อารยธรรม

เก่า กับ ใหม่

(กาพย์ห่อโคลง)

อารยธรรมงำโลกแล้ว เจริญรอย กฎโลก
เป็นอนิจจังพลอย เปลี่ยนพร้อม
อ่อนแก่เก่าใหม่คอย ขยับวุ่น หมุนเวียน
ออกตกวกวนอ้อม ออกหน้าพาไคล[๑]
อันว่าอารยธรรม แม้ครอบงำโลกไฉน
ก็ยังไม่พ้นไป จากความเป็นอนิจจัง
แบบเก่าเข้าศาสนา จึงจิตตานุภาพ[๒]ขลัง
แบบใหม่ใคร่เชื่อฟัง ดังวิทยาศาสตร์ว่าวอน
จึ่งเปรื่องเรื่องรูปธรรม ก่อเศรษฐกรรมนำหน้าก่อน
มั่งคั่งทั้งทุนรอน ค่อนข้างค้าอานุภาพเงิน
พวกเราต้องเล่าเรียน เพิ่งพากเพียรพาระหกระเหิน
อาวุธแบบใหม่เกิน กำลังเราเข้าตาจน
วิทยาพายุโรป เที่ยวเอื้อมโอบทุกแห่งหน
สินค้าพาผู้คน ด้นดั้นบุกรุกดินแดน

ยุคยุโรปเล่นเมืองขึ้นเป็นยุคสงครามการเมือง
และเป็นยุคที่โลกเรียนอารยธรรมแผนใหม่

แสนยากระกึกก้อง กัมปนาท
ยุโรปท่วมโลกธาตุ ถิ่นท้อง
ปถพีที่มนุษยชาติ นาเนก เนานอ
เคยสถิตอิสสระ, ต้อง ตื่นเต้นเป็นชะเลย
ยุโรปธำรงโลก เป็นจอมโจกเจียวเจ้าเอ๋ย!
ก้าวหน้าไม่ล้าเลย เพราะความรู้เฟื่องฟูจริง
ตรัสรู้คติโลก ประลุโอฆวิชชา, สิง
วิทยาศาสตร์ประหลาดยิ่ง เป็นอย่างยอดโลกิยญาณ[๓]
เรืองเดชวิเศษฤทธิ์ ประสิทธิ์ศักดิ์มหัครฐาน
ยุโรปท่วมจักรวาล กำเนิดจักรวรรดิเวียง[๔]
อเมริกาอีกอาเซีย ออสเตรเลียล้วนสิ้นเสียง
อาฟริกาก็เกือบเกลี้ยง เผดียงขึ้นกับผิวขาว[๕]
ยุคแข่งเมืองขึ้นนี้ ใช้วิธีการเมืองฉาว
อำนาจบาตรใหญ่ห้าว หาเหตุให้ได้รบกัน
อังกฤษ, ฝรั่งเศส, โปรตุเกสกับฮอลลันด์
ภายหลังเหล่าเยอรมัน ขันแข่งด้วยช่วยฉู่ฉาว
สยามน้อยชะรอยรอด เพราะได้ยอดกษัตริย์คราว
กลียุคฉุกเฉิน, ชาว ประเทศใกล้ไม่เหลือหลอ
อนึ่งเล่าเราอยู่ลี้- ลับวิถีทางหลวง[๖]พอ
ปลายแหลมมะลายูก็ ได้ตกยากอยู่ปากทาง
สยามเทวาธิราช รักษาชาติสยามพลาง
พะยุงยศสยามอย่าง ประจักษ์ จักษุนักหนา[๗]
มหาเมฆตั้งมืดฟ้า ฟูมโพยม
มหาวาตพัดกะพือโหม หอบน้ำ
ไม้ไล่ลู่ลมโครม- ครามทะลึ่ง ปึงปัง
ฟ้ากระจ่างฝนสร่างซ้ำ พุ่มไม้ใบเขียว
ยุคแข่งเมืองขึ้นเจือ เป็นยุคเพื่อคุณโทษเจียว
ยุโรปทารุณเที่ยว ทำอำนาจกวาดดินแดน
เดือดร้อนกันทั่วโลก เผชิญโชคถูกหมิ่นแคลน
บ้างเสียอิสสระแสน เสียดายชาติวาสนา
ที่เฝ้าเอาตัวรอด นับว่ายอดในชาตา
ทั้งหมดดีที่ว่า ได้ศึกษาอารยธรรม
แม้ผู้เป็นชะเลย ต้องเสวยวิบากกรรม
เพราะเขาเข้าครอบงำ จับมือทำก็ชอบที
เป็นใหญ่ที่ศึกษา ให้วิชชากันเต็มที่
ซึ่งเท่าเขาหมายดี ให้ได้มีอารยธรรม์
นายใดหมายกดขี่ ย่อมจะมีแต่หวงกัน
ชะเลยเคราะห์ร้ายนั้น ไม่มีวันจักเป็นไทย
เรื่องนี้อังกฤษกล้า ให้ศึกษาสมสมัย
แม้มหาวิทยาลัย ก็ให้มีมานมนาน[๘]
พระเจ้าจักรพรรดิ[๙] เป็นกษัตริยมหาศาล
ใคร่จะพระราชทาน ฐานมลประเทศ[๑๐]จริง
ฐานเช่นนี้เล่า นับวันเจ้าจะยงยิ่ง
เป็นอิสสระจริง คงเหนี่ยวไว้แต่ไมตรี[๑๑]

