เยาวพจน์ตอน ๕

บทร้อง

๏ เจ้าพัดกะดีดเอย	ลับมีดไว้ให้คม
ลับแล้วว่าจะโกนผม	เอวกลมเจ้าคนเดียวเอย ฯ
๏ เจ้าพัดกระดาษเอย	ขาดแล้วจะซื้อใช้
สำเภาเงินสำเภาทอง	เขาจะล่องเข้ามาใหม่
ซื้อใช้ให้เจ้าพัดกระดาษเอย ฯ
๏ เดือนเอยเดือนหงาย	ดาวกระจายทรงกรด
อุ้มแก้วขึ้นใส่รถ	ว่าจะไปชมเดือน
พิศแลดูดาวดาว	ก็ไม่งามเหมือน
พิศแลดูเดือน	เหมือนนวลอุแม่นา ฯ
๏ เจ้านกกะจิบเอย	บินมาลิบลิบเทียมเมฆ
ตัวไหนจะเป็นเอก	การะเวกเจ้าตัวเดียวเอย ฯ
๏ เจ้านกกะจาบหัวเหลืองเอย	คาบเข้านาเมืองมาสองรวง
คาบมาว่าจะทำนาหลวง	นมพวงเจ้าตัวเดียวเอย ฯ
๏ พระจันทร์เจ้าขา	ดีฉันถามข่าว
พระจันทร์โศกเศร้า	ดีฉันเป็นทุกข์
พระจันทร์สนุก	ดีฉันสบาย
พระจันทร์เดือนหงาย	ดีฉันเที่ยวเล่น
เดือนมืดไม่เห็น	ดีฉันนอนเสีย ฯ
๏ โอละเห่โอละฮึก	ลุกขึ้นแต่ดึก
จะทำขนมแชงม้า	ผัวตีเมียก็ด่า
ขนมแชงม้า	ก็คาหม้อแกง ฯ
๏ ไฟไหม้ฝอย	ลุกขึ้นหลังคา
แมวกินปลา	หมากัดกะโพ้งก้น
อะไรย่นย่น	ติดก้นพ่อเณร ฯ
๏ เสือข้ามฟาก	กินหมากกินพลู
เสือปักกะตู	กินพลูใบเหลือง ฯ
๏ เด็กเด็กเอ๋ย	อย่าเพ่อนอนหลับ
ลุกขึ้นตีกรับ	ช่วยกันแทงเสือ ฯ

รวม ๑๑ บท

บทขยาย

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลอิงแอบแนบน้อง
หยิบพัดกะดีดกับมีดทอง	มากรีดลองลับไว้จะให้คม
มีดโกนเล่มนี้ดีหนักหนา	พี่ลับไว้หมายว่าจะโกนผม
จะแต่งให้ลูกน้อยกลอยชม	เอวกลมของพี่นี้คนเดียว
เจ้าร้อนฤๅจะกระพือวายุพัด	ศรีสวัสดิ์อย่าพิโรธโกรธเกรี้ยว
แกล้งกรีดพัดกะดีดมีดปราดเรียว	เสียงแกรกเดียวขาดปรุทะลุไปฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้ศรีใส
เห็นพัดกะดีดปิดกระดาษเจ้าขาดไป	อรไทยโกรธาน้ำตาคลอ
พัดนี้ลายทองเป็นของรัก	หาญหักให้สมอารมณ์หนอ
เจ็บใจให้แสนจะแค้นคอ	แกล้งก่อข่มเหงไม่เกรงกัน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลรับผิดคิดขัน
แก้วตาจงโปรดยกโทษทัณฑ์	พัดนั้นเป็นกระดาษก็ขาดไป
พี่จักซื้อใช้ให้เจ้า	พอสำเภาเงินทองล่องมาใหม่
อย่าน้อยจิตต์คิดแค้นแน่นฤทัย	จะซื้อให้เจ้าพัดกระดาษเอย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ ปลอบพลางทางต้องประคองชม	แสนภิรมย์อิงแอบแนบเขนย
ยียวนชวนนุชสุดเสบย	ชื่นเชยหลับไปในราตรี ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ มาข้าจะกล่าวบทไป	ถึงท้าวสหัสไนยโกสีย์
สอดส่องมองทั่วทั้งราตรี	เห็นดีด้วยทิพย์เนตร์ญาณ
ควรจักบำรุงให้รุ่งเรือง	ในเรื่องจิงโจ้โวหาร
ที่จักสืบต่อข้อนิทาน	ตามการเห็นเรื่องให้เนื่องกัน
จึ่งสั่งมาตุลีเทวฤทธิ์	นฤมิตรถแก้วแววสวรรค์
ลงไปให้จิงโจ้โคจรัล	ให้ทันเวลาในราตรี ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	มาตุลีเทวาสารถี
น้อมคำนับรับราชวาที	บังคมลาจรลีจากพิมาน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ จึ่งยอกรประณตบทเรศ	ร่ายเวทย์นฤมิตอธิษฐาน
เดชทิพย์มนต์ดลบันดาล	คัคนานต์เมฆเกลื่อนสะเทื้อนดิน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

รัว หมอกหายกลับกลายกระจายหมด	เป็นรถรัตนาศน์ผาดผิน
ลอยคว้างอยู่กลางเมฆิน	เทวินทร์ชื่นชมสมบูรณ์
เสียงสัตย์อธิษฐานรถแก้ว	แม้นเสร็จการแล้วจงสาปสูญ
ประสงค์พอต่อเสริมเพิ่มพูล	ว่าแล้วขับยูรลงมา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โล้ ครั้นถึงน่าห้องช่องทวาร	มีทหารพร้อมพรักอยู่รักษา
เฝ้าเจ้าขุนชะเลในเภตรา	ง่วงพับหลับตามะเมอกรน
มาตุลีเทวฤทธิ์ประดิษฐ์ตั้ง	ตรงน่าทวารังที่ต้น
เห็นระเบียบเรียบร้อยก็ถอยตน	จรดลบังกายหายไป ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

รัว เมื่อนั้น	ขุนชะเลลืมตัวมัวหลับไหล
มะเมอฝันหวั่นหวาดปลาดใจ	เทพไทยดลจิตต์ให้นิทรา
พลันตื่นฟื้นกายยังหมายมั่น	เห็นแสงจันทร์ส่องสว่างกระจ่างจ้า
ปลุกสาวสวรรค์ภรรยา	ตื่นเถิดแก้วตาอย่าง่วงนอน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้ศรีสมร
ฟื้นกายหมายว่ารุ่งรวิวร	สว่างแสงศศิธรกระจ่างตา
พิศเพ่งเล็งดูก็รู้แน่	ว่าแสงแขไขส่องท้องเวหา
ยังไม่รุ่งรางสว่างฟ้า	ไฉนจึ่งพัศดามาปลุกกวน
มีเหตุเภทพาลประการใด	นางเฝ้าซักไซร้ไต่สวน
ดึกดื่นปานนี้มิควร	แกล้งกวนตอแยรังแกกัน ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลโลมเล้าเล่าฝัน
ว่าเทวามากระซิบริมกรรณ์	ให้เชิญขวัญไปภิรมย์ชมเดือน
นฤมิตปรากฏเป็นรถแก้ว	มาวางให้ไว้แล้วจงคลาศเคลื่อน
เห็นถนัดชัดใจไม่ฟั่นเฟือน	ดูเหมือนยังอยู่ประตูนี้
ว่าพลางทางเปิดทวารา	ก็เห็นรัถาประทับที่
พราวแพรวล้วนแก้วมณีดี	เทียมด้วยพาชีสง่างาม
ว่านี่อะไรมิใช่หรือ	บุญฦๅจงมาอย่าขาม
เราจะเที่ยวท่องในสองยาม	พลางประโลมโฉมงามประคององค์
เดือนหงายดาวกระจายทรงกลด	อุ้มแก้วใส่รถงามระหง
ว่าจะไปชมเดือนเหมือนใจจง	รถทรงก็ลอยขึ้นเมฆิน ฯ

ฯ ๑๐ คำ ฯ

พากย์ รถเอยรถแก้ว	เลิศแล้วด้วยทิพยโกสินทร์
กาพย์กนกนกคาบนาคินทร์	บุศบกนกบินบัวรอง
งามกระจังตั้งดั่นหลั่นลด	มรกตแกมสุวรรณชั้นช่อง
ครุฑอัดหยัดเหยียบยืนประคอง	จำลองเทพนมสลักลาย
กาพย์เกล็ดเพ็ชร์รัตน์ปภัสสร	งามงอนงามแปลกเฉิดฉาย
ธงไชยใบสุวรรณพรรณราย	แสงแก้วแพร้วพรายรายระยับ
สินธพเทียมคู่ผู้ผยอง	สีทองผาดเผ่นเต้นหรับ
ค่อยเลื่อนเคลื่อนคล้อยลอยลับ	แสงแก้วแวววับจับแสงเดือน ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

