สรรคที่ ๑๗
ฉบังแลสุรางคณางค์
พราหมณ์สุเทวทูลพระราชมารดาว่า
๑๖๏ ฃ้าแต่พระราชอรไทย | สิริวิไลย |
นรินทะราชมารดา | |
๏ ยังมีภีมะราชเรืองปรา | กฎฃามนามนา |
ถะทุกประเทศเฃตเมือง | |
๏ ครองราษฎร์ครอบร่มรมย์เรือง | เรียบราบปราบเปลือง |
บ่มีอริริรณ | |
๏ ไอศวรรย์วิทรรภ์รัฐเลอบน | เลิศล้ำดำกล |
พระเกียรติ์กระเดื่องแดนไกร | |
๏ เธอมีบุตรีทรามไวย | เฉิดลักษณ์ไฉไล |
พระรูปก็เลิศนารี | |
๏ นางนี้คือนางไภมี | นางทัมะยันตี |
วิทรรภะราชธิดา | |
๏ อนึ่งในนิษัธฃัติยา | ธิบดินทร์ยินอา |
นุภาพกระหลบภพไตร | |
๏ พระนามพระนลภูวไนย | ริปูรู้ไป |
บ่อาจประชิดฤทธี | |
๏ นางนี้คือนางไภมี | ผู้พระมหิษี |
พระนลนเรศร์เรืองณรงค์ | |
๏ พระนลพระน้องสององค์ | สู่ป่าฝ่าพง |
เพราะเหตุพนันมันนำ | |
๏ ตกทุกข์ได้ยากตรากตรำ | แพ้สกาพาระกำ |
มไหศวรรย์พลันผลาญ | |
๏ ฃ้านี้ภีมะราชบรรหาร | หาองค์นงคราญ |
นิคมศิขรดอนขวาง | |
๏ ตูเดียวเที่ยวมาหานาง | สบองค์สำอาง |
บ่พลาดบ่พลั้งดังทูล | |
๏ คือนางองค์นี้ศรีบูรณ์ | แจ่มล้ำจำรูญ |
เสมอเสมือนเดือนหงาย | |
๏ มีพยานคือไฝประไพพราย | หว่างขนงทรงฉาย |
กำเนิดก็เกิดกับองค์ | |
๏ บัดนี้มลกลบลบลง | ไฝนางหว่างขนง |
จะหาบ่เห็นเพ็ญศรี | |
๏ เหมือนจันทร์ดั้นเมฆหมอกมี | มืดทั่วธาตรี |
มิไสมิส่องผ่องพรรณ์ | |
๏ แม้ฉนั้นพระธิดาลาวัณย์ | ลักษณ์เลิศเฉิดฉัน |
บ่โหดบ่ห่อนหย่อนงาม | |
๏ ผิวไร้เครื่องประดับวับวาม | โฉมยงนงราม |
วิไลยะไร้ราคี | |
๏ เทียบทองผ่องผุดสุดศรี | ขุดจากปถพี |
ก็ชูก็เชิดเพริศพรรณ์ | |
๏ นางนี้โศภาลาวัณย์ | ฃ้ารู้เร็วพลัน |
ว่าพระธิดานารี | |
๏ ความร้อนย่อมส่ออัคคี | ฉันใดเทวี |
ก็แจ้งประจักษใจตู ๚ |
๑๖๏ เมื่อนั้นสุนันทาโฉมตรู | ฟังความงามดู |
ดำริห์ระบอบสอบพยาน | |
๏ ทรงอยิบขันทองรองพาน | พลางองค์นงคราญ |
ก็ล้างพระพักตรไภมี | |
๏ มลทินสิ้นไปไฝภี | มะธิดานารี |
ก็เด่นประดุจดวงเพ็ญ | |
๏ สมดังคำพราหมณ์งามเห็น | แม่นแท้แน่เปน |