ยุคโลกรับเอาอารยธรรมแผนใหม่แล้ว
เป็นยุคที่เมืองขึ้นเริ่มได้อิสสรภาพ
และ สงครามเศรษฐกรรมเข้าแทนที่สงครามการเมือง

ศรีสิทธิ์สฤษฏ์โลกล้วน อวลอา- รยธรรมเอย
ศานติวิริยะพา โลกเพี้ยง
บ้านมนุษย์สุดมโหฬาร์, คือโลก เราแล
จัดโลกแผนบ้านเลี้ยง มนุษย์รู้อยู่ผา- สุกแล
ทั่วโลกเริ่มสว่าง อย่างปัจจุบันศึกษา
เสร็จศิลปวิทยา ยอดปริญญาวิทยาลัย
ศึกษาสำเร็จจึง เข้าถึงรสอารยธรรมใหม่
ประชาราษฎร์ชาติใด ได้เกลื่อนกลาด[๑๒]ชาติจำเริญ
ยุคโลกรับอารยธรรม ยุโรปจำเปลี่ยนทางเดิร
ยอมรับว่าโลกเกิน กว่ายุโรปทวีปเดียว[๑๓]
เมืองขึ้นขึ้นเหมือนมิตร เวนคืนอิสสรภาพเชียว
หากห่วงต้องหน่วงเหนี่ยว เพราะกลัวจะจลาจล
เอาไว้ไม่อยู่แล้ว เป็นเกลอแก้วยังเกิดผล
ปลูกฝังให้ตั้งตน มลประเทศวิเศษสม
เลิกโลกรุกดินแดน ชวนเข้าแผนใหม่นิยม
ให้ต่างอภิรมย์ ในแดนเก่าเท่าที่มี
สยามน้อยพลอยชอบใจ เพราะพ้นภัยการเมืองที
เพียงหวังตั้งแต่นี้ ไม่มีมิตรลิดตีนปู[๑๔]
ดูหรือการรบ, เจ้า จำแลง
รูปจากอาวุธแผลง พร่า มล้าง
เป็นเศรษฐกิจกำแหง มหิทธิฤทธิ์
เจ้ายอดมายา[๑๕]ข้าง เคียดคั้นพันตู[๑๖]
เลิกแข่งแย่งดินแดน มาเปลี่ยนแผนการต่อสู้
เป็นแย่งตลาดกู้ การสินค้าคร่าห์เศรษฐกรรม
สงครามการเมืองแกล้ง มาจำแลงรูปคมขำ
เป็นเศรษฐ์สงครามทำ สยามวุ่นครุ่นเศรษฐภัย
พ้นเสือประสพจ- ระเข้า[๑๗]ก็จะทำไฉน ?
ล้าเต้อยู่ร่ำไป ต้องเร่งให้การศึกษา
บางทีจะพอทัน ยังมีวันอยู่ข้างหน้า
แต่ต้องไม่เนิ่นช้า จึ่งเวลาอาจรอคอย
วิสามัญศึกษา เลยเวลาอย่าอ้อยสร้อย
ประถมศึกษาปล่อย ด้อยส่วนนี้จักมีภัย[๑๘]
ใครเรียนอะไรมา ธรรมดาอยากจะใช้
เรียนสือสุดวิสัย จักได้งานทำทั่วกัน

๒๕ มิถุน. ๗๓


[๑] ......ไคล ชมพูทวีปและไอยคุปต์ในทวีปอาฟริกาได้เจริญแล้วเมื่อครั้งยุโรปตะวันตกยังเป็นป่าเถื่อนอยู่ อารยธรรมเก่าเจริญถึงที่แล้วหยุดอยู่ อารยธรรมใหม่ได้เจริญขึ้นทางยุโรป โดยได้ความรู้เท่าธรรมชาติบังคับธรรมชาติได้ ยุโรปกลับได้เป็นครูสอนโลก ความเจริญแห่งอารยธรรมย่อมวกวนอยู่เช่นนี้

