๒๒๙ ประกาศเตือนสติให้สงวนเข้าไว้ให้พอกินตลอดปี

ณวันพฤหัสบดี เดือน ๙ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีชวดฉศก

มีพระบรมราชโองการมารพระบัณฑูรสุรสิงหนาท ให้ประกาศแก่ท่านทั้งหลายทั้งปวง ในพระราชอาณาจักรนี้ให้ทราบ ว่าในปีชวดฉศกนี้ลาดเลาเงาเงื่อนฟ้าฝนเปนคล้ายกันกับปีชวดจัตวาศกที่ล่วงมาแล้ว ๑๒ ปี ฝนต้นมือกลางมือก็น้อยนัก ยังมีที่หมายอยู่แต่ฝนปลายมือ ประมาณการตามทรงสังเกต ว่าเมื่อใดพระอาทิตย์ข้ามตรงสูญเวลาเที่ยงกรุงเทพฯ ไปแล้ว ในกลางเดือน ๙ ปีนี้ เห็นจะมีฝนมาบ้างในเดือน ๙ ข้างแรมแลเดือน ๑๐ ทั้งเดือน ถึงกระนั้นก็เห็นจะน้อย ก็เพราะฉนั้นเมื่อผู้ใดมีพวกพ้องพี่น้องบ่าวไพร่มาก กลัวจะได้ความยากเพราะขัดสนด้วยเข้าจะกินต่อไปในปีหน้า เพราะกลัวว่านาจะมีผลน้อย เข้าจะขัดสน ก็ให้คิดอ่านขวนขวายหารวบรวมไว้ให้พอ อย่าเพิกเฉยนิ่งนอนใจ ท่านทั้งหลายทั้งปวงอย่าบ่นอย่าว่าในหลวง ว่าปล่อยให้คนต่างประเทศซื้อข้าวไปเสียหมด เห็นฝนฟ้าแล้งแล้วทำไมจึงไม่ประกาศกักข้าวไว้ ในการที่จะบ่นอย่างนี้ ทรงพระราชดำริห์ว่าหาต้องการไม่ ถึงราคาเข้าแพงขึ้นไป ก็เพราะคนนอกประเทศเอาเงินทองต่างเมืองมาซื้อหาโปรยหว่านอยู่ในกรุงนี้มาก ราคาเข้าปรกติจึงสูงขึ้นไป ก็เมื่อราคาเข้าสูงอยู่ดังนี้ คนนอกประเทศเขายังซื้อบรรทุกเรือไปอยู่เสมอ ก็เพราะเขาไปขายได้มีกำไรอยู่ ถ้าราษฎรฝ่ายเราเห็นว่าเข้าในพื้นบ้านพื้นเมืองน้อยไปแล้ว ก็จะกลัวอดอยากไม่ยอมขายเอง ฤๅถึงจะขายก็จะตั้งราคาสูงขึ้นไปตามการ คนนอกประเทศเห็นว่าจะซื้อไปด้วยราคาแพงนัก เอาเข้าไปขายเมืองอื่นไม่มีกำไรแล้วเขาก็จะหยุดเอง ไม่ต้องประกาศปิดห้าม แลคนบางพวกเล่าฦๅว่าคนนอกประเทศมีเงินทองมาก ขนเอาเงินทองเข้ามาล่อซื้อเอาเข้าเมืองไทยไปเทน้ำเสีย เพื่อจะให้เมืองไทยได้ความอดอยาก คำคนที่พูดอย่างนี้ลฦๅอย่างนี้ป่านัก วัดๆ เถนๆ นัก อย่าฟังเสียงเลยไม่ต้องการ คนต่างประเทศถึงมีเงินมีทองมากก็ไม่หาเงินทองได้ง่ายเช่นเราหากรวดหาทรายได้ง่ายในเมืองนี้ ก็ถ้าเขาคิดจะทำอย่างไรแก่เรา เมื่อเขามีเงินทองมากฤๅกำลังวังชามาก เขาก็จะคิดจะทำไปอย่างอื่น จะมาซื้อเข้าไปเทน้ำถึง ๙ ปี ๑๐ ปีมาแล้วอย่างนี้ไม่ต้องการ ว่าก็จะยืดยาวไป ตัดใจความสั้นว่าปีนี้เห็นฝนแล้งอยู่ แลเปนคราวรอบขวบ ๑๒ ปีที่เคยมีฝนแล้ง กลัวเข้าในภูมิ์นาจะได้ผลน้อยไป ท่านทั้งหลายทั้งปวงที่ไม่ได้ทำนาจะได้ความลำบากขัดสน เพราะฉนั้นจึงเตือนสติมาให้ท่านทั้งปวงรีบร้อนรนหาข้าวรวบรวมไว้ให้พอ ถ้าฝนปลายมือหนามามากจึงขายเอาเงินคืนเสียก็ได้ ถึงจะขาดทุนก็จะไม่มากนัก ระวังตัวระแวงทุกข์ภัยไว้ดีกว่าเลินเล่ออยู่

ประกาศมาณวันพฤหัสบดี เดือน ๙ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีชวดฉศก ศักราช ๑๒๒๖ เปนวันที่ ๔๘๓๘ ในรัชกาลปัตยุบันนี้