คำนำ

เนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ หม่อมหลวงประจวบ กล้วยไม้ (จมื่นเทพสุรินทร์) ณ เมรุวัดสังเวชวิศยาราม กำหนดงานวันที่ ๔ กันยายน ๒๕๐๘ นายเปรมจิตต์ กล้วยไม้ ณ อยุธยา ผู้เป็นบุตร ได้มาติดต่อกับเจ้าหน้าที่กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร ขออนุญาตจัดพิมพ์หนังสือ เรื่อง ประมวลพระราชนิพนธ์เบ็ดเตล็ด ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อแจกเป็นอนุสรณ์ในงานนี้ กรมศิลปากรยินดีอนุญาตให้จัดพิมพ์ได้

พระราชนิพนธ์เบ็ดเตล็ดที่นำมารวมพิมพ์ในเล่มนี้ ได้เคยตีพิมพ์อยู่ในหนังสือต่างๆ เช่น วารสารศิลปากร นิตยสารศิลปากร หนังสือพระราชวิจารณ์เรื่องความทรงจำ ของกรมหลวงนรินทรเทวี เรื่องสมเด็จพระบรมศพ และอื่นๆ เป็นเรื่องในแนวต่างๆ กัน มีทั้งเรื่องการศึกษา ราชประเพณี ขนบธรรมเนียม ศิลป และเรื่องเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ บางเรื่องก็คัดจากต้นพระราชหัตถเลขา เช่น เรื่องพระนามพระเจ้าแผ่นดิน เป็นต้น เรื่องต่างๆ ดังกล่าวนี้ นอกจากจะให้ความรู้แก่ผู้อ่าน ยังเป็นเครื่องชี้ให้เห็นพระราชอุตสาหะและพระปรีชาสามารถของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ว่ามิได้ทรงสามารถแต่เฉพาะในด้านปกครองประเทศด้านเดียว แต่ยังทรงสนพระทัยค้นคว้าวิชาในแขนงอื่นๆ อีกมาก แล้วยังทรงมีพระมหากรุณาธิคุณทรงพระราชนิพนธ์เรื่องราวเหล่านั้นไว้ให้เป็นมรดกอำนวยความรู้แก่ประชาชนคนไทยในสมัยต่อมาอีกด้วย กรมศิลปากรหวังว่าท่านที่ได้รับหนังสือนี้คงจะพอใจทั่วกัน

กรมศิลปากรขออนุโมทนากุศลราศีทักษิณานุปทาน ที่เจ้าภาพได้มีจิตศรัทธาบำเพ็ญอุทิศแด่ผู้วายชนม์ และได้ให้จัดพิมพ์หนังสืออันมีค่านี้เป็นการบำเพ็ญกุศลเผยแพร่วิทยาทาน ขออำนาจกุศลทั้งนี้จงเป็นปัจจัยส่งเสริมให้ หม่อมหลวงประจวบ กล้วยไม้ (จมื่นเทพสุรินทร์) ได้ประสบแต่อิฏฐคุณมนุญผล เสวยอิฏฐารมณสมบัติในสัมปรายภพ สมตามเจตจำนงของเจ้าภาพทุกประการ เทอญ.

กรมศิลปากร

๒๗ สิงหาคม ๒๕๐๘