- คำนำ
- อธิบายต้นเรื่องรบพม่าครั้งกรุงธนบุรี
- ภาคที่ ๒ เรื่องไทยกับพม่าทำสงครามกัน ครั้งกรุงธนบุรีเปนราชธานี
- สงครามครั้งที่ ๑ คราวตีค่ายพม่าที่โพธิ์สามต้น ปีกุญ พ.ศ. ๒๓๑๐
- สงครามครั้งที่ ๒ คราวรบพม่าที่บางกุ้ง ปีกุญ พ.ศ. ๒๓๑๐
- สงครามครั้งที่ ๓ คราวพม่าตีเมืองสวรรคโลก ปีขาล พ.ศ. ๒๓๑๓
- สงครามครั้งที่ ๔ คราวไทยตีเมืองเชียงใหม่ครั้งแรก ปีขาล พ.ศ. ๒๓๑๓
- สงครามครั้งที่ ๕ คราวพม่าตีเมืองพิไชยครั้งที่ ๑ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๑๕
- สงครามครั้งที่ ๖ คราวตีเมืองพิไชยครั้งที่ ๒ ปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๑๖
- สงครามครั้งที่ ๗ คราวไทยตีเมืองเชียงใหม่ครั้งที่ ๒ ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๑๗
- สงครามครั้งที่ ๘ คราวรบพม่าที่บางแก้วเมืองราชบุรี ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๑๗
- สงครามครั้งที่ ๙ คราวอะแซหวุ่นกี้ตีหัวเมืองเหนือ ปีมะแม พ.ศ. ๒๓๑๘
- สงครามครั้งที่ ๑๐ คราวพม่าตีเมืองเชียงใหม่ ปีวอก พ.ศ. ๒๓๑๙
- อธิบายเรื่องไทยรบกับพม่าในครั้งกรุงเทพ ฯ
- สงครามครั้งที่ ๑ คราวพม่ายกกองทัพใหญ่มาตีเมืองไทย ปีมเสง พ.ศ. ๒๓๒๘
- สงครามครั้งที่ ๒ คราวรบพม่าที่ท่าดินแดง ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๒๙
- สงครามครั้งที่ ๓ คราวพม่าตีเมืองนครลำปางแลเมืองป่าซาง ปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐
- สงครามครั้งที่ ๔ คราวไทยตีเมืองทวาย ปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐
- สงครามครั้งที่ ๕ คราวไทยตีเมืองพม่า ปีฉลู พ.ศ. ๒๓๓๖
- สงครามครั้งที่ ๖ คราวพม่าตีเมืองเชียงใหม่ ปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๔๐
- สงครามครั้งที่ ๗ คราวขับไล่พม่าจากเขตรลานนาไทย ปีจอ พ.ศ. ๒๓๔๕
- สงครามครั้งที่ ๘ คราวพม่าตีเมืองกลาง ปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๕๒
- สงครามครั้งที่ ๙ คราวช่วยอังกฤษตีเมืองพม่า ปีวอก พ.ศ. ๒๓๖๗
- สงครามครั้งที่ ๑๐ คราวไทยตีเมืองเชียงตุง ปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕
สงครามครั้งที่ ๖ คราวตีเมืองพิไชยครั้งที่ ๒ ปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๑๖
เรื่องสงครามครั้งนี้ ในหนังสือพระราชพงษาวดารปรากฎแต่วันรบ หามีรายการพิศดารไม่ จะต้องกล่าวโดยคาดคเน ตั้งแต่เหตุที่เกิดสงครามเปนต้นไป.
มีความปรากฎว่า เมื่อต้นปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๑๖ พวกเมืองเวียงจันทร์เกิดวิวาทกันขึ้นเอง เมืองเวียงจันทร์เคยขอกำลังพม่ามาช่วยเมื่อคราวเจ้าหลวงพระบางมาล้อมเมืองเมื่อปีก่อน คราวนี้พวก ๑ จึงให้ไปบอกโปสุพลาที่เมืองเชียงใหม่ขอกำลังพม่าไปช่วยอิก โปสุพลายกกองทัพไประงับวิวาทค้างระดูฝนอยู่ที่เมืองเวียงจันทร์ เกิดไม่ไว้ใจเจ้าบุญสารเจ้านครเวียงจันทร์ จึงบังคับให้ส่งบุตรธิดากับเสนาบดีผู้ใหญ่ไปเปนตัวจำนำอยู่ที่เมืองอังวะ ครั้นสิ้นระดูฝน โปสุพลายกกองทัพกลับมาจากเมืองเวียงจันทร์จึงเลยมาตีเมืองพิไชย.
เหตุที่โปสุพลาเลยมาตีเมืองพิไชยคราวนี้ อาจจะเปนด้วยเหตุ ๒ ประการ คือ ประการที่ ๑ ทำนองโปสุพลาจะได้ทราบความมาจากเมืองอังวะว่า พระเจ้ามังระกะจะให้เปนแม่ทัพยกลงมาตีกรุงธนบุรีทาง ๑ ดังเรื่องจะปรากฎต่อไปข้างน่า โปสุพลาประสงค์จะลองฝีมือไทยที่ว่ารบพุ่งเข้มแขงขึ้นกว่าแต่ก่อนอย่างไร ด้วยเชื่อว่ารี้พลของตนได้รบพุ่งชำนาญศึก เคยมีไชยชนะได้เมืองหลวงพระบางมา อย่างไร ๆ ก็คงจะสู้ไทยที่เมืองพิไชยได้ ถ้ามิได้เปนด้วยเหตุดังกล่าวมานี้ บางทีจะเปนเพราะโปสุพลามีความอัปยศอดสู ที่รี้พลทองตนมาแตกหนีไปจากเมืองพิไชยเมื่อปีมะโรง จึงยกมาแก้มือเองก็เปนได้.
ในหนังสือพระราชพงษาวดารว่า พอสิ้นระดูฝนในปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๑๖ โปสุพลาก็ยกกองทัพมาหมายจะมาตีเมืองพิไชยอิก แต่คราวนี้ฝ่ายไทยรู้ตัวก่อน ด้วยเจ้าพระยาสุรสีห์พระยาพิไชยคาดว่าพม่าคงจะยกมาอิก ให้คอยระวังสืบสวนอยู่มิได้ประมาท ครั้นรู้ว่าโปสุพลายกกองทัพมา ก็ชวนกันยกกองทัพไปตั้งซุ่มสกัดอยู่ณที่มีไชยภูมิในกลางทาง กองทัพพม่ายกมาถึง เจ้าพระยาสุรสีห์กับพระยาพิไชยออกระดมตี ได้รบกันเปนสามารถ ฝ่ายไทยได้ที่ไชยภูมิได้เปรียบพม่า ก็ตีทัพโปสุพลาแตกกลับไปเมื่อณวันอังคาร เดือนยี่ แรม ๗ ค่ำ ปีมะเสง พ.ศ. ๒๓๑๖.
รบกันครั้งนี้ เมื่อเข้าประจัญบานพระยาพิไชยถือดาบ ๒ มือ เข้าไล่ฟันพม่าจนดาบหัก เลื่องฦๅชื่อเสียงถึงเรียกกันว่าพระยาพิไชยดาบหักแต่นั้นมา เรื่องพม่ามาตีเมืองพิไชยหมดเพียงเท่านี้.