บ้าหลิ่ม เจ้าภิรมย์ชมชี้อุณฬุก	ดาวสุกสีอร่ามไม่งามเหมือน
พิศเพ่งเล็งแขแลดูเดือน	ก็เหมือนนวลหน้าน้องละอองเอย
โน่นแน่ฝูงวิหคนกกะจิบ	บินมาลิบ ฯ นะน้องเอ๋ย
ลอยเยี่ยมเทียมเมฆบินเลย	ตัวไหนทรามเชยเป็นเอกดี ฯ

ฯ ๕ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จ้ำจี้ตอบพลางทางชี้
การเวกเอกกว่าสกุณี	ตัวเดียวเท่านี้เป็นนายนำ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ นกกะจาบคาบเข้านาเมือง	ศีร์ษะเหลืองน่าชมคมขำ
สองรวงเผื่อคู่อยู่ประจำ	เจ้าจะทำนาหลวงที่ร่วงลง
นมพวงดวงจิตต์คิดสงสัย	นกจะทำนาได้ก็ไหลหลง
ราตรีปักษีมาเวียนวง	กลางดงดึกเช่นไม่เห็นเลย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลตอบสนองว่าน้องเอ๋ย
นกนี้สาปไว้ให้ชมเชย	บุญเคยคู่เราแต่เบาราณ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ราหูฤทธิไกรใจหาญ
ดั้นโพยมโถมถีบคัคนานต์	ฉีกเมฆโผทะยานเหยียบฟ้า ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

กราวใน เห็นนุชบริสุทธิรัศมี	ไขศรีทรงกลดสดจ้า
เออไฉนกูนี้เป็นพี่ยา	เขียวดำมะละกาเหมือนก้อนดิน
หวนคิดอิจฉาตาโพลน	เผ่นโผนกริ้วโกรธโดดดิ้น
โจนเข้าจับคว้าอ้าโอษฐ์กิน	ใจทะมิฬหมายมาดพิฆาตจันทร์ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	ศศิธรอ่อนแสงแดงฉัน
ตกพระทัยไหวหวาดปลาดครัน	พร้อมสนมกำนัลเกรียวกราว
เสียงกราดกรีดปิดเนตร์กลัวยักษ์	คึกคักชุลมุนวุ่นฉาว
อยู่ในรถแก้วแวววาว	เสียงราวจะวินาศขาดใจ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	ราหูสิทธิศักดิ์ยักษ์ใหญ่
กลืนดวงจันทราทั้งรถไชย	มืดพยับไปในราตรี ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

รัว เมื่อนั้น	ชุนชะเลกับมิ่งมเหสี
ทรงรถลอยเร่เมฆี	ครั้นมืดรัศมีปลาดใจ
ไม่เคยสังเกตเหตุผล	จันทรมณฑลสว่างไขย
เลยลับกลับมืดหายไป	ตกใจกลับรถบทจร ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงเท้งเต้งเก๋งใหญ่	ครรไลยจากรถสังหรณ์
รถแก้วกลับหายให้อาวรณ์	สององค์สุดสะท้อนถอนใจ
จิงโจ้บุญเจ้าแต่เท่านั้น	พอเปรียบเทียบทันสรรค์ใส่
แหงนดูนภางค์สว่างไป	ดีใจจันทร์แจ่มแอร่มเรือง
หมดเมฆราคีไม่มีข้อง	อสุรีหนีน้องไปตามเรื่อง
ชมพลางทางชวนแม่ขวัญเมือง	ย่างเยื้องมานั่งกลางนาวา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เสมอ เมื่อนั้น	จ้ำจี้เยาวะยอดเสน่หา
ดีใจได้เห็นพระจันทรา	กัลยาวอนถามตามข่าวมี
ว่าพระจันทร์เจ้าขาข้าถามข่าว	เมื่อคราวโศกเศร้าเราทุกขี
ครั้นท่านสนุกไม่ราคี	ข้ามีความสะบายวายรำคาญ
เวลาเมื่อเดือนหงายข้าชื่นแช่ม	ครั้นเดือนแรมลับไปให้สงสาร
กล่าวโดยจันทรคาธตามโบราณ	ยุพาพาลพรรณนากว่าสองยาม
จึ่งว่าเวลาก็ดึกแล้ว	ไก่แก้วข้นเร้าเข้ายามสาม
ชวนผัวยาตราลี้ลาตาม	กรายกรอ่อนงามเข้าห้องใน ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

เสมอ ครั้นถึงจึ่งขึ้นบนอาศน์	ไสยาสน์ปรีดิ์เปรมเกษมไสย
สองภิรมย์ชมเชยเสบยใจ	ก็หลับไปในห้องทั้งสองรา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

ตระ เมื่อนั้น	ขุนชะเลฝันเพ้อมะเมอหา
ว่าได้กินขนมแชงม้า	โอชาชุ่มชื่นก็ตื่นพลัน
ที่ทำจำได้ไม่สู้ยาก	เวลาดึกนึกอยากสุดกะสัน
จึ่งปลอบปลุกภรรยาวิลาวรรณ์	สาวสวรรค์จงตื่นฟื้นกาย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เจรจา เมื่อนั้น	จำจี้หวาดไหวไจหาย
ตื่นกระหนกตกจิตต์คิดระคาย	โฉมฉายคั่งแค้นแสนโกรธา
ดึกดื่นเที่ยงคืนป่านฉะนี้	จู้จี้เฝ้ากวนมาชวนข้า
เวียนปลุกไม่หยุดสุดระอา	ว่ากะไรว่ามาอย่าร่ำไร ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลวอนว่าอัชฌาไสย
เจ้าอย่าถือโกรธพิโรธใจ	จะเล่าให้ฟังความตามนิมิตร
ว่าได้กินขนมแชงม้า	โอชาปรากฏรสสนิท
วิธีทำจำไว้ได้สมคิด	ใจจิตต์อยากเสวยไม่เคยมี
เจ้าจงครรไลยไปช่วยกัน	แต่สองคนเท่านั้นไม่อึงมี่
เป็นเทพยนิมิตรประสิทธี	ใครกินขนมนี้อายุยืน
ไม่ต้องเรียกสาวสรรค์กำนัลใน	สองคนก็ทำได้ไม่ขัดขืน
เชิญเจ้าครรไลยในกลางคืน	พอชื่นวิญญาอย่าเคืองกัน ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมนางจ้ำจี้ศรีสรรค์
หน้าศรวลกวนเสวยเลยดึกครัน	เฝ้าฝันไม่หยุดสุดรำคาญ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลวิงวอนด้วยอ่อนหวาน
ปลอบพลางทางชวนยุพาพาล	จากห้องสำราญไปท้ายเรือ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ ครั้นถึงห้องสุดเก๋งน้อย	พร้อมเครื่องใช้สรอยมีล้นเหลือ
จึ่งหยิบแป้งมาละลายน้ำตาลทรายเจือ	กับฟองไก่เป็นเนื้อระคนปน
นมเนยมันนอกก็ปอกใส่	เนื้อไก่กับหมูก็สับป่น
ถั่วลิสงโรยรายกระจายคน	ยี่หร่าปนแป๊ะกับกั๋กผักชี
ติดไฟใส่ถ่านพอร้อนรุ่ม	ควันกลุ้มไฟเรืองประเทืองสี
ชุลมุนวุ่นใจไม่สมประดี	คนเดียวคลุกคลีเพราะเข้าใจ ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

