ตอนที่ ๘ ทำศพท้าววิรุญมาศ

๏ ปางพระหน่อนฤบาลชำนาญศร ฤทธิรอนเฟื่องฟ้าทุกราศี
เห็นพหลพลยักษ์เข้าภักดี พระจึงมีพจนารถประภาษพลัน
ว่าเหวยเหวยอสุรินสิ้นทั้งหลาย อันเจ้านายของมึงก็อาสัญ
เอ็งนอบน้อมยอมถวายบังคมคัล จะโปรดพวกกุมภัณฑ์ให้พ้นตาย
จงจัดแจงแต่งตั้งพลับพลาสี ริมคิรีท้องธารกระแสสาย
จะเชิญเสด็จมารดรผ่อนสบาย แล้วแบ่งพลนิกายไปกรุงไกร
แต่งม้ารถคชสารทหารแห่ ทั้งสังข์แตรดนตรีปี่ไฉน
แสนสุรางค์นางสนมกำนัลใน มารับเราเข้าไปในพารา
อันซากศพอสุรินทร์สิ้นชีวิต เอ็งแจ้งกิจญาติวงศ์ของยักษา
กูยกให้ตามใจเจตนา จะปลงศพอสุราก็ตามที
อำมาตย์มารกรานกราบหน่อกระษัตริย์ มาเกณฑ์จัดแบ่งพลของยักษี
ให้ไปแจ้งกิจจาในธานี เหมือนอย่างมีเทวราชพระบัญชา
ที่พวกทัพกลับเมืองก็กลับหลัง ไม่รอรั้งรีบไปในเวหา
ที่ไหนไพร่ตัดไม้ปลูกพลับพลา บ้างเกี่ยวคากรองแฝกแยกกันไป
ครั้นเสร็จสรรพพลับพลาในป่ากว้าง ริมระหว่างธารท่าชลาไหล
หน่อกระษัตริย์เบิกบานสำราญใจ ก็ชวนมิ่งมโนมัยลินลามา
ถึงถํ้าแก้วแล้วเปิดศิลาปิด พระทรงฤทธิ์เสด็จเข้าในคูหา
ยกพระบาทยาตรเยื้องชำเลืองมา พระมารดาเห็นลูกก็ดีใจ
นางผวามารับโอรสราช ขึ้นนั่งอาสน์ศิลาแล้วปราศรัย
พ่อรบกับยักษ์มารประการใด แม่เอาใจจิตผูกถึงลูกรัก
สนั่นเสียงเพียงถํ้าจะควํ่าทรุด แม่แสนสุดวิตกเพียงอกหัก
แล้วเงียบไปใจแม่นี้ทึกทัก กลัวลูกรักเจ้าจะอัปราชัย ฯ
๏ พระฟังสารมารดรแล้วอ่อนเกศ จึ่งยกเหตุทูลแจ้งแถลงไข
ลูกสงครามครั้งนี้ก็มีชัย ท้าวกุมภัณฑ์บรรลัยด้วยฤทธี
ที่เหลือตายยอมถวายนครยักษ์ ให้ลูกรักเข้าไปครองบุรีศรี
ลูกจึ่งเกณฑ์อสุราไปธานี ให้คดีลือเลื่องทั้งเมืองยักษ์
แล้วให้กลับมารับทั้งรถรัตน์ ตามกระษัตริย์จอมเจิมเฉลิมศักดิ์
เชิญเสด็จมารดาอย่าช้านัก ไปหยุดพักอยู่เพียงพลับพลาพลาง ฯ
๏ เยาวมาลย์ฟังสารพระลูกเล่า พระทัยเจ้าคลายร้อนที่หมองหมาง
เข้ากอดจูบลูบไล้พระปฤษฎางค์ นุชนางรับขวัญรำพันชม
พ่อล้างผลาญมารร้ายวายชีวิต ดูเรืองฤทธิ์กับที่รูปไม่เห็นสม
