ตอนหย้าหรันตกไปเมืองมะงาดา จนถึงระเด่นดะราหวันตามหยันมาเมืองกาหลัง

จับตอนหย้าหรันตกไปเมืองมะงาดา

๏ บัดนั้น	เสนีจึงแจ้งอรรถา
ว่าระตูรับสั่งให้หามา	จงก้มเกล้าวันทาภูวไนย

ฯ ๒ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันจึงค่อยแถลงไข
เราจะวันทาไปว่าไร	ถึงไหว้มิไหว้ก็เหมือนกัน
ถ้าให้ไปหาเราโดยดี	ก็จะอัญชลีด้วยหฤหรรษ์
นี่ทำไม่ชอบระบอบธรรม์	จะประสงค์อันใดเอาเรามา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนีผู้มียศถา
จึงว่าให้ไปเอาตัวมา	ด้วยเลื่องฦๅฤทธาทั้งแดนไตร
ว่าเที่ยวรานรุกทุกบุรี	จะมีความศุขก็หาไม่
ตัวชื่อปันหยีฤๅว่าไร	จงเร่งบอกไปฉับพลัน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันตอบไปไม่ไหวหวั่น
จะทำไมแก่ปันหยีนั้น	อันตัวเรานี้เปนอนุชา
แต่นามกรของเรานั้น	ชื่อหย้าหรันวิลิศมาหรา
ไปเที่ยวชิงไชยได้ภารา	ตามฤทธิชาวป่าพนาไลย

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ระตูมะงาดาเปนใหญ่
จึงตรัสแก่เสนาใน	อ้ายคนนี้มิใช่ตัวดี
เร่งกลับไปเอาอ้ายคนผิด	กูจะผลาญชีวิตรปันหยี
แต่น้องมันยังหาญถึงเพียงนี้	ถ้าพี่มันจะหาญสักเพียงไร
ครั้นจะฆ่าเสียก่อนบัดนี้	ปันหยีจะรู้ก็หาไม่
จงเอาไปใส่ตรุไว้	ต่อได้พี่จึงจะฆ่าให้พร้อมกัน

ฯ ๖ คำ ฯ

​๏ บัดนั้น	ดะหมังรับสั่งแล้วผายผัน
ว่าแก่นักโทษทั้งสี่นั้น	ไม่สืบให้มั่นด้วยอันใด
จึงเอามาให้ผิดตัวนี่	เร่งไปจับปันหยีมาจงได้
แล้วสั่งให้พาหย้าหรันไป	ใส่ตรุตรากไว้ตรึงตรา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ธำมรงที่นั่งอยู่พร้อมหน้า
ก็พาตัวหย้าหรันออกมา	พันธนาใส่ตรุตรากไว้
ห้ามมิให้ผู้คนไปมา	พร่ำพิทักษ์รักษาไม่ขาดได้
ผลัดกันนั่งยามตามไฟ	ตรวจไตรเปนนิจนิรันดร์

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายองค์ระเด่นดะราหวัน
ได้เห็นหย้าหรันวันนั้น	ให้ผูกพันเสนหาอาไลย
จึงเรียกพี่เลี้ยงทั้งสอง	เข้าไปในห้องพิศมัย
กระซิบบอกเหตุผลแต่ต้นไป	เห็นมิใช่โจรไพรดังฦๅมา
รูปทรงส่งศรีมารยาตร	เห็นองอาจห้าวหาญหนักหนา
เปล่าเปล่าไปเอาเขามา	โทษาไม่มีแต่สักน้อย
พี่จงไปช่วยว่าขาน	สอดสนบนบานติดสอย
อย่าอาไลยแก่ทรัพย์มากน้อย	แต่ให้ถอยจากตรุที่ตรึงตรา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงรับสั่งใส่เกษา
ไปจัดเงินทองนานา	เสื้อผ้าแพรพรรณอันพึงใจ
​แล้วแต่งเอมโอชโภชนา	บรรจฐรณ์ไสยาให้ใหม่ใหม่
ครั้นเสร็จก็ชวนกันคลาไคล	กับข้าชิดใช้อันร่วมรู้
ครั้นมาถึงยังตรุที่ตรึงตรา	เขาพิทักษ์รักษามั่นคงอยู่
จึงว่าทั้งปวงจงเอนดู	แก่ผู้นักโทษใหม่นั้น
จะมีโทษาก็หาไม่	จำจองกะไรเปนกวดขัน
กระซิบแล้วหยิบทองออกให้พลัน	จงเอนดูผ่อนผันให้เคลื่อนคลา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ฝ่ายผู้พิทักษ์รักษา
จึงถอดหย้าหรันออกมา	ให้อยู่ทับที่น่าตรุนั้น

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พี่เลี้ยงลีลาศผาดผัน
จึงเอาเข้าของทั้งนั้น	ไปให้หย้าหรันทันใด

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันยินดีจะมีไหน
จึงถามว่าพี่มาแต่แห่งใด	ทำคุณน้องไว้ครั้งนี้

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	สองนางจึงแจ้งถ้วนถี่
ข้าเปนพี่เลี้ยงพระบุตรี	ของนี้เทวีประทานมา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันตอบไปด้วยหรรษา
ได้เคลื่อนคลายออกจากพันธนา	พระคุณล้ำฟ้าแดนไตร
​แล้วได้เข้าของนานา	ล้วนบรรจงมาประทานให้
ถึงชีวิตรจะม้วยบรรไลย	ก็จะได้ความศุขเพราะเทวี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	นวลนางพี่เลี้ยงทั้งสองศรี
ก็ลากลับมาทูลพระบุตรี	ตามที่หย้าหรันว่ามา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ระเด่นดะราหวันเสนหา
ครั้นค่ำสำอางองค์อลงการ์	พาพี่เลี้ยงลอบจรจรัล
ผู้ใดมิได้สงไสย	ปนไปกับชาวเขตรขัณฑ์
ครั้นมาถึงน่าตรุนั้น	เข้าในทับหย้าหรันทันใด

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันตกใจจะมีไหน
ผุดลุกขึ้นแล้วก็ถามไป	ใครมาแต่ไหนดังนี้

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ระเด่นดะราหวันโฉมศรี
ยิ้มพลางทางตอบวาที	ข้าตามพี่ทั้งสองที่ออกมา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันตอบไปด้วยหรรษา
คุณอยู่พี่พ้นคณนา	ได้เคลื่อนคลาก็เพราะเจ้าปรานี
ว่าพลางกุมกรอรไทย	ปลื้มใจมานั่งให้ใกล้พี่
กอดจูบลูบไล้ด้วยไมตรี	บุญพี่จึงพบกัลยา

ฯ ๔ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	ระเด่นดะราหวันเสนหา
สบัดมือพลางกล่าววาจา	เวทนามายุดไว้ว่าไร
ข้าหวังจะฟังความจึงตามมา	จะใคร่รู้โทษาเปนไฉน
หนักเบาไม่เล่าให้เข้าใจ	มายื้อคร่าคว้าไขว่ไปมา
อย่ามือไวใจด่วนลวนลาม	ใช่จะตามมาด้วยเสนหา
ทำผลักไสใส่กลโกรธา	อนิจาทำได้ไม่ควรคิด

ฯ ๖ คำ ฯ

โอ้โลม๏ ปลื้มเอยปลื้มใจ	อย่าสลัดตัดใยไมตรีจิตร
พี่รักนางพ่างเพียงดวงชีวิตร	คิดหวังจะประกอบตอบไมตรี
ถึงตัวเปนโจรไพรแต่ใจตรง	ไม่จำนงจงร้ายหน่ายหนี
เจ้าได้ทำคุณไว้ครานี้	จะทดแทนโฉมศรีคุ้งวันตาย
ครั้นจะให้แก้วแหวนเงินทอง	ของน้องก็มีอยู่มากหลาย
แล้วพี่ก็พลัดมาเดียวดาย	มีแต่กายจะแทนคุณน้อง
ว่าพลางพระทางเชยชม	จูบแก้มแนมนมทั้งสอง
เต่งตั้งดังดอกบัวทอง	อันพึ่งผุดพ้นท้องสมุทไทย
นาภีเนียนแนบนาภี	ฤดีป่วนปั่นหวั่นไหว
ภุมรินคลึงเคล้าดวงมาไลย	สอดไซ้เอารศเสาวคนธ์
เกสรขจายคลายคลี่	เปรมปรีดิ์พร่ำพรอยฝอยฝน
ดังได้เสวยสวรรค์ชั้นบน	ผ่อนปรนสอดคล้องทำนองกัน