รัว เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้ศรืใส
ยกแป้งปรุงปนที่คนไว้	ก็เทใส่ลงในหม้อแกง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จิงโจ้โกรธาคว้าแย่ง
เหวี่ยงวัดพลัดตกหกตะแคง	โกรธาตาแดงดังอัคคี
นางนี้เป็นกระสือฤๅผีปอบ	จึ่งชอบโสมมไม่สมศรี
เจ้าข้าเอ๋ยไม่เคยเห็นมี	ขนมดีใส่หม้อแกงให้แร้งทึ้ง
เหม็นคาวน้อยฤๅกระสือเอ๋ย	ข้าเคยใส่ถาดสอาดนึ่ง
ไม่เห็นเขาบ้างฤๅมาดื้อดึง	ยิ่งโกรธาว่าอึงเสียการ ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จ้ำจี้เจ็บใจดั่งไฟผลาญ
หยาบช้าว่ายับอับประมาณ	นงคราญตอบคำไม่ยำเกรง
เพราะข้าไม่เป็นเห็นอย่างเยี่ยง	โทษเพียงนิดเดียวเขี้ยวข่มเหง
ไม่รู้ฤๅอีกระสือระบือเครง	เป็นปอบปลอมเท้งเต้งไม่เกรงใคร ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จิงโจ้ยิ่งพิโรธโกรธใหญ่
น้อยฤๅย้อนว่ากล้าใจ	ฉวยไม้ไล่ตีชุลมุน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	จ้ำจี้หนีพลางทางคิดฉุน
ปากกล้าด่าผัวสับปะทุน	มันมาหลู่คุณภรรยา
ชาติสัตว์เดียรฉานพาลผิด	อวดฤทธิยกตนเป็นคนกล้า
เช่นนี้หมีกลัวฤทธา	อ้ายจิงโจ้กินปลาจะกัดใคร ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จิงโจ้โกรธหนักเข้าผลักไส
ชี้หน้าว่าเหม่อีจัญไร	เงื้อไม้ไล่ตีวุ่นวาย ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด เข้าของแตกตกหกสิ้น	ถ้วยชามปากบิ่นฉิบหาย
ขนมแป้งแชงม้าก็กระจาย	ลงคาหม้อแกงหงายอยู่กลางเตา
ฟืนไฟไหม้ฝอยขึ้นหลังคา	แมวย่องกินปลาหมาเห่า
ไล่กัดกะโพ้งก้นแมวเทา	จ้ำจี้ดิ้นเร่าลงโศกา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โอด บัดนั้น	เณรน้อยแวะเรือขึ้นมาหา
เห็นผัวเมียวิวาทผิดเวลา	ไฟไหม้หลังคาติดโพลง
เณรเข้าแย่งยื้อรื้อสาด	น้ำราดตักรดจนหมดโอ่ง
เพลิงระงับดับหายกายโทง	เหนื่อยบอบหอบโครงแทบบรรไลย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เณรน้อยจึ่งว่าข้าบิณฑ์บาต	อย่าวิวาทตีด่าอัชฌาไสย
โยมจงดีกันฉันจะไป	ฟืนไฟดับหมดอดโกรธา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จิงโจ้ค่อยสบายหายบ้า
จึ่งว่านี่หากพ่อเณรมา	หาไม่นาวาจะไหม้วู
บุญคณหนักหนาข้าขอบใจ	นั่นอะไรย่น ฯ ติดก้นอยู่
ข้าคิดสงสัยไม่รู้	เจ้ากูจงบอกอย่าหลอกกัน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เจรจา บัดนั้น	เจ้าเณรยิ้มร่าว่าขัน
ตาท่านฟางฝาดปลาดครัน	ที่ย่นๆ อยู่นั้นรัดประคด
บอกพลางทางลาคลาคลาศ	ผัวเมียอภิวาทน้อมประหนต
เณรน้อยถอยเรือพายเลี้ยวลด	ไปตามความบทไม่กลับมา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โล้เชิด ยังมีเสือเหลืองเยื้องย่อง	คำรามร้องลอยว่ายบ่ายหน้า
โครมครามข้ามฟากอยากกินปลา	ตรงมายังฝั่งชลธี ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิดฉิ่ง ครั้นถึงฝั่งท่านาวาจอด	ด้อมดอดเข้าไปมิได้หนี
หาภักษาสิ่งใดก็ไม่มี	พยัคฆีอ้าปากกินหมากพลู
เข้าซุ่มอยู่ซุ้มทวารา	ริมข้างศาลาที่อยู่
หิวหอบหมอบจ้องมองดู	กินแต่พลูใบเหลืองชำเลืองตา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เจ้าพญาจิงโจ้โผล่หน้า
แลเห็นพยัคฆีที่ศาลา	เรียกหาเด็ก ๆ อยู่เกรียวกราว
ลุกขึ้นมานี่ตีโกร่งกรับ	อย่าเพ่อนอนหลับจะเกิดฉาว
ช่วยกันแทงเถืออ้ายเสือดาว	มันมาหมอบขาวอยู่ศาลา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ฝูงเด็กต่างคนตกประหม่า
บ้างฟื้นตื่นชะแง้แลมา	เห็นเสือใจกล้าตาโต
ต่างคนตีเกราะเคาะไม้	โห่ร้องก้องไปเสียงโหล่
บ้างขว้างต่างไล่พยัคโฆ	ทั้งจิงโจ้เท้งเต้งเก่งครัน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	เจ้าพญาจิงโจ้โมหันต์
เห็นเสือหนีไปในอรัญ	ชวนเมียจรจัลเข้าห้องนอน ฯ

ฯ ๒ คำ เสมอรัว ฯ

บทร้อง

๏ หัดเชยมะเลยกุ๋ยกุ๋ย ตุ้มตะตุ้มตุ๋ย ต้อยติงนังหนอด ฯ

๏ แก้วตะละเผย	เอาลูกเขยกอดนอน
หัวเจ้าตก	ก็มายกใส่หมอน
ไหย้าไหหยวบ	ไม่ทันถึงขวบ
ก็เป็นตัวจิ้งจก	แก้วตะละเผย ฯ
๏ ย้ายย้าย ไอ้มะย้าย ย้ายเอย ฯ
๏ ใครตด	ก้นเหน้าก้นหนอน
พระอินทร์ถือศร	ขี่ม้าไล่ฟัน
ดวงจันทร์ลั่นป้อ	ยอเปี้ยวเลี้ยวปั๋ง ยั้งปู๊ด ฯ
๏ มดตะนอย	ต่อยก้นขัน
ใครยิงฟัน	คนนั้นขี้ตด ฯ
๏ มดตะนอย	ต่อยใบพลู
ใครแลดู	คนนั้นขี้ตด ฯ
๏ เรือเอ๋ยเรือเล่น	สามเส้นสิบห้าวา
จอดไว้ที่น่าท่า	คนก็ลงเต็มลำ
หัวจดอยู่บางกอกน้อย	ท้ายก็ย้อยไปปากน้ำ
คนลงอยู่เต็มลำ	พายจ้ำมาฉับฉับ
พายดำพายแดง	เป็นปีกแสงแมลงทับ
จ้ำมาหยับหยับ	ว่าจะรับนางสิบสอง
เรือก็ล่มลงท่าจีน	มาปีนขึ้นเอาแม่กลอง
เสียเข้าเสียของ	น้องชายเจ้าไม่คิด
เหลือแต่ผ้าเช็ดหน้า	เจ้าพญาตีนติด
ยังแต่ปลาสลิด	ติดตัวอุแม่นา ฯ
๏ ลูกสาวใครเอย	ลูกสาวเขาชาวแพ
นั่งเรียงเคียงแม่	คิ้วเจ้าสุดหางตา
ใครหนอที่รู้จัก	ช่วยชักให้หน่อยรา
ยากเย็นเป็นข้า	หญิงคนนี้จะทำเนา
กลางวันจะใช้เจ้า	กลางคืนจะเคล้าให้นางนอน
ร่วมฟูกร่วมหมอน	ร่วมที่นอนเจ้าคนเดียวเอย ฯ

รวม ๗ บท

บทขยาย

๏ วันหนึ่ง	จิงโจ้รำพึงถึงสมร
เห็นอนงค์ทรงครรภ์ขึ้นอ่อน ๆ	อุทรเจ้าโตกว่าสักห้าเดือน
ร้ายดีเป็นไฉนก็ไม่รู้	จะต้องให้หมอดูกำหนดเคลื่อน
คิดพลางทางเรียกนางต้นเรือน	อย่าแชเรือนไปเรียกตารอดมา ฯ

ฯ ๔ คำฯ

๏ บัดนั้น	สาวใช้ประณมก้มเกษา
กราบกรานคลานคล้อยถอยมา	จะไปหาท่านครูผู้ชำนาญ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

ชุบ ครั้นออกมานอกเก๋งกลาง	พร้อมหมู่ขุนนางแลทหาร
ตรงเข้าไปวันทาท่านอาจารย์	ว่ามีโองการให้หาไป
เชิญท่านคุณรอดปอดแฉ่ง	จัดแจงตำราอย่าช้าได้
ให้ข้านำครูเฒ่าเข้าข้างใน	จงรีบครรไลยในบัดนี้ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ตารอดโหราตาปี๋
ได้ฟังสาวใช้พาที	ว่ามีรับสั่งให้หาตัว
ผลัดผ้าคว้าคัมภีร์ผูกใหญ่	เรียกหาข้าใช้อ้ายจีนตั้ว
จงแบกตำรามาตามอั๊ว	ความกลัวอาญารีบคลาไคล ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงจึ่งคลานเข้าเฝ้า	ก้มเกล้าวันทาอัชฌาไศย
คอยฟังรับสั่งประการใด	หมอบอยู่มิได้เจรจา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลผู้มียศถา
แลเห็นขุนรอดปอดแฉ่งมา	ก็กล่าวรสพจนาทักทาย
แล้วจึ่งว่าท่านผู้เฒ่า	ทายเราแต่หลังมาทั้งหลาย
ถูกต้องทุกคำที่ทำนาย	จงทายครรภ์นางให้แน่นอน
จะเป็นบุตรฤๅบุตรี	ร้ายดีอย่างไรให้รู้ก่อน
จะได้ป้องปัดตัดรอน	จะถาวรสืบไปไฉนนา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เจรจา บัดนั้น	ตารอดอาจารย์หาญกล้า
บังคมก้มเกล้าวันทา	นับยามสามตาตามเคย
ว่าหนึ่งรองสองงามสามเป้ง	ตามเพลงทารกยกเฉลย
จึ่งก้มเกล้าทูลทายพิปรายเปรย	ทรามเชยทรงครรภ์นั้นร้ายนัก
เป็นบุตราแต่ว่าจะเสียสูร	ต้องเสนียดเหยียดคูณหางเลขหัก
จะต้องแท้งแรงร้ายขายพักตร์	อีกครู่เดียวจะประจักษ์ทันใด ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมนางจ้ำจี้ศรีใส
ได้ฟังทำนายอายใจ	อรไทยป่วนปั่นในอุทร
พอขยับกลับกายขยายเลื่อน	ก็คลอดเคลื่อนบุตราหน้าอ่อน
สักเท่าจิ้งจกตกนอน	ม้วยมรณ์แน่นิ่งไม่ติงองค์ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โอด บัดนั้น	เท้งเต้งตนหนึ่งตลึงหลง
เสียจริตคิดขำทำพะวง	หัวเราะเยาะส่งเป็นบทกลอน
ว่าไหโย้พ่อแก้วไหย้าหยวบ	ไม่ทันขวบเป็นจิ้งจกก็ตกขอน
ไอ้ตะละเผยลูกเขยเข้ากอดนอน	หัวเจ้าตกยกหมอนเข้ามารอง ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

