คำนำ ในการพิมพ์ครั้งที่สอง

ข้าพเจ้ามาปรารภว่าคราวทำบุญอายุครบรอบ ๗๕ ปีบริบูรณ์ ณ วันจันทร์ แรม ๑๑ ค่ำ เดือน ๔ ปีขาล ตรงกับวันที่ ๒๘ มีนาคม พ.ศ.๒๔๖๙ นี้ ใคร่จะหาสิ่งหนึ่งสิ่งใด ถวายเจ้านายและชำร่วยแก่บรรดาญาติแลมิตรที่มาในงานนี้ แต่ไม่เห็นสิ่งไรจะเหมาะกว่าหนังสือ จึงมาระลึกได้ว่า เมื่อครั้งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ข้าพเจ้าขึ้นไปปราบฮ่อที่นครหลวงพระบางครั้งที่ ๑ ปี ร.ศ. ๑๐๔ (พ.ศ.๒๔๒๘) นายร้อยเอก เพิ่ม ภายหลังได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นหลวงทวยหาญรักษา ซึ่งได้ไปราชการในกองทัพคราวนั้นด้วย ได้แต่งเรื่องนิราศเมืองหลวงพระบาง และได้เคยพิมพ์ขึ้นครั้งหนึ่งแล้ว เกรงว่าหนังสือนี้จะสูญสิ้นเสีย จึงนำมาแก้ไขตัวสะกดการันต์บ้างเล็กน้อยพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งที่สองนี้

อนึ่งเมื่อ ร.ศ. ๑๒๑ (พ.ศ.๒๔๔๕) ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ ข้าพเจ้าขึ้นไปปราบเงี้ยวก่อการณ์จลาจลเป็นขบถที่มณพลพายัพ นายร้อยเอก หลวยทวยหาญรักษา (เพิ่ม) ก็ได้แต่งเรื่องปราบเงี้ยวเป็นทำนองนิราศคำกลอนไว้อีกเรื่องหนึ่ง แต่เสียใจเรื่องหลังนี้ยังหาจบบริบูรณ์ไม่ ความประสงค์ของข้าพเจ้าที่รวบรวมหนังสือทั้งสองเรื่องนี้พิมพ์เป็นเล่มเดียวกัน ก็เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้ นายร้อยเอก หลวงทวยหาญรักษา (เพิ่ม) ซึ่งได้ถึงแก่กรรมไปแล้วส่วนหนึ่ง กับสำหรับถวายเจ้านาย และแจกแก่บรรดาญาติและมิตรในการทำบุญอายุคราวนี้ แม้ว่าหนังสือนี้จะไม่เป็นสาระมากมายนักก็ดี แต่คงทำให้ผู้ชั้นหลังที่ได้พบได้อ่านทราบเรื่องราวเมื่อ ๔๐ ปีเศษครั้งกระโน้นไว้บ้าง ที่สุดนี้ข้าพเจ้าขออวยพรแด่ท่านที่ได้รับหนังสือนี้ จงทรงพระเจริญและเจริญด้วย อายุ วรรณะ สุขะ พละ คุณสารสมบัติ ศุภสิริสวัสดิ์ พิพัฒน์มงคล อดุลยผลชั่วกาลนาน เทอญ

จอมพล เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต)

จวนจอมพล ถนนอาทิตย์ พระนคร

วันที่ ๒๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๖๙