ฯ ๑๒ คำ ฯ โลม

ช้า๏ เมื่อนั้น	จึงโฉมระเด่นดะราหวัน
ได้ร่วมรศรักผูกพัน	กระสันฟั่นฟุ้งจรุงใจ
แต่อิงแอบแนบจิตพิศวาศ	จะนิราศคลาศคลาก็หาไม่
แรกรู้รศรักประจักษ์ใจ	ทรามไวยหลงลืมสมประดี
ทั้งสองจำนรรจาปราไส	มีใจปรีดิ์เปรมเกษมศรี
แต่เวียนระไวไปมาทุกราตรี	เทวีส่งเสียอยู่อัตรา

ฯ ๖ คำ ฯ

ร่าย๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงเกนหลงหนึ่งหรัดขนิษฐา
ครั้นสิ้นกำลังมนตรา	พลิกมาคว้าหาพระภูวไนย
ไม่พบก็ผันแปรแลหา	พระพี่ยาหนีไปหนไหน
แม้นพระองค์เสด็จไปแห่งใด	อันจะละกฤชไว้ก็ไม่มี
คิดฉงนจนใจเปนหนักหนา	จึงมาหาพี่เลี้ยงทั้งสี่
ปลุกขึ้นแล้วแจ้งคดี	บัดนี้พระพี่มาหายไป
ถึงจะไปแห่งใดแต่ก่อน	บ่ห่อนจะทิ้งกฤชเสียได้
เห็นจะมีเหตุเภทไภย	จึงไปแต่องค์เอกา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงครั้นแจ้งอรรถา
ตกใจเปนพ้นคณนา	รีบร้นค้นหาเปนสิงคลี
บอกกันเอิกเกริกทั้งหญิงชาย	วุ่นวายเที่ยวค้นเปนถ้วนถี่
ไม่ประสบพบพานพระภูมี	ทั้งสี่มาทูลอรไทย

ฯ ๔ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	เกนหลงหนึ่งหรัดศรีใส
ตีทรวงเข้าพิลาปร่ำไร	โอ้พระภูวไนยของน้องอา
พระบรรธมชมน้องอยู่แนบข้าง	ใครหนอมาร้างเสนหา
มันชิงชังจังฑาลเราสองรา	ดีร้ายมันจะฆ่าให้บรรไลย

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ ตัวเอยตัวกู	อันจะอยู่เปนคนอย่าสงไสย
กอดพระพี่เลี้ยงเข้าร่ำไร	ทรามไวยซวนซบสลบลง

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงเข้าอุ้มนวลหง
เอาน้ำลูบภักตรานางโฉมยง	ก็ฟื้นองค์ได้สมประดีมา

ฯ ๒ คำ ฯ รัว

๏ เมื่อนั้น	เกนหลงโศกเศร้าเปนหนักหนา
จึงเข้าไปในห้องไสยา	จับกฤชจะแบหลาพลัน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงตกใจไม่มีขวัญ
รวบกอดอรไทยเข้าไว้ทัน	สาวสรรค์เข้ากลุ้มกุมกรไว้
พระองค์อย่าเพ่อวุ่นวาย	จะด่วนตีตนตายเสียก่อนไข้
จะไปทูลปันหยีชาญไชย	ก็วิ่งออกไปมิได้ช้า
จึงสั่งพระพี่เลี้ยงทั้งสี่	จงไททูลปันหยีสุกาหรา
เร่งเชิญภูวไนยให้รีบมา	พระน้องจะแบหลาบัดนี้

ฯ ๖ คำ ฯ

​๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงแจ้งใจถ้วนถี่
ก็ไปปันจรากันทันที	ร้องทูลปันหยีมิได้ช้า

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	มิสารปันหยีสุกาหรา
ผวาตื่นตกใจขึ้นมา	แจ้งเหตุขนิษฐาทั้งสององค์
ดังเพลิงกาลผลาญเผาดวงจิตร	เพียงชีวิตรจะม้วยเปนผุยผง
ฉวยคว้าได้กฤชฤทธิรงค์	ลงจากที่อยู่ดำเนินมา

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงจึงเสด็จเข้าไป	ยังในห้องทองขนิษฐา
เห็นสี่พี่เลี้ยงกับกัลยา	ยื้อคร่าช่วงชิงกฤชกัน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เกนหลงหนึ่งหรัดเฉิดฉัน
กราบลงกับบาทพระทรงธรรม์	นางแสนโศกศัลย์พันทวี

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ พระเอยพระเจ้า	พระจงโปรดเกล้าเกษี
น้องจะแบหลาเสียครานี้	ตายตามพระพี่ที่หายไป

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีผู้มีอัชฌาไศรย
สร้วมสอดกอดองค์พระน้องไว้	โลมเล้าเอาใจไปมา
​เจ้าอย่าเพ่อแบหลาก่อน	ดวงสมรจงฟังพี่ว่า
พี่จะให้ไปเที่ยวค้นคว้า	ทั่วทุกภาราแลพงไพร
แม้นหย้าหรันนั้นม้วยมรณา	จึงแบหลาลงเถิดไม่ขัดได้
ว่าพลางหยิบกฤชมาไว้	แล้วเสด็จคลาไคลออกไปพลัน

ฯ ๖ คำ ฯ เสมอ

๏ จึงสั่งสี่พี่เลี้ยงภูมี	อิกสี่พี่เลี้ยงของหย้าหรัน
ให้เกณฑ์ทหารแยกย้ายรายกัน	ไปเที่ยวค้นทุกขัณฑเสมา
อันตัวพี่เลี้ยงทั้งแปดคน	จงไปรีบร้นค้นหา
รับระเด่นบุตรีทั้งปวงมา	อยู่เพื่อนขนิษฐายาใจ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พี่เลี้ยงประนมบังคมไหว้
มาเกณฑ์ทหารชาญไชย	ให้แยกย้ายรายไปดังบัญชา
แล้วสั่งกิดาหยันทันใด	เร่งไปให้เทียมซึ่งรถา
รับเสด็จระเด่นบุตรีมา	ยังวังดาหาปาตี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	กิดาหยันครั้นแจ้งถ้วนถี่
จึงไปทูลระเด่นบุตรี	ตามพระพี่เลี้ยงสั่งมา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เหล่าระเด่นบุตรีเสนหา
ชวนกันทรงรถไคลคลา	ไปยังดาหาปาตี

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

​๏ มาเอยมาถึง	จึงลงจากรถรังษี
เข้าไปบังคมดุษฎี	องค์สารปันหยีชาญไชย

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีผู้มีอัชฌาไศรย
จึงสั่งบุตรีทั้งปวงไป	เจ้าช่วยพาใจนางกัลยา
ชวนกันตระโบมโลมเล้า	ให้พระน้องบันเทาทุกขา
ว่าพลางพานางทั้งปวงมา	ปลอบโยนขนิษฐายังห้องใน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ สั่งแล้วมาขึ้นอาชา	รีบเข้ามายังวังใหญ่
ครั้นถึงจึงทูลท้าวไท	ตามเหตุเภทไภยแต่เดิมมา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวกาหลังสุริวงษ์นาถา
ให้คิดพะวงสงกา	อันเหตุนี้น่าอัศจรรย์
จึงสั่งให้เกณฑ์โยธา	เร่งไปติดตามหาหย้าหรัน
ปันหยีจึงกลับไปฉับพลัน	น้องนั้นจะได้ส่างโศกี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงองค์มิสารปันหยี
บังคมลามาขึ้นพาชี	ไปดาหาปาตีทันใด