แต่ตกยากจากอกแล้วอดนม บุญนิยมจึงได้รอดไม่วอดวาย
สองกระษัตริย์โสมนัสอยู่เหนืออาสน์ แล้วนางนาฏชวนลูกให้ผันผาย
เสด็จจากแท่นแก้วอันแพรวพราย ทั้งโฉมฉายลูกยาอาชาไนย
ค่อยย่องเหยียบเลียบริมคิรีศรี มาถึงที่พลับพลาที่อาศัย
สองพระองค์ตรงขึ้นพลับพลาไชย เข้าห้องในนั่งแท่นแสนสำราญ
พอรอนรอนอ่อนแสงพระสุริยง จะเลี้ยวลงลับไม้ในไพรสาณฑ์
ลมพระพายชายพัดรำเพยพาน ผกากาญจน์เกสรขจรโปรย
วิเวกเสียงปักษีชะนีน้อย ขึ้นโหนห้อยกกิ่งไม้พิไรโหย
นํ้าค้างย้อยปรอยปรายกระจายโปรย ก็รื่นโรยรสเร้าเสาวคนธ์
นางนอนแนบแอบองค์โอรสราช บุปผชาติชื่นใจในไพรสณฑ์
ฝ่ายอำมาตย์ยักษาบรรดาพล ครั้นสุริยนยํ่าฆ้องก็กองไฟ
เป็นหมู่หมวดตรวจเตรียมกันพรั่งพร้อม ระวังล้อมรอบพลับพลาที่อาศัย
สองกระษัตริย์โสมนัสบรรทมใน ก็หลับใหลไสยาสน์บนอาสน์ทอง ฯ
๏ จะกล่าวถึงกองทัพที่กลับหลัง โดยกำลังเหาะทะยานผันผยอง
บรรลุถึงกรุงไกรดังใจปอง ตรงลงท้องพระโรงรัตน์ชัชวาล
ทั้งในนอกบอกความกันตามเรื่อง พระมิ่งเมืองบรรลัยอยู่ไพรสาณฑ์
ทั้งสาวสรรค์กัลยาวงศามาร ได้แจ้งการตรอมจิตคิดรำจวน
พิไรรํ่ากำสรดออกแซ่เสียง สำเนียงเพียงลมเพชรหึงหวน
สะอึกสะอื้นกลืนกลั้นรัญจวนครวญ ก็ปั่นป่วนอยู่ในท้องพระโรงรี
แต่พลบคํ่ายํ่าฆ้องเฝ้าร้องไห้ จนอุทัยรุ่งรางสว่างศรี
ฝ่ายเสนากลัวว่าจะช้าที แจ้งคดีวงศาพญามาร
อันพารานี้เป็นของพระทรงฤทธิ์ เราควรคิดออกไปเชิญสู่สถาน[๑]
จะร้องไห้อยู่ก็เห็นไม่เป็นการ พนักงานรถรัตน์จงจัดแจง
ทั้งดนตรีสังข์แตรแห่กระษัตริย์ ผูกกัณฐัศว์คชสารชาญกำแหง
ที่แห่หน้าพาชีเสื้อสีแดง จงเร่งแต่งไปให้งามตามกระทรวง
ข้างในวังทั้งสุรางค์นางสนม ทุกหมู่กรมหน้าหลังในวังหลวง
จงไปตามพนักงานการทั้งปวง ใครหนักหน่วงราชกิจจะผิดครัน ฯ
๏ ฝ่ายบรรดาข้าหลวงทุกหมู่หมวด ก็เตรียมตรวจกะเกณฑ์กันกวดขัน
ที่นายช้างพลางผูกกุญชรพลัน ล้วนเครื่องไหมเบญจพรรณจัดประจง
ผูกกระโจมโคมกระจ่างช่างประเทียบ ได้ระเบียบแบบเดินดำเนินหงส์
