บุณโณวาทคำฉันท์

๑๔ ขอถวายประนมนขประชุม ชวลิตสุเบญจางค์
แต่บาทยุคลธปวราง คชิเนนทรทรงญาณ
๏ อันซึ่งพระองคก็ขจัด ปรปักษเบญจมาร
พ่ายแพ้พระเดชภินิหาร คณพฤกษโพธิพลัน
๏ หนึ่งข้าก็ยอกรประนม พระเนาวโลกุดรธรรม์
พระปริยัติสุขุมอัน คัมภิรภาพสาทร
๏ หนึ่งข้าก็ยอกรประนม อัษฐสงฆสังวร
เปนที่พำนักนิอดิศร สัตวโลกยธาตรี
๏ หนึ่งข้าก็นบพระสวยม ภูวเยศโมลี
เสด็จทรงอุศุภพาหนมี ฤทธิรุตม์มหิมา
๏ หนึ่งข้าก็นบบรมจักร กฤษณราชกฤษดา
ทรงครุฑพาหนวรา ฤทธิเรืองรเห็จโพยม
๏ หนึ่งข้าก็นบพระกมเลศ จตุรพักตรพิมลโฉม
เสด็จหงสพาหนก็โจม จรร่อนณอัมพรา
๏ หนึ่งข้าก็นบสหัสเนตร ธิปไตยดึงษา
อัยเรศตรีเศียรเป็นพา หนนาถพเนจร
๏ หนึ่งข้าก็นบสหสแสง ศศิส่องทิศาดร
ทรงรถรเรียบอัศวจร จรัลรอบพระเมรู
๏ หนึ่งข้าก็นบนิกรเทพ สถิตย์ทั่วทิศาผลู
ขอจงเจริญยศวตู นฤราศพาธา
๏ หนึ่งข้าก็นบบวรบง กชบาทกระษัตรา
ผู้เฉลิมอยุธภิรมยา ยศโยคกรุงไกร
๏ ขอจงนฤทุกข์และนฤโศก นฤโรคนฤไภย
สรรพสรรพโทษและจัญไร จงนิราศโภยพาล
๏ จักกล่าวนิพนธ์ประพฤฒิฉัน ทแต่ตามอนุมาน
แสดงโดยอดิตนุดำนาน บุณโณวาทสูตราฯ
๑๖ เบื้องบรรพ์ยังมีพระดา บศหนึ่งสมญา
ว่าสัจพันธโคดม
๏ สถิตย์เขาสุวรรณไพรพนม แทบสถานนิคม
สุนาปรันตคามา
๏ แว่นแคว้นกรุงเทพทวา รวดีมหา
ดิลกเลิศไพบูลย์
๏ ปางสมเด็จพุทธางกูร ทรงบุษบกยูร
รยาตรยังห้องหาวผจง
๏ จากกุรุงสาวถีกับสงฆ์ ห้าร้อยหย่อนองค์
อดิเรกประดับบริพาร
๏ ล้วนทรงบุษบกพิมาน มาโดยคัคณานต์
เปนอนุกรมบวร
๏ เพียงพญาเหมราชเหิรจร ประดับด้วยนิกร
หมู่หงสห้อมระเห็จมา
๏ ตระบัดดลด้วยนุภาว์ พระพิชิตมา
รอนุเคราะห์มหาบุณ
๏ ให้ดลแดนมารคอดุลย์ เดชด้วยพุทธคุณ
คัมภีรรัตโนฬาร์
๏ แล้วโปรดพระสัจพันธดา บศลุถึงอา
ริยมารคศิวาไลย
๏ ครั้นพระสรรเพ็ชญ์เสร็จไคล โปรดสรรพโลไกย
ก็ตรัสด้วยพุทธพจมา
๏ แก่พระสัจพันธเถรา ว่าพระศาสดา
ประโยชน์จะโปรดเวไนย
๏ ท่านจงสถิตย์เถิดอย่าไป เลยจงเนาใน
นิคมโปรดประชา
๏ สัจพันธรับพุทธฎีกา ก่อนแล้วจึ่งอา
ราธนทูลทศพล
๏ ว่าพระจักเสด็จไปกล ใดข้าเคยยล
ที่นี้จะเปล่าเปลี่ยวใจ
๏ เคยสดับรสธรรม์อันไพ เราะห์เริ่มนี้ใคร
จะอนุเคราะห์ห่อนมี
๏ เคยเคารพทุกนาที นี้จักอัญชลี
ลอองก็ล่วงลับตา
๏ ขอจงโปรดปานีรา รอยพุทธบาทา
ประดิษฐ์สถิตย์ในสถาน
๏ หวังไว้อภิวาทน์สักการ ทุกทิวาวาร
บยลพระองค์ต่างองค์
๏ สมเด็จสุคตก็ทรง การุญโดยจง
แก่พระสัจพันธภักดี
๏ จึ่งเหยียบวรบาทมุนี ยังยอดศีขรี
สุวรรณพรายเจษฎา
๏ ด้วยบงกชบาทเบื้องขวา ลายลักษณวรา
ทั้งร้อยแปดประการงาม
๏ เฉลิมโมลีโลกทั้งสาม ปรากฏในคาม
นิคมชนบทบุราฯ
๑๑ ปางปิ่นธเรศตรี ศรเสวยสวรรยา
อยุธเยศมหา นครราชธานี
๏ ทราบกิจกลรอย พุทธบาทชินศรี
มีราชฤไทยทวี กุศลมุ่งผดุงการ
๏ รดับเปนพระมณฎป วรรัตโนฬาร
เพียงวิชยันต์พิมาน อมรเทพปูนกัน
๏ สฤษฎิสวมพระพุทธบาท มุนินาถจอมธรรม์
ยังยอดศิขรบรร พตพิศโพรงพราย
