๑๙๐ ประกาศสุริยอุปราคา

เดือน ๘ บูรพาษาฒ ปีระกาตรีศก

วันจันทร์เดือนแปดบูรพาษาฒ ขึ้นค่ำหนึ่งปีระกาตรีศก จะมีสุริยอุปราคา ถ้าท้องฟ้าไม่มืดฝน ก็จะเห็นจับทิศหรดีเวลา ๖ นาฬิกากับ ๑๐ นาที นับแต่เที่ยงคืนมา แต่ถ้าถือตามนาฬิกาตั้งของชาวนาฬิกาเพราะเวลาในฤดูนี้กลางวันมาก สว่างเมื่อไรก็ย่ำรุ่ง ในวันนั้น ๕ นาฬิกา กับ๑๓ นาที แต่เที่ยงคืนมาก็ต้องย่ำรุ่ง ๖ นาฬิกากับ ๒๕ นาทีจึงได้ตีโมง ๑ ในระหว่างเวลาย่ำรุ่งมาจนตีโมงหนึ่ง ๓๒ นาที คิดแบ่งสิบส่วนตามอย่างไทย ๗ นาทีกับ ๑๒ วินาที เปนบาทหนึ่ง ก็เมื่อเวลา ๖ โมงกับ ๑๐ นาทีนั้น เปนเวลาก่อนแต่ตีโมง ๑ อยู่ ๑๕ นาที เพราะฉนั้นเปนบาทอย่างไทย ก็ต้องทายว่าจะจับย่ำรุ่งแล้วกับแปดบาท

สุริยอุปราคาครั้งนี้ เปนอัฒคราธ แต่เพราะแสงพระอาทิตย์ข่มก็จะเห็นพร่องกว่าอัฒคราธอยู่สักหน่อย แหว่งตรงทิศทักษิณ เมื่อเวลา ๗ โมงกับ ๑๕ นาที แต่เที่ยงคืนคิดเปนโมงอย่างไทยโมง ๑ กับ ๗ บาท แล้วก็จักคลายออกแหว่งเร่ไปข้างทิศอาคเน แล้วจะหลุดเปนโมกขบริสุทธิ์ในทิศอาคเน เวลา ๘ โมงกับ ๒๕ นาที แต่เที่ยงคืนคิดเปนโมงอย่างไทยสองโมง ๗ บาท การทายนี้คงจะถูกตรงตามทายในกรุงเทพมหานครอมรรัตนโกสินทรมหินทรายุธยา ในที่อื่นห่างๆ ออกไปน้อยๆ ก็จะเร็วไปบ้างช้าไปบ้าง เหมือนอย่างที่กรุงเก่าก็จะเห็นทีหลังที่กรุงเทพฯ ไปสักนาที ๑ ถ้าเมืองชลบุรีจะเห็นทีหลังที่กรุงเทพฯ ไปสักนาทีกึ่งกับสองนาที ถ้าเมืองฉะเชิงเทราจะเห็นทีหลังที่กรุงเทพฯ ไปสักสองนาทีเศษ ที่เมืองเพ็ชรบุรีเมืองราชบุรี จะเห็นก่อนที่กรุงเทพฯ ไปสักสองนาทีกึ่ง ว่าทั้งนี้ด้วยนาฬิกาที่จะตั้งตามเวลาในเมืองนั้น ถ้าจะเอานาฬิกาที่ตั้งในกรุงเทพฯ ไปดูก็จะเห็นพร้อมกันไป แต่ถ้าจะว่าด้วยเมืองไกลๆ อย่างเมืองนครศรีธรรมราช เมืองสงขลาแล้วจะเห็นจับก่อนที่กรุงเทพฯ หลายนาทีคราธก็จะมากกว่ากึ่ง

ถึงเมืองตรังกานูแลเมืองปาทัง ก็จะเห็นจับตรงทิศประจิม เมื่อเวลากลางคราธพระอาทิตย์จะดูเห็นทลุดำอยู่กลางมีรัศมีพระอาทิตย์เปนขอบอยู่รอบตัวเหมือนวงกำไลสักสองนาทีกึ่ง ถ้าลงไปถึงเมืองสิงคโปร์ แลเมืองยักตราจะเห็นจับข้างทิศพายัพแลกลางคราธจะแหว่งข้างทิศอุดร บริสุทธิ์ข้างทิศอิสาณ

ถ้าจะว่าด้วยเมืองฝ่ายเหนือที่ไกลๆ จะจับแลมีคราธในทิศเหมือนที่กรุงเทพฯ แต่เวลาจับจะน้อยเข้ากว่าที่กรุงเทพฯ คราธก็จะน้อยเปนเพียงบาทคราธ จะคำณวนทายให้ทุกเมืองก็ได้ แต่เห็นว่าไม่มีคนดูนาฬิกาให้ถูกหาต้องการไม่ ทายเอาให้สมแก่ชาวเมืองไทยว่าวันนั้นเวลาเช้าจะมีสุริยอุปราคา เมื่อแต่เวลาพระสงฆ์บิณฑบาตกลับฤๅฉันเช้าอยู่เท่านั้นก็ดีแล้ว