กราวรำ เมื่อนั้น	ขุนชะเลกริ้วกราดตวาดก้อง
เหม่อ้ายเท้งเต้งเก่งคนอง	มาร้องเยาะหยันไม่พรั่นใจ
เฮ้ยอ้ายจิงโจ้โปลิศ	จงผลาญชีวิตอ้ายบ้าใหญ่
อย่าช้าเร่งคร่าเอาตัวไป	ส่งให้บู๋ชูผู้ทำมะรง ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	จิงโจ้นายไพร่ไล่ส่ง
บ้างเข้ามัดรัดพันธ์มั่นคง	พาไปในดงที่ฆ่าคน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	ท่านท้าวจิงโจ้โกศล
ได้ความอับอายกระวายวน	ชวนนางจรดลไปเก๋งกลาง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ ครั้นถึงจึ่งนั่งเก้าอี้	พรักพร้อมเสนีรอบข้าง
เฝ้าแหนแน่นอยู่หมู่ขุนนาง	ค่อยสว่างอารมณ์ลมชวย
ท่านท้าวขุนชะเลเหหัน	ท้องลั่นวิปริตคิดขวย
บันดาลวาโยธาตุระทวย	ตะเพิดพวยพัดผึงตึงออกมา
ก็กระหลบอบฟุ้งพลุ่งกลิ่น	เหม็นประทินพักตร์บิดติดนาสา
ท้าวแสร้งแกล้งกล่าวพจนา	เอะนี่ใครใจกล้าเผยวาโย
เสียงดังอยู่ข้างซ้ายพี่	เหมือนเสียงสัตรีส่งกลิ่นโฉ
มีความสงสัยไม่พาโล	ขอเชิญเจ้าพุงโรถอยออกไป ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้ศรีใส
ได้ฟังคั่งแค้นแน่นฤๅไทย	ทรามไวเคืองขัดสบัดพักตร์
เจ้าข้าเอ๋ยใคร ๆ ที่ในนี่	ทั้งภูตผีเทวฤทธิสิทธิศักดิ์
ใครได้ยินกลิ่นให้ทายทัก	อย่าเห็นพักตร์ผู้ใดเกรงใจกัน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลนั่งล้อหัวร่อหยัน
แม้นว่าสงสัยติดใจครัน	จะต้องไล่ไขพลันว่าลงใคร
จึ่งว่ามดตะนอยต่อยก้นขัน	ใครยิงฟันผู้นั้นอย่าสงสัย
เป็นสัตย์จังดั่งว่าตำราไทย	วิเศษเหลือเชื่อได้ไม่สงกา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมนางจ้ำจี้เสนหา
ฟังเรื่องเคืองขัดพัศดา	สาระแนแก้ว่าไปตามที
นางว่ามดตะนอยต่อยใบพลู	ใครแลดูผู้นั้นก็เสียศรี
เป็นคนเคยเผยกลิ่นสุมาลี	เที่ยวพาโลนารีไม่มีอาย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนชะเลซ้ำว่าเจ้าอย่าหมาย
เขาเห็นแน่ยังจะแก้ทำอุบาย	จนทายถูกตัวยังมัวดึง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	จ้ำจี้แสนพิโรธโกรธขึ้ง
เจ้าคารมขึ้นเสียงเถียงอึง	พักตร์บึ้งเคืองค้อนค่อนพาที
ว่าใครซนก้นเน่าก้นหนอน	หยาบย้อนว่าให้ไม่บัดสี
ไม่เขินเกินกํ้าคำไม่ดี	ให้ภูตผีอารักษ์ประจักษ์ใจ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ มาข้าจะกล่าวบทระบิล	ถึงท้าวโกสินทร์เป็นใหญ่
อาศน์อ่อนกลับร้อนดั่งไฟ	แข็งกระด้างผิดไปให้รำคาญ
จึ่งเลงทิพยญาณการณ์เหตุ	สังเกตแจ้งจิตต์ทุกทิศาณ
เห็นเหตุจิงโจ้โบราณ	บุญญาธิการเกินตน
ไม่ควรจ้ำจี้ภริยา	จะหยาบช้าพาทีปี้ป่น
จักต้องสำแดงฤทธิรณ	ให้ประจักษ์ตาชนในบัดนี้
ดำริพลางทางจับพระแสงศร	กับพระขรรค์คู่กรของโกสีย์
ออกจากพิมานแก้วมณี	มาเกยพาชีที่บัญชร ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ ม้าเอ๋ยม้าเทพย	สูงใหญ่โยเสบกว่าไกรสร
ขาวผ่านเป็นอานบวร	หน้าใบโพธิอ่อนพองาม
สีเท้าขาวด่างหางด้วย	ขนกายดำสลวยมีผ่านล่าม
เป็นมงคลเวียนขวากล้าสงคราม	ประดับเครื่องเรืองอร่ามไม่ราคิน
บังเหียนอานพานรัดสายกะสัน	เครื่องมั่นพรายเพริดเฉิดฉิน
ล้วนสุวรรณ์แกมแก้วมณีนิล	ม้าเทียบเกยอัมรินทร์คอยที ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท่านท้าวอินโทเรืองศรี
ถือศรจรขึ้นพาชี	อาชาพารี่เหาะลงไป ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ ครั้นถึงเท้งเต้งนาวา	พร้อมบรรดาไพร่นายน้อยใหญ่
เห็นจิงโจ้จ้ำจี้นั่งพิไร	ทุ่มเถียงเสียงใสไม่ปราณี
ท่านท้าวโกสีย์ชี้หัตถ์	เหม่นางปากจัดมะเหสี
ไม่เกรงกำม์ทำก่อเวรี	เดี๋ยวนี้จะวินาศด้วยสาตรา
ตัวเราเป็นใหญ่ในโลก	ต้องทำโทษดับโศกทุกแหล่งหล้า
กริ้วพลางทางขับอาชา	ถือศรขี่ม้าเข้าไล่ฟัน ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	จ้ำจี้ตกใจไหวหวั่น
ร้องกรีดหวีดว้ายตะกายกัน	กอดผัวตัวสั่นไม่วางมือ
ทั้งเหล่านักสนมกรมใน	พวกผู้ชายนายไพร่บ้างวิ่งตื๋อ
ชุลมุนวุ่นแหวกแตกฮือ	อึงอื้อเกรียวกราวออกฉาวไป ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท่านท้าวอัมเรนทร์เป็นใหญ่
บันดาลให้หมอกกลุ้มคลุ้มใน	ปิดแสงอโนไทยไม่รูจี
แลเห็นจันทรอ่อนแสง	เด่นแดงลอยล่องไม่ผ่องศรี
เลยอับลับเลี้ยวเมฆี	ก็ลั่นป้อจรลีหายไป
ท่านท้าวโกสีย์ตีต้อน	ไล่เหล่าพลนิกรไม่ปราไศรย
ยอเปี้ยวเลี้ยวปั๋งคลั่งใจ	อ่อนพระไทยยั้งปุ๊ดออกมาเอง
เอ๊ะไฉนตัวกูเป็นผู้ใหญ่	เป็นถึงสหัสไนยกล้าเก่ง
มาขยายผายทิพย์เส็งเคร็ง	เพราะไล่ฟันเท้งเต้งจึ่งกาลี
จะทำมันไม่ได้ต้องไปหละ	จะขืนอยู่เอะอะก็บัดสี
ว่าพลางทางขับพาชี	เหาะระรี่ไปสวรรค์ชั้นอินทร์ ฯ