๏ ห้ายอดยเยี่ยมเมฆ จรัสดวงวิเชียรฉาย
ชวลิตพรรณราย รยับโชติสุริยงค์
๏ กิ่งกาบททาบกาญ จนมณีเสตารหง
บราลีเยาวยง ช่อฟ้าปรงอนครัน
๏ มีบรรทจัตุราช วรพาดกระหนกพัน
เครือซ้อนสลับกัน กแนะแก้วกนกกลาย
๏ สุกรีกระหนาบชั้น ก็ทงันผงาดหงาย
เศียรสัตวพรรณราย รดะดาษระดมดี
๏ กลีบเกล็ดกัจฉามาศ ประดับดาษจรุญศรี
สลับรัตนรูจี กระจ่างจัดกระจังบัง
๏ ใบโพสุวรรณห้อย รยาบย้อยบรุงรัง
ลมพัดกระดึงดัง เสนาะศัพทอลเวง
๏ เสียงดุจสังคีต อันดึงดีดประโคมเพลง
เพียงเทพบรรเลง รเรื่อยจับระบำถวาย
๏ พ่างพื้นที่ฐานบัตร เปนครุฑอัดอุราผาย
กรกุมสุกรีกราย จะกระหยับเผยอบิน
๏ สิงห์อัดก็อมดวง วชิรช่วงมณีนิล
เทพนมขนัดกิน นเรศฟ้อนชอ้อนรำ
๏ อิสูรทมูลแบก ตระบองบิดก็กำยำ
แยกเขี้ยวผงาดทำ ดุจมีมโนเนา
๏ ผนังดาษกระจกแจ่ม ชวลิตงามเงา
กลแก้วผลึกเพรา รลอกเลื่อนลลานไป
๏ ซุ้มสี่ทวารา รจเรขเรืองไร
กาบพรหมสรไกร กระหนาบเสาพเพราพราย
๏ ตาบแต้มณรักร้อย ประดับพลอยมณีฉาย
เฉิดกลีบจงกลกลาย บทนาคสดุ้งดี
๏ หน้าบันเขบ็จบรร ผจงปั้นเปนโกสีย์
ทรงไอยราตรี เศียรงามด้วยงางอน
๏ ช้อยกรชูสัง ขสังวาลบวร
แสงรัตนสุนทร ประกายมาศเลื่อมกัน
๏ ใบบานทวาเรศ รดับมุกดูพรายพรรรณ
เพียงพิษณุกรรม์สรรค์ นฤมิตรประดิษฐ์แปลง
๏ แม่ลายแลบุตกหนาบ ฉลุช่อชวาลแสง
เกี่ยวก้านกนกแพลง พิศสัตว์ชวัดวง
๏ คชสีหสิงหราช มยุเรศเหมหงส์
องคทยศยง หณุมานทยานกาย
๏ สุครีพในเครือวัลย์ ก็กุมขรรคชูฉาย
พาลีผู้เลิศชาย ตระบะล้ำกระบิลครัน
๏ ฉลักมุกทุกทวาร อัษฐบาลบเพี้ยนกัน
ล้วนแล้วณเครือพรร ณรายพรายลลายตา
๏ พื้นในหิรัญลาด ก็สอาดอลังการ์
ราบรอบพระบาทา ทศพลวิมลมี
๏ มณฎปเยาวในนั้น คณพรรณมณีดี
พวงกลิ่นสุมาลี รยาบย้อยอร่ามเรือง
๏ ดาริจอัจกลับ วแวบวับมลังมเลือง
ฉัตรชั้นวิเชียรเรือง รุกขชาติบูชา
๏ ดอกดวงผกาแก้ว สลับศรีสุโสภา
จงกลพระบาทา นพรัตนกอบกาญจน์
๏ เฟื่องฟุ้งขจรกลิ่น เสาวคนธโอฬาร
ดุจทิพพิมานสถาน อุบลราชเทวัญ
๏ ปราการประกอบโคม สว่างแสงเสมอจันทร์
แจ่มแจ้งทิวาวัน บรู้รุ่งรู้ราตรี
๏ บันไดไศลลาด อุรคราชเจ็ดศีร์
ษเลิกพังพานมี พิษเพียงประไลยกัลป์
๏ อาวาสพระลานเลี่ยน ดุจแว่นสุวรรณสรรค์
มีรูปพระสัจพัน ธดาบศบรรพชา
๏ ผดุงไว้จะหวังแจ้ง กิจโดยดำนานมา
คือองค์ดาบศอา ราธนรอยพระบาทางค์
๏ เวหารอุโบสถ พระสถูปอุตมางค์
รายโรงระฆังปราง อดิเรกรจนา
๏ หน้าลานปราการกั้น สถลมารครัถยา
ผู้เฝ้าทวารา อิสูรสองตระบองกุม
๏ หน้าย่นแสยะโอษฐ ดุจโกรธประชาชุม
หากเดชพระจอมจุม พลป้องบไภยันต์
๏ ก่อกอบเป็นอ่างแก้ว กระหนาบแนวศิขรขันธ์
ทดท่อธาราสรรพ์ ประปริ่มไหลจึ่งไขจร
๏ มาลาเลวงกลิ่น รสฟุ้งทั้งศิงขร
หล่นลอยชโลธร ตระหลบอบสุคนธา
๏ ลั่นทมระดมดาษ ดุจลาดประพัตรา
แก้วกรรณิกากา รเกษกลิ่นกำจรลม
๏ สายหยุดประยงค์แย้ม ยี่สุ่นแซมสุกรมยม
โดยดอกรำดวนสม สุรภีพิกุลกาญจน์
๏ เบญมาศบุษบัน มลิวรรณพุดตาลบาน