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงผู้มีอัชฌาไศรย
เร่งจัดทหารชาญไชย	ก็ได้ครบครันดังบัญชา
​อันพระพี่เลี้ยงทั้งแปดคน	ก็คุมพวกพลอาสา
ต่างขึ้นมโนไมยไคลคลา	ออกจากภารารีบไป

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ จึงแยกย้ายรายกันเที่ยวหา	ค้นคว้าตามแถวแนวป่าใหญ่
เที่ยวทุกสุมทุมพุ่มไม้	แต่ไปได้ถึงเจ็ดราตรี

ฯ ๒ คำ ฯ

ช้า๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงติหลาอรสาโฉมศรีิ
แต่เข้าปะตาปาค่อยเปรมปรีดิ์	สถิตย์ที่ภูผาตะหลากัน
บำเพ็ญภาวนารักษากิจ	ตั้งจิตรสำรวมอารมณ์มั่น
สังเกตเคยดูแลแน่ครัน	สารพันแม่นยำชำนาญ
นางมิได้วายเทวศถึงเชษฐา	กัลยาตั้งจิตรพิศฐาน
ขอเทพเทวัญจงบันดาล	ให้ประสบพบพานพระพี่ยา
ครั้นจวนจะใกล้สิ้นคำสาป	อานุภาพปัตตาระกาหลา
วันเมื่อจะพบประสันตา	พเอิญให้กัลยาอาวรณ์

ฯ ๘ คำ ฯ

ร่าย๏ พอเวลาสายัณห์ตวันบ่าย	แดดร่มลมชายมาอ่อนอ่อน
จึงชวนสองพี่เลี้ยงบังอร	บทจรออกจากกุฎี

ฯ ๒ คำ ฯ เพลง

สมิงทอง๏ ลดเลี้ยวเที่ยวชมบุบผชาติ	งามประหลาดหลายอย่างต่างสี
ลมหวนอวลกลิ่นสุมาลี	หอมตระหลบทั้งที่จงกรม
พวงพยอมยื่นย้อยห้อยระย้า	กิ่งค้อมตามหลังคาอาศรม
​นางเก็บกาหลงมาทรงดม	เดินเล่นเย็นร่มสำราญใจ
ประเสหรันสั่นกิ่งพิกุลดก	ดอกดวงร่วงตกลงใหม่ใหม่
บาหยันก้มเก็บใส่สไบ	มาถวายอรไทยเทวี

ฯ ๖ คำ ฯ เพลงฉิ่ง

ร่าย๏ แล้วชวนสองกัลยามานั่ง	ที่ร่มไทรใกล้ฝั่งสระศรี
ร้อยพวงบุบผามาลี	กับพี่เลี้ยงนารีสำราญ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ประสันตากุเรปันใจหาญ
เที่ยวไปในพงดงดาน	ถึงสถานภูผาตะหลากัน
จึงคิดว่าศาลากุหนุงนี้	เห็นจะมีดาบศเปนแม่นมั่น
จะขึ้นไปเคารพอภิวันท์	ให้จับยามหย้าหรันที่หายไป
คิดพลางทางสั่งโยธี	จงยับยั้งอยู่นี่อย่าไปไหน
ว่าแล้วลงจากอาชาไนย	ขึ้นไปบนเนินคิรี

ฯ ๖ คำ ฯ เชิด

๏ แลเห็นหลังคาอาศรม	ประสัมตาชื่นชมเกษมศรี
ค่อยลัดแลงแฝงไม้จรลี	เข้าไปใกล้ที่ศาลา
เห็นแอหนังนั่งร้อยดอกไม้	ใต้ต้นโศกใหญ่ใบหนา
พิศพลางทางถวิลจินดา	ใครหนอเหมือนมิสาอุนากัน
จะเปนหน่อกระษัตรองค์ไหน	จึงทรงลักษณ์วิไลยเฉิดฉัน
แม้นได้กับปันหยีจะสมกัน	ครั้นนางผันภักตร์มาก็อัญชลี

ฯ ๖ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสาโฉมศรี
ครั้นเหลือบเห็นสุหราปาตี	เทวีหวาดหวั่นพรั่นใจ
จะว่าปันหยีใช้ให้ตามหา	ฤๅมาด้วยกันเปนไฉน
จะคิดผ่อนผันฉันใด	ทรามไวยอาวรณ์ร้อนรน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ประสันตาจึงแจ้งอนุสนธิ์
ข้านี้มีทุกข์กังวล	จะนิมนต์ให้พิจารณา
ด้วยน้องของนายข้านั้น	ชื่อหย้าหรันวิลิศมาหรา
หายไปกับที่ไสยา	ไม่รู้ว่าจะดีฤาร้าย
เชิญมาจับยามตามสังเกต	แจ้งเหตุแล้วจะลาผันผาย
พูดพลางทำหน้าตาตาย	ดูนางนึกหมายกำหนดไว้

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสาศรีใส
ได้ฟังคิดฉงนสนเท่ห์ใจ	เมื่อกูอยู่ในพระบุรี
ก็มิได้รู้จักหน้าหย้าหรัน	ว่าเปนพี่น้องกันกับปันหยี
ใครมาแต่ไหนดังนี้	คิดแล้วจึงมีวาจาไป
ท่านนั่งยับยั้งอยู่แต่นอก	ร้ายดีจะบอกเหตุให้
เราเปนชีชาวพนาไลย	อย่าว่าไปให้แจ้งถึงธานี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ ว่าแล้วลีลาเข้าอาศรม	โฉมยงปลงอารมณ์ดูถ้วนถี่
จึงใช้มะดาหยันกัลยาณี	พี่ไปบอกคดีให้แจ้งใจ

ฯ ๒ คำ ฯ

​๏ บัดนั้น	มะดาหยันผู้มีอัชฌาไศรย
รับรศพจนาแล้วคลาไคล	ออกไปแจ้งความตามกิจจา
ว่าหย้าหรันนั้นยังไม่วอดวาย	แต่เคราะห์ร้ายถึงฆาฏชัณษา
เขาลักไปไว้เมืองมะงาดา	ใส่ตรุตรึงตราตรากไว้
สัตรีหนึ่งมีบันดาศักดิ์	ช่วยพิทักษ์อุปถัมภ์แก้ไข
จึงพ้นหากจำจองจำนองไภย	เคลื่อนคลายออกได้จากตรุนั้น
เดิมทีเขาจะลักพี่ชาย	แต่เคราะห์ของน้องร้ายเปนกวดขัน
จึงบันดาลให้แปลกเปลี่ยนกัน	เขายังไม่ฆ่าฟันให้บรรไลย
แล้วเขาจะให้กลับมาจับพี่	แต่เคราะห์ดีไม่ทำอะไรได้
จะมีลาภทั้งสองอันต้องใจ	ทั้งของเก่าของใหม่พร้อมกัน
จะเปนทุกขลาภไม่เปนไร	เร่งติดตามไปขมีขมัน
จะได้ตัวมาในเจ็ดวัน	แม่นมั่นเหมือนหนึ่งสัญญา

ฯ ๑๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ประสันตาชื่นชมหรรษา
ยิ้มพลางทางตอบวาจา	แม้นไปได้มาเหมือนถ้อยคำ
จะนับถือถวายตัวเปนญาติโยม	อยู่เฝ้ากุฎิจุดโคมเวลาค่ำ
สนองคุณทดแทนที่แม่นยำ	พูดพลางทางทำยิ้มพราย
วันนี้ก็จวนจะด่วนไป	ไม่ทันหาอะไรมาถวาย
จะรีบเร่งตามน้องของนาย	ว่าแล้วเดินชายออกมา
เลี้ยวเลียบลงจากบรรพต	จำกำหนดแนวเขาลำเนาป่า
ลงมาถึงซึ่งเชิงบรรพตา	กู่หาพวกพ้องก้องพงพี

