พิธีโสกันต์เจ้าฟ้า

พระฤกษ์โสกันต์ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าอุทุมพรบวรราชกุมาร โปรดให้ทำเขาไกรลาศขึ้นที่ท้องสนามในหน้าพระที่นั่งวิหารสมเด็จมหาปราสาท สูงเจ็ดวามีมณฑปยอดเขา มีราชวัตรฉัตรเครื่องสูงล้อมมณฑป ในพระมณฑปยอดเขาตั้งระย้ากิ่งทองคำมีกิ่งข้างล่างหกกิ่งนั้นเป็นรูปเทพธิดาถวายกร ชั้น ๒ สี่กิ่งทำเป็นรูปเทพบุตรถวายกรมีภู่กลิ่นทองคำห้อยทุกกิ่ง ชั้น ๓ เป็นโกฎทองคำลงยาราชาวดี บรรจุพระบรมธาตุเรียกว่าระย้าฉัตรไชยสำหรับตั้งในการพระราชพิธีใหญ่ๆ ที่มีเทียนไชยข้างมณฑปใหญ่มีมณฑปน้อยสองข้างตั้งพระไชยน้อยซ้ายขวา พระสิหิงค์ เป็นประธานมีเครื่องทรงนมัสการโต๊ะราม ๔ ขา พานสองชั้นเครื่องหนึ่ง มณฑปน้อย เหนือตั้งพระอิศวรพระอุมา พระพิฆเนศวรมณฑป ใต้ตั้งพระนารายน์ พระลักษณมี พระมเหศวรมีเครื่องทรงนมัสการทั้งสองแห่ง ในพระมณฑปใหญ่ มีม่อน้ำมนต์ศิลาอ่อนตั้งน้ำพระปริตมีพระสงฆ์สวด ๕ รูปมณฑป ๔ มุมมีรูปหุ่นเครื่องทองคำทั้ง ๔ มุมมณฑป มีสระอโนดาษแลท่อไขน้ำออกจากปากสัตว์ทั้ง ๔ คือราชสีห์ โค ช้าง ม้า แลรูปสัตว์จตุบาททวิบาทในป่าพระหิมพานต่างๆ หลายอย่าง พระยาครุทและกินนรพระยานาค พระยาช้างอัฐทิศซึ่งสถิตอยู่ตามทิศเชิงเขาเมรุมาศ ประดับแต่งไว้ในบริเวณทุกสิ่งทุกประการ ครั้นการเสร็จแล้วเมื่อเวลาบ่ายตั้งกระบวนแห่เครื่องขาว เกณท์จตุสดมภ์และมุขมนตรี ที่ได้รับพระราชทานพานทองเป็นเครื่องอิศริยยศ เป็นคู่เคียงแห่ไปฟังพระสงฆ์เจริญพระปริตที่พระที่นั่งสรรเพชรปราสาท รุ่งขึ้นเวลาเช้าพระฤกษ์ได้โสกันต์บนพระที่นั่งสรรเพชรมหาปราสาท เนื้อผ้าที่ปักเป็นรูปราชสีห์มีเทพชุมนุมแล้วเสด็จกลับลงไปสรงน้ำสระอโนดาษ ไหลออกจากปากสัตว์ทั้ง ๔ ครั้นสรงแล้วก็ทรงผลัดที่พลับพลาน้อยทิศหรดีทรงภูษาจีบเขียนลายทอง ฉลองพระองค์คลุมเฉวียงพระอังษา เจ้าพระยาอรรคมหาเสนาบดี เจ้าพระยาอภัยมนตรี จูงพระกรคนละข้างเสด็จขึ้นไปทางปัจจิมทิศบนพระมณฑปยอดเขาไปเฝ้าพระอิศวร ครั้งนั้นเจ้าฟ้านาคราช กรมขุนพลาศินีแต่งพระองค์ทรงเครื่องเป็นพระอิศวรประทานน้ำมหาสังขทักษิณาวัตรแล้วประทานเครื่องบนมณฑป เสร็จแล้วอรรคมหาเสนาบดีผู้ใหญ่ทั้งสองเชิญเสด็จกลับลงมาทางบันใดทางทิศทักษิณ กระบวนแห่ก็ผลัดเครื่องแดงทั้งสิ้นเสด็จประทับที่เกย พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัว ก็เสด็จส่งขึ้นพระที่นั่งพุดตาลตามโบราณราชประเพณี โสกันต์เจ้าฟ้าแห่เวียนประทักษิณเขาไกรลาศสามรอบแล้ว ก็แห่เช้าในพระราชวังทางประตูไชยมงคลไตรภพชนม์ ครั้นเวลาบ่ายตั้งบายศรีแก้วบายศรีทอง บายศรีเงินแห่เครื่องแดงไปสมโภชเวียนพระเทียนบนพระที่นั่งบรรยงก์รัตน์นาศน์มหาปราสาท เสด็จนั่งเหนือพระแท่นราชาอาศน์ ปักเป็นรูปราชสีห์เวียนเทียนแล้วก็แห่เสด็จกลับเข้าไปพระราชวัง โดยทางประตูพิมานมงคลข้างศาลาลวดเวลาบ่ายก็แห่มาสมโภชอีกสองวัน เป็นสามเวลา พระราชทานเงินทองเป็นของสมโภช แล้วพระราชวงศานุวงศ์ เสนาบดี ก็พากันสมโภชตามผู้ใหญ่ผู้น้อย ครั้นวันสุดท้ายแห่ผอบซึ่งไว้พระเกษา เป็นกระบวนเรือลงไปลอยน้ำที่ท้ายวัดไชยวัฒนาราม ตามที่ได้จดจำไว้ได้แต่เท่านี้