อังกาบกุหลาบธาร สุคนธ์เทศเทียมกัน
๏ บุนนากลออนวล พุทธชาติอัญชัน
ชงโคยี่เข่งพรรณ มลุลีกระดังงา
๏ พุดซ้อนสลับกลีบ จำปาปีบมลิลา
ซ่อนกลิ่นก็กลิ่นสา หัสยั่วกมลเสบย
๏ รวยเรื่อยจรุงรื่น วายุพัดรำเพยเผย
บุปผาบุชาเชย พุทธบาทบขาดวัน
๏ รุกขชาติประชุมแดน มณฎปประดิษฐ์สรรพ์
ดั่งจิตรลดาวัน วชิราสถาวร
๏ มีราชพระนิเวศน์ กระษัตริย์เสด็จสโมสร
เกษมสันต์ประชากร สุขพ้นจะพิสดาร
๏ แม้วใครไปนบพระ พุทธบาทอันไพศาล
ยลพระมณฎปสถาน ที่ถกลแก่โลกา
๏ ประเหลไพชยันต์รัตน พิมานอินทรเจษฎา
ดังดาวดึงษา สวรรค์สรรค์เสมอกัน
๏ ลืมแลบรมทิน กรลืมบแลจันทร์
ลืมแลมไหสวรรย์ พิภพราชมณฑล
๏ สุดสุขสุดเกษม นรนาถบดีดล
เหิมหื่นกมลชน อภิวันทนาการ ฯ
๑๙ เขตรแคว้นในวนเวศศิขรพิศาล
แสนสนุกนิถ้ำธาร อเนก
๏ แนวเนินไศลศิขิรินวราวรวิเวก
สูงสุดลิ่วเมฆ ชรงำ
๏ คูหาเหวสรสนุกนิเลิศจรก็อำ
พนดั่งประดุจทำ พิฦก
๏ ท่าธารสินธุเกษมกระแสชลคคึก
ไหลโลดคโครมครึก ฉฉาน
๏ พนพฤกษในพนเวศพนาดรตระกาล
ผลรสโอฬาร อุชา
๏ สบสัตวจัตุบททวิบาทคณนา
สัตวสัตวเสนหา แก่กัน
๏ เดชด้วยวรพุทธบาทบรมสรร
เพ็ชญ์อุตม์มหันตา ธิคุณ
๏ กอบเกิดศิงขรราวอรัญญิกอดุลย์
แสนสุขฤปานปุน ประมาณ
๏ สำหรับราษฎรกระษัตริย์ประพาศสุขสำราญ
ถึงปีนมัสการ บขาดฯ
๑๖ ปางฤดูหิมวคุณมาส องค์อิศวรราช
ปิ่นพิภพกุรุงทวา
๏ ปราโมทย์หฤทัยราชา จักเสด็จวันทา
บรมบาททรงญาณ
๏ ดำริห์เสร็จอื้นโองการ สั่งเสนีชาญ
พิริยรวจณรงค์พลัน
๏ จงจัดจัตุรงค์อนันต์ อิกมหาสุวรรณ
นาเวศพยุหยาตรา
๏ จักจรัลอัญชลีสักกา รพุทธบาทา
สถิตย์สุวรรณศีขรี
๏ มโหรศพสมโภชโสภี มาลาอัคนี
จงสรรพประดับกิจการ
๏ อำมาตย์รับราชบรรหาร สดุดีนฤบาล
ตระบัดฉวัดไตรตรา
๏ การสรรพกลับผยองผันมา ทูลแดมหา
กระษัตริย์เสร็จบริบูรณ์
๏ ขออัญเชิญเสด็จนเรสูร อรุโณทจำรูญ
สกุณฤกษ์พยุหพล ฯ
๑๔ ปางนั้นบรมนฤเบศร์ สุรราชฟังกล
เสนางคจัดจตุรพล พิริยสรรพประดับการ
๏ เร่งมีกมลก็ประโมช สุมนัศใสสานต์
ครั้นส่างอรุณรวิวาร ยเยี่ยมยอดยุคุนธร
๏ เสด็จสรงสุธารทิพรส สุวคนธกำจร
ภูษิตวิจิตรอลงกรณ์ วรรัตนธำมรงค์
๏ ทองกรตระกองกรประดับ วชิรเรืองระยับองค์
สังวาลวิลัยบวรมง กุฏแก้วกุณฑลพราย
๏ เสร็จสรงก็ทรงพิชัยอา วุธสรรพธนูสาย
สพักเสร็จเสด็จจรก็ผาย บทบาทยุคลคลา
๏ แสนสาวสุรางค์วรสนม ก็ประดับดังดารา
แวดล้อมพระจันทรณอา กาศเรืองรรังษี
๏ เสด็จดลฉนวนพระอรณพ ขนานน่าวสุกรี
แตรสังขประโคมดุริยดนตรี มหรธึกและกาหฬ
๏ เสด็จทรงที่นั่งสุวรรณนา วบุษบกไพชยนต์
เมินแมนพิมานอมรถกล ก็ประเทิดประทัดทาย
๏ เครื่องสูงไสวเสวตรฉัตร อภิรุมยชุมสาย
กลดกลิ้งกระชิงรัตนพราย มยุรฉัตรจรัสจรูญ
๏ พัดโบกและจามรมณี ทรกั้งกำบังสูรย์
ธงฉานฉวัดวรพิบูลย์ รยะยาบที่ธงไชย
๏ นาเวศสุวรรณวรประดับ สุรมุขเกรียงไกร
คู่เคียงกับจักษุวิมานไชย รัตนเรืองสุธาธาร
๏ นาวาขนัดคณคชสีห์ สิหราชมกรกาญจน์
โตสิงกิเลนทอัศวาร สกุณพักตรเจษฎา