[๒] จิตตานุภาพ อานุภาพแห่งจิตต์เกิดแต่สมาธิ คือ การรวมจิตต์ให้มั่นอยู่ในสิ่งเดียวไม่ว่อกแว่ก จิตต์จึงมีกำลังอาจแทงทะลุปัญหาที่ยาก ดุจอาวุธคมแทงทะลุเครื่องกีดกั้น หรือดุจแสงแดดที่หน้าแว่นนูนรับไว้ แล้วรวมฉายลงเป็นจุดเดียว จนร้อนจุดบุหรี่ติดฉะนั้น

[๓] ......ญาณ ผู้สำเร็จมรรคผลทางโลกุตตร หรือ โลกอุดร คือข้ามพ้นโลก ท่านมีกำลังจิตต์แก่กล้า อาจมีหูทิพย์ ฯลฯ ได้ ล้วนสำเร็จด้วยอำนาจจิตต์ แต่วิทยาศาสตร์ทุกวันนี้ เช่น ฟิสิกส์ และเฆมิสตรี ช่วยให้มนุษย์ได้ใช้วิทยุโทรเลข โทรศัพท์ กล้องส่อง ตลอดจนถึงเดิรอากาศได้ด้วยเครื่องบิน จึงเป็นยอดความรู้ทางรูปวัตถุ อันเป็นส่วนโลกิย คือความเป็นไปตามธรรมดาโลก

[๔] ......เวียง คือ จักรวรรดิอังกฤษ, ฝรั่งเศษก็มีเมืองขึ้นมาก นับเป็นจักรวรรดิน้อยได้อีกส่วนหนึ่ง

[๕] ......ขาว ขึ้นโดยเจ้าของประเทศเดิมยังคงอยู่เป็นปึกแผ่น เช่น อินเดีย กับขึ้นโดยชนชาติผิวขาวเข้าไปตั้งปึกแผ่น ขับเอาคนพื้นเดิมเสื่อมศูนย์ไป เช่น อาฟริกาใต้ ออสเตรเลีย อเมริกา เป็นต้น

[๖] ทางหลวง คือ ทะเลหลวง ได้แก่มหาสมุทรซึ่งเป็นทางเดิรสำคัญๆ ของโลก ทางนั้นมาจากมหาสมุทรอินเดีย ผ่านช่องมะละกาไปเข้าทะเลจีนและมหาสมุทรแปซิฟิก สยามอยู่ในก้นถุงแห่งอ่าวสยามลับเข้ามา

[๗] ...นักหนา แต่ก่อนไม่มีใครรู้จักสยาม เขานึกว่าอยู่ในเมืองจีน หรือเมืองอินเดีย ที่ขึ้นชื่อสยามก็เพราะนายอิน นายจัน ฝาแฝดที่ไปยุโรปและอเมริกา บัดนี้สยามมีฐานะเป็นประเทศหนึ่งในสมาคมแห่งชาติทั้งหลายที่ขึ้นชื่อในโลก

[๘] ......นาน มหาวิทยาลัยจะตั้งได้ต่อเมื่อศึกษาชั้นมัธยมมีเลี้ยงพอ ซึ่งมัธยมก็ต้องอาศัยประถม การที่มหาวิทยาลัยได้ตั้งขึ้นในอินเดียตั้งแต่ศตวรรษที่ ๑๙ แห่งคริสตศักราชมาแล้วเป็นหลายแห่ง ก็เพราะพออังกฤษเข้าครอบครองอินเดีย ก็ได้เริ่มให้การศึกษาอย่างไม่หวงแหนทีเดียว

[๙] พระเจ้าจักรพรรดิ คือ พระเจ้ากรุงอังกฤษผู้ทรงดำรงตำแหน่งจักรพรรดิราชแห่งจักรวรรดิอังกฤษ