ฯ ๘ คำ ฯ

​๏ ครั้นพบพี่เลี้ยงทั้งเจ็ดคน	จึงบอกยุบลเปนถ้วนถี่
ชาวเราจงรีบไปบัดนี้	ตามแอหนังชีบอกไป
เราจะกลับเข้าไปนัคเรศ	ทูลเหตุให้แจ้งแถลงไข
ว่าแล้วขึ้นอาชาคลาไคล	ทั้งเจ็ดรีบไปดังวาจา

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ประสันตามาถึงกาหลัง	ก็ไปยังปันหยีสุกาหรา
ยิ้มพลางทางทูลพระราชา	วันนี้ผีพาข้าหลงไป
ได้ประสบพบองค์แอหนัง	ปะตาปาอยู่ยังเขาใหญ่
รูปทรงโสภายาใจ	เลิศลักษณ์วิไลยลาวรรณ
แม้นพระได้เห็นนางทรามไวย	คงจะชอบพระไทยเปนแม่นมั่น
แล้วทูลความตามคำที่รำพรรณ	ที่ได้ทายหย้าหรันทุกประการ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีปรีดิ์เปรมเกษมสานต์
จึงซักไซ้ไต่ถามถึงเยาวมาลย์	รูปพรรณสัณฐานนั้นเพียงไร
ทรวดทรงสูงต่ำดำขาว	ชัณษาแก่สาวสักเพียงไหน
ว่าเล่นฤาจริงยังกริ่งใจ	จงแถลงแจ้งไปอย่าปดกัน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ประสันตาทูลไปขมีขมัน
ข้ามิได้เอาเท็จมาผูกพัน	พระทรงธรรม์อย่าพะวงสงกา
อันรูปทรงองค์แอหนังนี้	งามล้ำนารีในแหล่งหล้า
แม้นจะเปรียบกับพระน้องบุษบา	เห็นน่าจะคล้ายคลึงกัน
​บุญตัวประสันตาไม่ว่าเล่น	เคราะห์ดีได้ไปเห็นนางสวรรค์
แม้นมิเหมือนวาจาที่ว่านั้น	ก็ให้ลงโทษทัณฑ์ประสันตา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีเกษมสันต์หรรษา
ฟังข่าวกล่าวโฉมกัลยา	ให้แสนเสนหาในรูปทรง
แล้วพระจึงตรัสไปทันใด	จะแปลงเปนเทพไทดังประสงค์
แม้นจะออกไปรับตรงตรง	เห็นองค์อรไทยจะไม่มา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ประสันตานบนิ้วเหนือเกษา
ยิ้มพลางทางทูลพระราชา	พระตรัสมาดังนี้ดีนัก

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสุริวงษ์เทวามีศักดิ
ชื่นชมภิรมย์ใจเปนพ้นนัก	พระทรงศักดิจึงเสด็จจรดล
ตรัสสั่งอนุชาผู้ภักดี	วันนี้พี่จะไปไพรสณฑ์
อยู่หลังจงระวังนฤมล	อย่าให้มีเหตุผลสิ่งใด

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ แล้วสั่งพี่เลี้ยงประสันตา	จงไปจัดโยธาน้อยใหญ่
เอารถามาเทียมเตรียมไว้	ทั้งเครื่องทรงซ่อนใส่ในรถ
ทหารแห่แต่หกสิบถ้วน	เลือกล้วนแกล้วกล้าขี่ม้าหมด
พอสิ้นแสงสุริยงอัษฎงคต	กำหนดจะให้ถึงคิรี

ฯ ๔ คำ ฯ

​๏ สั่งเสร็จเสด็จเข้าที่สรง	สำอางองค์ทรงเครื่องเรืองศรี
จับชายกรายกรจรลี	เข้าไปยังที่ห้องใน

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

๏ นั่งเคียงเกนหลงหนึ่งหรัด	แล้วตรัสว่าจะลาไปป่าใหญ่
เที่ยวหาหย้าหรันเรืองไชย	แม้นได้ข่าวคราวจะรีบมา
น้องรักค่อยอยู่จงดี	อย่าโศกเศร้าโศกีฟังพี่ว่า
สั่งพลางทางเสด็จลีลา	มาทรงรถาคลาไคล

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นมาถึงภูผาตะหลากัน	สุริยันเลี้ยวลับเหลี่ยงมไศล
จึงให้หยุดรถแก้วแววไว	แทบใกล้แนวเนินกุหนุงนั้น

ฯ ๒ คำ ฯ

ยานี๏ ครั้นยามค่ำย่ำสนธยากาล	ภูบาลแต่งองค์เฉิดฉัน
สอดใส่สนับเพลาเชิงสุวรรณ	เข็ดขัดทองพันภูษาทรง
พระพี่เลี้ยงเคียงเข้าช่วยแต่ง	จัดแจงจีบโจงหางหงษ์
ตาดปักเครือทองฉลององค์	ปั้นเหน่งจำหลักลงราชาวดี
ตาบทิศทับทรวงดวงกุดั่น	สังวาลวรรณแวววับจับสี
ธำมรงค์รจนาจินดาดี	ทองกรมณีกนกพรรณ
พระทรงมงกฎแก้วแววฟ้า	แต่งอย่างเทวาในสวรรค์
เหน็บกฤชนาดกรจรจรัล	มากับประสันตาผู้ร่วมใจ

ฯ ๘ คำ ฯ

ร่าย๏ พระป่ายปีนขึ้นบนปลายพฤกษา	ร้องมามิให้จำเสียงได้
เจ้ามีความปราถนาสิ่งใด	ทรามไวยจึงมาปะตาปา

ฯ ๒ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	แอหนังติหลาอรสา
สำคัญจิตรคิดว่าเทวา	จึงร้องตอบมาทันใด
ข้าจะปราถนาหาความชอบ	ให้ประกอบตามอัธยาไศรย
ชาตินิ้บุญน้อยเปนพ้นไป	ภายน่าจะให้สมคิด

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีชื่นชมภิรมย์จิตร
เราคือเทวาสุราฤทธิ์	สถิตย์ในนัคราคิรี
ชื่อว่าหลังหลังอาหลัด	จะมาแจ้งอรรถแก่โฉมศรี
บัดนี้เทวัญจันทรี	ทุกราษีคิดพร้อมยอมใจ
ว่าแอหนังนี้ทำความชอบ	ประกอบพรตธรรม์ไม่หวั่นไหว
จึงให้ข้ามาเชิญขึ้นไป	อยู่ในสวรรค์วิมานบน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	สองพี่เลี้ยงได้ฟังเหตุผล
ไม่แจ้งว่าแกล้งแต่งกล	ได้ยินยุบลก็ตกใจ
แอหนังทั้งสองจึงไคลคลา	ยังติหลาอรสาศรีใส
เมื่อฉนี้จะคิดประการใด	ข้าน้อยจะไกลพระบาทา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	แอหนังติหลาอรสา
กับสองพี่เลี้ยงกัลยา	กอดกันโศการ่ำไร
เราพลัดบุรีมาด้วยกัน	ดัดดั้นไพรพงดงใหญ่
ตกไร้ได้ยากลำบากใจ	น้องไม่เคยไกลสักนาที
​ร่ำพลางนางกล่าวไปพลัน	ดูราเทวัญเรืองศรี
แอหนังพี่ข้าทั้งสองนี้	เนาในคิรีปะตาปา
ยังจะไปด้วยได้ฤๅมิได้	เทพไทจงโปรดเกษา
เปนเพื่อนศุขเพื่อนทุกข์กันมา	พี่น้องจะได้เห็นหน้ากัน

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
จึงตอบวาจาแอหนังนั้น	จะพาไปด้วยกันอย่าปรารมภ์
เจ้าอย่าหน่วงหนักชักช้า	เชิญยุรยาตราจากอาศรม
อย่าร้อนใจจะได้เสวยรมย์	ชมทิพสมบัติเปรมปรีดิ์

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสามารศรี
คิดถึงชนกชนนี	นางตีทรวงเข้าโศกา