๏ นอกนั้นก็จับวรฉลาก นวสูรเสนา
แห่แหนบรมนรนรา ธิบดินทร์เสด็จจร
๏ โห่แห่กระหึมศัพทสำเนียง นิสนั่นชโลธร
พายทองกระทุ่มธวัชกร ชลฟุ้งคือฝอยฝน
๏ ฟองฟุ้งนทีธรติรา ครลอกกระฉอกชล
ธงเทียวธวัชกลคือกล สกุณร่อนรริ้วโพยม
๏ ทวาราวดีพิฦกพลั่น สนั่นลั่นคครื้นโครม
ไพร่ฟ้าประชาชนก็โสม มนัศโดยเสด็จไคล
๏ เหรามัจฉากัจฉปป่วน บมิทวนสถิตย์ใน
สาครกระเจิงจรนุไพร พำนักนิ์ห้วยละหารธาร
๏ เสด็จดลประทับท่าเจ้าสนุก พระดำหนักอันโอฬาร
เถลิงอาสนราชสุขสาน ติภิรมยรมยา
๏ ปราการประดุจศิขรกั้น สมุทคั่นคัมภีรา
หว่างเขาอัศกรรณวินัตกา คิชกูฏคุหาหงส์
๏ ตาริ้วระรอบกลคือเขา บริภัณฑกรรกง
รอบล้อมนิเวศวรคือวง กฏเกี้ยวพระเมรุมาศ
๏ สรรพพฤนทประชาชนนิกร วรมนตริเกลื่อนกลาด
อึกอึงอุโฆษพนวาศ พนพนมจะหล่มทลาย
๏ เรือจอดจรดก็บมิส่ำ ดูคคล่ำกระแสสาย
กู่กันพเพรียกจรจราย บมิรู้กี่โจษจรร
๏ เสพโภชน์กระยาหารสำเริง สุขรมยชมกัน
เปรมเปรอจเรอจรจรัล ก็คเคลือบทั้งแดนดง
๏ สายัณหแสงสุริยเสด็จ จรคล้อยพระเมรุลง
ปักษาคณากรสู่พง พนพฤกษเพรียกรัง
๏ จับจอมผกาอรประอึง คคลึงคู่สิเนหัง
หวนหันกระสันสัตวประนัง ศัพทร้องสำเนียงหวาน
๏ ราตรีสงัดศัพทนิกร นรราชทวยหาญ
เพื่อผลมหันตดรธาน ประทุษฐจิตรกามา
๏ แสงจันทร์จรูญเมฆจแจ่ม จรแหร่มณนภา
กาศเรืองรยับรัศมิดา รกพรายโพยมบน
๏ น้ำค้างรำเพยประวายุพัด ปรมาณุฝอยฝน
เย็นทั่วทั้งพื้นพนภุวดล ชฉ่ำพวกพลากร
๏ กวางทรายกระต่ายจรก็เต้น ประชมแสงศศิธร
โลดเลมรบัดสุขและจร ณเหล่าแหล่งพนาราม
๏ ไถงเงื้อมยุคุนธรจะจวน ปจุสสมัยย่ำยาม
กดโกกิลาสกุณปาม สุรศัพทอึงอล ฯ

ร่าย เสนาตระบัดตื่นตน ตรวจเตรียมพลพยุหบาตร เร่งรุมฟาดนายอัศว์ เร่งรันฉมัดนายคเชนทร์ เร่งรดับเกณฑ์นายรถ เร่งรันขนดนายพล ศัพทโจษจลจรรจา แก้ช้างม้าโคเกวียน ลงฉวัดเฉวียนวาเรศ แต่งสกนธเพศพลไกร คชไสวอัศวา โดยขบวนตราพยุหบาตร เมือบคามาศวิถี ท่านฤบดีผ่านเผ้า พอรุ่งอรุณเร้า แผ้วฟ้าวรโพยม ฯ

๑๕ พลคชคชแรงโรม โจมณรงค์คง อาวุธสรรพ
๏ พลคชคชเร็วรับ จับอรินทรราชฟาด ขจัดจร
๏ พลคชคชฤทธิรอน เบญจลึงคธร เถลิงงา
๏ พลคชคชศักดา งางอนช้อยสอย เอาดวงดาว
๏ พลอัศวอัศวฉ่าฉาว จบทุกแดนดาว สยบสยอง
๏ พลอัศวอัศวลำพอง ทวนมาศลำยอง จามรี
๏ พลอัศวอัศวสำลี ทรงกุทณฑ์ตี ดำเลิงสาย
๏ พลอัศวอัศวผาดผาย ทรงธนูสาย ประลองทัด
๏ พลรถรถเฉวียนฉวัด เรียบแปรกรัต นปลายธง
๏ พลรถรถก้องกง เวียนระเห็จหงส์ คือกังหัน
๏ พลรถรถพรายพรรณ สรรพ์ประดับกาญจน์ มณีแสง
๏ พลรถรถคำแหง ปรปักษ์แสยง สยบมรณ์ ฯ
๑๖ ตรวจเตรียมเทียบแสนยากร แพนดั้งโตมร
กุทัณฑ์ธนูนั่นหนา
๏ ดาบเขนเสโลห์ปืนยา ปืนไฟคณนา
บรู้กี่ส่ำเนืองนอง
๏ ย่อมล้วนเกราะกรายลายทอง เสื้อหมวกไหมกรอง
กระหนกกระหนาบแกมกัน
๏ สรรพพฤนทามาตย์โจษจรร พร้อมพรั่งอนันต์
อเนกขนัดในขบวน
๏ ครั้นเพลาฤกษเรืองควร อัญเชิญอิศวร
สุเรนทรราชยาตรา ฯ
๑๑ ปางนั้นนฤบดิน ทรสุเรนทรมหา