วิสุทธะลักษณ์ลานตา | |
๏ จึงองค์พระราชมารดา | อีกทั้งสุนันทา |
ก็ลูบก็ไล้ไภมี | |
๏ ขณะนั้นพระราชชนนี | คำนึงคะดี |
พระนางก็เดือดแดดาล | |
๏ โศกพลางนางเผยพจมาน | ดูก่อนนงคราญ |
วิไลยวิลาสเลอภู | |
๏ อันองค์นงคราญหลานตรู | ลูกน้องของตู |
มหิษีวิทรรภ์กันยา | |
๏ คนอื่นคนไกลไหนมา | สาวสรรค์ขวัญตา |
จงแจ้งประจักษ์ใจนาง | |
๏ ป้ากับแม่เจ้าเยาวภางค์ | สององค์สำอาง |
ธิดาแห่งท้าวสุทามัน | |
๏ เปนปิ่นประเทศเฃตขัณฑ์ | ทศารณ์ไอศวรรย์ |
สวัสดิ์วิบูลย์ภูลศรี | |
๏ แม่เจ้าวิวาหะพระภี | มะผู้ภูมี |
วิทรรภะรัฐราชา | |
๏ ป้าสู่เจทีวิวาห์ | เปนราชชายา |
พระวีรพาหุเหิมหาญ | |
๏ ป้าไซร้ได้เห็นนงคราญ | เมื่อเจ้าเยาวมาลย์ |
กำเนิดจากองค์ชนนี | |
๏ ไฝนางหว่างเนตรมารศรี | สำคัญมั่นมี |
ตระหนักบ่แหนงแจ้งจง | |
๏ นงคราญหลานฃ้าอย่าทรง | โศกเศร้าเหงาองค์ |
ประสบประเสริฐเถิดนาง | |
๏ ปลดทุกข์ปลิดทิ้งสิ่งหมาง | หมองหมายคลายระคาง |
และเสพย์แต่สุขสวัสดี ๚ |
๑๖๏ เมื่อนั้นอรไทยไภมี | ยินพระมาตุลี |
ก็ชื่นก็แช่มแจ่มใจ | |
๏ ประนมก้มกราบทูลไป | ฃ้าแต่อรไทย |
นรินทะราชชนิกา | |
๏ ฃ้านี้มีสุขทุกวา | ระพึ่งพระบา |
รมีพระองค์ทรงคุณ | |
๏ แผ่ผลล้นเหลือเกื้อหนุน | อรไทยใจบุญ |
บ่รู้จักฃ้าว่าใคร | |
๏ ยังทรงเม็ตตาอาไลย | เอาอกเอาใจ |
บ่ชอกช่ช้ำรำคาญ | |
๏ บัดนี้รู้ว่าฃ้าหลาน | เสิมส่งสงสาร |
จะทรงพิทักษ์รักษา | |
๏ ฃ้าฃอพระคุณกรุณา | โดยเหตุเจตนา |
จะใคร่คืนสู่บูรี | |
๏ เฝ้าองค์พระชนกชนนี | ดรุณดรุณี |
ลูกฃ้าทารกทั้งสอง | |
๏ กำพร้าพ่อแม่แดหมอง | หม่นล้ำลำยอง |
จะโศกจะเศร้าเหงาทรวง | |
๏ พระป้าการุณคุณปวง | โปรดเรียกวอหลวง |
และโปรดให้ฃ้าลาไป | |
๏ คืนสู่วิทรรภ์เวียงชัย | สมหวังดังใจ |
โดยเจตนาฃ้าเทอญ ๚ |
๑๖๏ เมื่อนั้นพระนางล้ำจำเริญ | ฟังคำซ้ำเพลิน |
พระพจมานหลานขวัญ | |
๏ พระนางพลางเรียกวอสุวรรณ์ | พร้อมพหลพลสรร |
แต่ล่ำแต่เรี่ยวแรงณรงค์ | |