พลายฉกรรจ์สรรค์ผูกเป็นช้างทรง ดูอาจองงางอนขึ้นชอนชด
ข้างขุนรถรถเรียบเทียบกัณฐัศว์ มยุรฉัตรกรรชิงทั้งกลิ้งกลด
กงปะแหรกแอกงอนดูอ่อนชด สองข้างรถมีนางสุรางค์เรียง
บ้างดีดสีตีโทนประสานทับ เป็นลำดับดีดพิณประสานเสียง
ทั้งสังข์แตรแห่ห้อมอยู่พร้อมเพรียง สง่าเพียงรถเพชรปาณี
พระญาติวงศาพนาสูร ให้อาดูรจำไปในไพรศรี
ที่พวกชายวงศาขึ้นพาชี พวกนารีขี่ช้างกระโจมทอง
อันรถแก้วที่สำหรับรับเสด็จ ก็พร้อมเสร็จด้วยสุรางค์นางทั้งผอง
ขุนเสนีจัดตรวจเป็นหมวดกอง ได้พร้อมกันลั่นฆ้องเข้าสามที
ออกจากวังตั้งหน้าเข้าป่าสูง บรรดาฝูงสัตว์สิงก็วิ่งหนี
สะเทือนทางกลางดงเป็นผงคลี เสียงพาชีคชสารทะยานเริง
เสียงรถทรงกงกระดอนสะท้อนโขด กลิ้งกระโดดกระเดื่องดังกำลังเถลิง
ฝูงวิหคผกผินบินกระเจิง มาตามเวิ้งหว่างเขาลำเนาเนิน
พระญาติวงศ์ทรงโศกกันแสงไห้ ด้วยตรอมใจเจ็บอกระหกระเหิน
ทั้งรถรัตน์อัสดรก็เร่งเดิน เขม้นเมินมาในป่าพนาลี
พระสุริย์ฉายบ่ายคล้อยพระเวหา ถึงพลับพลาริมเนินคิรีศรี
ก็หยุดรถจัตุรงค์ในพงพี ขุนเสนีนักสนมชุมนุมกัน
ทั้งพวกญาติวงศาพญายักษ์ ค่อยฝืนพักตร์ดับโศกกันแสงศัลย์
มาพร้อมพรั่งยังหน้าพลับพลาพลัน บังคมคัลลักษณวงศ์กับนงลักษณ์
แล้วทูลเชิญสรรเสริญสองกระษัตริย์ ควรเป็นขัตติยวงศ์อันทรงศักดิ์
ด้วยไพร่ฟ้าสามนต์ทั้งเมืองยักษ์ ยอมสมัครหมายพึ่งพระบารมี ฯ
๏ ปางสุวรรณอำภาพญาหญิง ซึ่งเป็นมิ่งมารดาพระโฉมศรี
เห็นวงศ์ยักษ์นักสนมกับเสนี พระเทวีน้อมโน้มประโลมพลัน
ว่าดูราเสนาสนมนาฏ ทั้งพระญาติยักษาที่อาสัญ
เพราะโลภหลงไม่ดำรงในราชธรรม์ ท้าวกุมภัณฑ์ดื้อดึงจนถึงตาย
ก็เพื่อเพราะผลกรรมได้ทำไว้ อย่าน้อยใจอสุรินสิ้นทั้งหลาย
อันศพซากรากษสที่วอดวาย ท่านทั้งหลายตามแต่จะตรองการ
จะรอคอยอสุราอย่าปรารภ เมื่อเสร็จศพจะไปมไหสถาน
ตามแต่จิตคิดถึงพญามาร ไม่ทัดทานห้ามปรามเราตามใจ ฯ
๏ ฝ่ายเสนาวงศาวิรุญมาศ แสนสวาทวาจาที่ปราศรัย
ถวายบังคมลาแล้วคลาไคล พากันไปหาศพริมคีรี
ในท่ามกลางหว่างเวิ้งพนาเวศ น่าสมเพชซากศพพวกยักษี