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

โอ้๏ โอ้พระบิตุเรศมารดาเจ้า	ตั้งแต่โศกเศร้าโหยหา
ทำไฉนพระจะแจ้งกิจจา	ว่าลูกไปเมืองฟ้าสุราไลย
พระคุณล้ำฟ้าดินแดน	จะได้แทนพระคุณก็หาไม่
เห็นจะได้เดือดร้อนอาวรณ์ใจ	ด้วยลูกมาไกลพระบาทา
คิดว่าจะได้คืนกรุงไกร	ถึงช้าพลันก็จะได้เห็นหน้า
ทีนี้ตั้งแต่จะไกลตา	อนิจาจะคิดประการใด
โอ้ว่าเอนดูพระเชษฐา	จะแสนโศกโศกาหม่นไหม้
สียะตราจะอ้อนอาไลย	วิยดาจะร่ำไห้ทุกเวลา
​ถึงบุญน้อยแล้วจะจำไกล	แต่ให้ได้สั่งพระเชษฐา
ได้กราบบาทสองราชกระษัตรา	ถึงจะไปก็ไม่อาไลยนัก
นี่ต่างไกลไม่รู้เหตุผล	ต่างแสนทุกข์ทนเพียงอกหัก
ห่วงน่าห่วงหลังกังวลนัก	อักอ่วนไปมาในราตรี

ฯ ๑๒ คำ ฯ โอด

ร่าย๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงองค์สารปันหยี
คอยท่าเห็นช้าท่วงที	จึงร้องเตือนเทวีลงไป

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสาศรีใส
ฉวยคว้าได้กฤชทันใด	สองพี่เลี้ยงร่วมใจตามมา
ปันหยีก็นำดำเนิน	เดินลงตามเทินเนินผา
แอหนังจึงถามเทวา	ว่าจะไปฟากฟ้าสุราไลย
เหตุไรจึงไม่เหาะเหิน	จะพาเราเดินไปหนไหน
เราเร่งฉงนสนเท่ห์ใจ	จงบอกเราไปอย่าได้ช้า

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	มิสารปันหยีสุกาหรา
ว่าจะไปลงรถรัตนา	ถึงเชิงผาแล้วจะเหาะไป
ว่าพลางพานางไคลคลา	มิช้าถึงเชิงเขาใหญ่
จึงอุ้มขึ้นรถแก้วแววไว	สองนางอรไทยก็ขึ้นท้าย
ประสันตาขับพาชีไชย	วางวิ่งว่องไวดังใจหมาย
พวกทหารชำนาญซึ่งเดินท้าย	ก็ร่ายแซงแฝงไม้มาแต่ไกล

ฯ ๖ คำ ฯ เชิด

​๏ เมื่อนั้น	แอหนังเร่งคิดสงไสย
ไม่เหาะขึ้นฟากฟ้าสุราไลย	รถไปตามทางพนาลี
ชรอยเปนมนุษย์แปลงมา	ไม่เหมือนเทวาในราษี
ฉุกใจจะคิดไฉนดี	เทวีก็โศกาไลย

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีผู้มีอัชฌาไศรย
ค่อยโน้มน้าวกล่าวเกลี้ยงเอาใจ	เจ้าอย่าละห้อยไห้ไปมา
พี่จะขอถามเจ้าตามจริง	สิ่งใดอย่าได้พรางข้า
ยังมิทันแก่เถ้าชรา	เจ้ามาปะตาปาด้วยอันใด
แม้นเจ้าบอกความตามสัจ	พี่มิให้เคืองขัดอัชฌาไศรย
จะพานางสายสมรอรไทย	คืนไปส่งไว้ยังกุฎี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสามารศรี
ได้ยินวาจาพาที	ก็รู้ว่าปันหยีชาญไชย
นางจึงค่อยกล่าวพจนา	เปนความสัจจาจะบอกให้
เหตุด้วยสามีหนีหายไป	ร้อนใจจึงมาปะตาปา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีได้ฟังนางว่า
คิดกริ่งหฤไทยไปมา	แล้วจะเปนบุษบานารี
จึงถามว่าผัวเจ้าชื่อไร	เปนลูกเต้าเผ่าใครจงบอกพี่
พี่จะพาไปส่งถึงธานี	สามีเจ้าอยู่บุรีไร

ฯ ๔ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	แอหนังกล่าวแกล้งแถลงไข
ผัวข้าชาวดงพงไพร	พลัดพรากกันไปนานช้า
จะเปนตายฉันใดมิได้รู้	ข้าเที่ยวหาอยู่หนักหนา
ข้าบอกความแต่ตามสัจจา	ขอส่งข้าคืนไปยังคิรี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีเล้าโลมนางโฉมศรี
จะขึ้นไปต้องการอะไรมี	เจ้าฟังคำพี่เถิดเยาวมาลย์
เจ้าก็ปะตาปาหาความชอบ	หวังจะให้ประกอบเปนแก่นสาร
พี่ก็ได้ปะตาปามาช้านาน	กุศลนั้นบันดาลประจวบกัน
พเอิญเห็นประจักษ์แล้วขวัญเจ้า	ทั้งสองเราดังได้ตุนาหงัน
วาศนาเคยสนิทติดพัน	จะมาถือเชิงชั้นไปไยมี
พี่จะรับทรามสงวนนวลน้อง	ไปเปนคู่ครองของพี่
ศฤงฆารบริวารนารี	บรรดามีจะมอบให้ครอบครอง

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ อย่าเอยอย่าว่า	ข้าไม่ปราถนามีคู่สอง
โภไคยไอสูรย์ไม่ปูนปอง	จะเที่ยวท่องสัญจรนอนไพร
ถึงมาทจะไม่พบกับสามี	จะยินดีชายอื่นอย่าสงไสย
จะสู้ตายไม่เสียดายชีวาไลย	ว่าแล้วทรามไวยก็โศกา

ฯ ๔ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	มิสารปันหยีสุกาหรา
เห็นนางซื่อสัจต่อภัศดา	เกี้ยวพานพูดจาไม่จงใจ
ชำเลืองดูประสันตาแล้วสั่นเศียร	ทำเปนแยบแนบเนียนบอกใบ้
พระกล่าวแกล้งแสร้งเสใส่ไคล้	พี่ว่าเล่นลองใจเทวี
โฉมยงอย่าทรงโศกา	ภักตรานวลลอองจะหมองศรี
เช็ดชลนานางพลางพาที	แม้นสามีน้องนั้นมิบรรไลย
สุดแต่จะให้ได้พบกัน	ถึงช้าพลันจะทำกะไรได้
พี่จะช่วยสืบเสาะแสวงไป	ให้สมหวังดังใจเจ้าจินดา
ปลอบพลางทางเร่งรถทรง	เลี้ยวลัดตัดดงเดินป่า
คืนหนึ่งก็ถึงภารา	ตรงมายังปันจะรากัน

ฯ ๑๐ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงจึงกล่าวอภิปราย	ขอเชิญโฉมฉายผายผัน
จะจวนรุ่งรังษีรวีวรรณ	ผู้คนจรจรัลไปมา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	แอหนังติหลาอรสา
กลุ้มกลัดขัดใจไม่เจรจา	ซบภักตราลงทรงโศกี

ฯ ๒ คำ โอด

๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงองค์มิสารปันหยี
จึงกล่าวเกลี้ยงเลี่ยงปลอบให้ชอบที	เทวีอย่าถวิลกินใจ
อันถ้อยย้ำคำมั่นจำนรรจา	ซื่อต่อภัศดาไม่หาได้
ต้องระบอบชอบที่เปนพ้นไป	พี่ไม่เลียมล่วงประเวณี
เชิญเจ้าขึ้นไปติกาหรัง	ร้อยชั่งอย่าแหนงแคลงพี่
​จะรังเกียจเดียดฉันกันไยมี	พี่จะพาเทวีไคลคลา
ไปเที่ยวรบรุกทุกบุรี	ถ้าแม้นพบสามีขนิษฐา
เจ้าจึงไปดังใจจินดา	เปนความสัจจาพี่ว่าไว้

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสาศรีใส
ได้ฟังภิปรายค่อยคลายใจ	อรไทยจึงตอบวาจา
เจ้าให้สัตย์ปัฏิญาณมั่นคง	ข้าจะไปตามจำนงปราถนา
ทั้งนี้ตามแต่จะเมตตา	จะได้มีชีวานั้นสืบไป

