย |
๏ สรรพแสนยากรพฤฒิพลมไหย | |
ดาษดาวนาไลย | ลิลาศ |
๏ เลี้ยวลับพักตรพระลานก็ลานจิตรหวาด | |
ครอนคลอนกมลราษฎร์ | ประชา |
๏ ต่างต่างยอกรเหนือศิโรตมก็อา | |
ดูรโศกโศกา | พิลาป |
๏ โอ้โอ๋อาตมาจรนิราบรมบาท | |
เคยนบอภิวาท | ทุกวัน |
๏ โอ้แสนสนุกนิมณฎปประดุจวิชยันต์ | |
ดาวดึงษมรรคสวรรค์ | บดินทร์ |
๏ โอ้โอ๋แสนเกษมพนเวศศิขรสินธุ์ | |
ธารไหลรริริน | สุคนธ์ |
๏ อ้าอ้าสรรพสนุกนินฤทุกขนิรนต์ | |
แต่นี้จะวายยล | ยเยียบ |
๏ อ้าอ้าปานนี้สงัดศัพทเสงียบ | |
วังเวงวิเวกเชียบ | พนานต์ |
๏ โหยหวนพุทธบาทชินาถวรญาณ | |
ทุ่มทรวงกรรแสงสาร | พิไร |
๏ ซ้อเสียงศลสมรเสมอศัพทเรไร | |
แจ้วแจ้วสนั่นใน | อรัญ |
๏ แสนโศกจรคิริทวาเรศหิมวันต์ | |
พ้นเภทจะรำพรรณ | คณา |
๏ เสด็จโดยด่วนพนเวศและสินธุมรคา | |
ดลกรุงทวารา | ภิรมย์ |
๏ เดชะรำพรรณนิพนธ์บุณโณวาทสุตรสม | |
วิพรประสิทธิคม | พิมล ฯ |
๑๒๏ วรสรรพประสิทธิ์ | วรฤทธิอจล |
วรเดชะนิพนธ์ | พิรภาพจงปรา |
๏ กฎในธรณิศ | วรสิทธิเมธา |
นฤทุกขนิรา | นฤโรคภยันต์ |
๏ มรณังจงเสวย | สุขสวัสดิเมืองสวรรค์ |
ผลเดชจงถวัล | ลนิวัตนฤพาน ฯ |
โคลง๏ ฉันทพากย์พระนาคถ้า | ทรายผจง |
ยินย่อมอาลัยหลง | เล่ห์ชู้ |
แรกรักร่วมจิตรปลง | ปลุกสวาท ลืมฤๅ |
โสตเสนาะเพราะรู้ | รสอ้อยตาลหวาน ฯ |
๏ จบกลอนพระนาคแกล้ง | เกลาบท |
ฉันทพากย์นิพนธ์พจน์ | เรียบร้อย |
เพียงทิพยสุธารส | สรงโสรจ ใจนา |
ฟังเร่งเสนาะเพราะถ้อย | ถี่ถ้วนกลอนแถลง ฯ |