คำประกาศจาฤกอนุสาวรีย์ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าประไพพรรณพิลาศ

ในปราสาทที่บรรจุพระธาตุที่วัดราชบพิธ

๑. จาฤกแผ่นศิลาที่ผนังกลางในปราสาทอนุสาวรีย์

อนุสาวรีย์นี้พระบาทสมเด็จฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเปนพระบรมชนกนารถทรงสถาปนาขึ้นไว้ เปนที่รฦกถึงพระเจ้าลูกเธอพระองค์เจ้าประไพพรรณพิลาศ อันเปนพระราชธิดาที่สอง ร่วมครรภ์แห่งเจ้าจอมมารดาพร้อม บุตรพระยาพิษณุโลกาธิบดี ประสูตร ณ วัน ๕ ๙ ค่ำ ปีรกา สัปตศก ศักราช ๑๒๔๗ ตรงกับวันที่ ๑๓ เดือนออคัสต ปีมีคฤสต์ศักราช ๑๘๘๕ มีพระสิริรูปลักษณเปนอันงามละม้ายเหมือนพระพี่นาง เปนที่ทรงพระโสมนัสปราโมทย์ ทรงพระเมตตาชมเชยมิได้ขาด ได้ตามเสด็จพระราชดำเนิรประพาศหัวเมืองมาแต่พระชนม์พรรษาได้ ๓ เดือน จนก่อนน่าจะสิ้นพระชนม์ ๗ วัน มิได้เคยขาดสักครั้งหนึ่งเลย ประชวรสิ้นพระชนม์ ณ วัน ๔ ๑๒ ค่ำ ปีจอ อัฐศก ศักราช ๑๒๔๘ ตรงกับวันที่ ๑๗ เดือนโนเวมเบอร์ ปีมีคฤสต์ศักราช ๑๘๘๖ พระชนมายุได้หนึ่งปีสามเดือนสี่วัน เปนที่ทรงพระอาไลยเศร้าโศกเปนอันมาก ได้เชิญพระศพสู่พระเมรุบรรพต ณ วัดราชบพิธวัน ๒ ๒ ค่ำ ปีจอ อัฐศก ศักราช ๑๒๔๘ พระราชทานเพลิงวัน ๔ ๒ ค่ำ บรรจุพระอังคารในอนุสาวรีย์นี้วัน ๕ ๒ ค่ำ ทรงพระอุทิศส่วนพระราชกุศลที่ได้ทรงสถาปนาพระพุทธปฏิมากรตามพระชนม์พรรษาวัน...... แลพระพุทธปฏิมากรเท่าพระองค์ อันประดิษฐานบนอนุสาวรีย์นี้ กับทั้งพระราชกุศลซึ่งทรงบำเพญในการพระศพทั้งปวง มีทานเปนต้น ขอจงเปนผลให้สำเรจสุขสมบัติ แก่พระเจ้าลูกเธอนั้น เทอญ

อนุสาวรีย์นี้ได้ประดิษฐานไว้แต่ปีจอ อัฐศก ศักราช ๑๒๔๘ (พ.ศ. ๒๔๒๙)

อปฺปมตฺตา โหนฺตุ

๒. คำฉันท์จาฤกแผ่นศิลาที่เสาเบื้องขวา

ฉันท์ภุชงคปยาต

๏ อนุสสาวรีย์นี้ บิดามีฤดีถวิล
สฤษดิ์ไว้จะไว้จิน ตนานุสร์คนึงถึง
๏ ประไพพรรณพิลาศเลิศ ทวีเกิดทวีพึง
กมลพ่อและพรากจึง ทวีทุกข์ทวีศัลย์
๏ อุบัติมีจะมาดับ ก็รับรู้ฤแผกผัน
วิธีธาตุผสมกัน ก็จำแจกกระจายสลาย
๏ กระนั้นรู้ก็ยังหวัง จะให้ยั้งบด่วนดาย
อำนาจสาตร์และแรงกาย ผจญได้ก็ดูเอา
๏ โอะโอ้ผู้จะอาจก่อ ชลอเลื่อนนครเขา
และขุดสร้างสมุทเอา ประเทศถ่อมก็ทำสม
๏ บสามารถจะปกปัก ธิดารักประคองชม
ฉลาดเล่ห์และคำคม ฤคำอ่อนบวอนไหว
๏ ฉนี้แล้ธิดาดวง สมรล่วงนิคาไลย
จะเหลือแต่เสน่ห์ใน อุราพ่อบแผกผัน
๏ ระฦกรักฉลักโศก สถิตย์ไว้คนึงวัน
ธิดาจากบิดาจรัล ประจักษ์ไว้ประจำใจ
๏ อุบัติแม่ก็มีมา ณราตรีกำหนดใน
พฤหัศสุกกะปักษ์ไตร ดิถีสาวนามี
๏ สหัสโทศดาเศษ จตาฬีสเจดปี
รกาสัปตศกศรี สวัสดิ์สู่ประสูตรไสมย
๏ ประไพพรรณพิลาศลับ ชิวาดับปลาศไป
ณวันพุฒดิถีไทย คะรบสัตตะแรมปักษ์
๏ ณเดือนกรรติกาพรร ษจออัฏฐศกศัก
กะราชหนึ่งกะกึ่งพัก ณโลกยนี้และลี้กษัย