ฯ ๑๐ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	ท่านท้าวขุนชะเลชำนาญสินธุ์
วุ่นวายหายเหตุภัยริน	ท้าวสิ้นโทมนัสส์ไม่ขัดเคือง
จึ่งถามตารอดปอดแฉ่ง	มาเกิดเหตุร้ายแรงไม่รู้เรื่อง
เฝ้ามีทุกข์ยุคเข็ญเป็นเนืองๆ	พระอินทร์ท่านขัดเคืองด้วยอันใด ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ตารอดปอดแฉ่งแจ้งทางไสย
ดูลมนาสิกปราณชำนาญใน	แจ้งใจทูลความตามคดี
ว่าเกิดเหตุเภทภัยใหญ่นั้น	เพราะหยาบช้ากว่ากันเมื่อตะกี้
พระอินทร์จึ่งสำแดงแผลงฤทธี	ไล่ฟันมเหสีที่หยาบคาย
ครั้นแล้วพระอินทร์ก็เป็นเอง	ขยายทิพย์เส็งเคร็งจึ่งเหาะหาย
สิ้นโทษเท่านั้นอย่าพรั่นกาย	ทูลทายแล้วก้มบังคมลง ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมนางจ้ำจี้นวลหงส์
ได้สติตริเห็นเป็นมั่นคง	โฉมยงขอขะมาพระสามี
บังคมก้มเกล้าวิงวอน	พระจงโปรดโทษกรมเหสี
ที่ข้าผิดพลั้งครั้งนี้	ภายหลังพาทีไม่หยาบคาย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท่านท้าวจิงโจ้โมโหหาย
รับขะมาอนุญาตไม่วุ่นวาย	ก็อยู่สุขสบายนานมา
จนเจ้าขุนทองผ่องพักตร์	ลูกรักเจริญวัยใหญ่กล้า
ได้สิบหกชนมานชาญศักดา	ท้าวตริตราคิดจะใครให้คู่ครอง
ได้ยินข่าวเล่าฦๅสื่อมา	ว่านางหนึ่งโสภาสิบสอง
ล้วนรุ่นตรุณีพี่น้อง	อยู่ท่าจีนแม่กลองปากชะเล
จะจัดแจงเรืองามสามเส้น	เป็นที่เรือเล่นเที่ยวพายเห่
ให้เจ้าขุนทองลองพเน	จรไปในชะเลรับนางมา
ดำริพลางทางสั่งเสนี	ให้เตรียมนาวีอย่าช้า
จะให้บุตรเราไปในคงคา	รับนางกัลยาสิบสองคน ฯ

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนีกราบงามลงสามหน
ได้รับสั่งถอยหลังจรดล	ออกมาชายชลที่เภตรา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ จึ่งสั่งเท้งเต้งตัวนาย	ให้จัดฝีพายถ้วนหน้า
ลงเรือสามเส้นสิบห้าวา	พระลูกยาจะเสด็จไปปากน้ำ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ เมื่อนั้น	เจ้าขุนทองหนุ่มนวลอ้วนล่ำ
จัดแจงแต่งองค์ทรงดำ	งามลํ้าเลิศลักษณ์พักตร์ละออ
แต่งองค์เสร็จสรรพจับพระแสง	อ้องแอ้งกรายกรอ่อนข้อ
เอวกลมสมกายกรายกรอ	ไปเฝ้าท้าวพ่อจะทูลลา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เสมอ ครั้นถึงจึ่งนั่งบังคม	กราบก้มบิตุเรศนาถา
ทั้งพระชนนีก็วันทา	ขอบังคมลาไปแม่กลอง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เจรจา เมื่อนั้น	ท่านท้าวจิงโจ้ยิ้มย่อง
ก็อำนวยชัยให้ขุนทอง	จงสมจิตต์คิดปองอย่ามีภัย
แม้เจ้าจะไปอย่าได้ช้า	เร่งรีบกลับมาอย่าไถล
จงได้นางสิบสองย่องใย	มาร่วมใจเอกองค์นงคราญ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองรับพรอ่อนหวาน
บังคมก้มเกล้ากราบกราน	ลาไทยภูบาลทั้งมารดา
ถอยหลังยั้งยืนขึ้นบังคม	คำนับก้มหันขยับกลับหน้า
ออกจากที่เฝ้าเจ้าเภตรา	ลงไปนาวาทันใด ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เสมอประภาสตรา เรือเอ๋ยเรือเล่น	สามเส้นสิบห้าวาใหญ่
จอดไว้หน้าท่าชลาไลย	ฝีพายนายไพร่ก็เต็มลำ
ศีร์ษะจดแค่คลองบางกอกน้อย	ท้ายย้อยยาวลากไปปากน้ำ
ถ้าไม่เชื่อก็ไม่จริงทุกสิ่งคำ	ให้ออกเรือพายเจ้าไปฉับฉับ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โล้ ช่างงามพายดำพายแดง	ดูดั่งปีกแสงแมลงทับ
พร้อมยกนกบินอยู่หยับ ๆ	ตั้งใจไปรับสิบสองนาง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด ครั้นมาถึงท่าจีนอ่าว	คลื่นระลอกกลอกฉาวอยู่ผึงผาง
เกิดพยุลมแดงแทงกลาง	คลื่นซัดปัดคว้างก็ล่มลง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

รัว เมื่อนั้น	ขุนทองตกน้ำต้ำผลง
ทั้งฝีพายหว้ายวุ่นหมุนวง	ลอยคอแล่นตรงไปแม่กลอง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

โล้ ครั้นถึงฝั่งบ้านจีนก็ปีนขึ้น	ง่วงเหงาเมาคลื่นสิ้นทั้งผอง
ขุนทองเสียจิตต์คิดตรึกตรอง	เสียเข้าเสียของไม่ต้องคิด
ยังเหลือแต่ผ้าเช็ดหน้า	เป็นของเจ้าพญาตีนติด
ทั้งเข้าปลาอาหารก็ม้วยมิด	ยังแต่ปลาสลิดติดท้ายเรือ
มิได้พบสบพักตร์นางสิบสอง	ขุนทองน้อยใจอาไลยเหลือ
สั่งให้จุ้นจู๊ช่วยกู้เรือ	ให้ฝีพายบ่ายเหนือนาวาไป ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

โล้ ค่อยรอพายชายดูหมู่ชน	เห็นนางหนึ่งชอบกลสดใส
จึ่งถามฝีพายด้วยหมายใจ	นั่นลูกสาวของใครนะเจ้าเอย ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เท้งเต้งรู้จริงไม่นิ่งเฉย
ได้รู้จักกันมาว่าคุ้นเคย	จึ่งคำนับพิเปรยเปรียบทูล
ว่านางนี้ลูกสาวเขาชาวแพ	นั่งเรียงเคียงแม่บุตร์จีนสูน
รูปงามนามคมสมตระกูล	ชื่อนางทองพูลบุตรยายเพง
ผ่องผิวคิ้วสุดหางตา	จะยากเย็นเป็นข้าก็เหมาะเหมง
ข้าหมายรักเขาเปล่าทำเนาเอง	กับเราคนเส็งเคร็งเป็นฝีพาย ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองชอบจิตต์คิดมุ่งหมาย
แม้นเราได้เชยชมก็สมกาย	จะให้เจ้าได้สบายทุกเวลา
แต่กลางวันนั้นพี่จะใช้เจ้า	ราตรีพี่จะเคล้าเสนหา
ร่วมฟูกร่วมหมอนนอนสองรา	ไม่ห่างแหแม่นาด้วยอาลัย
ขุนทองตรองความตามบท	กำหนดเรื่องราวกล่าวไข
พอเห็นเป็นเลาเข้าใจ	แล้วเร่งพายคลาไคลไปเภตรา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงจึ่งทอดจอดประทับ	คนประคองรองรับอยู่น่าท่า
ขุนทองค่อยย่องยาตรา	ขึ้นเฝ้าองค์บิดาในสำเภา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

บทร้อง

๏ โอ้ละเห่เห้เห่	นาละเกต้นดก
ปลูกไว้จะแถมพก	หนุ่มน้อยจะมีเมีย
แค้นใจด้วยกะรอก	มันกัดแต่ดอกมะพร้าวเสีย
เจ้าก็ชวดมีเมีย	ว่าจะกินยาตาย
กินข้าวเหนียวหนึ้ง	น้ำผึ้งกับนมควาย
กินเสียให้ตาย	เสียดายแต่นวลอุแม่นา ฯ
๏ วันเอ๋ยวันนี้	พี่จะไปช่อม่วง
พบนางนมพวง	ตักน้ำรดพลู
ฝนฟ้าเจ้าเอ๋ย	ตกลงมาให้ซู่ๆ
เย็นทั้งรากพลู	เย็นทั้งนวลอุแม่นา ฯ
๏ วันเอ๋ยวันนี้	พี่จะไปช่อพลับ
พบนางงามสรรพ	ตักน้ำมารดแตง
ฝนฟ้าเจ้าข้าเอ๋ย	ตกลงมาให้แรงแรง
เย็นทั้งรากแตง	เย็นทั้งนวลอุแม่นา ฯ
๏ วัดเอ๋ยวัดนอก	มีแต่ดอกแคแดง
ดอกคำยิ่งแพง	สาวน้อยจะห่มสีชมพู
เจ้าก็มีผัวแล้ว	จะแต่งไปให้ใครดู
แต่งไปล่อชู้	เขาก็รู้อยู่เต็มใจ ฯ
๏ วัดเอ๋ยวัดสิงห์	มีต้นกะทิงแท่นแก้ว
ดอกบัวบานแล้ว	ว่ายน้ำอรชร
เด็กเอ๋ยอย่าเพ่อนอน	สาระเพ็ดยังอ่อน
เด็ดเอาแต่เกสร	มาโรยที่นอนอุแม่นา ฯ