๏ ฝ่ายพระราชบุตรยุทธยง | พระสุพาหุองค์ |
นรินทะปิ่นเจที | |
๏ อำนวยช่วยพระชนนี | ส่งพระไภมี |
คืนสู่วิทรรภ์เวียงชัย | |
๏ พงไพรไพร่พลกล่นไกล | แห่หามตามไป |
สพรึบสพร้อมล้อมนาง ๚ |
๑๖๏ เมื่อนั้นพระวิทรรภ์กันยางค์ | เลิศล้ำสำอาง |
วิไลยวิลาสเลอศรี | |
๏ สมถวิลอรพินท์ยินดี | เฝ้าพระชนนี |
พระบิตุราชเรืองไกร | |
๏ ยงยศฃัติยาธิปตัย | อ่าเอี่ยมอำไพ |
ศุภาภิรมย์สมบูรณ์ | |
๏ พรั่งพร้อมพันธ์พงศ์วงประยูร | เอื้อเฟื้อเกื้อกูล |
สนับสนุนเนืองนัย | |
๏ นางตระกองสองบุตรสุดใจ | กอดทับกับหทัย |
ประคับประคองสองศรี | |
๏ บูชาสุรารักษ์ศักดี | ประณามพราหมณ์ชี |
บ่บกบ่พร่องคลองธรรม | |
๏ ร้อยสุขทุกข์หนึ่งพึงนำ | สุขหลายมลายลำ |
เค็ญข้อที่ก่อกองเข็ญ | |
๏ พรากพระสวามีพีรเพ็ญ | คำนึงพึงเห็น |
จะสุขจะสันต์ฉันไร | |
๏ รำลึกพระนลพลไกร | นงรามทรามไวย |
ก็กอบระกำช้ำแด | |
๏ รำพึงตลึงลาญแล | กรรมกั้งรังแก |
ละห้อยละเหี่ยเปลี้ยองค์ | |
๏ ปางพระชนนีมีจง | ในจิตคิดพวง |
พระราชธิดาลาวัณย์ | |
๏ เห็นนางระคางจาบัลย์ | ทรงถามความพลัน |
เพราะเหตุไฉนใคร่ยิน | |
๏ ฝ่ายราชธิดาอาจิน | จงหาสวามินท์ |
ก็ทูลพระราชมารดา | |
๏ ฃ้าแต่พระแม่มีกา | รุญเอื้อเอาภา |
ระไฝ่และเฝ้าเช้าเย็น | |
๏ แม้นพระชนนีมีเอ็น | ดูตูผู้เข็ญ |
จำนงสงวนชีวี | |
๏ จงตามพระวิศามบดี | คืนมาธานี |
และฃ้าจะยิ่งชนม์ยืน | |
๏ พรากนลพรั่งน้ำตากลืน | โศกซั้นวันคืน |
มิช้าจะวอดชนม์วาย | |
๏ ปางนั้นพระแม่แดดาย | ฟังคำซ้ำระคาย |
ก็เฝ้าพระราชสามี | |
๏ ทูลความตามข้อคะดี | ดังทัมยันตี |
ทำนูลจำนงองค์นาง | |
๏ เมื่อนั้นวิทรรภ์ราชเรืองวรางค์ | ยินฃ่าวร้าวระคาง |
กรุณพระราชบุตรี | |
๏ รับสั่งให้ตามพราหมณ์ที | ชะเชี่ยวเชาวน์ชี |
นรินทะเล่าเลาความ | |
๏ เฃาทราบประสงค์นงราม | ทุกผู้ทุกพราหมณ์ |
สดับก็รับอาสา | |
๏ ต่างด่วนชวนกันพลันลา | ไปเฝ้าเยาวะภา |
พระราชบุตรีศรีสมร | |
๏ ทูลว่าฃ้าจักลาจร | เดิรป่าฝ่าดอน |
ลำเนาละเมาะเสาะนล | |