๓. โคลงสุภาพจาฤกแผ่นศิลาที่เสาเบื้องซ้าย

๏ โอ้โลกย์เอ๋ยโลกย์ล้น แต่ทุกข์
ทุกข์บมีมีสุข ห่อนได้
ครั้นได้สุขทุกข์รุก เร่งกลับ ทุกข์นา
สุขมากหากต้องใช้ ทุกข์ล้ำกำไร
๏ ดังใจใคร่ได้ลูก แฝดทวี เกิดฤๅ
รู้ว่าห่างเกินดี จะได้
ไม่หมายแต่ว่ามี ใจมุ่ง
สมที่มาดปลาดให้ สุขล้ำคำแถลง
๏ เตมแรงรักเจ้าสุด หฤไทย พ่อฤๅ
ถนอมแทบนับหายใจ ออกเข้า
ไปไหนก็พาไป ไป่ห่าง เหนเลย
เจริญจิตรพ่อค่ำเช้า ชื่นน้ำใจชม
๏ งามสมเสมอลักษณทั้ง สองสมร
นฤโรครูปอรชร แช่มช้อย
กำลังช่างอ้อชออน ออดพลอด
เนื้ออวบองค์น้อยน้อย น่าเอื้อเอนดู
๏ หลัดหลัดมาพลัดม้วย พลันพลัน
ดังเด็ดบัวบทัน ผุดน้ำ
ผิดคาดพลาดนึกอัน ตรายรวด เรวแม่
ใช่แต่ตัดสุขซ้ำ ทุกข์ร้อยแรงทวี
๏ มานศรีแม่ม้วยเมื่อ มัวมล
อกพ่อมืดมลทน เทวษคลุ้ม
แลหานภาดล หมายสร่าง ใจแม่
เหนมืดตราบใดกลุ้ม อกแห้งฤๅหาย
๏ ความหมายภายน่าด้วย เตมใจ
ความรักท่วมหฤไทย พ่อแท้
ความเพียรพ่อถนอมไชม แม่มาก พ้นแม่
ความจากจำพ่อแพ้ พ่อพ้นทนทาน
๏ รู้การว่าร่ำไห้ ไป่มี คุณเลย
แต่จะลืมมีศรี ห่อนได้
นึกหน้าน่าปรานี หน้าลูก น้อยพ่อ
ไห้ใช่เหนคุณไห้ หากให้เอนดู
๏ รู้อยู่กาลล่วงแล้ว ไป่กลับ คืนแฮ
ใช่เหตุควรนึกนับ นั่งเพ้อ
แต่จิตรจำคิดรงับ ทุกข์เพราะ ทุกข์นา
ถ้าไม่คิดคงเก้อ จักอ้างอันใด
๏ การในเบื้องน่านั้น ยังมี
สิ่งซึ่งคงจะดี กว่าแล้ว
ทุกข์มีสุขมีที ทางเปลี่ยน กันแฮ
ไม่มากเพียงจิตรแผ้ว ทุกข์พ้นดลสเบย
๏ ความเคยสุขทุกข์กล้า สาหัส ฉนี้ฤๅ
เปนวิชาชาญถนัด แน่รู้
ไปเปล่าประโยชน์ชัด เช่นปล่อย เปล่านา
ผู้ฉลาดสามารถกู้ กอปใช้ตามกาล
๏ ปาสาณปราสาทนี้ จาฤก
ไว้เพื่อผู้ตราตรึก ตรวจค้น
เลื่อมใสสังเวชรรฦก ตามโลกย์ เปนนา
เปนหิตานุหิตพ้น ทุกข์ได้ในปลาย.

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