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยียินดีจะมีไหน
เห็นนางค่อยส่างโศกาไลย	จึงชวนอรไทยไปพลัน
อุ้มองค์ลงจากรถา	ลีลาย่างเยื้องผายผัน
เข้าในห้องทองพรายพรรณ	สองพี่เลี้ยงนั้นก็ตามไป

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เชิญนางให้นั่งร่วมอาศน์	พระกล่าวพจนาดถ์ปราไส
เจ้าจงเอนกายให้สบายใจ	ว่าแล้วภูวไนยก็ไคลคลา
เสด็จออกไปเปลื้องเครื่องทรง	ซึ่งแปลงองค์เปนอสัญแดหวา
แล้วชำระสระสรงคงคา	สุคนธาหอมตระหลบอบองค์
ครั้นเสร็จเสด็จบทจร	กรายกรยุรยาตรดังราชหงษ์
คืนเข้าห้องสุวรรณบรรจง	ถามองค์อรไทยไปพลัน
​พี่ยังถวิลกินใจ	เหตุผลกลใดณสาวสรรค์
กับผัวจึ่งพลัดกำจัดกัน	อย่าบั่นแบ่งจงแจ้งเถิดเทวี

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสามารศรี
ฟังถ้อยค่อยกล่าววาที	อันเหตุที่พรากพลัดภัศดา
ก็เพราะผลกรรมได้ทำไว้	จึงลำบากยากใจเปนหนักหนา
ดัดดั้นกันดารมรคา	ทนทุกข์ทรมามาช้านาน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีฤทธิไกรใจหาญ
เร่งกินแหนงแคลงคำเยาวมาลย์	จึงคิดอ่านเลี่ยงเลี้ยวถามไป
ซึ่งเจ้าว่าพลัดกับสามี	ข้อนี้พี่ยังสงไสย
ฤาว่าชีวันจะบรรไลย	จึงได้แต่กฤชติดตัวมา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	แอหนังฟังพลางทางว่า
เจ้าอย่าพะวงสงกา	กฤชของผัวข้าที่ให้ไว้
ไปแล้วว่าจะกลับคืนมา	เห็นช้าข้าคิดสงไสย
จึงสู้ติดตามหาด้วยอาไลย	เกลือกผิดทางไปไม่พบกัน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีลีลาศผาดผัน
ออกจากห้องแก้วแพรวพรรณ	มายังแท่นสุวรรณรจนา
​พระรำพึงถึงนางมิบอกแจ้ง	กล่าวแกล้งเอื้อนอำอยู่หนักหนา
แล้วจะเปนน้องนุชบุษบา	ที่ลมหาพัดหอบหายไป
ด้วยเหตุนั้นเปนมหันตนัก	จึงไม่แจ้งประจักษ์ออกได้
นึกฉงนสนเท่ห์ฤไทย	ทำไฉนจะรู้แบบคาย

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ คิดพลางย่างเยื้องยุรยาตร	จากอาศน์สุวรรณผันผาย
เข้าในห้องแก้วแพรวพราย	นั่งเคียงโฉมฉายแล้วพาที
พี่ยังกินแหนงแคลงใจ	ที่ในถ้อยคำนางโฉมศรี
ถามเหตุด้วยพลัดสามี	เพียงนี้มิพอจะพรางกัน
เจ้าก็ไม่แจ้งออกบอกตรง	ใช่จะจงเจาะถามที่ความขัน
เปนความทุกข์จะได้ปรับทุกข์กัน	จะรังเกียจเดียดฉันด้วยอันใด
ถึงข้อนี้มิแจ้งก็ทำเนา	มิให้เจ้าเคืองขัดอัชฌาไศรย
อันผัวน้องนั้นมีฤทธิไกร	ฤาหาฤทธิไม่ณเทวี

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ติหลาอรสาโฉมศรี
จึงเยื้อนตอบวาจาพาที	ถามมาดังนี้เปนจนใจ
อันซึ่งสามีของข้า	จะว่าเรืองฤทธาก็ว่าได้
ถ้าจะว่าไม่มีฤทธิไกร	ก็ได้ดังน้ำใจนึก

ฯ ๔ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	ปันหยีได้ฟังก็ตริตรึก
ท่วงทีถ้อยคำนี้ล้ำฦก	นิ่งนึกฉงนเปนพ้นไป
จึงว่าเชิญเจ้าจงไสยาศน์	เอนอาศน์สำราญอย่าหม่นไหม้
พระทำเฉยจะให้ชเลยใจ	หวังจะได้ลักดูกฤชเทวี
แล้วเสด็จยุรยาตรคลาศคลา	ออกมาจากห้องนางโฉมศรี
นั่งเหนือบัลลังก์รัตน์รูจี	ตรึกที่ถ้อยคำนางอรไทย
ใครหนอว่าเรืองฤทธา	จะฦๅชาปรากฎก็หาไม่
แต่กูอานุภาพเกรียงไกร	ปราบได้ในแคว้นแดนชวา
คิดแล้วย่างเยื้องผันผาย	จับชายกรายกรีดหัดถา
คืนเข้าห้องสุวรรณกัลยา	จึงมีพจนาถามไป
เหตุไรผัวเจ้าไม่ตามหา	ฤๅเขาไม่เมตตาเปนไฉน
ส่วนน้องเที่ยวท่องพงไพร	ช้านานยังไม่พบกัน
ถ้าผัวรักเจ้าเขาตามหา	เห็นว่าจะได้พบเปนแม่นมั่น
แต่จิตรเจ้ายังคิดผูกพัน	สำคัญว่าเขายังเมตตา

ฯ ๑๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	แอหนังติหลาอรสา
ได้ฟังจึงตอบวาจา	นี่แลจะว่าเปนจนใจ
เขาก็มีอิสัตรีเปนที่รัก	เกลือกเปนห่วงหน่วงหนักไม่มาได้
ครั้นจะว่าไม่ตามเปนความไกล	เกลือกตามแต่จะไม่พบน้อง
ที่จะรักมิรักไม่เล็งเห็น	ว่าไปก็จะเปนคำสอง
สุดแต่ใจข้าไม่นึกปอง	ที่จะมีคู่ครองสืบไป

ฯ ๖ คำ ฯ

​๏ เมื่อนั้น	ปันหยีเปลี่ยวจิตรคิดสงไสย
ด้วยถ้อยคำน้ำเสียงอรไทย	เหมือนบุษบายาใจเปนพ้นนัก
ทั้งรูปทรงส่งศรีกิริยา	เรื่องราวกล่าวมาก็แหลมหลัก
เห็นถูกต้องที่หมองแก่พี่นัก	ด้วยพี่รักจินตะหราวาตี
แล้วคิดกินแหนงแคลงจิตร	กูมิได้ให้กฤชแก่โฉมศรี
แปลกกันด้วยสำคัญข้อนี้	ภูมีคิดฉงนสนเท่ห์ใจ
แต่เวียนถามถึงความสามี	เซ้าซี้จะให้สิ้นสงไสย
จะนั่งช้ากลัวจะผิดสัญญาไว้	ครั้นออกไปก็คนึงถึงนาง
เอนองค์ลงเหนือบรรจฐรณ์	ยอกรก่ายเกยเขนยข้าง
พระนิ่งนึกกินแหนงแคลงคลาง	ให้สงไสยในนางเทวี

ฯ ๒๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เกนหลงหนึ่งหรัดมารศรี
ครั้นแจ้งเรื่องราวข่าวคดี	ว่าปันหยีไปได้แอหนังมา
นั่งเฝ้าเล้าโลมกันอยู่	โฉมตรูขัดแค้นเปนหนักหนา
จึงมีมธุรศวาจา	แก่ระเด่นรัตนาทรามไวย
เห็นแล้วฤากะกังปันหยี	ช่างไปได้นางชีมาแต่ไหน
นั่งเฝ้าโลมเล้าเอาใจ	เหตุผลก็ไม่มาบอกกัน
เดิมทีจะแบหลาพระมาห้าม	ให้ระงับดับความโศกศัลย์
จะฟังเหตุมาเล่าเปล่าทั้งนั้น	แกล้งผูกพันพูดเล่นเจรจา
น้องจะครองชีวิตรไว้ไย	แม้นม้วยบรรไลยเสียดีกว่า
ร่ำพลางนางทรงโศกา	กัลยาขัดแค้นแสนทวี

