อธิบายนิราศพระยามหานุภาพ

ในครั้งกรุงธนบุรี เมื่อปีฉลู จุลศักราช ๑๑๔๓ พ.ศ. ๒๓๒๔ พระเจ้ากรุงธนบุรีทรงแต่งราชทูตไปเจริญทางพระราชไมตรี ต่อพระเจ้ากรุงจีน แผ่นดินเขี้ยนหลง ณกรุงปักกิ่ง เหตุที่ราชทูตไทยไปเมืองจีนครั้งนั้น มีแจ้งอยู่ในหนังสือพระราชวิจารณ์ น่า ๑๒๗ ฉบับพิมพ์ครั้งที่ ๒ คือคราวที่เจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทร์รณเรศเสด็จไปด้วย เมื่อยังเปนตำแหน่งหลวงฤทธินายเวรมหาดเล็ก ดังปรากฎอยู่ในหนังสือพระราชพงษาวดารรัชกาลที่ ๑ นั้น คราวนั้นพระยามหานุภาพ จะเปนตำแหน่งใดอยู่หาทราบไม่ ได้ไปในคณะทูตด้วย ได้แต่งกลอนนิราศเรื่องนี้ไว้ เรียกว่านิราศเมืองกวางตุ้ง ในทางโบราณคดี นิราศนี้เปนจดหมายเหตุเหลืออยู่ฉบับเดียวที่ปรากฎรายการเรื่องทูตไทยไปเมืองจีนคราวนั้น ถ้าว่าทางวรรณคดี พระยามหานุภาพนี้ เปนกวีที่มีชื่อเสียงในครั้งรัชกาลที่ ๑ คน ๑ มีเพลงยาวพระยามหานุภาพแต่งยังปรากฎอยู่หลายเรื่อง แต่ที่แต่งเปนเรื่อง จะได้แต่งหนังสือเรื่องอะไรไว้บ้าง นอกจากนิราศเมืองจีนเรื่องนี้ ยังหาทราบไม่

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๒