รวม ๕ บท

บทขยาย

๏ เมื่อนั้น	ท่านท้าวจิงโจ้เป็นเจ้า
เห็นลูกรักกลับมาเวลาเช้า	พักตร์เศร้าเสียใจไม่ได้นาง
จึ่งว่าเป็นไฉนไปแม่กลอง	มิได้นางสิบสองมาแนบข้าง
ไม่พบกัลยาเจ้าอย่าพราง	มีเหตุภัยไปทางประการใด ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองกราบทูลสนองไข
ว่าลูกไปครั้งนี้ไม่มีไภย	ถึงท่าจีนคลื่นใหญ่พายุตี
ระลอกผางเข้ากลางนาเวศ	เรือล่มเหตุให้บัดสี
ลอยคว้างไปกลางวารี	เลยท่าจีนปีนรี่ขึ้นแม่กลอง
ได้รับความทุกข์ยากลำบากนัก	จึ่งมิได้พบพักตร์นางสิบสอง
บัดนี้ลูกตั้งจิตต์คิดปอง	เห็นชาวแพแม่กลองนั้นโสภา
ขอพระองค์จงโปรดปราณี	ไปขอนางคนนี้มาให้ข้า
เห็นประกอบชอบทีกิริยา	เป็นคู่เสน่หาเจริญนาน ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท่านท้าวจิงโจ้โวหาร
ได้ฟังความโอรสพจมาน	ภูบาลตรองตรึกยินดี
ซึ่งลูกสาวชาวแพแม่กลอง	จะมาเป็นคู่ครองก็สมศรี
ด้วยต้องแบบบทพระบาลี	อยู่ในคัมภีร์ทาระกัง
ดำริพลางทางชวนโอรสา	ไปดูนาละเกที่เคยหวัง
เป็นของเราเสี่ยงทายหมายสัจจัง	ว่าแล้วไปยังอุทยาน ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เพลง ครั้นถึงสวนศรีที่สำคัญ	เห็นกะรอกอาธรรม์ใจหาญ
กัดมะพร้าวผลดอกทั้งตูมบาน	ใบก้านเหลืองหล่นป่นไป
ท้าวยิ่งเศร้าสร้อยน้อยจิตต์	เราจะถึงชีวิตักษัย
หวังภักดิ์ไม่เป็นผลจนใจ	แต่นี้ไปจะระกำชํ้าฟก ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เหมือนว่าโอละช้าโอละเห่	โอ้ต้นนาละเกผลดก
ปลูกไว้หมายว่าจะแถมพก	ยอยกหนุ่มน้อยให้มีเมีย
แค้นใจด้วยอ้ายกะรอก	มากัดดอกมะพร้าวของเราเสีย
บ่าวน้อยบุตรเราชวดเคล้าเคลีย	จะให้เตี่ยต้องกินยาตาย
ครวญพลางทางเรียกเอายาพิศม์	เป็นเครื่องกายสิทธิ์หลากหลาย
เข้าเหนียวนึ่งกับน้ำผึ้งนมควาย	จะกินเสียให้ตายเสียกายเดียว
ร่ำพลางทางหันเข้าปั้นจิ้ม	เสวยเข้าเหนียวอิ่มจนพุงเขียว
จิงโจ้กายสิทธิ์ฤทธิเรียว	ก็ฉับเฉียวสูญหายตายไป ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

รัว เมื่อนั้น	ขุนทองตัวสั่นหวั่นไหว
เห็นบิดามาม้วยบรรไลย	หายไปต่อหน้าไม่ช้าที ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

โล้ โอ้ว่าเจ้าประคุณทูลหัว	เพราะลูกผิดคิดชั่วบัดสี
ให้บิดาวอดวายหายกายี	โทษข้าจะมีติดไป
ทิ้งลูกให้อยู่ผู้เดียว	จะเงียบเหงาเปล่าเปลี่ยวหมองไหม้
สิ้นที่พึ่งพักหนักใจ	พลางโศกาไลยถึงบิดา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โอด ค่อยคลายวายวิโยคโศกส่าง	แสนระคางคิดไปให้กังขา
สงสัยไม่แจ้งในวิญญา	ไฉนหนอบิดาจึงหายไป
จะต้องกลับแจ้งการกับมารดา	ให้ถามโหราคัมภีร์ไสย
ท่านจะเป็นเทพยดาฤๅว่าไร	คิดแล้วคลาไคลไปเก๋งกลาง ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงจึ่งเข้าไปวันทา	น้ำตาไหลนองหมองหมาง
สุดขืนให้สะอื้นไปพลาง	ไม่ส่างชลนาโศกาไลย ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

โอด เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้ศรีใส
เห็นโอรสายาใจ	ร้องไห้ไม่เป็นสมประดี
กรประคองต้ององค์โอรส	เป็นไรจึ่งกำสรดหมองศรี
จงบอกมารดาอย่าโศกี	ร้ายดีจงเล่าให้เข้าใจ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองฝ่าฝืนสะอื้นไห้
บังคมทูลมารดรถอนฤทัย	แต่นี้ไปจะเหงาเศร้าทรวง
เมื่อบิดาคลาไคลไปสวน	เห็นมะพร้าวยอดด้วนเป็นตัวด้วง
กะรอกร้ายกัดสิ้นกินดอกดวง	โหว่ร่วงเหี่ยวแห้งเป็นแมงมี
ท้าวครวญคร่ำร่ำไรอาไลยนัก	กลัวลูกรักไม่ได้ชมประสมสี
ก็เสวยยาพิศม์ปลิดชีวี	หายไปทันทีไม่เห็นองค์
มาเป็นเช่นนี้ฉันใด	สงไสยสุดจิตต์คิดหลง
ชะรอยเป็นเทวันมั่นคง	ลูกเห็นตรงแน่นักประจักษ์ตา ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้เสนหา
ได้ฟังโอรสพจนา	ว่าพระบิดาบรรลัย
นางตระหนกอกสั่นขวัญหาย	ทอดกายแบหลาไม่ปราไศย
สองกรค่อนอุราเป็นบ้าใจ	ร้องไห้ไม่เป็นสมประดี ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โอด ทั้งนางแก่เถ้าเหล่าสนม	ต้องระงมโศกศัลย์ขวัญหนี
บ้างคร่ำคราญหวลหาทุกนารี	อีกทั้งเหล่าเสนีย์โศกาไลย ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมเจ้าขุนทองหมองไหม้
ครั้นคลายวายวิโยคโศกใจ	จึ่งวอนไหว้มารดาอย่าโศกี
ซึ่งพระบิตุรงปลงชีวิต	ม้วยมิดไม่กลับมาเห็นผี
ที่จะคืนมาได้ก็ไม่มี	ชนนีหักอารมณ์อย่าตรมใจ
ซึ่งพระบิดามาสูญหาย	ไม่วายคิดพะวงสงไสย
อันตารอดโหราปัญญาไว	พระมารดาจงให้หาตัวมา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมนางจ้ำจี้ดวงยี่หวา
ฟังพระลูกชายคลายโศกา	พรรณนาวอนปลอบชอบที
จึ่งสั่งแก่เหล่าสาวใช้	เจ้าจงรีบไปขมันขมี
หาท่านอาจารย์ผู้ชาญดี	ให้มาบัดนี้อย่าได้ช้า ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	สาวน้อยค่อยประณมก้มเกษา
คลานคล้อยถอยตนออกมา	ไปกลางนาวาบัดใจ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

ชุบ ครั้นถึงจึ่งจ้องมองหา	ตารอดโหราผู้ใหญ่
อยู่พร้อมบรรดาเสนาใน	ก็เข้าไปวันทาท่านอาจารย์ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ บัดนี้มีรับสั่งให้หา	พระแม่เจ้าใช้ข้ามาเชิญท่าน
จงรีบครรไลยอย่าได้นาน	ให้ทันราชการบัดนี้ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ตารอดโหราตาหรี่
ได้ฟังรับสั่งเสาวนีย์	จัดแจงคัมภีร์ลนลาน
ทั้งสมุดดินสอห่อม้วน	กับกะดานชะนวนส่งให้หลาน
ผลัดผ้าหวีผมสมอาจารย์	ก็ตามนางนงคราญครรไลยไป ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงจึ่งเข้าไปบังคม	หมอบก้มกายาอัชฌาไสย
คอยฟังเสาวนีย์คดีใด	เห็นต่างเหงาเศร้าใจทุกตัวตน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางจ้ำจี้เป็นต้น
เห็นตารอดโหรามาบัดดล	นฤมลจึ่งถามตามสงกา
ว่าท่านท้าวจิงโจ้โอ่อาจ	ผิดปลาดหายไปไฉนหนา
ได้เคยพบเห็นที่เป็นมา	จงดูตำราให้แจ้งใจ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ตารอดปอดแฉ่งแจ้งทางไสย
พลิกดูตำราแล้วว่าไป	เอ้กาปาใส่ประสมโท
ตกที่ฉะเพาะเคราะห์ร้าย	ท่านจึ่งสูญหายจากจิงโจ้
กลับชาติมนุษย์เป็นเทโว	เรืองฤทธิอิสสโรอยู่เมืองบน
แม่เจ้าอย่าละห้อยน้อยจิตต์	อุตส่าห์คิดก่อสร้างทางกุศล
ให้ขุนทองครองคุ้มคุมพล	ข้าขอฝากตนต่อไป ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมนางจ้ำจี้ศรีใส
ฟังคำโหรทายค่อยคลายใจ	ก็คลาไคลเข้าที่ศรีไสยา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ เมื่อนั้น	โฉมเจ้าขุนทองพงษา
อยู่ยังห้องท้ายเภตรา	กับสนมกัลยานารี
เอนอิงนิ่งนึกตรึกตรอง	จะใคร่หาคู่ครองมเหสี
ให้สบสมอารมณ์ยินดี	จะเที่ยวไปตามทีที่ชอบใจ
จึ่งว่าแก่นางสาวสนม	พี่จะไปชมป่าใหญ่
พอให้สบายคลายฤทัย	วันนี้พี่จะไปช่อพลับ
แม้นว่ามารดามาไต่ถาม	ว่าพี่จะไปตามนางงามสรรพ
สั่งพลางแต่งองค์ทรงระยับ	ออกจากห้องหับขึ้นบกไป ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