ฯ ๓๐ คำ ฯ โอด

๏ จึงเรียกบาหยันเข้ามาสั่ง	พี่ไปบอกกะกังปันหยี
น้องจะขอเอากฤชบัดนี้	แม้นปรานีจริงจงให้มา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	บาหยันนบนิ้วเหนือเกษา
รับสั่งทรามไวยแล้วไคลคลา	ไปจากดาหาปาตี

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงวังปันจะรากัน	จึงถวายอภิวันท์ปันหยี
ทูลแถลงแจ้งความตามคดี	โดยดังวาทีอรไทย

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีครั้นแจ้งแถลงไข
จึงไปถามแอหนังทันใด	ซึ่งเขาไปให้พิจารณา
เจ้าว่าจะได้ในเจ็ดวัน	แม่นมั่นแล้วฤาขนิษฐา
เมื่อไรจะได้ตัวมา	กัลยาจงบอกบัดนี้

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	แอหนังได้ฟังปันหยี
พิเคราะห์ดูแล้วว่าไปทันที	จะมาถึงวันนี้เปนมั่นคง

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีชื่นชมสมประสงค์
ออกจากห้องสุวรรณบรรจง	มาขึ้นทรงพาชีไคลคลา

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

​๏ ครันถึงวังดาหาปาตี	ไปยังที่หลงหนึ่งหรัดขนิษฐา
นั่งลงข้างองค์กัลยา	จึงกล่าววาจาไปทันใด
เปนไฉนจึงให้ไปเอากฤช	ฤาคิดว่าผัวเจ้าตักไษย
พระจึงเล่าแถลงให้แจ้งใจ	ที่ให้แอหนังดูมา
พี่ให้กะกังทั้งเจ็ดคน	ให้รีบพาพวกพลไปตามหา
ข่าวคราวเปนไฉนยังไม่มา	จึงมิได้กิจจามาแจ้งน้อง
บัดนี้แอหนังกำหนดไว้	ว่าจะได้ตัวมาไม่ขัดข้อง
วันนี้จะมาถึงดังใจปอง	นวลลอองอย่าเพ่อโกรธา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เกนหลงหนึ่งหรัดเสนหา
ซึ่งพิโรธโกรธแก่พระพี่ยา	ได้ฟังวาจาก็คลายใจ
จึงบังคมคัลวันทา	ชลนาแถวถั่งหลั่งไหล
ในอกหมกมุ่นขุ่นเคืองใจ	มิได้พาทีด้วยพี่ยา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงพี่เลี้ยงทั้งเจ็ดที่ตามหา
ครั้นไปถึงเมืองมะงาดา	ก็พากันเข้าในกรุงไกร
อันเหล่าทหารทั้งหลาย	ให้แยกย้ายรายกันเข้าอาไศรย
ทุกศาลาหลามรายไป	แต่พี่เลี้ยงเข้าในธานี
เที่ยวฟังกิติศัพท์เขาพูดจา	ทำอาการดังชาวกรุงศรี
ตร่ายเตร่เร่นั่งพาที	ชาวบุรีมิได้สงกา

ฯ ๖ คำ ฯ

​๏ บัดนั้น	หญิงชายชาวเมืองถ้วนหน้า
เดินตามถนนกล่นเกลื่อนมา	ต่างจำนรรจาชวนกัน
มาจะไปดูนักโทษใหม่	โฉมงามวิไลยเฉิดฉัน
หนุ่มน้อยโสภาวิลาวรรณ	ใครจะทัดเทียมทันก็ไม่มี
บ้างได้ส้มสูกลูกไม้	จะไปให้นักโทษน้องปันหยี
ไม่มีโทษาน่าปรานี	พาทีพลางเดินดำเนินไป

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	พี่เลี้ยงฟังแจ้งไม่สงไสย
จึงเดินตามชาวบุรีไป	ถึงน่าทับที่ใกล้ตรุนั้น
บ้างเหลียวชะแง้แลหา	พอสบไนยนาหย้าหรัน
ให้สลดรันทดใจจาบัลย์	ต่างคนต่างกลั้นโศกา
จึงถามว่าข้าจะให้หมากพลู	แก่คนผู้อยู่ในโทษา
จะได้ฤามิได้จงบอกมา	เราเห็นก็เปนน่าเอนดู

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ธำมรงซึ่งนั่งคุมอยู่
ไว้ใจเพื่อนไม่ทันรู้	เขาให้ทานอักขูจะเปนไร

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงทั้งเจ็ดก็หม่นไหม้
ส่งสลาให้พลางต่างดีใจ	ดังตายแล้วเกิดใหม่ได้พบกัน
จึงเหลียวดูผู้คุมที่รักษา	เห็นเขาเมินจึงว่าแก่หย้าหรัน
มาเราจะพากันจรจรัล	ในเวลาสายัณห์ค่ำนี้
​ว่าแล้วก็กลับออกมา	ปรีดาภิรมย์เกษมศรี
ดังม้วยมุดสุดสิ้นชีวี	แล้วมีชีวิตรคืนมา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายระเด่นดะราหวันเสนหา
ได้ร่วมรักหย้าหรันแต่นั้นมา	กัลยาจำนงจงใจ
ส่งเสียปรนิบัติอยู่อัตรา	จะเว้นวันเวลาก็หาไม่
ครั้นค่ำคิดถึงคนึงใน	ทรามไวยบรรจงแต่งกายา
ลูบไล้สุคนธ์ปนปรุง	หอมฟุ้งตระหลบด้วยบุบผา
แล้วชวนพี่เลี้ยงลอบไคลคลา	ออกมาจากนิเวศน์วังพลัน

ฯ ๖ คำ ฯ เพลง

๏ ครั้นถึงศาลาน่าตราง	ให้พี่เลี้ยงสองนางอยู่ที่นั่น
แล้วเสด็จย่างเยื้องจรจรัล	เข้าไปหาหย้าหรันทันที

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันเล้าโลมนางโฉมศรี
พูดจาปราไสเปนไมตรี	ถ้อยทีปดิพัทธกำหนัดใน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงผู้มีอัชฌาไศรย
ครั้นสิ้นแสงสุริย์ศรีก็ดีใจ	จึงพากันรีบไปดังใจปอง

ฯ ๒ คำ ฯ

​๏ ถึงศาลาน่าบ้านผู้คุม	แลตะคุ่มคนนั่งอยู่แต่สอง
เห็นเปนหญิงกริ่งจิตรเขม้นมอง	ดูทำนองท่วงทีเหมือนชาววัง
จึงหลีกลัดตระหลบเลี้ยวมา	ที่ริมร้านขายสุราน่าถัง
ครั้นถึงเรือนหย้าหรันก็ยับยั้ง	หยุดยืนแฝงฟังซึ่งกิจจา
ได้ยินสำเนียงเสียงนารี	จึงแอบเข้าข้างที่ริมฝา
กะทั่งไอให้เสียงสัญญา	ส่งให้มาหาจะว่าไร

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันผู้มีอัชฌาไศรย
เยี่ยมไปเห็นพี่เลี้ยงผู้ร่วมใจ	ภูวไนยยินดีปรีดา
แล้วถามถึงพระน้องกับพระพี่	เห็นทีจะละห้อยคอยหา
ทำไฉนจึงแจ้งแห่งกิจจา	ว่าเขาพาน้องมาถึงเมืองนี้