ญาติกามาเห็นก็โศกี บ้างปะพี่พบน้องระเนนตาย
เที่ยวร้องไห้ไปลากเอาซากศพ มาประจบขาแขนที่ขาดหาย
บ้างดีใจไปเห็นพ่อตาตาย แช่งแม่ยายให้มันม้วยไปด้วยกัน
แต่ลุยเลือดหลีกทางมากลางศพ ก็มาพบศพท้าวยักษาที่อาสัญ
อนาถนิ่งพิงเพิงศิลาชัน ก็ชวนกันวิ่งเข้าประคองเคียง
แล้วครวญครํ่ารํ่าไห้ละห้อยหา ทั้งวงศาเถ้าแก่ออกแซ่เสียง
บ้างกลิ้งเกลือกเสือกกายอยู่รายเรียง สำเนียงเพียงเพรียกพร้องเรไรไพร
พระวงศาว่าโอ้พระภูวนาถ สละราชสมบัติมาตัดษัย
สนมนางว่าพระร้างนิราศไกล เสด็จไปเมืองฟ้าเอกากาย
อำมาตย์มารว่าสงสารพระทรงเดช เคยปกเกศอสุรินสิ้นทั้งหลาย
พระวงศาว่าโอ้น่าเสียดาย พระวอดวายเราจะเวทนานาน
สาวสนมว่าพระร่มมหาโพธิ พระเคยโปรดให้เป็นสุขเกษมศานต์
พวกเสนาว่าโอ้พระภูบาล เหมือนเมืองมารล่มลงในนที
พระวงศาว่านิจจาพระจอมทวีป มาสิ้นชีพอยู่ในเชิงคิรีศรี
กำนัลนางว่าจะร้างไปแรมปี ตั้งแต่นี้นับเดือนจะเลือนลับ
เสนาในว่าพิชัยฉัตรแก้ว ทำลายแล้วโอ้อกจะตกอับ
ญาติวงศ์โศกาว่าอาภัพ แต่โกศทองรองรับไม่มีเลย
นางสาวสรรค์กันแสงว่าสมเพช มาทอดเกศกับสุธานิจจาเอ๋ย
พวกเสนาว่าแต่นี้ไม่มีเสบย จะยากเย็นเป็นเชลยทั้งเมืองยักษ์
บ้างเกลือกกลิ้งนิ่งแน่ลงแดดิ้น อสุรินวิตกเพียงอกหัก
สะอื้นอ่อนข้อนทรวงอยู่ฮักฮัก ทั้งพวกยักษ์รํ่าไรอยู่ไปมา
แล้วแข็งจิตคิดอ่านในการศพ จะทำเป็นมณฑป[๒]ด้วยบุปผา
ประสายากพรากพลัดพระพารา พอไพร่ฟ้าได้ถวายพระเพลิงไป
ก็พร้อมพรั่งบ้างชวนกันถากถาง ให้กว้างขวางพอประดับมณฑปได้
บ้างจัดการร้านม้าเป็นโครงใน บ้างแยกไปเที่ยวหาดอกมาลี
ที่มีกลิ่นแบ่งบานตระการแสง ทั้งขาวแดงหมอกม่วงสลับสี
ได้ต่างต่างกลางป่าบรรดามี พวกนารีเรียงรอบเข้ารุมกัน
บ้างตรองตรึงขึงคาดเป็นราชวัติ ทั้งธงฉัตรพริ้งเพริศดูเถิดฉัน
เอารายรอบมณฑปไว้ครบครัน แล้วร้อยพันผูกเครื่องข้างเบื้องบน
มณฑปนั้นชั้นหนึ่งเป็นรูปสัตว์ สิงโตอัดเงาะป่าตาถลน
เป็นกวางทองย่องย่างอย่างพยนต์ กระบือชนเสือร้ายตะกายมอง