[๑๐] ฐานมลประเทศ Dominion status

[๑๑] ......ไมตรี ในการประชุมอัครมหาเสนาบดีผู้แทนมลประเทศทั้งหลายที่ลอนดอนเมื่อ พฤศจิกายน ค.ศ. ๑๙๒๖ ได้มีการตกลงให้มลประเทศได้อิสสรภาพ ตลอดถึงการเกี่ยวกับต่างประเทศด้วย แคนาดาได้ตั้งทูตผู้แทนของตนประจำ ส.ป.ร. อเมริกา แต่นั้นมา สิทธิที่อังกฤษเคยออกกฎหมายครอบมลประเทศก็เป็นอันเพิกถอนด้วย ที่ประชุมได้ตั้งกรรมการพิเศษพิจารณาวิธีการรายละเอียดต่อมา ซึ่งได้เสนอและรับรองกันในการประชุมเช่นนั้นที่ลอนดอนเมื่อ กันยายน ค.ศ.​ ๑๙๓๐ อีกครั้งหนึ่ง เป็นอันฐานมลประเทศทั้งหลายกับประเทศมารดาคืออังกฤษเท่ากันทุกอย่าง ไม่มีใครขึ้นใคร เป็นเหมือนพี่น้องรวมเป็นทองแผ่นเดียวกัน ด้วยเข้าร่วมจักรวรรดิ มีพระเจ้าจักรพรรดิราชพระองค์เดียวกัน คือ พระเจ้ากรุงอังกฤษนั้นแล

[๑๒] ......ได้เกลื่อนกลาด คือ มีเปรียญหรือบัณฑิตแห่งมหาวิทยาลัยอยู่ทั่วไป

[๑๓] ......เดียว แต่ก่อนนี้ศีวิลัยเซชั่น (อารยธรรมอย่างใหม่) พึงหาได้แต่ในยุโรปเท่านั้น ยุโรปเองก็ยังไม่รู้จักอรัญญประเทศทั้งหลายเท่าไรนัก ประวัติกาลสากล ขึ้นชื่อว่าของโลก ก็คือ ประวัติกาลแห่งยุโรปนั้นเอง ทำนองก็คล้ายกับความอาจเอื้อมของเราที่ตั้งศัพท์ว่า ‘โลกสยาม’ แต่ของเราเป็นทีเล่น ของเขาเป็นทีจริง

[๑๔] ......ลิดตีนปู เราได้เคยถูกมิตรทั้งฟากตะวันตกและตะวันออก แห่งประเทศลิดตีนปูไปแล้ว ฟากละหลายคราว

[๑๕] มายา เครื่องลวง Camouflage

[๑๖] พันตู รบ

[๑๗] ......จระเข้ สำหรับเรา เสือได้แก่ภัยการเมือง จระเข้ภัยเศรษฐกรรม

[๑๘] ......ภัย การศึกษาทั้งชาติ National Education นั้นให้ทุกคนได้ศึกษาตามควรแต่อัตตภาพ ศึกษาชั้นสูงเป็นส่วนอดิเรก แต่ส่วนซึ่งบังคับว่าต้องได้ทุกคนนั้น คือส่วนการศึกษาเท่าที่จำเป็น สำหรับพลเมืองของเราเวลานี้บังคับเพียงประถมศึกษา ต่อไปก็จะค่อยเขยิบขึ้นตามควร ขีดจำเป็นสำหรับพลเมืองต้องประกอบทั้งสามัญและวิสามัญศึกษา หลักสูตรประถมจึงวางไว้ทั้ง ๒ ส่วน ถ้ากสิกรรมศึกษายังรออยู่นานตราบใด ประถมศึกษาในชนบทขาดวิสามัญศึกษา การเกณฑ์ให้เรียนตามพระราชบัญญัติ ก็เป็นเพียงเกณฑ์ให้เรียนหนังสือตราบนั้น. คนเราได้เรียนอะไรมาก็อยากใช้วิชชานั้น การอบรมในห้องเรียนตั้ง ๕ ปีขึ้นไปพอที่จะให้เด็กไม่รู้ และไม่ชอบการกสิกรรม งานของกสิกรเป็นงานหนักตรำแดดฝนและอยู่กับดินโคลนจับไถจอบ การเรียนกสิกรรมได้ช่วยอบรมทางนี้ ถ้ามีแต่การเรียนหนังสือในห้องเรียน แต่งตัวสะอาด จับดินสอปากกา ซึ่งเป็นการตรงกันข้าม นอกจากพรากเด็กมาเสียไม่ให้ได้ฝึกงานรู้งานทางไร่นา ยังเป็นการอบรมให้ไม่ชอบงานเช่นนั้นเสียอีก โรคเสมียนเมื่อครั้งจัดการศึกษาอย่างหัดคนเข้ารับราชการว่าร้ายอยู่แล้ว โรคประถมศึกษาที่ขาดวิชชาวิสามัญนี้ จะซ้ำร้ายไปยิ่งกว่านั้นหลายเท่าพันทวี เพราะจะเป็นกันเกือบทั้งชาติทีเดียว

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