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงจึงแจ้งถ้วนถี่
ซึ่งข้าน้อยมาภารานี้	ตามแอหนังชีบอกมา
อันพระเชษฐากับพระน้อง	แต่ครวญคร่ำร่ำร้องกรรแสงหา
เพียงจะม้วยมุดสุดชีวา	ขนิษฐาจะแบหลาลง
พระพี่ยาชิงกฤชไว้ได้	หาไม่จะม้วยเปนผุยผง
แล้วให้ทหารชาญณรงค์	เที่ยวหาพระองค์ทุกกรุงไกร

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันครั้นแจ้งแถลงไข
ก็ทรงโศกโศกาอาไลย	ชรอยกรรมทำไว้แต่ก่อนมา

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

​๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงโศกศัลย์เปนนักหนา
แล้วทูลถามพลันมิทันช้า	ใครซึ่งมาหาพระองค์นี้

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรัดจึงแจ้งถ้วนถี่
นางนี้เปนราชบุตรี	มารศรีมีคุณแต่แรกมา
สู้เสียเสื้อผ้าเงินทอง	น้องจึงเคลื่อนคลายโทษา
บัดนี้สิจะไปภารา	จำจะบอกกัลยาให้แจ้งใจ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงจึงทูลสนองไข
นางได้มีคุณเมื่อตกไร้	จะทิ้งไว้ไม่ชอบพระผ่านฟ้า

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรัดตอบคำพี่เลี้ยงว่า
พระน้องจะน้อยใจอนุชา	จะแต่งมาตอบคุณอรไทย

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงจึงทูลสนองไข
ถึงพระน้องข้องเคืองประการใด	โทษทัณฑ์สิ่งไรจะรับเอา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันผู้เฉิดโฉมเฉลา
จึงเข้าไปหานางนงเยาว์	แล้วเล่าแถลงแจ้งกิจจา
วันนี้พี่จะลาไปเวียงไชย	จำเปนจำไกลขนิษฐา
แม้ไม่ม้วยมุดสุดชีวา	จะกลับมาสนองคุณนาง
​น้องรักเจ้าค่อยอยู่จงดี	มารศรีอย่าข้องหมองหมาง
พระชมโฉมโลบลูบปฤษฎางค์	เชยปรางพลางสั่งบังอร

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ระเด่นดะราหวันดวงสมร
ได้ฟังมธุรศสุนทร	ให้อาวรณ์ฤไทยไปมา
มิรู้ที่จะแขงขัดทัดทาน	เยาวมาลย์มีจิตรเสนหา
จึงเยื้อนถ้อยค่อยกล่าววาจา	ถ้าเมตตาจงพาเอาน้องไป

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันปลอบพลางทางปราไส
เจ้าจะดำเนินกลใด	ทุ่งกว้างทางไกลกันดารนัก

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ ได้เอยได้ฟัง	นางคั่งแค้นแสนโศกเพียงอกหัก
อนิจาน่าน้อยใจนัก	กะนี้ฤๅว่ารักจะซัดไว้
เสียแรงน้องจำนงจงจิตร	จะสู้ม้วยชีวิตรหาคิดไม่
ถึงมาททุ่งกว้างทางไกล	จะตามไปไม่อยู่ไยดี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันเล้าโลมนางโฉมศรี
เจ้าอย่าโศกเศร้าโศกี	ใช่พี่จะทิ้งไว้เมื่อไร
ทีนี้เห็นประจักษ์ว่ารักจริง	ยอดยิ่งหญิงอื่นไม่หาได้
เจ้าอย่าละห้อยน้อยใจ	พี่จะพาทรามไวยไคลคลา

ฯ ๔ คำ ฯ

​๏ ว่าพลางกุมกรนางโฉมยง	ลอบลงมาจากเคหา
มิให้สองอนงค์สงกา	พระพี่เลี้ยงลอบพาจรลี

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นพบพหลพลไกร	ซึ่งซุ่มไว้ในป่าพนาศรี
พระอุ้มองค์ขนิษฐานารี	ขึ้นทรงพาชีตัวเดียวกัน
พี่เลี้ยงตามเสด็จทั้งเจ็ดคน	ขี่ม้าพาพลผายผัน
พวกทหารแห่แหนแน่นนัน	รีบรัดดัดดั้นเดินไป

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงภารากาหลัง	สุริย์ฉายบ่ายบังเหลี่ยมไศล
ลงจากม้าพาองค์อรไทย	ตรงไปดาหาปาตี

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

๏ จึงก้มเกล้าประนตบทบงสุ์	พระโฉมยงองค์สารปันหยี
สององค์ทรงโศกโศกี	ต่างแจ้งคดีแก่กัน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ แล้วเหลือบเห็นองค์ขนิษฐา	ซูบผอมภักตราโศกศัลย์
พระทรงโศกาจาบัลย์	องค์ขนิษฐานั้นก็ร่ำไร

ฯ ๒ คำ ฯโอด

๏ เมื่อนั้น	เกนหลงหนึ่งหรัดบังคมไหว้
ชลเนตรฟูมฟองนองไนยน์	ครั้นเหลือบไปเห็นนางกัลยา
นั่งอยู่ข้างหลังพระพี่	เทวีเคืองขัดสบัดหน้า
ไปเที่ยวเกี้ยวชู้แล้วพามา	เสแสร้งโศกาว่ารักเรา
​โอ้ว่าอนิจาแก่ตัวข้า	จะมาม้วยมรณาเสียเปล่าเปล่า
ท่านไปหากได้คู่เคล้า	มาหลับตาโศกเศร้าทุกราตรี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงองค์สารปันหยี
จึงถามหย้าหรันทันที	นางนี้ได้มาแต่แห่งไร

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันบังคมประนมไหว้
ชายเนตรดูพระน้องแล้วทูลไป	นี่บุตรีท้าวไทมะงาดา
มาสู้เสียผ้าผ่อนเงินทอง	น้องจึงเคลื่อนคลายโทษา
กะกังทั้งเจ็ดให้พามา	น้องว่าก็ไม่ไยดี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีปรีดิ์เปรมเกษมศรี
ได้ฟังหย้าหรันพาที	ยิ้มแล้วจึงมีวาจา
นางได้มีคุณแก่สามี	มารศรีอย่าเคียดขึ้งหึงษา
สิ่งใดจงได้เมตตา	เจ้าพูดจาทักทายแต่โดยดี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เกนหลงหนึ่งหรัดโฉมศรี
ชักหน้านิ่งอยู่ไม่พาที	ก็เข้าไปในที่บรรธมใน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หย้าหรันรัศมีศรีใส
ตามองค์ขนิษฐายาใจ	เข้าไปในที่ไสยา

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ดะราหวันพรั่นใจเปนหนักหนา
ด้วยคิดผิดเปนพ้นคณนา	เสียแรงรักตามมาแต่เดิมที
คิดว่าไม่มีคู่ครอง	จึงตั้งใจว่าจะรองบทศรี
มาสเทินเขินค้างอยู่อย่างนี้	คิดแล้วเทวีก็จาบัลย์

ฯ ๔ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	ปันหยีสุกาหรารรังสรรค์
จึงตรัสปลอบอรไทยวิไลยวรรณ	เจ้าอย่ากรรแสงสลดใจ
ซึ่งเมตตาน้องข้าในครานี้	คุณนั้นหามีที่สุดไม่
พี่จะสนองคุณนางทรามไวย	สิ่งใดมิให้อนาทร
เจ้าอย่าได้หมองหมางระคางคิด	ฉุกจิตรโฉมฉายสายสมร
เคยสำราญอย่างไรในนคร	พี่จะเลี้ยงบังอรเหมือนดังนั้น
แล้วให้จัดเรือนให้อรไทย	ทั้งเครื่องทรงเครื่องใช้ทุกสิ่งสรรพ์
ทั้งข้าหญิงชายครบครัน	สารพันสมควรด้วยเทวี

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ระเด่นดะราหวันโฉมศรี
ฟังปันหยีว่าพาที	ดังเอาทิพวารีมารดกาย
ที่ร้อนทุกข์ขุกข้องหมองหมาง	ค่อยเสื่อมส่างระงับดับหาย
ชลีกรรับของอันเพริศพราย	โฉมฉายชื่นชมภิรมย์ใจ

ฯ ๔ คำ ฯ