๏ เมื่อนั้นพระบุตรีนิรมล | ฟังความตามยุบล |
ก็มีพระราชเสาวนีย์ | |
๏ ดูราคณาจารย์ชาญวี | รยะว่องเวที |
จะเสาะพระนลพลไกร | |
๏ พบชนชุมนุมกลุ่มใด | จงเดิรเฃ้าไป |
และกล่าวฉนี้เนืองเนือง |
๒๘๏ โอ้โอ๋นักเลง | |
ลืมคำพร่ำเพรง | เล่นเบี้ยเสียเมือง |
เริศร้างกลางไพร | ห่อนไฝ่ชำเลือง |
ว้าวุ่นขุ่นเคือง | คับแค้นแสนใจ |
๒๘๏ ทิ้งเมียกลางป่า | |
ทรามไวยศัยยา | ตัดผ้าพาไป |
สงสารกานดา | น้ำตาหลั่งไหล |
อ้างว้างกลางไพร | กลัวพิษนานา |
๒๘๏ นุ่งผ้าครึ่งผืน | |
จาบัลย์วันคืน | สอื้นโศกา |
เดิรเปลี่ยวเดียวปลง | จิตม่งมองหา |
ห่อนพบภรรดา | เปือกฝุ่นขุ่นเคือง |
๒๘๏ โอ้โอ๋นักเลง | |
ลืมคำพร่ำเพรง | เล่นเบี้ยเสียเมือง |
ทิ้งเมียเสียได้ | ห่อนไฝ่ชำเลือง |
เคยกล่าวเนืองเนือง | ให้สัตย์แก่นาง |
๒๘๏ ว่าตราบม้วยมรณ์ | |
หมายออมสมร | ฤๅห่อนอางขนาง |
บัดนี้หนีไป | อยู่ไหนอย่าพราง |
น้องน้อยคอยกลาง | ดงเดือดอาดูร |
๒๘๏ เม็ตตานางน้อง | |
ชอกช้ำร่ำร้อง | ราวในไฟกูณฑ์ |
หมองมัวผัวร้าง | ทุกข์นางร้อยคูณ |
คืนค้ำกำลูน | ปลดทุกข์ประเทือง |
๒๘๏ โอ้โอ๋นักเลง | |
ลืมคำพร่ำเพรง | เล่นเบี้ยเสียเมือง |
เมียอยู่กลางไพร | เชิญไฝ่ชำเลือง |
ปลดเศร้าเปล่าเปลือง | อย่าปราศเม็ตตา ๚ |
๑๖๏ ดูราอาจารย์ชาญมา | รคะทั่วทิศา |
นุทิศประเทศแถวทาย | |
๏ จงจำคำฃ้าบรรยาย | พบชุมนุมชาย |
จงขับดังซึ่งตูสอน | |
๏ แล้วยั้งสังเกตุทวยนร | ใครได้ยินกลอน |
จะเงี่ยสดับคำฃาน | |
๏ ใครพร้องสนองพจมาน | จงจำอาการ |
และคำที่พูดตอบมา | |
๏ สังเกตุอากัปกิริยา | ชนชนิดใดภา |
ระกิจประกอบการใด | |
๏ มั่งมีดีจนเข็ญใจ | ประสงค์สิ่งไร |
จำมาให้แจ้งใจเรา ๚ |
๑๖๏ ปางนั้นปวงพราหมณ์งามเชาวน์ | รับสั่งโฉมเฉลา |
ก็ลาและรีบจรจรัล | |
๏ บุกชัฎลัดป่าอารัญ | ทุกเทศเฃตขัณฑ์ |
นิคมนครดอนฉวาง | |
๏ พบคนพราหมณ์ขับกลอนพลาง | ดังซึ่งพระนาง |
ธสอนให้ขับจับใจ | |
๏ ห่อนพบพระนลพลไกร | ใครฟังห่อนใคร |
จะรู้ระหัสชัดดี ๚ |