เร่งมีมโนปรา รภซึ่งเสด็จดล
๏ เสด็จสรงสุธารทรง พิภูษิตระการกล
พาหุรัตนกุณฑล มกุฏแก้วกรรเจียกจร
๏ เสร็จทรงพิไชยอา วุธสรรพประดับกร
ย่างเยื้องจรัลจร วรราชเกยไชย
๏ ทรงพระคชาธาร ทรเรืองมหิทธิไกร
ดุจองค์สหัสไน ยนิสิทไอยรา
๏ ประดับหมู่พิริยพล ลโจษจลณมรรคา
ส่ำแสนทแสนยา กรก้องกเกริกไพร
๏ เสียงสารอัศวราช นฤนาทวนาไลย
แตรสังข์ประนังใน ศุภฤกษ์ดำเนินพล ฯ
๑๔ ฝ่ายพญาคชาธรพิพงศ์ อยเรศมหัยรณ
พิศไหนลมัยมุขพิมล ทินย่อมประดับดาว
๏ ผ่านพักตรพัตรรัตคน ชนักต้นกระวิลวาว
ซองหางรยับรัศมิพราว พพรายรัตนาภา
๏ ข่ายทองตระพองพักตรพนาศ รุจเรกขโมรา
กำภูหุ้มภู่พรรณจา มรีเฟื้อยฟฟายงาม
๏ ปรบกรรณกระหึมสุรส่ายมัน จรแกว่งณกลางสนาม
เสนาพลาจรคั่งคาม พิศเพียงเอราวัณ
๏ ประดับด้วยเสวตบวรฉัตร อภิรุมชุมสรรพ์
ธงทวนฟฟายจามริพรรณ ดุจกวักจะไกวโพยม
๏ แวงแซงจัตุลังคบทบา ทคเชนทรชรุกโซม
ฆ้องกลองประนังศัพทประโคม จแจ้วปี่ชวานำ
๏ คชดังประนังอธิคคม คชกรมเสียดส่ำ
พังคาและแซกกิรินินำ ที่นั่งรัตนพุดตาลทอง
๏ เบื้องหลังคเชนทรบรม ขัติโยรสมพอง
โดยเสด็จจุฑาธรณินอง รถเรียบประเทียบจร
๏ รถอรรคสุดาสุรสนม วรรูปคืออับสร
เยี่ยมยิ้มพพริ้มพักตรบวร ธิวิสูตรมาศผจง
๏ กล่นเกลื่อนอรัญรถยา ธุลิตระหลบทังไพรพง
เสียงสารและอัศวก้องกง รถลั่นสนั่นพนม
๏ แส้เสียงพลาพลนิกร ก็สท้อนสเทือนระทม
สรรพสัตวก็ตื่นจิตรระงม ปลาตแล่นขจัดขจาย
๏ เรไรและวานรชนี พเพรียกพร้องสำเทียนทาย
เสด็จคลาพลาพลนิกาย ดลราชวังสถาน
๏ หยุดยั้งพยุหจัตุรง คสำเริงฤไทยลาน
ตรวจเตรียมมโหรศพการ สมโภชพุทธบาทา ฯ
๒๑ ปางนั้นสมเด็จกระษัตรา ศุภจิตรวรา
เสด็จสรงสา คเรศพลัน
๏ เสร็จทรงอาภรณพรายพรรณ ภูธรจรจรัล
มากระทำอัญ ชลิตวา
๏ ทักษิณพุทธบาทศาสดา ถวายทีปบุษมา
ไลยสุคนธา รกำจร
๏ อิกภูษิตสรรพาภรณ์ เบญจราชกกุธธร
ถอดถวายศร ภิรมยัง
๏ เสด็จสดับรสธรรมเทศนัง ดุริยางคจำเรียงสังข์
คีตประนังดัง ประโคมถวาย
๏ ครั้นเสร็จอภิวันท์เสด็จปราย หิรัญสุวรรณหลาย
ทรัพยแจกจ่าย คณานันต์
๏ ทานแก่พณิพกสบสรรพ์ บรมหริรักษจรร
โลงลิลาผัน ประเวศวัง ฯ
๑๑ บัดการมโหรศพ พก็โห่ขึ้นประนัง
กลองโขนตระโพนดัง ก็ตั้งตระดำเนิรครู
๏ ฤๅษีเสมอลา กรบิลพาสองสู
เสวตรานิลาดู สัประยุทธภัณฑนา
๏ ตระบัดก็เบิกไพ จิตรสูรอสูรา
ถวายดวงธิดาพงา อมเรศเฉลิมงาน
๏ ลครก็ฟ้อนร้อง สุรศัพทกลับขาน
ฉับฉ่ำที่ดำนาน อนิรุทธกินรี
๏ ฝ่ายฟ้อนลครใน บริรักษจักรี
โรงริมคิรีมี กลลับบแลชาย
๏ ล้วนสรรสกรรจ์นาง อรอ่อนลอออาย
ใครยลบอยากวาย จิตรจงมเมอฝัน
๏ ร้องเรื่องระเด่นโดย บุษบาตุนาหงัน
พักพาคุหาบรร พตร่วมฤดีโลม
๏ ฝ่ายหุ่นก็ตั้งโห่ ศัพทส้าวกระโหมโครม
ชูเชิดพระโคโดม ทวิพราหมณรณรงค์
๏ เริ่มเรื่องพระไชยทัต จรเสด็จพนาพง
ลอบล้อมมฤคยง อสุรท้าวกุเวรแปลง
๏ โมงครุ่มคณาชาย กลเพศพึงแสยง
ทับทรวงสอิ้งแผง ก็ตระกูตโกคำ
๏ เทริดใส่บใครยล ก็ละลนละลาวทำ
