คำนำ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบันบัวผัน จะทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชัณษาครบ ๖๐ ปีบริบูรณ ในเดือนตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ นี้ มีพระประสงค์จะพิมพ์หนังสือเปนมิตรพลีเนื่องในการพระกุศลที่ทรงบำเพ็ญสักเรื่อง ๑ มีรับสั่งมายังหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร ให้กรรมการหอพระสมุดฯ ช่วยเลือกเรื่องหนังสือและจัดการพิมพ์ถวาย มีพระประสงค์จะใคร่ได้หนังสือเปนพระราชนิพนธ์สมเด็จพระบรมชนกนาถ พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ข้าพเจ้าจึงเลือกประกาศรัชกาลที่ ๔ จัดการพิมพ์ถวายตามพระประสงค์

หนังสือประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ นี้ หอพระสมุดฯ ได้พิมพ์ภาคที่ ๑ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔ ในภาคนั้นมีประกาศซึ่งออกในปีกุญ พ.ศ. ๒๓๙๔ อันเปนปีแรกที่พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ กับปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ และปีฉลู พ.ศ. ๒๓๙๖ รวม ๓ ปี ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๕ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ จะทรงบำเพ็ญพระกุศลฉลองพระชัณษาครบ ๗๐ ปีบริบูรณ จึงโปรดให้พิมพ์ประชุมประกาศภาคที่ ๒ เปนประกาศซึ่งออกในปีขาล พ.ศ. ๒๓๙๗ กับปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๙๘ เปนมิตรพลีเนื่องในการพระกุศลซึ่งทรงบำเพ็ญนั้น ส่วนประชุมประกาศภาคที่ ๓ เล่มนี้ มีประกาศซึ่งออกในปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๙๙ กับปีมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐ ต่อมาอิก ๒ ปี เปนประกาศ ๓๑ ฉบับ

ในประชุมประกาศภาคที่ ๑ ข้าพเจ้าได้อธิบายความว่าด้วยลักษณะประกาศในรัชกาลที่ ๔ ไว้โดยพิสดาร เห็นไม่จำเปนจะต้องนำความนั้นมาแสดงในเล่มนี้อิก แต่มีความอยู่ข้อ ๑ ซึ่งเห็นควรจะกล่าวซ้ำไว้เพื่อกันความเข้าใจผิด คือ ประกาศรัชกาลที่ ๔ ที่ยังใช้เปนกฎหมายและประเพณีอยู่ก็มีบ้าง ที่เลิกเสียแล้วก็มีมาก การที่หอพระสมุดฯ รวบรวมพิมพ์ประสงค์จะให้เจริญความรู้ในทางวรรณคดีและในทางพงศาวดารเปนที่ตั้ง เพราะฉนั้นขออย่าให้ผู้อ่านหนังสือประชุมประกาศซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์ เอาไปอ้างใช้เปนบทกฎหมายในอรรถคดีใดๆ โดยลำพังหนังสือซึ่งหอพระสมุดฯ พิมพ์นี้เลย

โดยโอกาศที่ได้จัดการพิมพ์หนังสือถวายในงานฉลองพระชนมายุครั้งนี้ กรรมการหอพระสมุดฯ ขอถวายพระพรแด่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบันบัวผัน ขอให้พระองค์ทรงพระเจริญพระชนมายุ วรรณ สุข พล ปฏิภาณ คุณสารสมบัติสรรพสิริสวัสดิ พิพัฒนมงคล ทุกประการเทอญ

สภานายก

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