เชิด มาถึงบ้านไร่ชายป่า	ที่สวนยายกะตาอาไศย
ชื่อบ้านช่อพลับชายไพร	เห็นหลานสาวยายไทยมารดแตง
จึ่งเข้าไปซุ่มพุ่มไม้	คอยดูทรามไวยที่แอบแฝง
จะงามเหมือนฦๅล่ำยังคลำแคลง	ก็เข้าไปไร่แตงบังกาย ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เสมอ บัดนั้น	นวลนางงามสรรพโฉมฉาย
เจ้าค่อยดัดจริตกรีดกราย	ผันผายหาบกะออมอ้อมมา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เพลง ครั้นถึงไร่แตงแฟงฟัก	ก็ตักน้ำรดผักอยู่ซ่าๆ
ค่อยวักสาดนาฎกรลี้ลา	งามจริตกิริยานารี ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

สีนวน เมื่อนั้น	ขุนทองมองซุ่มพุ่มพฤกษี
เห็นโฉมงามสรรพโสภี	ให้รักใคร่ไมตรีพอใจ
จึ่งกล่าวโลมเลี้ยวเกี้ยวพา	กะแอมไอแล้วว่าปราไศรย
สงสารนงนุชสุดอาไลย	ตักน้ำเจ็บไหล่เวทนา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ ขอจงฝนฟ้าเจ้าข้าเอ๋ย	ช่วยเชยตกลงมาซู่ซ่า
ให้เย็นทั้งรากแฟงและแตงกวา	เย็นทั้งนวลอุแม่นายาใจ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	โฉมนางงามสรรพศรีใส
ยินเสียงชายเกี้ยวเลี้ยวฤทัย	ตกใจวิ่งหนีลับตน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด เมื่อนั้น	ขุนทองเสียใจไม่เห็นหน
หายไปไม่รู้ตำบล	ก็จรดลกลับมานาวาพลัน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงจึ่งขึ้นบนเภตรา	พอเพลายอย่ำสุริย์ฉัน
เยื้องย่องเข้าห้องสุวรรณ์	หลีกเหล่ากำนัลเข้าไสยา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ นอนนึกตรึกตรองคะนองจิตต์	วันนี้พี่ผิดเป็นหนักหนา
เสียเชิงสตรีหมีได้มา	แม้นเข้าใกล้ไขว่คว้าคงได้การ
พรุ่งนี้เราจะไปดูไร่อื่น	ให้ได้สมชมชื่นมาสมาน
แต่เฝ้านึกตรึกตรองรำคาญ	ดึกประมาณเก้าทุ่มก็หลับไป ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

ตระ ครั้นแจ้งแสงทองส่องฟ้า	ตื่นจากไสยาเกษมไสย
อ้าองค์สงพักตร์สบายใจ	เสวยโภชนาในห้องเภตรา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ ครั้นอิ่มหนำสำเร็จเสร็จสิ้น	แต่งองค์เฉิดฉินผลัดผ้า
ประเครื่องสุคนธ์ปนทา	หวีผมสมหน้าเสร็จพลัน
จึ่งมีวาจาว่าไป	สั่งกำนัลในสาวสรร
วันนี้พี่จะไปอีกวัน	บ้านช่อม่วงนั้นไม่เคยจร
เจ้าอยู่ดูของห้องหับ	ตะวันเย็นจึ่งจะกลับพอแดดอ่อน
สั่งพลางเยื้องย่องจากห้องนอน	ขึ้นจากสาครไปชายไพร ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เชิด มาถึงริมป่านาหลวง	นามบ้านช่อม่วงชายไพร
เหลือบเห็นสุมทุมพุ่มไม้	ก็เข้าไปแอบอยู่ดูสตรี ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ เมื่อนั้น	นวลนางนมพวงโฉมศรี
บิดามารดาก็ไม่มี	เทวีอยู่กับยายกะตา
รูปโฉมโลมจิตต์พิศมัย	นมพวงพอใจเสนหา
ไม่มีคู่ครองสองรา	กัลยาเข็ญใจทำไร่พลู
เคยเวลาเช้าเจ้าครรไลย	จะออกไปสาดรดไม่อดสู
ฉวยกะออมขึ้นบ่าน่าเอ็นดู	โฉมตรูกรายกรจรมา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เพลงสีนวล เมื่อนั้น	ขุนทองแอบมองช่องพฤกษา
เห็นโฉมนมพวงดวงตา	โสภาเลิศล้ำขำคม
คิ้วต่อคอกลมนมพวง	ดุจดวงสัตตบุษย์สุดสม
ไหล่ผึ่งเอวกลึงดูกลม	เนตรขำดำคมดุจนิล
กรายกรอ่อนหยัดหัตถ์เรียว	สุดเสียวอารมณ์ชมสิ้น
ต้องจิตต์พิศสวาทยุพาพิน	ขุนทองสุดถวิลในวิญญา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

ลำตวงพระธาตุ จึ่งว่านมเอยนมพวง	ดุจดวงบงกชสดจ้า
เจ้าตักน้ำรดพลูเวทนา	สงสารกัลยาลำบากใจ
เจ้าข้าเอ๋ยเทวาวฬาหก	บันดาลให้ฝนตกสักห่าใหญ่
ให้เย็นทั้งรากพลูเย็นฤทัย	เย็นในทรวงน้องอุแม่นา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

ร่าย เมื่อนั้น	โฉมนางนมพวงเสนหา
ยินชายอายพักตร์ไม่เจรจา	กัลยาจรลีหนีไป ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองได้ท่าเที่ยวคว้าไขว่
แก้วตาอย่าหนีพี่ไป	โจนไล่จับนางกลางเตียน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิดฉิ่งระบำ เข้าใกล้ไขว่คว้าผ้าสะไบ	นางสลัดปัดไปหันเหียน
กุมารต้านสกัดวนเวียน	นางเมี้ยนทำชะม้อยถอยที
ขุนทองไล่รุกบุกรก	นางวกวนเลี้ยวเอี้ยวหนี
ขุนทองย่องย้อนต้อนตี	จับได้เทวีหมีได้วาง ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

ร่าย เมื่อนั้น	นมพวงดวงจิตต์คิดหมาง
เจ้ากลัวตัวสั่นแสนระคาง	ไม่วางข้าจะร้องให้ก้องไป ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองสมจิตต์พิศมัย
ชื่นชอบตอบนุชสุดอาลัย	พี่ได้ดวงแก้วแล้วไม่วาง
ถึงเจ้าจะร้องให้ก้องป่า	อย่าสงกาที่จะปล่อยให้เหินห่าง
เนื้อเหลืองอย่าเคืองคิดระคาง	จะเชิญนางไปภิรมย์ชมเชย
อย่าตระหนกตกจิตต์คิดหมอง	ความรักจักประคองนะน้องเอ๋ย
ใช่จะฆ่าตีไม่มีเลย	เชิญไปชมเชยเภตรา
ว่าพลางกางกรโอบอุ้ม	เชิญชุ่มแนบสนิทเสน่หา
จะให้เจ้าเป็นใหญ่กัลยา	ว่าแล้วก็พาอุ้มไป ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงเภตราวารี	อุ้มองค์เทวีไปเก๋งใหญ่
เยื้องย่างเข้าห้องสุวรรณใน	คลาไคลเข้าที่ศรีไสยา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ วางองค์ลงเหนือบรรจถรณ์	กางกรกอดแก้วเสนหา
พลางปลอบให้ชอบในวิญญา	ด้วยรสพจนาโลมใจ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

โลมชาตรี น้องแก้ว	บุญแล้วพบนางอย่าหมางไหม้
พี่หวังตั้งจิตต์คิดไป	อยากได้นุชน้องมาครองกัน
ตัวพี่ไม่มีภรรยา	เที่ยวเสาะแสวงหาประสพขวัญ
อย่าระคางหมางจิตต์คิดดึงดัน	แม่นมั่นไม่พ้นมือเรียม ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นมพวงดวงใจยิ่งอายเหนียม
ทั้งจับใจไพเราะห์ที่เลาะเลียม	เจ้าเจียมตัวจนเป็นพ้นใจ
จึ่งว่าน้องนี้ไม่มีญาติ	ต่ำชาติไร้ทรัพย์เป็นชาวไร่
พอเลี้ยงยายกะตาทุกวันไป	ไม่ควรพิศมัยเป็นคู่ครอง ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