กุมแส้ทวารำ ศัพทร้องดำเนิรวง
๏ บัดเบื้องรเบ็งแต่ง กลกายประดุจมง
ครุ่มเทริดบสมทรง กรกุมธนูเมียง
๏ ย่องยิงมยุรมรณ์ ก็สอ้อนสเอวเอียง
ลูกคู่ก็แตกเสียง โอรพ่อตระหลบเวียน
๏ นางรำระบำบรร พก็ฟ้อนบชำเนียร
พิศเล่นแต่พาเหียร บมิส่ำจะสำรวล
๏ เทพทองคนองเฮ ชนเปรสดับสรวล
โต้ตอบก็ไป่ควร ประถ้อยแถลงกัน
๏ โขนหนังรดับช่อง รทาหุ่นและรามัญ
รำเล่นบเปนฉัน ทิจะสุนทราแล
๏ เหล่าหกคเมนเมิล จรลิ่วลลานแด
ยกบาทกลับแปร ศิรลงก็เสียวสยอน
๏ ไต่ลวดและกุมหาง มยุรย่างพเนจร
แล่นเล่นบอาทร ดุจเหาะจะเหิรหาว
๏ แนบนิทรลวดแลบ ก็กระแหนบทิหนวดคราว
ห้อยหันคือคังคาว ขนเสียวสยองแทน
๏ รำแพนฟฟ้อนหัด ถก็ยืนรโยนแปลน
ปลายไม้ประดุจแมน มารังสรรคโสภา
๏ ลอดบ่วงทลวงถลัน บมิทันจะพรับตา
ประดุจอุรคา อันเลื้อยลอดลดาดาย
๏ พวกนิทรหอกดาบ พิศปลาบชีวาวาย
ครกวางณกลางกาย ประนังสากบยากยัน
๏ มวยปล้ำตระบองตี ประเตะต่อยตลุมกัน
หยุดยกก็รางวัล ชนะปูนบำเหน็จนอง
๏ ล้วนสรรพกลั่นแกล้ง มาสมโภชสมพอง
สุดสิ้นเสนอสนอง จะนิพนธรำพรรณ
๏ เบื้องบ่ายพระสุริเยน ทรเสนีประนมคัล
สามคาบก็ขึ้นกัล ลปพฤกษโปรยทาน ฯ
  ๒๘ เมื่อนั้นประชา
ราษฎรโยธา พณิพกทวยหาร
สิ้นทั้งปักษ์ปวง มารับพระราชทาน
ตบหัดถ์ฉัดฉาน ชนช่วงชิงกัน
  ๏ เบียดเสียดสับสน
ชายหญิงโจษจล รวบรับหิรัญ
ล้มลุกคลุกคลาน ดิ้นด้าวแดยัน
ฉุดชักพวกพรรค์ ได้แล้วครรไลย
  ๏ ซื้อหากระยาหาร
เสพสุขสำราญ โอ่อ่าคลาไคล
ธูปเทียนบุบผา คันธามาลัย
จรพระลานใน นบพุทธบาทา
  ๏ เปนเวรอภิวาท
ชายหญิงบอาจ ลุมเล้าทวารา
สำเริงสำราญ สุขีปียา
ทั่วทั้งประชา ชีพราหมณสงฆ์ ฯ
๑๖ ครั้นสุริยเสด็จอัษฎงค์ เลี้ยวลับเมรุลง
ชรอุ่มชรอ่ำอัมพร
๏ บัดหนังตั้งโห่กำธร สองพระทรงศร
ฉลักเฉลิมเจิมจอง
๏ เทียนติดปลายศรศรสอง พากย์เพ้ยเสียงกลอง
ก็ทุ่มตระโพนท้าทาย
๏ สามตระอภิวันท์บรรยาย ชูเชิดพระนารายน์
นรินทรเริ่มอนุวัน
๏ บัดพาลาสองสองขยัน ปล่อยวานรพัน
ธนาก็เต้าเตียวจร
๏ ถวายโคบุตรบมิให้มรณ์ ปละปล่อยวานร
นิวาสสถานเทาคง
๏ เริ่มเรื่องไมยราพฤทธิรงค์ สกดอุ้มองค์
นเรศดลบาดาล
๏ ปางนั้นสมเด็จมหิบาล เสด็จด้วยบริพาร
ลีลาศเลียบเหลี่ยมผา
๏ จุดเพยียมาศแจ่มดวงผกา ถวายพุทธบาทา
ตระบัดรทาพุ่มเพลิง
๏ โป้งปีบปีบเสียงศัพท์เถกิง ดุจพยัคฆ์ร้องเริง
แลเสียงมฤคกวางฟาน
๏ ตรวจตรวยพวยพุ่งคัคณานต์ นกบินบินปาน
สกุณร่อนรักรัง
๏ อ้ายตื้อหวือวุดกำลัง พพักตรชนพัง
พินาศโลหิตสลาย
๏ กังหันหันดุจลมผาย ช่อม่วงร่วงราย
ฝอยทองรเทือกน่ารทา
๏ พลุจีนศัพทก้องโกลา แจ่มดวงในอา
กาศเรืองชช่วงดังดาว
๏ เพลิงพยัคฆ์ลากหางสำหาว แล่นลุมชนฉาว
ปทัดปะทะคนยัน
๏ เพลิงสินธพบรเห็จหัน พเนียงสนั่นครัน
อุโฆษชโชติช่วงงาม
๏ เพลิงโคควายวิ่งกลางสนาม มีนายติดตาม
กรกุมประฏักทักแทง
๏ เพลิงพ้อมพิสดารดูแสดง หลากหลายเปลี่ยนแปลง
ปราสาทสุดโคมคน
๏ มีมังกรล่อแก้วกล แล่นไล่เวียนวน
วิจิตรส่ำรำพรรณ