ล้วนสัตว์ป่าน่ารักทั้งแรดช้าง แล้วร้อยวางจัดสรรที่ชั้นสอง
รูปกระไนไก่ดงทั้งหงส์ทอง ปีกประคองเหมือนจะขันสนั่นเนิน
หัสดินอินทรีทั้งกาสัก วายุภักษ์หงส์ห่านทะยานเหิน
ดัพ[๓]นั้นชั้นสามงามเจริญ พิศเพลินรูปเพทยาธร[๔]
สัประยุทธ์ฉุดชิงนารีผล นฤมลแม้นเทพอัปสร
บ้างอุ้มแอบแนบใส่สะเอวจร กินรร่อนเรียงรำระบำบิน
ถึงชั้นสี่มีล้วนเทวราช ถือดอกปาริชาติอันเฉิดฉิน
แกมกับเทพธิดายุพาพิน รูปพระอินทร์ชั้นห้าสง่าครัน
สะพายศรกรซ้ายก็กุมสังข์ ถือเพชรทั้งธำมรงค์ทรงพระขรรค์
เสด็จนั่งหลังคชาเอราวัณ มีเทวัญแห่แหนออกแน่นไป
ที่หกชั้นนั้นร้อยเป็นรูปครุฑ ฤทธิรุทรเผ่นผงาดอยู่หวาดไหว
ขยับขยิกจิกวาสุกรีไกร แลวิไลเลิศแล้วด้วยมาลี
ถึงชั้นเจ็ดเป็นสมเด็จพระหริวงศ์ อิศวรทรงอุสุภราชอันเรืองศรี
มณฑปงามสรรพประดับดี จึ่งเชิญศพยักษีใส่หีบจันทน์
แล้วยกหีบขึ้นพระแท่นแผ่นศิลา อสุรารันทดกำสรดศัลย์
ร้องไห้แซ่เสียงระงมพนมวัน ดั่งจักจั่นแจ้วแจ้ววังเวงใจ
โอ้พงศ์พรหมพระบรมนาถา จะลินลาเสวยสวรรค์ในชั้นไหน
เหล่าข้าน้อยจะพลอยตามเสด็จไป ด้วยเคยได้พึ่งร่มพระโพธิ์ทอง
ทูลกระหม่อมจอมโลกโมลีศรี จะหาไหนมิได้มีเสมอสอง
มาสูญสิ้นวาสนาฝ่าละออง จะคงครองตัวตามเสด็จใคร
อสุราล้มเสือกลงเกลือกกลิ้ง กำนัลนิ่งล้มกลาดดาษไสว
เสียงสะอื้นครืนครั่นสนั่นไพร ดั่งไศลจะเลื่อนทำลายลง
บ้างก็หมอบยอบเศียรษมาโทษ ด้วยมาโนชญ์นึกความตามประสงค์
แล้วถวายเพลิงพลันด้วยบรรจง ประยูรวงศ์กันแสงสนั่นดัง
กลองประโคมโครมครั่นสนั่นครึก มโหระทึกเซ็งแซ่ทั้งแตรสังข์
ลมรำเพยเชยเพลิงโพลงประดัง ด้วยกำลังเพลิงผลาญประหารพลัน
ฟุ้งตลบกลบกลิ่นด้วยเครื่องหอม รำจวนจอมภูผาพนาสัณฑ์
ให้มืดทั่วมัวคลุ้มด้วยกลุ่มควัน สุริยันเมฆกลัดพิบัติบน ฯ


[๑] สมุดไทยเลขที่ ๑๔ และฉบับพิมพ์ครั้งแรกว่า “เราควรคิดออกไปเชิญมาสู่สถาน”

[๒] สมุดไทยเขียนว่า “มรฑป”

[๓] ดัพ = ดับ แปลว่า ลำดับ

[๔] เพทยาธร = พิทยาธร

 

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