โลมชาตรี น้องรัก	พี่นี้ก็ประจักษ์อยู่ทั้งผอง
ชั่วดีมีจนเงินทอง	ของเราก่ายกองในเภตรา
ขอพี่ชื่นชมสมรัก	ผินพักตร์มาข้างนี้พี่จะว่า
พลางขยับจับต้องกายา	เชยชิดสนิทหน้ายวนยี ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นมพวงดวงตามารศรี
ได้ร่วมรสรักเปรมปรีดิ์	ยินดีในเสน่ห์เล่ห์ลม
แล้วมีวาจาว่าไป	น้องได้มาร่วมภิรมย์สม
พระอย่าให้หมองตรองตรม	อายเหล่าสาวสนมแลชาวไพร
ยายตาข้านี้เป็นที่รัก	สงสารแกนักจักร้องไห้
ไม่มีใครเลี้ยงดูอยู่ไกล	จงได้เมตตาปราณี ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองตอบว่าอย่าหมองศรี
พี่จักเลี้ยงดูให้อยู่ดี	เทวีอย่าวิโยคโศกใจ
ว่าพลางทางต้องประคองชม	แสนภิรมย์ปรีดิ์เปรมเกษมใส
ล่วงเข้ายามสองเสียงฆ้องไชย	สองสนิทพิศมัยก็ไสยา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

ตระ ครั้นรุ่งรางสร่างสีระวิวร	ทินกรเด่นแดงแสงจ้า
สององค์หลงสนิทนิทรา	ก็ตื่นจากไสยามาสรงชล ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอลงสรง เปรมใจไขก๊อกวารี	ต่างผลัดขัดสีสับสน
ขุนทองรองรดกะถดตน	นฤมลถอยหนีรี่ไป
กุมาราคว้าไขว่ไล่สาด	วรนาฎหลบพักตร์ผลักไส
ต่างเริงรื่นชื่นเชยเสบยใจ	เอาแป้งร่ำน้ำดอกไม้มาปรุงทา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เสร็จสรงแต่งองค์ทรงผลัด	ภูษาขัดดอกแย้งแดงจ้า
อรไทยทรงสะไบสีจำปา	เสร็จแล้วไคลคลาเข้าห้องใน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ เมื่อนั้น	โฉมนางนมพวงดวงไข
ผ่องพักตร์รักงามทรามไวย	เจ้าอยากห่มสะไบย้อมคำ
จึ่งเจ้าโอนอ่อนวอนผัว	พ่อทูลหัวช่วยชุบอุปถัมภ์
ให้สมจิตต์น้องคิดประสงค์ทำ	ที่วัดนอกดอกคำก็มีชุม
โปรดให้สาวใช้ไปซื้อมา	เมียจะย้อมผ้าให้ชื่นชุ่ม
แม้นได้ห่มชมพูสะไบคลุม	จะแสนนุ่มเนื้อดีสีสะไบ ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ วัดเอ๋ยวัดนอก	มีแต่ดอกแคแดงอยู่ไสว
ดอกคำน้ำแห้งแพงสุดใจ	สาวน้อยจะใคร่ห่มชมพู
เจ้ามิใช่สาวแท้เหมือนแต่ก่อน	จะย้อมผ้าย้อมผ่อนไม่อดสู
มีผัวแล้วแต่งไปให้ใครดู	จะแต่งไปล่อชู้รู้เต็มใจ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เจ็บเอ๋ยเจ็บจิตต์	ช่างประดิษฐ์แกล้งกลั่นสรรค์ใส่
แต่เพียงข้ามราตรีมิทันไร	ยังกินแหนงแคลงใจภูมี
จะอยู่ไปไหนเลยจะมีสุข	จะเฝ้าทุกข์โทมนัสส์บัดสี
ท่านก็คงเขี้ยวเข็ญราวี	นานจะถึงเฆี่ยนตีให้ตรอมใจ
สุดแสนแค้นคำชํ้าจิตต์	ดังพิศม์เพลิงกาลผลาญไหม้
ร่ำพลางนางคลอชลไนย	อรไทยก็ทรงโศกี ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

โอด เมื่อนั้น	โฉมเจ้าขุนทองละอองศรี
เห็นเมียเสียใจในวาที	จึ่งมีวาจาว่าวอน ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

ชาตรี น้องเอ๋ยน้องแก้ว	พี่ผิดไปแล้วดวงสมร
ความรักจักหยอกดอกบังอร	แก้วตาอย่าอ้อนโศกา
จงหายโกรธโทษพี่ที่ผิดพลั้ง	ทีหลังต่อไปมิได้ว่า
ถ้าขืนกล่าวเจ้าจงตีพี่ยา	แล้วหยิกขาเสียให้เขียวเจียวแม่คุณ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

ร่าย ขุนทองโลมน้องประคองปลอบ	ให้ชื่นชอบวิญญาอย่าหันหุน
พี่จะให้เจ้าชมสมบุญ	ได้อุ่นผ้าห่มสีชมพู
จะพาเจ้าสาวสวัสดิ์ไปวัดสิงห์	ดอกคำมีจริงก็รู้อยู่
ขอเชิญขวัญใจไปเลือกดู	ซื้อมาย้อมชมพูตามชอบใจ
ว่าพลางทางสั่งกำนัล	ให้บอกเตรียมกันนายไพร่
ทั้งจิงโจ้เท้งเต้งเร่งไป	เราจะครรไลยไปวัด ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	กำนัลกราบไหว้มิได้ขัด
คลานคล้อยถอยมารีบรัด	ไปจัดสั่งกันให้ทันที ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ มาถึงเก๋งกลางขุนนางพร้อม	นางจึ่งอ่อนน้อมเป็นศักดิ์ศรี
จึ่งกล่าววาจาพาที	แก่ท่านเสนีย์ผู้เป็นนาย
ว่ามีรับสั่งพ่อขุนทอง	ท่านเป็นแม่กองจงบาทหมาย
จะเสด็จอารามตามสบาย	ไพร่นายจงพร้อมเพรียงกัน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เจรจา สั่งเสร็จกำนัลพลันกลับ	จะไปคำนับณรังสัน
พลางลาเสนาจรจรร	เข้าไปอภิวันทน์ภูธร ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ เมื่อนั้น	ขุนทองยิ้มยวนชวนสมร
ต่างองค์ทรงเครื่องอาภรณ์	งามเสร็จบวรแล้วคลาไคล ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ มาถึงเก๋งกลางข้างหน้า	พร้อมหมู่โยธาน้อยใหญ่
ให้เร่งข้ามสะพานทะยานไป	เข้าในไพรเขินเนินแนว ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงทุ่งลัดวัดสิงห์	ที่ใต้ต้นกะทิงใบอ่อน
จูงนางย่างย้ายกรายกร	สู่แท่นอันบวรในอาราม ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

เสมอ บัดนั้น	เหล่านางสาวสรรหลายหลาม
ต่างเห็นสระปทุมกลุ่มงาม	โครมครามลงว่ายหมายชิง
บ้างเข้าเด็ดหักฝักอ่อน	ว่ายแหวกแซกซ้อนภาษาหญิง
ดอกฝักหักยับทับพิง	บ้างร้องว่าปลิงเข้าลูกตา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เพลงฉิ่ง เมื่อนั้น	โฉมเจ้าขุนทองพงษา
เห็นเหล่าสาวสรรกัลยา	เด็ดดอกปทุมาขจายจร
จึ่งว่าเด็กเอ๋ยอย่าเพ่อเด็ด	สาระเพ็ดบัวนั้นมันยังอ่อน
เลือกเด็ดเอาแต่เกสรซ้อน	มาโรยที่นอนอุแม่นา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ยังมีนายพรานชำนาญป่า
จับได้ไก่ต่อล่อมา	กับนกเขาชะวาคารมดี
เห็นเจ้าขุนทองผ่องพักตร์	หวังจักเข้าถวายหมายที่
จะใคร่เป็นขุนนางต่างบุรี	ก็นำสัตว์จรลีเข้ามาพลัน ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

เสมอ ครั้นถึงจึ่งนั่งบังคม	ประณมทูลอวดกวดขัน
ไก่ต่อล่อดีตีพะนัน	กับนกเขาสำคัญถวายไทย ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ขุนทองฟังพรานขานไข
ทูลถวายนกครมสมใจ	กับไก่ต่อดีมีราคา
จึ่งถอดเอาธำมะรงค์วงใหญ่	ประทานให้นายพรานชำนาญป่า
ขอบใจท่านให้เรามา	เอาไปเลี้ยงภรรยาตามที
แล้วจึ่งสั่งเหล่าสาวใช้	ให้ไปซื้อคำมาเร็วรี่
ว่าพลางทางชวนเทวี	จรลีกลับยังเภตรา ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

เชิด ครั้นถึงจึ่งเข้าห้องใน	สุขเกษมเปรมใจหรรษา
พอพลบค่ำย่ำแสงสุริยา	จูงกรกัลยาเข้าห้องทอง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