๏ จรัสแจ่มเพยียรุ่งเรืองวรรณ นวลคือนวลจัน
ทรแจ่มหน้าชนานวล
๏ มโหรศพสมโภชประมวญ ครบเจ็ดวันควร
สนุกแลสุขสบสรรพ์ ฯ
๑๑ เสร็จการสยมโภช บรมไทเสด็จพลัน
คลายพยุหโจษจรร จรชมพนมพนา
๏ ห้วยเหวศิขรบรร พตเลิศสมญา
ถ้ำธารทุราทวา รแวกวุ้งคุหาบรร
๏ โตรกตรอกชงอกเงื้อม ชง่อนซ้อนสลับกัน
ลดเลี้ยวสลายพรรณ พิฦกล้วนศิลาลาย
๏ เปลวปล่องชช่องคู กระพุ่มภูพพร้อยพราย
หยัดเย็นกระแสสาย ชลใสสอาดดี
๏ เสด็จชมพนาดร วรพฤกษสักขี
รวกรังกระสังมี ผลดกประดู่แดง
๏ ชาเลียงและเหียงหัน พชิงชันกระชุมแสง
จวงจันทนจิกแจง ตะขบข่อยมค่าคาง
๏ พลวงพลองมตองแต้ว และมตูมมตาดทราง
เกดแก้วลำไยยาง พยอมยูงรโยงไพร
๏ อ้อยช้างและช้างน้าว และกระเช้าสีดาใส่
หูกวางและกร่างไกร มเกลือกล่ำกระลำภอ
๏ คูนเคี่ยมตะเคียนคล้าย และย่างทรายเสม็ดสมอ
ปริกปรงประยงคุ์ยอ มดูกเดื่อกระโดนโกรน
๏ สนสักมะกักกอก และตระแบกตระบากโยน
หลาวหลกชโอนโอน และกระทุ่มกระถินทอง
๏ คนทามะค่าแค มงั่วแง่ระงับกรอง
เล็บนางขานางน้อง มฝ่อแฟบมเฟืองไฟ
๏ เต่าร้างภุมเรียงรัก ดูสลักสลมไพร
พรรณพฤกษ์ระบัดใบ รบุช่อผกากาง
๏ หอมหวนประอวนกลิ่น รสรินณริมทาง
ราชาคณานาง ก็นิยมภิรมย์ยวน
๏ เสด็จชมคณานก ดุจผกฤไทยหวน
โกกิลขมิ้นนวล หัสไนยรังนาน
๏ ไก่ฟ้าพญาลอ กระวิกแขวกขวาน
ขุนแผนกระแวนวาน รวังไพรตระไนยาง
๏ ขาบเค้ากระทาคุ่ม อิลุ้มกรุมตรลอนฟาง
เงือกงั่วกระลิงลาง กเลมาะเค้าแมวโมง
๏ สร้อยร้าพญาเสวย ตีวิดวิ่งและคลิ้งโคลง
ภูรโดกชโงกโพรง กุลาโห่และโกญจา
๏ ยางกรอกกับดอกบัว กระเตนตั้วและตับคา
แขกเต้ากระเหว่าสา ลิกาแก้วกรอดเกรียน
๏ กาสักและสัตวา มยุเรศตีนเทียน
จินโจ้กระจาบเวียน บารบุนและเบญจวรรณ
๏ กินลมสมบัณฑิต ยประหิศอัญชัน
เค้ากู่คับแคพรร ณพิราบครวญคราง
๏ เรไรระหริ่งร้อง จักรจั่นสนั่นกลาง
วนเวศประหนึ่งนาง ดุริยขับจำเรียงถวาย
๏ ชมหมู่มฤคกา ษรสรรพแหล่หลาย
พาฬพยัคฆกวางทราย จรเตร็จณโกรกเกริน
๏ โคเพลาะและเลาะเลม ลบัดนัศแนวเนิน
ถึกเที่ยวกระทิงเดิน วนเวศโคคลอน
๏ เม่นหนีชนีโหน จรโจนในดงดอน
จิ้งจอกกระหลอกหอน ชมดรสสุคนธาร
๏ ลมั่งรมาศผาด สุรศัพทเพรงดาล
เยียงผาระเห็จหาญ ณห้วยเหวคุหายง
๏ กระต่ายเต้นกระตุ่นขุด สุกรดุดณดารดง
ฟานแฟนกระจงลง ชลแช่กระหายแรง
๏ แรดร้ายระดูจำ ศิลสู่ที่ปลักแปลง
พรานไพรชมัดแทง ทลุล้มสดวกดาย
๏ ชมหมู่กิรีนี ศุภลักษณแหล่หลาย
โทนทอกพินายพลาย เอกทนต์ประทุมทันต์
๏ โคบุตรชมลบ วรครบจรอกจรัล
รายเรียงสกอกัน จรจบจรอดหา
๏ ลูกน้อยณแนบนม ก็กรดูดกษีรา
โฆษเพรียวพเพรียกอา รัญเวศเมื่อสายัณห์ ฯ
๑๖ ชมพรรณนกไม้สบสรรพ์ สบสัตวอนันต์
อเนกตรูตราไตร
๏ เสด็จชมถ้ำธารอำไพ เย็นฉ่ำชลใส
ลเลื่อมวาลุกาพราย
๏ มีหมู่มัจฉามากมาย ตริวตราวม่านลาย
แลฝูงจรเข้เหรา
๏ ช้างเหยียบปลาแม้วลิ้นหมา คางเบือนเบือนหา
กรช่อนแก้มช้ำสู่หมอ
๏ กรตรับตรับฟังรังรอ กรายว่ายเวียนตอ
ตรเพียนตรพากไยไภ
