คำนำ

ในงานพระเมรุท้องสนามหลวง พุทธศักราช ๒๔๙๓ สำนักพระราชวังแจ้งพระบัญชา พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนชัยนาทนเรนทร เมื่อทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ทรงมอบภาระการเลือกและการพิมพ์หนังสือสำหรับพระราชทานแจกงานพระบรมศพและพระศพทุกงานมาให้กรมศิลปากรจัดทูลเกล้าฯ ถวาย กรมศิลปากรได้เลือกเรื่องสำหรับพิมพ์ในงานพระบรมศพและพระศพแต่ละงานดังนี้ คือ

๑. งานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พิมพ์เรื่องพระประวัติสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

๒. งานพระศพสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต พิมพ์พระราชหัดถเลขาเรื่องเสด็จประพาสลำน้ำมะขามเฒ่า และพระราชกระแสเรื่องจัดการทหารมณฑลกรุงเทพฯ ในรัชกาลที่ ๕

๓. งานพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ พิมพ์เรื่องพระราชลัญจกรและตราประจำตัวประจำตำแหน่ง ซึ่งพระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ) เรียบเรียง

๔. งานพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ พิมพ์เรื่องประชุมพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๔ ภาคปกิณณกะ

๕. งานพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาพรรณพิไลย พิมพ์เรื่องตำราแบบธรรมเนียมในราชสำนักครั้งกรุงศรีอยุธยา กับพระวิจารณ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

เรื่องที่พิมพ์ในสมุดนี้ คือ ประชุมพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๔ ภาคปกิณณกะ มี ๕ เรื่อง คือ ๑. เรื่องช้าง ต้นฉะบับเป็นสมุดไทยดำ เส้นดินสอขาว ได้มาจากกรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี (หอหลวงเดิม) ๒. เรื่องช้างเผือกกับนางงาม เคยพิมพ์ในหนังสือวชิรญาณวิเศษเล่ม ๒ จ.ศ. ๑๒๔๘ (พ.ศ. ๒๔๒๙) ๓. เรื่องแผ่นดินเขมรเป็น ๔ ภาค ต้นฉะบับเป็นสมุดไทยดำ เส้นรงค์ ได้มาจากกรมเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ๔. เรื่องแหวนนพเก้า และ ๕. เรื่องนับปีตามสุริยคติกาล สองเรื่องนี้เคยพิมพ์ในหนังสือวชิรญาณวิเศษ เล่ม ๓ จ.ศ. ๑๒๔๙ (พ.ศ. ๒๔๓๐) พระราชนิพนธ์ปกิณณกะในรัชกาลที่ ๔ นอกจากที่นำมาพิมพ์ในสมุดนี้ยังมีอีก จะได้รวมพิมพ์ในเมื่อมีโอกาส เพราะฉะนั้นจึงให้ชื่อหนังสือเล่มนี้ว่า “ประชุมพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๔ ภาคปกิณณกะ ภาค ๑” ซึ่งหมายความว่า ยังจะมีภาค ๒ และภาค ๓ ต่อไปอีก

ขอพระราชกุศลที่ทรงบำเพ็ญเป็นส่วนบรมวงศญาติสังคหะธรรมนี้ จงสำเร็จแด่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ ซึ่งสิ้นพระชนม์ล่วงลับไป ตามควรแก่คติวิสัยในสัมปรายภพ ทุกประการ.

กรมศิลปากร

๑๒ เมษายน ๒๔๙๓