๙๑
เมืองกลันตัน
วันที่ ๗ สิงหาคม
ออกเรือ ๓ ยามถึงเมืองกลันตันเวลาโมงเช้า พอถึงเรือพวกปากน้ำก็ลงมาส่งเสบียง มีมะพร้าวเป็ดไก่วัวแลอื่น ๆ เช้า ๒ โมงพระยากลันตันรายามุดา พระรัษฎาธิบดีบุตรลงมา ว่ามาคอยอยู่ปากน้ำ ๗ วันแล้ว เวลา ๓ โมงเศษขึ้นบก เรือกรรเชียงเรือไฟจูงขึ้นไปถึงเมืองกลันตันเวลาเที่ยง การทำตพานแลปรำคราวนี้เรียบร้อยดีมาก ศาลาน้ำ ๒ ตอนใช้ช่อฟ้าใบรกาจัตุรมุข พลับพลาทำต่อที่พักข้าหลวงซึ่งทำขึ้นใหม่เปนเรือนสองชั้น ดาดสีบุผ้าติดตเกียงตามน้ำมันสี ขึ้นนั่งบนพลับพลาสนทนากันหน่อยหนึ่ง พวกพี่น้องพระยากลันตันที่มามี ๕ - ๖ คน แลกรมการหลายคน ดาดปรำตั้งแต่พลับพลาเข้าไปจนถึงน่าจวนพระยาเดชานุชิต เดิรเข้าไปนั่งที่หอนั่ง ดูคร่ำคร่าไปกว่าแต่ก่อนมากเพราะไม่มีเจ้าของ พระยากลันตันก็อยู่บ้านเดิมเปนแต่ไป ๆ มา ๆ เข้าไปข้างในจัดที่ทางเรียบร้อยดีกว่าแต่ก่อน แต่เรือนนั้นคร่ำคร่าไปผู้หญิงก็น้อยไปกว่าแต่ก่อน มีที่รู้จักอยู่คนเดียวแต่ตนกูบุตรี ซึ่งเปนลูกพระยาเดชานุชิตแก่ เปนเมียพระพิพิธภักดีเมืองตานี นอกนั้นมีเมียพระยากลันตัน พี่คน ๑ น้องคน ๑ ลูกพระยาเดชาหนุ่ม ๒ คน ได้สนทนากันถึงเรื่องการบ้านเมืองแล้วกินเข้า สำหรับซ้อน ๆ ตามเคย แต่คนปฏิบัติไม่แขงแรงเหมือนรายาปรัมปวนแม่พระยากลันตันเดี๋ยวนี้ตายยังไม่ทันถึงปี กินเข้าแล้วไปบ้านพระยากลันตัน เดิรดูที่หอแล้วเข้าไปนั่งพูดกันในที่นอน ดูกฤชที่มีอยู่อันหนึ่งว่างามนัก ถูกแดดเปนรัศมีต่าง ๆ พระยาเดชารักนักเหน็บไม่ขาดแต่บอกให้เรา เราบอกให้เอาไว้เถิดไม่ต้องการ แล้วสนทนากันถึงเรื่องวิธีชำระกฤช เขาว่าให้เอามนาวถูเสียก่อนจนสนิมหมด แล้วให้เอาสารหนูกับน้ำมนาวต้มพอให้เดือดทาลูบไปด้วยมือจนกว่าจะเข้าเนื้อสัก ๕ ชั่วโมงหรือ ๖ ชั่วโมง แล้วล้างด้วยน้ำมะพร้าวหรือน้ำท่าก็ได้ แต่ห้ามไม่ให้ถูกแดดแลถูกลม ถ้าจะชำระให้ชำระเวลาเช้า ถ้าถูกแดดถูกลมมักจะแห้งเร็วทำให้ด่างดำพร้อยขึ้น สนทนากันแล้วกลับมาเรือบ่าย ๓ โมงครึ่ง ล่องน้ำมาบ่าย ๔ โมงไม่ถึงครึ่งถึงเรือ พระยากลันตันตามมาหาเอาของมาให้อีก มีกระบี่อย่างเสน่าโบราณเล่ม ๑ ยอดทำเปนช้างหมอบมีเกี้ยวอยู่บนนั้นสลักลายงาม กระบะทองแลทองคำทรายกับผ้าโสร่งรายามุดาแลพระรัษฎาให้เหมือนกัน ได้เลื่อนตราพระยากลันตันเปนชั้นที่สอง ให้ลูกดุมเพ็ชร์สำรับ ๑ แหวนเพ็ชร์ที่หนึ่งเม็ดใหญ่วง ๑ รายามุดา แหวนเพ็ชร์กับทับทิม พระรัษฎาให้แหวนเพ็ชร์แลแจกผ้าโสร่งชวาทุกคน ฝากขึ้นไปให้ผู้หญิงด้วย ๘ ผืน มีของมาให้แม่เล็ก ตนกูบุตรีแลเมียกับพี่แลน้องพระยากลันตัน ฝากผีเสื้อเพ็ชร์เปนปิ่นแลเปนเข็มกลัดกับแหวน ๓ วงขึ้นไปให้พี่น้อง ๓ คน เขามีของแจกเจ้านายด้วย