๏ ดาบลาวอ้าวอุกเสือไคร เนื้ออ่อนอ่อนใจ
ประนอมน้ำเงินเงินมี
๏ แมวม้าพาเทโพลี จิ้มฟันกุมภีล์
ก็พาอ้ายด้องดวนตาม
๏ กระแหแห่ห้อมหลังหนาม อิทุกทุกคาม
มาสู่ปลากดกฎหมาย
๏ ทมางหมางใจไหลหลาย ซ่อยซ่าซิวสวาย
ชวาดวิวาทข่มแขยง
๏ ชโดทองพลุกดุกแดง ช่อนช้อนชวนแชวง
เห็นพวกกระดี่ดีใจ
๏ นานาแน่นน้ำเลมไคล ผุดว่ายเวียนระไว
บรู้กี่ส่ำสังขยา
๏ เสด็จลงสรงสินธุธารา แสนสรรพสุดา
ประดับประดุจกินรี
๏ แล่นไล่ในสาคเรศศรี ใสสุทธวารี
วรากุสุมภ์เสาวคนธ์
๏ โกมุทบุษบาอุบล บุษบันจงกล
ก็บานสพรั่งเกสร
๏ เกสรจรัสแสงทินกร เรณูขจร
ภุมรีก็กลั้วรสชม
๏ ต่างนางว่ายเวียนเด็ดดม สาวสรรค์สนม
สนุกนิสุขหฤหรรษ์
๏ เสร็จสรงพอสุริยสายัณห์ เสด็จจากธารอัน
ทุเรศประเวศวังสถาน
๏ แต่จรประพาศถ้ำธาร ราษฎรสำราญ
สำเริงจะล่าธานี
๑๔ ปางนั้นสมเด็จนฤบดิน ทรปิ่นธเรศตรี
พร้อมด้วยบรมขัติยศรี สุริยวงศ์สนมใน
๏ ชีพราหมณ์ประชาชนนิกร จรโดยเสด็จไคล
ถือทีปสุคนธมาไลย ชวเลศสำอาง
๏ เสด็จดลพระมณฎปก็ทำ อภิวันทปัญจางค์
ถวายเครื่องสุคนธปวรางค์ ประทีปธูปสุคนธาร
๏ เครื่องทรงประดับพระวรองค์ ดุจเทวนฤมาลย์
เปลื้องปลดประนมนมัสการ พุทธบาทศาสดา
๏ สิ้นทั้งพระวงศก็ถวาย วรรัตนรจนา
ทวยราษฎรพราหมณพฤฒา ก็ประชุมชลีคัล
๏ เสร็จกรุงกระษัตริย์นมัสการ ก็กำหนดทิวาวัน
จาฤกลิขิตสุวรรณพรร ณบัตรศุภใสสานต์
๏ หลั่งน้ำสิโนทกธารา ดลเมทนีดาล
ตั้งสัตยากรธิฐาน มตโมกข์ศิวาไลย ฯ
๑๙ ครั้นเสร็จนบบาทมุนินทรคลา
เลิกลาศโยธา ครไลย
๏ สรรพแสนยากรพฤฒิพลมไหย
ดาษดาวนาไลย ลิลาศ
๏ เลี้ยวลับพักตรพระลานก็ลานจิตรหวาด
ครอนคลอนกมลราษฎร์ ประชา
๏ ต่างต่างยอกรเหนือศิโรตมก็อา
ดูรโศกโศกา พิลาป
๏ โอ้โอ๋อาตมาจรนิราบรมบาท
เคยนบอภิวาท ทุกวัน
๏ โอ้แสนสนุกนิมณฎปประดุจวิชยันต์
ดาวดึงษมรรคสวรรค์ บดินทร์
๏ โอ้โอ๋แสนเกษมพนเวศศิขรสินธุ์
ธารไหลรริริน สุคนธ์
๏ อ้าอ้าสรรพสนุกนินฤทุกขนิรนต์
แต่นี้จะวายยล ยเยียบ
๏ อ้าอ้าปานนี้สงัดศัพทเสงียบ
วังเวงวิเวกเชียบ พนานต์
๏ โหยหวนพุทธบาทชินาถวรญาณ
ทุ่มทรวงกรรแสงสาร พิไร
๏ ซ้อเสียงศลสมรเสมอศัพทเรไร
แจ้วแจ้วสนั่นใน อรัญ
๏ แสนโศกจรคิริทวาเรศหิมวันต์
พ้นเภทจะรำพรรณ คณา
๏ เสด็จโดยด่วนพนเวศและสินธุมรคา
ดลกรุงทวารา ภิรมย์
๏ เดชะรำพรรณนิพนธ์บุณโณวาทสุตรสม
วิพรประสิทธิคม พิมล ฯ
๑๒ วรสรรพประสิทธิ์ วรฤทธิอจล
วรเดชะนิพนธ์ พิรภาพจงปรา
๏ กฎในธรณิศ วรสิทธิเมธา
นฤทุกขนิรา นฤโรคภยันต์
๏ มรณังจงเสวย สุขสวัสดิเมืองสวรรค์
ผลเดชจงถวัล ลนิวัตนฤพาน ฯ
โคลง ฉันทพากย์พระนาคถ้า ทรายผจง
ยินย่อมอาลัยหลง เล่ห์ชู้
แรกรักร่วมจิตรปลง ปลุกสวาท ลืมฤๅ
โสตเสนาะเพราะรู้ รสอ้อยตาลหวาน ฯ
๏ จบกลอนพระนาคแกล้ง เกลาบท
ฉันทพากย์นิพนธ์พจน์ เรียบร้อย
เพียงทิพยสุธารส สรงโสรจ ใจนา
ฟังเร่งเสนาะเพราะถ้อย ถี่ถ้วนกลอนแถลง ฯ

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