๒๑. เจ้าเมืองบังกลาให้ทำหนังสือสัญญาค้าขายกับพะม่า

ครั้นมาถึงณวันเดือน ๑๒ แรม ๙ ค่ำ[๑] เจ้าเมืองบังกลา[๒]มีหนังสือมาให้การะฝัด[๓] ซึ่งไปเป็นเรสิเดนต์อยู่เมืองอังวะ ทำหนังสือสัญญาทางค้าขายอีก ๔ ข้อ ฝ่ายเจ้าอังวะจัดให้อักแกวนวุนแมงยีสริมหาเซงจันว่าที่กรมเมือง อักแกวนวุนแมงยีมหาแมงซาซีระตาว่าที่กรมท่า ปรึกษาพร้อมกันทำหนังสือสัญญาด้วยการะฝัด

ข้อ ๑ ว่า ลูกค้าฝ่ายอังกฤษจะมาค้าขายในเขตต์แดนเมืองอังวะ มีหนังสือประทับตราอังกฤษมาเป็นสำคัญ ถึงด่านให้ชาวด่านถามดู พวกชาวด่านเห็นหนังสือประทับตราอังกฤษ ถ้ารู้ว่าเป็นลูกค้าของอังกฤษแล้วก็ให้ปล่อยไป อย่าให้เรียกค่าธรรมเนียมด่าน ถ้าลูกค้าฝ่ายพะม่าจะไปค้าขายในแดนอังกฤษ ไปถึงด่าน ชาวด่านไต่ถามรู้ว่าเป็นลูกค้าพะม่าจริง อังกฤษจะปล่อยไปไม่เรียกเอาค่าธรรมเนียมเหมือนกัน ประการหนึ่งลูกค้าอังกฤษพะม่าใช้เรือใช้กำปั่นบรรทุกของเข้าไปในบ้านในเมืองแล้ว ลูกค้าพะม่าอังกฤษจะขายสินค้าให้ลูกค้าผู้ใด เจ้าพนักงานฝ่ายอังกฤษฝ่ายพะม่าไม่ขัดขวาง จะช่วยพิทักษ์รักษามิให้ลูกค้าเป็นอันตราย ให้เรียกเงินค่าธรรมเนียมแก่ลูกค้าตามพิกัด มิให้เหลือเกินนอกจากพิกัด

ข้อ ๒ ว่า ถ้ากำปั่นปากกว้าง ๘ ศอกพะม่า เป็นศอก ๑๙ นิ้วอังกฤษ เรียกค่าธรรมเนียมตามพิกัด ไม่ให้เรียกเกินจากพิกัด แต่เมื่อกำปั่นจะล่องนั้นให้เรียกค่าเบิกร่องอีก ๑๐ บาท ถ้าเรือและกำปั่นย่อมกว่า ๘ ศอกให้เรียกค่าธรรมเนียมเหมือนกัน แต่ค่าจ้างนำร่องนั้น ถ้านายกำปั่นจ้าง นายกำปั่นต้องเสีย แต่นายกำปั่นต้องบอกให้ชาวด่านทะเลรู้ ประการหนึ่ง ถ้ากำปั่นกว้าง ๘ ศอกขึ้นไป มิให้ชักหางเสือและเอาปืนขึ้นจากกำปั่น เหมือนอย่างว่าในหนังสือสัญญาข้อ ๙

ข้อ ๓ ถ้าลูกค้าทั้ง ๒ ฝ่ายจะไปอยู่เมืองใด แล้วจะกลับไปเมืองอื่นก็ดี จะไปกับกำปั่นลำใดลำหนึ่งก็ดี ให้ไปมิให้ขัดขวางไว้ ถ้ามีสินค้าและมีสิ่งของสิ่งใด ๆ ถ้าจะขายก็ให้ขาย ถ้าจะเอาไปก็ให้เอาไปตามใจ อย่าให้เรียกเอาค่าธรรมเนียมกับเจ้าของอีกเลย

ข้อ ๔ ถ้าเรือกำปั่นอังกฤษพะม่าก็ดี จะต้องพายุเสียเสาใบก็ดี คนที่อยู่ตามชายทะเลนั้นคงจะช่วยเก็บของให้แก่นายสลุบกำปั่นเหมือนกันทั้งอังกฤษพะม่า แต่ถ้าว่านายสลุบกำปั่นจะต้องเสียเงินให้แก่ผู้ช่วยเก็บของตามสมควร แต่ของซึ่งเก็บมาต้องคืนให้แก่นายสลุบกำปั่นทั้งสิ้น สัญญานี้ใช้ได้ตั้งแต่วันลงตราทั้งสองฝ่าย

ฝ่ายที่กรุงเทพมหานครครั้งนั้น พระเมรุพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้รื้อแต่เครื่องประดับออกเสียเอาแต่โครงไว้ ด้วยทรงเห็นว่า สมเด็จพระอมรินทรามาตย์ทรงพระชรามากอยู่แล้ว ครั้นสมเด็จพระอมรินทรามาตย์สวรรคต ครั้นจะกระทำการพระบรมศพก็เข้าฤดูฝน จึ่งรอไปต่อแล้งจึ่งจะทำการพระบรมศพ พออนุเวียงจันท์เป็นกบฏ การพระเมรุนั้นก็เลิกไป



[๑] พฤหัสบดีที่ ๒๓ พฤศจิกายน

[๒] บังกลา หรือ บังกะหล่า คือมณฑลเบงคอล

[๓] คือ ยอนครอเฟิด (John Crawfurd)

 

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